MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Czesław Nowak

Przestrzeganie przepisów bezpiecze stwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpo arowej i ochrony rodowiska
723[02].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Pa stwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

















 





















 





















 













 







 









 

1

Recenzenci:
mgr in . Ryszard Łoin
mgr Janusz Górny




Opracowanie redakcyjne:
mgr Czesław Nowak





Konsultacja:
dr in . Jacek Przepiórka












Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki modułowej 723[02].O1.01.
„Przestrzeganie przepisów bezpiecze stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo arowej
i ochrony rodowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
mechanik - monter maszyn i urz dze 723[02].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Pa



stwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

















 





















 





















 













 







 









 

2

SPIS TRE CI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wst pne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Wybrane zagadnienia prawa pracy

7

4.1.1.

Materiał nauczania

7

4.1.2.

Pytania sprawdzaj ce

13

4.1.3.

wiczenia

13

4.1.4.

Sprawdzian post pów

14

4.2.

Zagro enia po arowe oraz zasady ochrony przeciwpo arowej

15

4.2.1.

Materiał nauczania

15

4.2.2.

Pytania sprawdzaj ce

21

4.2.3.

wiczenia

21

4.2.4.

Sprawdzian post pów

23

4.3.

Wymagania dotycz ce pomieszcze pracy i pomieszcze higieniczno-sanitarnych 24
4.3.1.

Materiał nauczania

24

4.3.2.

Pytania sprawdzaj ce

27

4.3.3.

wiczenia

27

4.3.4.

Sprawdzian post pów

28

4.4.

rodki ochrony indywidualnej

29

4.4.1.

Materiał nauczania

29

4.4.2.

Pytania sprawdzaj ce

38

4.4.3.

wiczenia

38

4.4.4.

Sprawdzian post pów

39

4.5.

Pierwsza pomoc przedmedyczna poszkodowanym w wypadkach przy pracy 40
4.5.1.

Materiał nauczania

40

4.5.2.

Pytania sprawdzaj ce

45

4.5.3.

wiczenia

46

4.5.4.

Sprawdzian post pów

47

5.

Sprawdzian osi gni

48

6.

Literatura

53

















 





















 





















 













 







 









 

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik b dzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów

bezpiecze stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo arowej i ochrony rodowiska.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wst pne – czyli wykaz umiej tno ci, jakie powiniene mie ju ukształtowane, aby
bez problemów mógł opanowa tre ci nauczania i korzysta z poradnika,

–

cele kształcenia - czyli wykaz umiej tno ci, jakie powiniene naby podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – czyli minimum wiadomo ci teoretycznych niezb dnych do osi gni cia
zało onych celów kształcenia zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pyta , aby mógł sprawdzi , czy ju opanowałe okre lone tre ci,

–

wiczenia, które pomog Ci zweryfikowa wiadomo ci teoretyczne oraz ukształtowa

umiej tno ci praktyczne,

–

sprawdzian post pów,

–

sprawdzian osi gni , przykładowy zestaw pyta . Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literatur uzupełniaj c .

Poradnik ten ma by przewodnikiem, który wprowadzi Ci w tematyk przestrzegania
przepisów bhp, ppo . i ochrony rodowiska oraz wska e szczegółowe tre ci, którymi
powiniene si zapozna .

















 





















 





















 













 







 









 

4

Schemat układu jednostek modułowych

723[02].01

Techniczne podstawy obsługi maszyn

i urz



dze



723[02].01.01

Przestrzeganie przepisów bezpiecze



stwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpo



arowej i ochrony

rodowiska

723[02].01.02

Posługiwanie si

!

dokumentacj



techniczn



723[02].01.03

Konstruowanie elementów

maszyn

723[02].01.04

Wytwarzanie elementów

maszyn

723[02].01.05

Analizowanie obwodów

elektrycznych

723[02].01.06

Stosowanie maszyn i

urz



dze



elektrycznych

723[02].01.07

Stosowanie maszyn

i urz



dze



przemysłowych

723[02].01.08

Stosowanie urz



dze



d

"

wigowo - transportowych

















 





















 





















 













 







 









 

5

2. WYMAGANIA WST PNE

Przyst puj c do realizacji programu jednostki modułowej powiniene umie :

–

korzysta z ró nych ródeł informacji,

–

selekcjonowa , porz dkowa i przechowywa informacje,

–

dokumentowa i notowa informacje,

–

stosowa układ jednostek SI,

–

obsługiwa komputer na poziomie podstawowym,

–

interpretowa zwi zki wyra one za pomoc wzorów, tabel,

–

dostrzega i opisywa zwi zki mi dzy naturalnymi składnikami rodowiska, człowiekiem
i jego działalno ci ,

–

współpracowa w grupie,

–

przestrzega przepisy bhp.

















 





















 





















 













 







 









 

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powiniene umie :

–

zinterpretowa podstawowe akty prawne, prawa i obowi zki pracownika i pracodawcy
w zakresie bezpiecze stwa i higieny pracy,

–

okre li podstawowe obowi zki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,

–

wskaza konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bhp podczas wykonywania zada
zawodowych,

–

okre li wymagania bhp dotycz ce pomieszcze pracy i pomieszcze higieniczno-sanitarnych,

–

rozpozna i przeciwdziała zagro eniom bezpiecze stwa człowieka w rodowisku pracy
oraz wskaza sposoby ich usuni cia,

–

dobra rodki ochrony indywidualnej w zale no ci od wykonywanych prac,

–

zastosowa zasady bhp podczas transportu i magazynowania materiałów i substancji
chemicznych, łatwopalnych i wybuchowych,

–

zastosowa zasady bhp podczas u ytkowania urz dze mechanicznych i elektrycznych,

–

zareagowa w przypadku zagro enia po arowego zgodnie z instrukcj przeciwpo arow ,

–

zastosowa podstawowy sprz t oraz rodki ga nicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpo arowej,

–

zastosowa zasady ochrony rodowiska obowi zuj cego na stanowisku pracy,

–

udzieli pierwszej pomocy w stanach zagro enia ycia lub zdrowia.

















 





















 





















 













 







 









 

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wybrane zagadnienia prawa pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Zyskuj c status pracownika – wchodzi si z pracodawc w zwi zek wzajemnych praw

i obowi zków, otrzymuj c tym samym okre lone prawem przywileje, ale jednocze nie ci

na pracowniku skonkretyzowana w przepisach odpowiedzialno . Nale y, wi c wiedzie ,
jakie mog by konsekwencje tego zwi zku.

Zgodnie z polskim prawem i przyj tymi przez nasz kraj prawami mi dzynarodowymi

podstawowe zasady prawa pracy to:

–

prawo do swobodnie wybranej pracy (nie wolno nikogo zmusza do podejmowania pracy
bez jego zgody),

–

ochrona dóbr osobistych pracownika (w tym np. godno ci, tajemnicy w sprawach
osobistych),

–

równe traktowanie, a wi c zakaz dyskryminacji (mi dzy innymi ze wzgl du na płe czy
pogl dy polityczne),

–

prawo do godziwego wynagrodzenia (a wi c np. zakaz zatrudniania w pełnym wymiarze
czasu pracy za płac poni ej ustalonej minimalnej w kraju),

–

prawo do wypoczynku (obejmuje zarówno nakaz przestrzegania przepisów dotycz cych
udzielania urlopu wypoczynkowego, jak i czasu pracy oraz dni wolnych),

–

zapewnianie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

–

zaspokajanie – w miar mo liwo ci bytowych, socjalnych i kulturowych potrzeb
pracowników,

–

ochrona uprawnie pracowników (poprzez zakaz wprowadzania w firmie przepisów mniej
korzystnych ni powszechnie obowi zuj ce).
Podstawowym i najwa niejszym ródłem prawa pracy jest Kodeks pracy, który jest

naczelnym aktem prawnym, reguluj cym stosunki miedzy zakładałem pracy i pracownikiem,
zobowi zuje on zakłady pracy do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy. Zgodnie z obowi zuj cym ustawodawstwem nie dopuszcza si do pracy
nowych pracowników bez przeszkolenia bhp tzw. szkolenia wst pnego.

Inne ródła prawa pracy to np.: ustawa z 1989r o szczególnych zasadach rozwi zywania

z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotycz cych zakładu pracy, normuj ca zwolnienia
grupowe, ustawa z 1991r. o zwi zkach zawodowych, ustawa z 1994r. o zatrudnianiu
i przeciwdziałaniu bezrobociu. Równie akty wykonawcze, czyli rozporz dzenia Rady
Ministrów oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. Uregulowania prawne s zawarte
w układach zbiorowych prawa pracy, regulaminach pracy. Nie mog one by mniej korzystne
dla pracownika ni przepis prawa pracy zawarte w Kodeksie pracy.

Pracownik – to osoba zatrudniona na podstawie umowy o prac , powołania, wyboru.
Pracodawca – to jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna zatrudniaj ca pracowników.
Stosunek pracy – to stosunek prawny, gdzie pracownik zobowi zuje si do wiadczenia

okre lonej pracy, za któr otrzymuje wynagrodzenie, mo e by nawi zany tylko z osob
pełnoletni , czyli 18 letni (oraz młodocian , która uko czyła 15 lat i ma kwalifikacje
zawodowe lub podejmie prac w celu nauki zawodu).

















 





















 





















 













 







 









 

8

Wyró nia si zatrudnienie na podstawie:

–

stosunku pracy w wyniku zawarcia umowy o prac , powołania, wyboru, mianowania,
spółdzielczej umowy o prac ,

–

stosunku cywilnoprawnego jak: umowy zlecenia, umowy o dzieło, agencyjnej umowy
przewozu. Prace wykonywane s na podstawie przepisów kodeksu cywilnego a nie
Kodeksu pracy – nie został tu zawarty stosunek pracy.

Umowy o prac

Umowa o prac (najcz stsza forma nawi zania stosunku pracy) jest zawierana na ró ne

okresy:

–

umowa na czas okre lony – zawiera wyra nie okre lon dat zako czenia pracy
(najcz ciej na rok, a okres wypowiedzenia wynosi wtedy 2 tygodnie). Podpisanie z tym
samym pracodawc trzeciej z kolei umowy tego typu jest równoznaczne z zawarciem jej
na czas nieokre lony pod warunkiem, e okres mi dzy zawarciem a rozwi zaniem
poprzednich umów nie przekracza jednego miesi ca. Je li w umowie nie jest podana data
rozpocz cia pracy to uznaje si za dat nawi zania stosunku pracy dat podpisania
umowy,

–

umowa na czas nieokre lony – nie jest podana data ustania stosunku pracy
(je li pracowałe ponad 3 lata to okres wypowiedzenia wynosi 3 miesi ce). Traktowana
jest przez pracodawców jako tzw. „praca na stałe”, zazwyczaj podawana jest data
rozpocz cia pracy,

–

umowa na czas wykonywania pracy – zawiera dat rozpocz cia pracy, stosowana
przewa nie przy pracach sezonowych (sezonowych budownictwie, cukrownictwie,
ogrodnictwie).

Umowy zawarte na podstawie stosunku cywilnoprawnego:

–

umowa o dzieło – przyjmuj cy zamówienie zobowi zuje si do wykonania okre lonego
dzieła, rezultat ma by pozytywny, odpowiada za wady. Zamawiaj cy jest zobowi zany
do zapłaty wynagrodzenia przy odbiorze, mo e odst pi od umowy w przypadku
istotnych wad, zobowi zany jest do współdziałania z wykonawc przy ustalaniu cech
wyrobu,

–

umowa zlecenie – zleceniobiorca zobowi zuje si do wykonania okre lonych czynno ci

wiadczenia usługi w sposób jednorazowy lub cykliczny. Osobie takiej nie przysługuje

prawo do urlopu, zasiłku na dzieci, okresu wypowiedzenia pracy. Zleceniobiorca nie ma
prawa do

wiadcze pozapłacowych z tytułu wykonanej pracy. Zleceniodawca

zobowi zany jest do zapłaty. Zatrudniony nie podlega kierownictwu zatrudniaj cego go
podmiotu, ponosi ryzyko gospodarcze prowadzenia działalno ci. Nie ma bezwzgl dnego
obowi zku osobistego wykonywania pracy, cho mo e to wynika z umowy.

Prawa i obowi zki stron stosunku pracy

Obowi zki pracownika:

–

sumienne i staranne wykonywanie pracy,

–

stosowa si do polece przeło onych, które dotycz pracy (je li nie s sprzeczne
z umow i KP),

–

przestrzega czasu pracy, regulaminu pracy, zasad bhp i przeciwpo arowych,

–

dba o dobro zakładu, jego mienie, dobre imi i tajemnice, których ujawnienie mo e
szkodzi ,

–

zakaz prowadzenia działalno ci konkurencyjnej wobec pracodawcy,

–

przestrzega zasad współ ycia społecznego.

















 





















 





















 













 







 









 

9

Obowi zki pracodawcy:

–

stwarzać warunki do podnoszenia kwalifikacji,

–

zapoznać pracownika z zakresem obowiązków, sposobem wykonywania pracy
i uprawnieniami,

–

efektywnie organizować pracę z wykorzystaniem kwalifikacji pracowników, zmniejszając
jej uciążliwość,

–

zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy – szkolić systematycznie w tym zakresie,

–

terminowo wypłacać wynagrodzenie, starać się zaspakajać potrzeby socjalne
pracowników,

–

przeciwdziałać dyskryminacji, sprawiedliwie oceniać pracowników,

–

prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy,

–

przeciwdziałać mobbingowi, czyli systematycznemu i długotrwałemu nękaniu
i zastraszaniu,

–

wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Podstawowe prawa pracownika:

–

do wynagrodzenia za pracę,

–

do urlopu,

–

do ochrony pracy kobiet,

–

do otrzymania świadectwa pracy.
Kodeks pracy określa warunki rozwiązania umowy o pracę oraz jej wygaśnięcia, nakłada

też na pracodawcę obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy.

Rozwi zanie umowy o prac

Umowa o pracę może być rozwiązana:

–

z upływem czasu, na który została zawarta,

–

z dniem ukończenia pracy, do którego była zawarta,

–

na mocy porozumienia stron – wymaga zgody obu stron odnośnie faktu rozwiązania
umowy jak też i terminu,

–

za wypowiedzeniem – ten tryb rozwiązania dotyczy umów zawartych na czas
nieokreślony, na okres próbny i w pewnych warunkach na czas określony. Wypowiedzieć
umowę może pracownik jak i pracodawca. Rozwiązanie nie wymaga zgody drugiej
strony. Okres wypowiedzenia zależy od rodzaju zawartej umowy i czasu zatrudnienia
u danego pracodawcy,

–

bez wypowiedzenia.
W przypadku umowy na czas nieokreślony okres wypowiedzenia wynosi:

–

2 tygodnie, gdy pracownik był zatrudniony mniej niż 6 miesięcy,

–

1 miesiąc, gdy pracownik był zatrudniony, co najmniej 6 miesięcy,

–

3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony, co najmniej 3 lata.
W przypadku umowy na okres próbny okres wypowiedzenia wynosi:

–

3 dni robocze, jeśli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,

–

1 tydzień, jeśli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,

–

2 tygodnie, jeśli okres próbny wynosi 3 miesiące.
W przypadku umowy na czas określony – może być rozwiązana za wypowiedzeniem

(wynoszącym zawsze 2 tygodnie), gdy została zawarta na czas dłuższy niż 6 miesięcy.

O wypowiedzeniu umowy na czas nieokreślony pracodawca zobowiązany jest

powiadomić związki zawodowe i zasięgnąć niewiążącej jego opinii musi być wskazana

















 





















 





















 













 







 









 

10

przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie. Pracownik może odwołać się od wypowiedzenia do
sądu pracy.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia może zaistnieć tylko w 3 sytuacjach:

–

z winy pracownika (dyscyplinarnie). Jeżeli pracownik: ciężko naruszył podstawowe
obowiązki pracownicze (np. spożywał alkohol, ukradł narzędzia), popełnił ewidentnie
przestępstwo, które uniemożliwia dalsze wykonywanie pracy i zapadł już wyrok,
z własnej winy utracił uprawnienia do pracy na danym stanowisku,

–

z przyczyn niezawinionych przez pracownika gdy: pracownik zatrudniony poniżej
6 miesięcy był niezdolny do pracy ponad 3 miesiące, pracownik był niezdolny do pracy
dłużej niż okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku, a był zatrudniony
co najmniej 6 miesięcy, trwająca ponad 1 miesiąc usprawiedliwiona nieobecność w pracy
wynikła z innych przyczyn,

–

rozwiązanie umowy przez pracownika w przypadku: wydania orzeczenia lekarskiego
stwierdzającego szkodliwość wykonywanej pracy na zdrowie, ciężkiego naruszenia przez
pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika.

Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy

Pracodawca

może

powierzyć

pracownikowi

inną

pracę

niż

określona

w umowie bez konieczności wypowiedzenia, jeżeli:

–

jest to uzasadnione potrzebami pracodawcy,

–

okres pracy nie przekroczy 3 miesięcy w roku kalendarzowym,

–

nie spowoduje to obniżenia wynagrodzenia pracownika,

–

praca odpowiada kwalifikacjom pracownika.

Odpowiedzialno porz dkowa i materialna pracowników

Za nieprzestrzeganie obowiązków pracownik może być ukarany w formie upomnienia

bądź nagany. Natomiast w przypadku nieprzestrzegania przez pracownika przepisów bhp lub
przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do
pracy w stanie nietrzeźwości bądź spożywanie alkoholu w czasie pracy, pracodawca może
zastosować karę pieniężną.

Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za szkodę powstałą w wyniku:

–

niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych. Pracownik jest
zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej pracodawcy (pracodawca jest
zobowiązany ją wykazać). Odpowiedzialność materialną ponosi w granicach rzeczywistej
straty. Jeśli pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej zwiększenia nie obciąża to
pracownika. Odszkodowanie ustala się w wysokości szkody, nie może ono jednak
przekraczać kwoty 3 miesięcznego wynagrodzenia pracownika. Chyba, że jest umyślnie
spowodowane,

–

odpowiedzialności za mienie powierzone pracownikowi - to odpowiedzialność
za pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia, odzież obuwie robocze,
powierzone z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. To pracownik musi udowodnić,
ż

e szkoda powstała z przyczyn niezależnych od niego. Pracownik odpowiada za szkodę

zawsze w pełnej wysokości.

Obowi zki pracodawcy w zakresie bhp

Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć
nauki i techniki.

















 





















 





















 













 







 









 

11

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny w zakładzie pracy.

W szczególności jest on obowiązany:

–

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

–

zaznajomić pracowników z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na
wyznaczonych stanowiskach, w tym zapewnić przeszkolenie pracowników w zakresie
bhp przed dopuszczeniem ich do pracy, oraz zapewnić prowadzenie okresowych szkoleń
w tym zakresie,

–

informować pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą oraz
o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

–

zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby
zatrudnionych pracowników,

–

wyposażać stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia
pracy, które uzyskały wymagany obowiązującymi przepisami certyfikat na znak
bezpieczeństwa,

–

wyposażyć maszyny, inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy w odpowiednie
zabezpieczenia (środki ochrony zbiorowej),

–

dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie
robocze,

–

zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć
pracownikom niezbędne środki do udzielania pierwszej pomocy,

–

odbyć szkolenie podstawowe i okresowe.

Czas pracy i czas wypoczynku

Podstawowy wymiar czasu pracy jest określony następująco: czas pracy nie może

przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy
w przyjętym okresie rozliczeniowym. Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym
i przypadające w innym dniu niż niedziela zmniejsza wymiar czasu pracy o 8 godzin. Jeśli
jednak w tygodniu obejmującym 7 dni, od poniedziałku do niedzieli występują dwa święta
w inne dni niż niedziela, zmniejszenie wymiaru czasu pracy o 8 godzin następuje tylko
z tytułu jednego z tych świąt.

Przepisy Kodeksu pracy dopuszczają przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy

powyżej 8 godzin, jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Dobowy
wymiar czasu pracy może być w takich wypadkach przedłużony, nie więcej jednak niż do
12 godzin w okresie rozliczeniowym (nie przekraczającym 1 miesiąca, w szczególnych
przypadkach do 4 miesięcy).

Pracownik podejmujący prace po raz pierwszy, uzyskuje prawo do urlopu

z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego
po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym
następnym roku kalendarzowym. Wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 dni, przy
zatrudnieniu poniżej 10 lat, 26 dni przy zatrudnieniu, co najmniej 10 lat.

Pracownik młodociany nabywa prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego

po upływie 6 miesięcy zatrudnienia (12 dni).

W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy a pracownikowi przysługuje

urlop, otrzymuje go w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego okresu
(u dotychczasowego pracodawcy i u kolejnego pracodawcy).

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy – jeden dzień urlopu

odpowiada 8 godzinom pracy. Reguły te stosuje się też do pracownika, którego dobowa
norma czasu pracy jest niższa niż 8 godzin.

















 





















 





















 













 







 









 

12

Pracodawca zobowiązany jest udzielić pracownikowi urlopu na żądanie w terminie

wskazanym przez pracownika (w wymiarze 4 dni w roku kalendarzowym). śądanie
udzielenia urlopu pracownik zgłasza najpóźniej w dniu rozpoczęcia tego urlopu. śądanie
musi być zgłoszone w dowolnej formie: osobiście, e-mailem, faksem, telefonicznie,
ale skutecznie.

Pracownik traci prawo do urlopu z upływem 3 lat, jeśli go nie wykorzystał.

Ochrona pracy młodocianych (osób, które ukończyły 15 lat a nie przekroczyły 18 lat)

Młodociani, którzy nie posiadają kwalifikacji zawodowych, mogą być zatrudniani

tylko w celu przygotowania zawodowego lub przy wykonywaniu lekkich prac. Czas i porę
pracy młodocianych określa Kodeks pracy.

W przypadku młodocianego do 16 lat nie może on przekraczać 6 godzin na dobę.

W przypadku młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.
Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki. W dniu uczestniczenia w zajęciach
szkolnych czas pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. Młodocianego nie wolno
zatrudniać ani w godzinach nadliczbowych, ani w porze nocnej. Pora nocna młodocianego
przypada między godzinami 22

00

a 6

00

, a dla młodocianego do 16 lat miedzy godzinami

20

00

a 6

00

. Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni

roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym ukończy 18 lat, prawo do urlopu
w wymiarze 20 dni roboczych.

Młodociani podlegają wstępnym badaniom lekarskim przed podjęciem zatrudnienia

w celu ustalenia, czy ich stan zdrowia nie stanowi przeciwwskazania do zatrudnienia ich przy
wykonywaniu określonego zajęcia. Młodociani podlegają również okresowym i kontrolnym
badaniom lekarskim.

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają: osoby przyjmowane do pracy (z wyjątkiem

przyjmowanych na takie samo stanowisko), pracownicy młodociani przenoszeni na inne
stanowisko, inni pracownicy przenoszeni na stanowisko o szkodliwych warunkach pracy.

Okresowym badaniom lekarskim podlegają wszyscy pracownicy w czasie trwania

stosunku pracy.

Kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania

pracy na dotychczasowym stanowisku, podlega zawsze pracownik, który chorował dłużej niż
30 dni.

Profilaktyczne działania pracodawcy obejmują obowiązki zapewnienia pracownikom:

–

nieodpłatnie posiłków napojów, jeżeli praca wykonywana jest w warunkach szczególnie
uciążliwych,

–

odpowiednich środków ochrony indywidualnej oraz higieny osobistej,

–

sprzętu ochronnego,

–

ś

rodków służących do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

















 





















 





















 













 







 









 

13

4.1.2. Pytania sprawdzaj ce

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są podstawowe zasady prawa pracy?

2.

Co jest podstawowym źródłem określającym prawo pracy?

3.

Jakie są najważniejsze cechy stosunku pracy?

4.

Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?

5.

Na czym polega ochrona pracy młodocianych?

4.1.3. wiczenia

wiczenie 1

W oparciu o Kodeks pracy wypisz i zinterpretuj podstawowe zasady prawa pracy

dotyczące pracownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

poszukać w Kodeksie pracy odpowiednich paragrafów i artykułów,

2)

wynotować podstawowe prawa,

3)

dokonać pisemnej interpretacji (wyjaśnień) tych praw,

4)

nanieść opracowanie do arkusza ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Kodeks pracy,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

wiczenie 2

Na podstawie Kodeksu pracy określ, jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w Kodeksie pracy potrzebne artykuły, dotyczące obowiązków pracodawcy,

2)

wynotować niezbędne informacje,

3)

uporządkować wynotowane informacje,

4)

nanieść na arkusz ćwiczeń potrzebne informacje,

5)

dokonać prezentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Kodeks pracy,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

















 





















 





















 













 







 









 

14

4.1.4. Sprawdzian post pów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić podstawowe prawa pracy?

□

□

2)

określić obowiązki pracodawców w zakresie bhp?

□

□

3)

określić na czym polega ochrona pracy młodocianych?

□

□

















 





















 





















 













 







 









 

15

4.2.

Zagro enia

po arowe

oraz

zasady

ochrony

przeciwpo arowej

4.2.1.

Materiał nauczania

Rodzaje zagro e po arowych

Pożarem nazywamy niekontrolowany proces spalania, zachodzący w miejscu do tego

nieprzeznaczonym, powodujący zagrożenie życia ludzi i zwierząt oraz straty materialne.

Każdemu pożarowi towarzyszy zawsze:

–

dym zawierający toksyczne produkty spalania (tlenek węgla, cyjanowodór, chlorowodór),

–

wydzielanie wysokiej temperatury,

–

zmniejszenie stężenia tlenu.

Dym pożarowy jest z jednej strony bardzo groźny, jednak z drugiej – kolor i zapach dymu

pozwala rozpoznać rodzaj palącego się materiału, co ma duże znaczenie przy wyborze
ś

rodków gaśniczych (rys. 1).

Rys.1. Schemat rozpoznawania palących się materiałów według dymów [1, s. 133].

Ze względu na rodzaj palącego się materiału dzielimy pożary na grupy oznaczone

symbolami literowymi. Znajomość owych symboli pozwala wybrać gaśnicę umożliwiającą
ugaszenie palącego się materiału (gaśnice posiadają przygotowane pod tym kątem
oznakowanie literowe). Grupy pożarów przedstawiono w tabeli 1.

Jeśli zauważymy palące się papiery, liście lub słomę i wydobywający się z małego

pojemnika dym lub ogień, to mamy do czynienia z pożarem w zarodku. Nie rozprzestrzenia
się on poza miejsce powstawania, nie przybiera większych rozmiarów i może być ugaszony
przy użyciu podręcznego sprzętu gaśniczego.

Po ar ugaszony to taki, którego spalanie zostało przerwane w wyniku usunięcia

materiału palnego, odcięcia dostępu tlenu, odebrania ciepła i obniżenia temperatury poniżej
poziomu zapalania występujących substancji.

















 





















 





















 













 







 









 

16

Tabela 1. Podział na grupy pożarów według rodzaju palącego się materiału [1, s. 132].

Profilaktyka przeciwpo arowa

Profilaktyka przeciwpożarowa polega przede wszystkim na przestrzeganiu przepisów,

znajomości zasad ewakuacji oraz sposobów postępowania w przypadku pożaru.

Podstawowym warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpożarowego jest

przestrzeganie obowiązujących zasad obchodzenia się ze źródłem ognia, materiałami
łatwopalnymi oraz utrzymywanie w należytym stanie urządzeń i instalacji grzewczych,
elektrycznych i gazowych.

Ważnym elementem profilaktyki jest także wyposażenie miejsc użyteczności publicznej

w odpowiednie urządzenia gaśnicze, sprzęt ratowniczy i sygnalizację alarmowa. Ze względu
na zagrożenie pożarowe obiekty i budynki zostały podzielone na 5 kategorii określających
zagrożenie ludzi. Podział ten przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Podział obiektów według zagrożenia ludzi (ZL) [1, s. 136].

Właściciele, użytkownicy i zarządzający nieruchomością są zobowiązani, w ramach

profilaktyki przeciwpożarowej (bez dodatkowego nakazu), do wykonania następujących
czynności:

–

usuwania lub zabezpieczania materiałów i przedmiotów stwarzających niebezpieczeństwo
powstania pożaru,

–

dokonywania na bieżąco napraw urządzeń instalacji: grzewczej, elektrycznej, gazowej,
wentylacyjnej, alarmowej i innej związanej z zagrożeniem pożarowym,

















 





















 





















 













 







 









 

17

–

posiadania

nakazanego

przepisami

i

zdatnego

do

użytkowania

sprzętu

przeciwpożarowego,

–

umieszczenia na należących do nich nieruchomościach urządzeń przeciwpożarowych,

–

udostępnienia uczestnikom akcji ratowniczej dróg dojazdowych,

–

udzielenia informacji w sprawach ochrony przeciwpożarowej osobom upoważnionym do
przeprowadzenia kontroli.

Procedury post powania w razie powstania po aru
W razie powstania pożaru procedura wezwania straży pożarnej na numer 998 powinna

wyglądać następująco:

–

podajemy gdzie wybuchł pożar (dokładny adres, nazwa obiektu),

–

co się pali (dach, piętro, piwnica, składowisko, magazyn, hala),

–

czy są zagrożeni ludzie (liczba, miejsce przebywania),

–

nazwisko i numer telefonu, z którego się dzwoni.

Posługiwanie si podr cznym sprz tem przeciwpo arowym

Do podręcznego sprzętu gaśniczego zaliczamy narzędzia, aparaty ręczne lub

półautomatyczne, a także inne urządzenia służące do gaszenia pożarów w zarodku. Przepisy
przewidują, iż każdy obiekt publiczny oraz zakład pracy powinien być obowiązkowo
wyposażony w podręczny sprzęt przeciwpożarowy. Rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego
przedstawiono na rysunku 2.

Rys. 2. Schemat przedstawiający podział podręcznego sprzętu gaśniczego [1, s. 140].

W zakładach produkcyjnych, obiektach użyteczności publicznej, czyli wszędzie tam,

gdzie w wyniku pożaru może być zagrożenie życia ludzkiego – rozmieszcza się gaśnice.
Instaluje się je według następujących zasad:

–

miejsce rozmieszczenia musi być łatwo dostępne,

–

w budynkach wielokondygnacyjnych sprzęt rozmieszcza się na każdej kondygnacji
w tym samym miejscu,

–

miejsce rozmieszczenia powinno być oznaczone,

–

do sprzętu powinien być dostęp o szerokości 1 m,

–

sprzęt rozmieszcza się w miejscach nie narażonych na działanie ciepła i uszkodzenia
mechaniczne,

–

odległość dojścia do sprzętu nie może być większa niż 30 m,

–

gaśnice śniegowe stawia się na podłodze.

















 





















 





















 













 







 









 

18

Hydronetka to metalowy lub plastikowy zbiornik ok. 10l z wbudowaną ręczną pompką

ssąco-tłoczącą, zaopatrzoną w wężyk z wylotem (tzw. prądowniczkę). Hydronetka może być
tzw. wodna lub wodno-pianowa; służy do gaszenia pożarów w zarodku za pomocą wody lub
piany.

Ga nica to ręczny aparat przenośny, wypełniony środkiem gaśniczym. Gaśnica jest

najczęściej półautomatem, czyli po ręcznym uruchomieniu samoczynnie wyładowuje
zawartość – wymaga jedynie skierowania strumienia na ogień. W zależności od konstrukcji
gaśnic oraz środka gaśniczego stanowiącego ich zawartość, rozróżniamy gaśnice pianowe,

niegowe i proszkowe.

Ga nica pianowa przeznaczona jest do gaszenia pożarów grupy A i B (stopniowo

wycofuje się ją z użytkowania). Ma ona postać metalowego zbiornika cylindrycznego.
Zawiera 10l środka gaśniczego i potrafi wytworzyć około 80l piany (tzw. piana ciężka).

W celu gaszenia ognia nale y:

–

zdjąć gaśnicę z wieszaka, chwytając lewą ręką za górny, a prawą ręką za dolny uchwyt
i zerwać plombę,

–

nie odwracając gaśnicy, podbiec z nią do miejsca pożaru,

–

odwrócić dnem do góry i wbić zbijak, uderzając nim o twardy przedmiot,

–

w momencie wbijania zbijaka należy puścić uchwyt trzymany lewą ręką (inaczej dojdzie
do jej skaleczenia),

–

strumień skierować na ogień, trzymając gaśnice dnem do góry.
Gaśnica pianowa po uruchomieniu wyładowuje się całkowicie i nie można przerwać jej

działania.

Ga nica niegowa (rys. 3a) przeznaczona jest do gaszenia pożarów grupy B, C, E. Jest to

wysokociśnieniowa butla stalowa, zaopatrzona a dyszę wylotową, połączoną z gaśnicą
wysokociśnieniowym wężem. Wewnątrz gaśnicy znajduje się skroplony pod ciśnieniem
własnych par dwutlenek węgla, który po otwarciu zaworu wydostaje się pod ciśnieniem na
zewnątrz. Część tego środka wyzwala się w postaci śniegu.

Ga nica niegowa nadaje si przede wszystkim do gaszenia:

–

cieczy,

–

gazów palnych,

–

farb, lakierów, rozpuszczalników,

–

instalacji elektrycznych pod napięciem,

–

ciał chemicznych reagujących z wodą,

–

wszędzie tam, gdzie zastosowanie innych środków gaśniczych może spowodować
zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu.

W celu uruchomienia ga nicy nale y:

–

ująć ją za uchwyt i pobiec do ognia,

–

uchwycić dyszę za rękojeść,

–

odkręcić zawór butli w lewo, a dyszę skierować na ogień (możliwie skośnie w dół).
Działająca gaśnica dość mocno szumi i wytwarza biały obłok, z którego wytrąca się

zestalony dwutlenek węgla. Oziębia się on bardzo silnie, co w efekcie może grozić
odmrożeniem rąk, dlatego gaśnicę i dyszę należy trzymać wyłącznie za uchwyt. Działanie
gaśnicy można w każdej chwili przerwać przez zakręcenie zaworu butli. Gaśnicę należy
chronić przed działaniem promieni słonecznych oraz przed nagrzaniem. Ogrzanie jej do
temperatury powyżej 30

0

C może być niebezpieczne.

















 





















 





















 













 







 









 

19

a)

b)

c)

Rys. 3. Środki gaśnicze: a) gaśnica śniegowa, b) gaśnica proszkowa, c) koc gaśniczy [1, s. 146].

Ga nica proszkowa (rys. 3b) przeznaczona jest do gaszenia pożarów grup: B, C, E,

a przy zastosowaniu proszków specjalnych - także grupy D. Nośnikiem proszku gaśniczego,
tj. czynnikiem wyrzucającym proszek, jest azot lub dwutlenek węgla. Gaśnice te wyposażone
są w manometryczne wskaźniki ciśnienia wewnętrznego, pozwalające na stałą orientację
o stanie użytkowym. Ciśnienie robocze wynosi 8÷12 atmosfer. W gaśnicy jest od 1 do 12 kg
proszku.

Tego typu gaśnice są bardzo skuteczne i uniwersalne. Szczególnie nadają się do gaszenia

gazów i płynów roboczych, samochodów, garaży, instalacji elektrycznej pod napięciem oraz
wszędzie tam, gdzie zanieczyszczenie proszkiem gaśniczym nie jest szkodliwe dla gaszonych
przedmiotów.

Ga nic uruchamia si dwufazowo, przez:

–

odkręcenie kurka i podniesienie dźwigni zabezpieczającej aż do zerwania plomby,

–

naciśnięcie dźwigni uruchamiającej.
Działanie można w każdej chwili przerwać przez zwolnienie dźwigni uruchamiającej lub

zakręcenie zaworu.

Agregat ga niczy jest dużą gaśnicą zawierającą powyżej 20 kg środka gaśniczego. Jest

umieszczany na podwoziu, najczęściej dwukołowym, co ułatwia przemieszczanie
i użytkowanie sprzętu.

Koc ga niczy (rys. 3c) ma postać płachty o powierzchni ok. 2 m

2

. Jest wykonany

z tkaniny azbestowo-bawełnianej lub z włókna szklanego. Przechowywany jest
w specjalnych plastikowych futerałach. Powinien być zawieszony w widocznym miejscu na
ś

cianach budynku wewnątrz pomieszczeń. Koc gaśniczy służy do tłumienia pożaru w zarodku

przez odcięcie dopływu powietrza do palącego przedmiotu.

Szczególnie nadaje się do gaszenia przedmiotów małych, o zwartej budowie,

umiejscowionych nisko przy ziemi. Można go używać również do gaszenia pożarów silników
spalinowych i elektrycznych, płynów łatwopalnych, znajdujących się w niewielkich
naczyniach, związków chemicznych reagujących z wodą. Koc gaśniczy wykorzystujemy
następująco:

–

chwytamy oburącz za uchwyty znajdujące się u dołu futerału,

–

szarpiemy je w dół, co spowoduje zerwanie plomby i wysunięcie się koca z futerału,

–

rozwijamy koc przez szarpnięcie,

–

podbiegamy do ognia i narzucamy koc na palący się przedmiot,

–

przyduszamy obrzeża koca, starając się izolować miejsce pożaru od dostępu powietrza.

















 





















 





















 













 







 









 

20

Sito kominowe to metalowa siatka, najczęściej miedziana, posiadająca 2 metalowe

uchwyty. Służy do lokalizacji pożarów kominowych wywołanych zapaleniem się sadzy
w kominie.

Tłumica jest bardzo prostym narzędziem, szczególnie pomocnym przy tłumieniu

pożarów w obiektach o łatwopalnej, niskiej i zwartej zabudowie. Jest to wiklinowa lub
brzozowa płaska miotła obłożona higroskopijną tkaniną (juta, bawełna), osadzona na
długim, elastycznym drążku. Używa się w czasie pożarów, którym towarzyszą iskry
lub ognie tzw. lotne. Tłumice macza się w podawanych z dołu pojemnikach z wodą
i przenosi górną częścią na ogień (mogą to robić ludzie stojący na dachach
zagrożonych obiektów).

Hydropult jest małą, ręczną pompką tłokową, ssąco-tłoczącą. Do skierowania

wody służy gumowy lub parciany wąż o długości ok. 1,5 m, zakończony
prądowniczką. Obsługuje go jedna osoba. W czasie użycia wstawia się go do
pojemnika z wodą. Uruchomienie hydropultu osiąga się przez przydeptanie nogą
strzemienia. Wydajność tego pomocnego urządzenia wynosi ok. 10 l wody w ciągu
minuty, zaś rzut strumienia sięga 7 m.

Przy gaszeniu po arów w zarodku u ywane mog by tak e: beczki i wiadra

z wodą, skrzynie z piaskiem, łopaty, szufle, drabiny.

Jako tzw. sprzęt burzący stosuje się: bosaki, kilofy, łomy, siekiery i topory.
W wielu blokach mieszkalnych, podobnie jak w zakładach pracy i budynkach

użyteczności publicznej, montowane są hydranty wewnętrzne. Są to zawory
zainstalowane na specjalnej sieci wodociągowej, wyposażonej w danym miejscu
w wąż pożarniczy i prądownicę. Całość obudowana jest szafką.

W celu użycia hydrantu należy:

–

otworzyć drzwi szafki hydrantu lub stłuc szybę,

–

rozwinąć odcinek węża,

–

otworzyć zawór,

–

skierować strumień wody na ogień, zalewając palące się miejsce od strony
zewnętrznej (skrajnej) w kierunku środka.
Przy pożarach przedmiotów ustawionych pionowo należy kierować strumień wody

od góry do dołu. Hydrant powinny obsługiwać 2 osoby.

Bardzo duże znaczenie ma właściwe zastosowanie prawidłowych oznaczeń

przeciwpożarowych umożliwiających czy to szybkie skorzystanie ze sprzętu czy też
właściwą ewakuację z miejsc zagrożonych. Znaki takie przedstawiają rysunki 4 i 5.

















 





















 





















 













 







 









 

21

Rys. 4. Znaki ochrony PPOś wg PN–92/N–01256/01 [1, s. 202].

Rys. 5. Znaki ewakuacyjne wg PN–92/N–01256/02 [1, s. 201].

















 





















 





















 













 







 









 

22

4.2.2.

Pytania sprawdzaj ce

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co nazywamy pożarem?

2.

Jakich procedur należy przestrzegać w razie powstania pożaru?

3.

Jaki wyróżnia się poręczny sprzęt gaśniczy?

4.

Jakie wyróżniamy znaki PPOś?

5.

Jakie wyróżniamy znaki ewakuacyjne?

4.2.3.

wiczenia

wiczenie 1

Ustal procedury postępowania w razie powstania pożaru i dokonaj symulacji jego

zgłoszenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

określić procedury jakich należy przestrzegać w razie powstania pożaru,

2)

ustalić kolejność tych procedur,

3)

zaprezentować ustalone procedury,

4)

wykonać symulację zgłoszenia pożaru,

5)

wypełnić arkusz do ćwiczeń,

6)

dokonać prezentacji opracowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4 i A0,

–

przybory do pisania i rysowania,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

wiczenie 2

Wymień podręczny sprzęt gaśniczy, dokonaj symulacji użycia jednej z gaśnic

wskazanych przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

ustalić rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego,

2)

ustalić kolejność czynności wykonywanych w czasie użycia wskazanej gaśnicy,

3)

zaprezentować ustalone procedury,

4)

wypełnić arkusz do ćwiczeń,

5)

zademonstrować symulację użycia wskazanej gaśnicy,

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

gaśnice umożliwiające wykonanie symulacji użycia,

–

arkusz do ćwiczeń,

















 





















 





















 













 







 









 

23

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Przy pomocy komputera wypełnij odpowiednim kolorem i podpisz diagramy znaków

ochrony przeciwpożarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zainstalować nośnik multimedialny w komputerze,

2)

rozpoznać rodzaj znaków,

3)

ustalić kolor tła,

4)

ustalić co oznaczają poszczególne znaki,

5)

wypełnić tło,

6)

podpisać znaki,

7)

wypełnić arkusz do ćwiczeń,

8)

dokonać multimedialnej prezentacji opracowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z podstawowym oprogramowaniem,

–

nośnik multimedialny z wylosowanymi znakami ochrony przeciwpożarowej,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

projektor multimedialny do prezentacji ćwiczenia,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcie pożaru?

□

□

2)

rozróżnić podstawowy sprzęt gaśniczy?

□

□

3)

dokonać symulacji użycia gaśnicy?

□

□

4)

przestrzegać procedur w razie powstania pożaru?

□

□

5)

rozróżnić znaki ochrony przeciwpożarowej?

□

□

















 





















 





















 













 







 









 

24

4.3.

Wymagania dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych

4.3.1.

Materiał nauczania

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne

Do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się: łaźnie, sauny, natryski, łazienki,

ustępy, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, pomieszczenia higieny osobistej kobiet, jak
też pomieszczenia służące do odkażania, oczyszczania oraz suszenia odzieży i obuwia,
a także przechowywania sprzętu do utrzymania czystości.

Pomieszczenie higieniczno-sanitarne powinno mieć wentylację spełniającą określone

wymagania. Wysokość w świetle, co najmniej 2,5 m.

Ś

ciany tych pomieszczeń powinny mieć do wysokości, co najmniej 2 m, powierzchnie

zmywalne i odporne na działanie wilgoci. Posadzka łazienki, umywalni, kabiny natryskowej
i ustępu powinna być zmywalna, nienasiąkliwa i nieśliska.

Drzwi do łazienki, umywalni i wydzielonego ustępu powinny otwierać się na zewnątrz

pomieszczenia, mieć, co najmniej szerokość 0,8 m i wysokość 2 m w świetle ościeżnicy, a w dolnej
części - otwory o sumarycznym przekroju nie mniejszym 0,022 m

2

dla dopływu powietrza.

Kubatura pomieszczenia łazienki z wentylacją grawitacyjną powinna wynosić,

co najmniej:

–

8 m

3

– przy zastosowaniu w tym pomieszczeniu urządzenia gazowego,

–

6,5 m

3

– przy doprowadzeniu centralnej ciepłej wody lub zastosowania elektrycznego

urządzenia do ogrzewania wody, bądź, gdy urządzenie gazowe znajduje się poza tym
pomieszczeniem,

–

dopuszcza się zmniejszenie kubatury jednakże nie poniżej 5,5 m

3

, jeżeli pomieszczenie

łazienki jest wyposażone co najmniej w wentylację mechaniczną wywiewną.

Kabina natryskowa niezamknięta, stanowi wydzieloną część pomieszczeń natrysków

i umywalni zbiorowych, powinna mieć powierzchnię nie mniejszą niż 0,9 m

2

i szerokość,

co najmniej 0,9 m.
Kabina natryskowa zamknięta, wydzielona ściankami na całą wysokość pomieszczenia,

powinna mieć powierzchnie nie mniejszą niż 1,5 m

2

i szerokość, co najmniej 0,9 m oraz być

wyposażona w wentylację mechaniczną wywiewną.

W sąsiedztwie kabin natryskowych i umywalni zbiorowych powinna znajdować

się kabina ustępowa.

Kabina ustępowa (ustęp wydzielony), nieprzeznaczona dla osób niepełnosprawnych,

powinna mieć najmniejszy wymiar poziomy (szerokość) szerokość świetle, co najmniej 0,9 m
i powierzchnię przed miską ustępową, co najmniej 0,6 x 0,9 m.

W budynku użyteczności publicznej i zakładu pracy należy urządzić ustępy

ogólnodostępne. Jeżeli liczba osób w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi na
danej kondygnacji jest mniejsza od 10, dopuszcza się umieszczenia ustępu na najbliższej,
wyższej lub niższej kondygnacji.

W ustępach ogólnodostępnych powinna przypadać jedna umywalka na 20 osób,

co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar na 30 mężczyzn oraz jedna miska ustępowa
na 20 kobiet, jeżeli przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie stanowią inaczej.
Inaczej w przypadku, gdy w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi liczba
osób jest mniejsza niż 10, dopuszcza się umieszczenie wspólnego ustępu dla kobiet
i mężczyzn.

















 





















 





















 













 







 









 

25

Odległość od stanowiska pracy lub miejsca przebywania ludzi do najbliższego ustępu nie

może być większa niż 75 m, a od stanowiska pracy chronionej - niż 50 m.

Ustępy ogólnodostępne w budynkach zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej

i zakładów pracy powinny mieć wejścia z dróg komunikacji ogólnej.

W ustępach ogólnodostępnych należy stosować:

–

przedsionki, oddzielone ścianami pełnymi na całą wysokość pomieszczenia, w których
mogą być instalowane tylko umywalki,

–

drzwi wejściowe o szerokości co najmniej 0,9 m,

–

drzwi wewnętrzne i drzwi do kabin ustępowych o szerokości co najmniej 0,8 m,
otwierane na zewnątrz,

–

przegrody dzielące ustęp damski od męskiego, wykonane jako ściany pełne na całą
wysokość pomieszczenia,

–

miski ustępowe umieszczone w oddzielnych kabinach o szerokości co najmniej 0,9 m
i długości 1,10 m, ze ściankami i drzwiami o wysokości co najmniej 2 m najmniej
prześwitem nad podłogą 0,15 m,

–

wentylację grawitacyjną lub mechaniczną – w ustępach z oknem i jedną kabiną,
a w innych – mechaniczną o działaniu ciągłym lub włączaną automatycznie.

Wentylacja pomieszczeń

Wentylacją nazywamy proces wymiany powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych

dla ludzi. Zadaniem wentylacji jest usunięcie z pomieszczeń powietrza zużytego
i zanieczyszczonego substancjami wydzielającymi się w czasie produkcji, a doprowadzenie
powietrza czystego, bogatego w tlen.

Wentylację mechaniczną lub grawitacyjną należy zapewnić w pomieszczeniach

przeznaczonych na pobyt ludzi, w pomieszczeniach bez otwieranych okien, a także w innych
pomieszczeniach,

w

których

ze

względów

zdrowotnych,

technologicznych

lub

bezpieczeństwa konieczne jest zapewnienie wymiany powietrza.

Wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną należy stosować

w budynkach wysokich i wysokościowych oraz w innych budynkach, w których zapewnienie
odpowiedniej jakości środowiska wewnętrznego nie jest możliwe za pomocą wentylacji
grawitacyjnej. W pozostałych budynkach może być stosowana wentylacja grawitacyjna.

W pomieszczeniach, w których jest zastosowana wentylacja mechaniczna lub

klimatyzacja, nie można stosować wentylacji grawitacyjnej. Wymaganie to nie dotyczy
pomieszczeń z urządzeniami klimatyzacyjnymi niepobierającymi powietrza zewnętrznego.

W pomieszczeniu zagrożonym wydzielaniem się lub przenikaniem z zewnątrz substancji

szkodliwej dla zdrowia bądź substancji palnej, w ilościach mogących stworzyć zagrożenie
wybuchem, należy stosować dodatkową, awaryjną wentylację wywiewną, uruchamianą
od wewnątrz i z zewnątrz pomieszczenia oraz zapewniającą wymianę powietrza dostosowaną
do jego przeznaczenia, zgodnie z przepisami o bezpieczeństwie i higienie pracy.

W pomieszczeniu, w którym proces technologiczny jest źródłem miejscowej emisji

substancji szkodliwych o niedopuszczalnym stężeniu lub uciążliwym zapachu, należy
stosować odciągi miejscowe współpracujące z wentylacja ogólną, umożliwiające spełnienie
w strefie pracy wymagań jakości środowiska wewnętrznego.

W przypadku występowania źródeł zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia, należy

zapewnić stałą, co najmniej półkrotną wymianę powietrza w okresie przerw w ich
wykorzystywaniu, przyjmując do obliczania wentylowanej kubatury nominalną wysokość
pomieszczeń, lecz nie większą niż 4 m, lub zapewnić okresową wymianę powietrza sterowaną
poziomem stężenia zanieczyszczeń.

















 





















 





















 













 







 









 

26

W instalacjach wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej lub klimatyzacji

o wydajności, co najmniej 10000 m

3

/h należy stosować urządzenia do odzyskiwania ciepła

z powietrza wywiewanego.

Urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji, takie jak centrale, klimakonwektory

wentylatorowe, klimatyzatory, aparaty ogrzewcze i chłodząco-wentylacyjne, powinny być tak
instalowane, aby była zapewniona możliwość ich okresowej kontroli, konserwacji, naprawy
lub wymiany.

W

budynkach

zamieszkania

zbiorowego,

oświaty,

wychowania,

a

także

w pomieszczeniach biurowych, niewyposażonych w wentylację mechaniczną lub
klimatyzację, okna w celu okresowego przewietrzenia, powinny mieć konstrukcję
umożliwiającą otwieranie, co najmniej 50% powierzchni wymaganej dla danego
pomieszczenia.

W przypadku zastosowania w pomieszczeniach okien i innych zamknięć otworów

zewnętrznych o dużej szczelności, uniemożliwiającej infiltrację powietrza zewnętrznego
w ilości niezbędnej do potrzeb wentylacyjnych, należy przewidzieć nawiewną wentylację
mechaniczną lub odpowiednie urządzenie nawiewne.
Rozwiązanie wentylacji wymaga określenia jej intensywności. Wskaźnikiem tej
intensywności jest określenie wielokrotności wymian na godzinę, tj. stosunku ilości świeżego
powietrza, jaką trzeba dostarczyć do pomieszczenia, do objętości tego pomieszczenia.

Ilość powietrza dostarczonego do danego pomieszczenia pracy, jeżeli nie przewiduje

się w nim wydzielania szkodliwych dla zdrowia substancji, powinna odpowiadać normom
niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesów życiowych człowieka. Norma ta dla jednej
osoby wynosi 30 m

3

/h.

Zasady doboru oświetlenia pomieszczeń pracy

Dobór oświetlenia pomieszczeń pracy wymaga uwzględnienia następujących czynników:

–

dobrej widoczności wszystkich ruchomych części maszyn,

–

dobrej widoczności wszystkich szczegółów obrabianego przedmiotu,

–

takiego rozmieszczenia źródeł światła, aby nie powstawały cienie rzucane przez
otaczające przedmioty lub przez personel obsługujący oraz aby zabezpieczyć obsługę
przed olśnieniem,

–

równomierność oświetlenia stanowiska pracy i jego otoczenia.
Należy dążyć do utrzymania w całym pomieszczeniu takiego rozkładu luminancji, aby nie

występowały ostre kontrasty i zbyt duże różnice, oraz do zapewnienia takiego stopnia
luminancji, aby najważniejsze ośrodki zainteresowań miały luminancję największą, tło, na
którym są one widoczne – luminancję mniejszą, otoczenie zaś najmniejszą. Bardzo szkodliwe
dla pracownika jest olśnienie blaskiem lub światłem odbitym od wypolerowanych
powierzchni. Najczęstszą przyczyną olśnienia może być nieosłonięta, silnie świecąca żarówka,
zwłaszcza nisko zawieszona olśnienie występuje również przy przejściu z pomieszczeń ciemnych do
jasnych.

Stopień rozproszenia światła zależy od zastosowanej oprawy oświetleniowej. Rozróżnia

się trzy podstawowe rodzaje opraw oświetleniowych:

–

do oświetlenia bezpośredniego – strumień świetlny jest skierowany bezpośrednio na dół,

–

do oświetlenia pośredniego – strumień świetlny jest skierowany tylko na sufit i górne
partie ściany,

–

do oświetlenia półpośredniego (mieszanego) – strumień świetlny jest skierowany zarówno
w dół, jak i na sufit oraz ściany.

















 





















 





















 













 







 









 

27

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Od czego zależy dobór wyposażenia ustępów ogólnodostępnych?

2.

Jakie są wymagania dotyczące ustępów ogólnodostępnych?

3.

Jakie pomieszczenia zaliczamy do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych?

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz minimalną liczbę umywalek, misek ustępowych i pisuarów w ustępie

ogólnodostępnym, jeżeli w obiekcie pracuje 40 kobiet i 60 mężczyzn.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować otrzymane dane,

2)

ustalić potrzebną ilość umywalek, misek ustępowych i pisuarów,

3)

uzasadnić przyjęte ilości wyposażenia,

4)

wypełnić arkusz ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ wymagania dotyczące ustępów ogólnodostępnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przypomnieć sobie wymagania dotyczące pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,

2)

ustalić wymagania dotyczące ustępów ogólnodostępnych,

3)

uzasadnić dokonany wybór,

4)

wypełnić arkusz ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

















 





















 





















 













 







 









 

28

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych?

□

□

2)

określić wymagania dotyczące ustępów ogólnodostępnych?

□

□

3)

dobrać wyposażenie ustępów ogólnodostępnych?

□

□

















 





















 





















 













 







 









 

29

4.4.

Środki ochrony indywidualnej

4.4.1.

Materiał nauczania

Wymagania dla środków ochrony indywidualnej i ich rola w zakładowym systemie
bezpieczeństwa pracy

Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia

bądź trzymania przez użytkownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą
zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo lub zdrowie.

Ś

rodki ochrony indywidualnej powinny:

–

zapewniać wystarczającą ochronę przed występującymi zagrożeniami,

–

być zaprojektowane oraz wykonane zgodnie z wymaganiami ergonomii w taki sposób,
aby w przewidywanych warunkach używania, do których są przeznaczone, użytkownik
mógł normalnie wykonywać wszystkie czynności w przypadku zagrożenia, korzystając
równocześnie z odpowiedniej ochrony na możliwie najwyższym osiągalnym poziomie.

Ś

rodki ochrony indywidualnej powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby możliwe

było ich łatwe i prawidłowe założenie na użytkownika oraz pozostawienie ich na właściwym
miejscu przez przewidywany okres użytkowania, z uwzględnieniem panujących wokół
warunków, wykonywanych ruchów i przyjmowanych pozycji ciała. Z tego względu należy
zapewnić możliwość optymalnego dostosowania tych środków do budowy ciała użytkownika
za pomocą wszelkich właściwych środków, w szczególności odpowiednich systemów
regulacji i mocowania lub przez zapewnienie odpowiedniego zakresu rozmiarów.

Ś

rodki ochrony indywidualnej powinny być możliwie najlżejsze, z zachowaniem

wymaganej wytrzymałości i skuteczności ich działania.

Ś

rodki ochrony indywidualnej, funkcjonujące w zakładowym systemie ochrony pracy,

pozwalają często na całkowitą likwidację niebezpieczeństwa wynikającego z zagrożenia,
które powstało na skutek działania procesu technologicznego. Mogą też stanowić
zabezpieczenie dodatkowe na wypadek wystąpienia zagrożenia pomimo prawidłowego
działania systemu zabezpieczeń, takich jak ochrony zbiorowe. Jeśli środki ochrony
są traktowane jako jedyna ochrona pracownika, działająca w oderwaniu od całego systemu to
mogą one co najwyżej obniżyć poziom występującego zagrożenia, ale nie zawsze są w stanie
zapewnić skuteczną ochronę.

Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej

Do środków ochrony indywidualnej zaliczamy (litera w nawiasie oznacza symbol środka):

–

ochrony głowy (G): hełmy ochronne,

–

sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości (W): sprzęt kompletowany z trzech
składników,

tj.

szelek

bezpieczeństwa,

urządzenia

samohamownego

i

linki

bezpieczeństwa dołączonej do punktu zamocowania stałego,

–

ochrony oczu i twarzy (T): okulary, osłony spawalnicze,

–

ochrony rąk (R): rękawice ochronne przy narażeniu np. na iskry, rozpryski metali
stopionych, niską temperaturę, wodę, starcia naskórka, ostre szorstkie lub gorące
materiały,

–

ochrony nóg (N): buty, w warunkach narażenia na urazy mechaniczne, np. zgniecenie
palców, przekłucie stóp, iskry, gorące odpryski metali, niską temperaturę, poślizg,

–

ochrony słuchu (S): wkładki, nauszniki, hełmy przeciwhałasowe,

–

sprzęt układu oddechowego (D): maski przeciwpyłowe, filtrująco-pochłaniające, hełmy
powietrzne,

















 





















 





















 













 







 









 

30

–

odzież ochronna (U): kurtki, peleryny, płaszcze przeciwdeszczowe, fartuchy przednie
skórzane, kombinezony przeciwpyłowe.

Metody doboru środków ochrony indywidualnej
Podstawowym warunkiem doboru środków ochrony indywidualnej jest rozpoznanie

i ocena zagrożeń występujących na stanowiskach pracy. Uzyskane dane na temat zagrożeń na
poszczególnych stanowiskach pracy umożliwiają precyzyjne określenie potrzeb dotyczących
zakresu ochrony (części ciała pracowników narażonych na działania czynników szkodliwych)
oraz minimalnych, wymaganych parametrów ochronnych środków ochrony indywidualnej.

Rozróżniamy następujące grupy czynników szkodliwych decydujących o doborze

ś

rodków ochrony indywidualnej:

–

chemiczne i pyły,

–

biologiczne,

–

mechaniczne,

–

drgania,

–

hałas,

–

termiczne,

–

promieniowanie optyczne,

–

promieniowanie elektromagnetyczne,

–

porażenie prądem elektrycznym,

–

czynniki atmosferyczne,

–

praca w atmosferze zagrożonej wybuchem.

Dobór środków ochrony indywidualnej z uwzględnieniem wybranych czynników:
mechanicznych, porażeniem prądem elektrycznym, chemicznych
Zagrożenia urazami mechanicznymi powstają, gdy nastąpi kolizyjne zetknięcie się

człowieka z przedmiotem pracy lub przedmiotem z otoczenia środowiska pracy.

Czynniki mechaniczne, występujące w środowisku pracy mogą powodować następujące

rodzaje urazów:

–

zgniecenie (zmiażdżenie),

–

obcięcie,

–

potłuczenie,

–

uderzenie,

–

nakłucie lub przekłucie,

–

otarcie.
Dobór środków ochrony indywidualnej z uwzględnieniem działających czynników

mechanicznych:

–

położenie stanowiska w odniesieniu do podłoża – praca na wysokości (sprzęt chroniący
przed upadkiem z wysokości),

–

odlatujące elementy (odpryski ciał stałych) – sprzęt ochrony oczu i twarzy,

–

spadające elementy – przemysłowe hełmy ochronne, obuwie ochronne,

–

ś

liskie nierówne powierzchnie – obuwie ochronne,

–

ostre wystające elementy, mogące powodować przecięcie, przekłucie, otarcie – rękawice
ochronne oraz odzież ochronna,

–

ruchome elementy maszyn mogące powodować zgniecenie, wciągniecie w wirujące
elementy maszyn – rękawice ochronne, odzież ochronna.

















 





















 





















 













 







 









 

31

Zastosowanie środków ochrony indywidualnej na stanowisku pracy, narażonych na działanie

czynników mechanicznych, nie pozwala na eliminację powstawania tych czynników, a umożliwia
jedynie zmniejszenie wartości ich parametrów oraz ewentualne zmniejszenie ciężkości następstw
zagrożeń.

Instalacje elektryczne mogą stanowić źródło zagrożeń życia i zdrowia. Skutkami tych zagrożeń

mogą być: porażenia prądem elektrycznym, pożaru, oparzenia skóry oraz olśnienia oczu
wywołanego łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym, zatrucia w wyniku zastosowania
w instalacjach i urządzeniach elektrycznych szkodliwych materiałów. Źródłem zagrożenia może być
wyposażenie elektryczne maszyn. Niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym występuje we
wszystkich urządzeniach elektrycznych, których napięcia robocze przekraczają wartości napięć
bezpiecznych.

W takich przypadkach konieczne jest zastosowanie odpowiednich środków technicznych ochrony

przeciwporażeniowej. Podstawowe środki ochrony przeciwporażeniowej to te, które uniemożliwiają
bezpośrednie zetknięcie człowieka z będącymi pod napięciem częściami obwodów elektrycznych, a tym
samym nie dopuszczają do przepływu przez ciało człowieka prądu wrażeniowego. Zabezpieczają one
również przed porażeniem człowieka wskutek dotyku urządzenia, na którego przewodzących
elementach (np. obudowa) nie stanowiących części obwodu elektrycznego może pojawić się napięcie
dotykowe (np. powstałe wskutek uszkodzenia izolacji).

Do środków ochrony indywidualnej chroniących przed porażeniem prądem elektrycznym można

zaliczyć:

–

rękawice ochronne,

–

odzież ochronną,

–

obuwie ochronne,

–

ś

rodki ochrony oczu i twarzy.

Ś

rodki te muszą charakteryzować się m.in. odpowiednią elektroizolacyjnością oraz

wytrzymałością na przebicie prądu o odpowiednim napięciu.

W praktyce stosuje się dodatkowe środki zabezpieczające przed porażeniem prądem

elektrycznym. Należą do nich:

–

bezpieczne (obniżone) napięcie,

–

izolacja miejsca pracy,

–

wyłączniki ochronne,

–

uziemienie ochronne,

–

zerowanie,

–

sprzęt ochronny i pomocniczy.
Szkodliwe oddziaływanie substancji chemicznych na organizm człowieka zależy od ich

właściwości i ujawnia się w rozmaity sposób.

Do zagrożeń bezpośrednich przy pracy z substancjami chemicznymi zaliczamy:

–

oparzenia chemiczne,

–

uszkodzenia oczu,

–

uszkodzenia skóry,

–

wdychanie żrących i trujących oparów,

–

niszczenie odzieży.

Do zagrożeń pośrednich zaliczamy:

–

korodowanie metali,

–

wydzielanie palnego gazu,

–

wydzielanie gazów trujących,

–

zapalenie się materiału łatwopalnego.

















 





















 





















 













 







 









 

32

Magazynowanie cieczy żrących powinno się odbywać na parterze budynku

magazynowego, w pomieszczeniu suchym i przewiewnym. Opakowania nie mogą
być narażone na ogrzewanie, ponieważ ciecze przy ogrzewaniu wydzielają pary,
które mogą rozerwać naczynie.

Kwasy stężone i inne środki silnie dymiące powinny być składowane w oddzielnym

pomieszczeniu.

Niewielkie ilości paliw płynnych niezbędnych w procesie technologicznym (np.

benzyna do mycia części, nafta) są przechowywane w beczkach w magazynach
materiałów łatwopalnych.

Smary (oleje i smary stałe) są przechowywane w beczkach i pojemnikach w magazynach

olejów i smarów. W magazynach tych przechowuje się także oleje zużyte.

Przed wejściem do pomieszczeń magazynowych, w których odbywa się

rozlewanie środków chemicznych, należy je wywietrzyć i włączyć wentylację, aby
usunąć ewentualne opary. Wszędzie tam, gdzie ma się do czynienia z materiałami
łatwopalnymi nie można stosować otwartego ognia.

Do środków ochrony indywidualnej przy pracy z substancjami chemicznymi

zaliczamy:

–

rękawice ochronne,

–

odzież ochronną (w tym olejoodporną),

–

obuwie ochronne,

–

ś

rodki ochrony oczu i twarzy.

Tablice i znaki bezpieczeństwa jako środki ochrony
Tablice i znaki bezpieczeństwa, ochrony i higieny pracy mają podstawowe

znaczenie dla unikania zagrożeń związanych z codziennymi czynnościami.
Przekazują one informacje nie tylko dla pracowników, ale także dla osób postronnych.
Wykonane są ze specjalnych tworzyw sztucznych, odpornych na warunki zewnętrzne. Mają
kształt koła, trójkąta, kwadratu lub prostokąta w zależności od przekazywanej informacji.

Wśród tablic i znaków BHP wyróżnia się znaki:

–

ostrzegawcze,

–

nakazu,

–

zakazu,

–

informacyjne.

















 





















 





















 













 







 









 

33

Rys. 6. Znaki BHP–ostrzegawcze wg PN-88/E-08501 [1, s. 203].

















 





















 





















 













 







 









 

34

Rys. 7. Znaki BHP–nakazu wg PN-88/E-08501 [1, s. 203].

Rys. 8. Znaki BHP–zakazu wg PN-88/E-08501 [1, s. 203].

















 





















 





















 













 







 









 

35

Rys. 9. Znaki BHP–informacyjne wg PN-88/E-08501 [1, s. 203].

Rys. 10. Tablice i znaki bezpieczeństwa wg PN-93/N-01256/03 [1, s. 205].

















 





















 





















 













 







 









 

36

Rys. 11. Oznaczenia pojazdów przewożących materiały szczególnie niebezpieczne [1, s. 204].

















 





















 





















 













 







 









 

37

Znak ostrzegawczy

Symbol

Napis określający znaczenie

znaku

T

+

Substancja bardzo toksyczna

T

Substancja toksyczna

X

n

Substancja szkodliwa

C

Substancja żrąca

X

i

Substancja drażniąca

N

Substancja niebezpieczna

dla środowiska

E

Substancja wybuchowa

O

Substancja utleniająca

F

+

Substancja skrajnie łatwo

palna

F

Substancja wysoce łatwo

palna

Rys. 12. Symbole zagrożeń materiałami niebezpiecznymi.

















 





















 





















 













 







 









 

38

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jaka rolę powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

2.

Jakie czynniki maja wpływ na dobór środków ochrony indywidualnej?

3.

Jakie są rodzaje środków ochrony indywidualnej?

4.

Jakie są znaki BHP ostrzegawcze?

5.

Jakie są znaki BHP nakazu?

6.

Jakie są znaki BHP zakazu?

7.

Jakie są znaki BHP informacyjne?

8.

Jakie są symbole zagrożeń materiałami niebezpiecznymi?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, jakie czynniki mają wpływ na dobór środków ochrony indywidualnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zastanowić się jaką rolę spełniają środki ochrony indywidualnej,

2)

wynotować czynniki mające wpływ na dobór środków ochrony indywidualnej,

3)

wypełnić arkusz ćwiczeń,

4)

dokonać prezentacji opracowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dokonaj klasyfikacji środków ochrony indywidualnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zastanowić się jaką rolę spełniają środki ochrony indywidualnej,

2)

wynotować środki ochrony indywidualnej,

3)

dokonać klasyfikacji środków ochrony indywidualnej,

4)

wypełnić arkusz ćwiczeń,

5)

dokonać prezentacji opracowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

















 





















 





















 













 







 









 

39

Ćwiczenie 3

Wypełnij stosując odpowiednie kolory i podpisy diagramy wylosowanych znaków lub

tablic BHP.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zainstalować nośnik multimedialny w komputerze,

2)

rozpoznać rodzaj znaków,

3)

ustalić kolor tła,

4)

ustalić co oznaczają poszczególne znaki,

5)

wypełnić tło,

6)

podpisać znaki,

7)

dokonać multimedialnej prezentacji opracowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z podstawowym oprogramowaniem,

–

nośnik multimedialny z wylosowanymi znakami lub tablicami BHP,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

projektor multimedialny do prezentacji ćwiczenia,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić role środków ochrony indywidualnej?

□

□

2)

określić czynniki wpływające na dobór środków ochrony indywidualnej? □

□

3)

dokonać podziału środków ochrony indywidualnej?

□

□

4)

rozróżnić znaki BHP nakazu?

□

□

5)

rozróżnić znaki BHP ostrzegawcze?

□

□

6)

rozróżnić znaki BHP zakazu?

□

□

7)

rozróżnić znaki BHP informacyjne?

□

□

















 





















 





















 













 







 









 

40

4.5.

Pierwsza

pomoc

przedmedyczna

poszkodowanym

w wypadkach przy pracy

4.5.1.

Materiał nauczania

Wypadki przy pracy

Wypadek przy pracy, to nagłe zdarzenie, wywołane przyczyna zewnętrzną, powodującą

uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

Przyczyny powstawania wypadków:

–

zachowanie poszkodowanych – wadliwe metody pracy, samowolne zachowanie,
nie używanie ochron, ryzyko i brak wyobraźni,

–

techniczne – uszkodzenia izolacji w zasilaniu, brak osłony napędu pasowego, brak
hamulca ręcznego w pojeździe, brak oświetlenia pojazdu, nieszczelność instalacji
gazowej, zużyte liny transportowe w dźwigu, uszkodzony zawór bezpieczeństwa itp.,

–

ludzkie – brak wiedzy, nieznajomość zagrożenia, brawura, rutyna, zmęczenie itp..
Rodzaje wypadków przy pracy:

–

ś

miertelny – gdy skutek śmiertelny wystąpił w chwili zdarzenia lub w czasie

do 6 miesięcy od zdarzenia,

–

ciężki - poważne obrażenia, utrata słuchu, mowy, wzroku, inwalidztwo, naruszające
podstawowe funkcje organizmu, nieuleczalna choroba, choroba psychiczna, niezdolność
do pracy,

–

zbiorowy – gdy w tym samym czasie i okolicznościach obrażeń doznało minimum
2 poszkodowanych.
Dokumentowanie wypadków
Okoliczności i przyczyny wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych ustala zespół

powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik kierujący komórką służby
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zakładowy społeczny inspektor pracy.

Okoliczności i przyczyny innych wypadków ustala zespół powypadkowy, w którego skład

wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziałowy (wydziałowy)
społeczny inspektor pracy.

U pracodawcy zatrudniającego nie więcej niż 10 pracowników nie ma obowiązku tworzenia

służby bezpieczeństwa i higieny pracy, zamiast członka zespołu powypadkowego -pracownika służby
bezpieczeństwa i higieny pracy, w skład tego zespołu wchodzi pracodawca lub pracownik
wyznaczony przez pracodawcę albo specjalista spoza zakładu pracy.

U pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu

powypadkowego zamiast społecznego inspektora pracy, jako członek zespołu, wchodzi
przedstawiciel pracowników przeszkolony w zakresie bhp.

Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego

w składzie dwuosobowym, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników,
okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi
pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.

Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest

obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:
1)

dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń
technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy
i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,

2)

jeżeli to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,

3)

przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,

















 





















 





















 













 







 









 

41

4)

przesłuchać świadków wypadku,

5)

zasięgnąć opinii lekarza, w szczególności lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami, oraz w razie potrzeby innych specjalistów,

6)

zebrać inne dowody dotyczące wypadku,

7)

dokonać kwalifikacji prawnej wypadku,

8)

określić wnioski i środki profilaktyczne.
Pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, w którym została poszkodowana

osoba nie będąca jego pracownikiem, jest obowiązany w szczególności:
1)

zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu,

2)

zabezpieczyć miejsce wypadku,

3)

zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego,

4)

udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji
i wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności
i przyczyny wypadku.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza nie

później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokół ustalenia
okoliczności i przyczyn wypadku, zwany „protokołem powypadkowym”.

Zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy w niezbędnej liczbie

egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie w celu
zatwierdzenia.

Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy

albo, że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń
przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania
dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.

Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego

sporządzenia.

Jeżeli zachodzi potrzeba dokonania wyjaśnień i uzupełnień, zespół powypadkowy

sporządza, nie później niż w ciągu 5 dni, nowy protokół powypadkowy, do którego dołącza
protokół nie zatwierdzony przez pracodawcę.

Protokół powypadkowy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową pracodawca

przechowuje przez 10 lat.

Zasady udzielania pomocy przedmedycznej w pytaniach i odpowiedziach

Jak powinna postąpić osoba ratująca w razie zaistnienia wypadku?

Rozeznać zdarzenie, skutki, wezwać pomoc lekarską, przystąpić do udzielania pomocy;

zabezpieczyć poszkodowanego, działać zdecydowanie samodzielnie lub z pomocą fachową.

Jak powinno wyglądać wezwanie pomocy przez telefon i jakie informacje należy

podać?

Wzywamy pomoc lekarską telefonicznie na numer, 999 i podajemy,: co się stało, gdzie,

ile poszkodowanych, kto wzywa pomocy, swój numer telefonu, oraz informacje
uzupełniające np.: jaki jest stan poszkodowanych, czy występuje zagrożenie życia, płeć, wiek,
warunki otoczenia.

Jak należy postąpić z poszkodowanym w przypadku omdlenia?
Omdlenie to niedotlenienie mózgu. Nieprzytomnego ułożyć na plecach, w chłodnym

ś

rodowisku, uwolnić szyję (rozpiąć odzież), nogi unieść do góry, można skropić twarz zimna

wodą. Można uderzać po twarzy – nie mocno. Dostarczyć dużo powietrza, nawiew. Jeśli brak
przytomności, należy wezwać lekarza a nieprzytomnego ułożyć w pozycji bocznej.

Jak należy postępować z poszkodowanym, który jest nieprzytomny?
Gdy poszkodowany jest nieprzytomny należy postępować wg zasady A, B, C.
A – „Airvay” zapewnienie drożności dróg oddechowych,

















 





















 





















 













 







 









 

42

B – „Breath” stosować sztuczne oddychanie,
C – „Circulate” masaż serca (wszystkie czynności wymagają rozważnego działania

i umiejętności, brak wiedzy może szkodzić).

Na czym polega kontrola akcji serca u osoby poszkodowanej?
Kontrolę akcji serca wykonujemy poprzez kontrolę tętna na:

–

tętnicy szyjnej – przykładamy opuszki palców (wskazujący i środkowy), lekko
uciskając pomiędzy chrząstkami krtani a mięśniem szyi przebiegającym spoza ucha
do obojczyka,

–

tętnicy dłoni – na wysokości kości śródręcza,

–

tętnicy udowej – w pachwinie.
Brak tętna oznacza ustanie akcji serca – konieczna jest natychmiastowa reanimacja.

Na czym polega kontrola obecności oddechu u osoby poszkodowanej?
Kontrola oddychania polega na ułożeniu ciała na wznak, zapewnieniu drożności

górnych dróg oddechowych, obserwujemy prace klatki piersiowej, zbliżamy twarz
(swoją) do nosa poszkodowanego, czy wyczuwamy wydech, można tez na lusterko
(para wodna), albo przystawiamy delikatny materiał (lekki) do ust poszkodowanego
i obserwujemy, czy się odchyla przy wydechu.

Jak wykonujemy zewnętrzny ucisk serca u dorosłego poszkodowanego?
Układamy swoje dłonie (ręce wyprostowane) na mostku poszkodowanego, klęcząc

obok. Dłonie jedna na drugiej. Wciskamy mostek do kręgosłupa na 3÷5 cm przez
3 razy. odczekać chwilę dla rozluźnienia. Powtarzamy. Po 15 uciśnięciach
wykonujemy 2 wdechy sztucznego oddychania. Uwaga – nie uciskać z boku mostka,
aby nie złamać żeber.

Jak udzielamy pierwszej pomocy w przypadku oparzeń termicznych?
Oparzenia ze względu na skutki dzielimy na stopnie:

I – występują rumieńce (towarzyszy piekący ból),
II – powstają pęcherze z prześwitującą tkanka czerwoną (żywą) i towarzyszącym
bólem,
III – powstają pęcherze z prześwitującą tkanką białą, martwą, która uległa wgłębnej
denaturacji. Może być barwa szara lub brunatna – zależy od działania czynnika
termicznego.
IV – następuje zwęglenie tkanki, daleko idąca martwica.

Pierwsza pomoc polega na przerwaniu działania czynnika termicznego poprzez

polewanie zimna wodą przez około piętnaście minut (łagodzi ból). Należy podawać
ś

rodki przeciwbólowe. Środki chemiczne zmywamy silnym strumieniem wody. Przy

oparzeniach I, II i III stopnia założyć opatrunki jałowe.

Jak wykonujemy sztuczne oddychanie metodą usta-usta?
Po uzyskaniu drożności górnych dróg oddechowych układamy lewą dłoń na czole

poszkodowanego, dłonią prawą chwytamy za żuchwę (siad klęczący po prawej stronie
głowy), rozewrzeć usta chorego przez odchył żuchwy, przystawiamy usta własne po
wdechu powietrza. Przystawiając usta, zatykamy nos ratowanego palcami, aby
wdychając powietrze do płuc ratowanego nie uciekało nosem. Wtłaczając powietrze
poszkodowanemu obserwujemy (kątem oka) czy się unosi klatka piersiowa ratowanego.
Szybko odejmujemy usta, aby usłyszeć szmer usuwanego powietrza. Powtarzamy zabieg
12 razy na minutę. Przy zabiegu należy stosować specjalne ustniki lub chusteczkę dla
higieny.

















 





















 





















 













 







 









 

43

Rys. 13. Sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”: a) przygotowanie, b) wdech, c) wydech [2, s. 274].

Jak udzielisz pierwszej pomocy poszkodowanemu w przypadku zranienia?
Pomoc uzależnić od tego czy rana jest: cięta, rąbana, kłuta, szarpana. Czy w ranie nie

pozostały ciała obce, przedmioty, materiały (szkło, żwir, drzazgi, metale). Należy natychmiast
zatrzymać krwotok – usunąć ciała obce, jeśli nie spowodują wzrostu krwotoku. Jeżeli
są warunki oczyścić obrzeża rany (nie wycierać, nie stosować płynów antyseptycznych),
przyłożyć opatrunek, zabandażować. Jeśli rana jest znaczna skierować do lekarza. Stopień
zabrudzenia rany stanowi o podaniu surowicy przeciwtężcowej.

Rys. 14. Zakładanie opatrunków uciskowych: a) opatrunki bandażem, b) opatrunki chustką [2, s. 270].

















 





















 





















 













 







 









 

44

Jak przebiega postępowanie ratownicze w przypadku wystąpienia krwotoku

(tętniczego, żylnego, miąższowego)?

Ogólnie krwotoki można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne. Natomiast

wg uszkodzonego naczynia krwotoki dzielimy na żylne, tętnicze, miąższowe (wątroba,
ś

ledziona) i mieszane. Udzielając pomocy najpierw uciskamy palcami na krwawiące miejsce,

inne unieść (np. rękę, nogę) dla obniżenia ciśnienia krwi. Założyć jałowy opatrunek
uciskowy. Może być kilkakrotnie złożony bandaż. Całość okręcić mocno, jednak na, tyle aby
nie zatrzymać krążenia. Przy krwotokach wewnętrznych (ustami) chorego należy szybko
przetransportować do lekarza.

Rys. 15. Punkty ucisku przy tamowaniu krwi [2, s. 268].

Jak przebiega pierwsza pomoc w przypadku udaru cieplnego?
Udar wynika z przegrzania organizmu od źródeł cieplnych w tym słońca (najczęściej).

Poszkodowanego należy ułożyć w zacienionym chłodnym miejscu, stosować okłady zimne
na miejsca lub powierzchnie narażone. Podawać płyny. Zapewnić spokój, wezwać lekarza.

Jak przebiega pierwsza pomoc w przypadku epilepsji?
Epilepsja (padaczka) to niekontrolowane wyładowanie elektryczne w mózgu. Typowymi

objawami jest początkowy bezdech, sinica, zesztywnienie, drgawki, także piana na ustach
i rozszerzone źrenice oraz brak mowy. Udzielając pomocy należy zabezpieczyć
poszkodowanego przed dodatkowymi urazami tzn. przenieść w bezpieczne miejsce. Aby nie
uszkodził sobie języka należy wcisnąć tampon gazy między zęby. Gdy oddech normalnieje,
należy ułożyć ratowanego na bok. Nie należy krępować, wiązać, trzymać siłą. Lekarz może
przerwać farmakologicznie napad. Nie wolno zlecać choremu czynności, przy których może
zaszkodzić sobie lub innym.

Jak przebiega pierwsza pomoc w przypadku zawału?
Zawał związany jest z zasłabnięciem. U chorego występuje bardzo silny piekący ból

w klatce piersiowej oraz kłopoty z oddychaniem. Jeśli po około 0,5 godziny ból nie
przechodzi wezwać lekarza. Udzielając pomocy należy chorego ułożyć na plecach.
Dostarczyć dużo powietrza, rozluźnić odzież, jeśli ma leki to podać, jeśli nie to podać
aspirynę 300 mg. Jeśli traci przytomność należy rozpocząć reanimacje postępowanie jak
w przypadku zewnętrznego ucisku serca. Objawem zawałowym jest niedotlenienie mięśnia
sercowego przez zwężone naczynie. Pozycja ułożenia taka, jaką uważa za wygodną, aby
odczuwał ulgę w bólu. Takie zdarzenia powodują uszkodzenia w tkance mięśniowej serca.
Podanie leku - pochodne nitrogliceryny skraca objaw i nie dopuszcza do uszkodzeń.

















 





















 





















 













 







 









 

45

Jaki jest sposób postępowania przy porażeniu prądem elektrycznym?
Prąd działa pobudzająco na układ mięśniowy i nerwowy. Powoduje skurcze w tym

skurcze mięśnia sercowego, co przyczynia się do migotania komór serca i braku tłoczenia
krwi na obwodzie ciała udzielając pomocy należy odłączyć porażonego od prądu, tak, aby
samemu nie zostać porażonym (odłączamy przez ubranie, rękawice i inne materiały
izolacyjne). Należy kontrolować oddech i tętno. Przy zatrzymaniu akcji serca lub oddychania
reanimować. Konieczna jest pomoc medyczna, aby skorygować obydwie reanimacje. Do
czasu przybycia lekarza reanimować ręcznie.

Jakich

zasad

należy przestrzegać wykonując czynności unieruchamiania

w przypadku urazów kostno-stawowych?

Do urazów stawów zaliczamy: skręcenie, zwichnięcie i złamania śródstawowe. Skręcenie

to inaczej naciągnięcie. Staw (panewka i główka) są przemieszczane względem siebie przez
naciągniecie wiązadeł torebki stawowej. Przy lekkim skręceniu staw samoczynnie
naprowadza się. Przy silnym, prowadzi do naderwania wiązadeł i rozluźnienia. Towarzyszy
krwawienie w obrębie stawu oraz obrzęk. Przy udzielaniu pomocy należy traktować jak
złamanie śródstawowe. Staw trzeba unieruchomić zgodnie z zasadami: obłożyć przedmiotami
sztywnymi, przylegającymi do ciała w obrębie stawu i okręcić, nie nastawiać i nie poruszać
uszkodzonego stawu. Unieruchomienia w szynie dokonuje lekarz w szpitalu. Przy skręceniu
przy minimalnych zmianach położenia zmienia się natężenie bólu. Przy złamaniach
stawowych wewnętrznych lub otwartych tylko lekarz może dokonywać, repozycji, czyli
ustawienia do stanu pierwotnego. Złamania otwarte należy chronić przed zakażeniem od
ś

rodowiska.

Rys. 16. Opatrunek unieruchamiający [2, s. 271].

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co nazywamy wypadkiem przy pracy?

2.

Jakie są najczęstsze przyczyny powstawania wypadków?

3.

Jakie są rodzaje wypadków?

4.

Jakie czynności wykonuje zespół powypadkowy?

5.

Jak wykonujemy sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”?

6.

Jakich zasad należy przestrzegać wykonując czynności unieruchamiania w przypadku
urazów kostno-stawowych?

















 





















 





















 













 







 









 

46

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj symulację sztucznego oddychania metodą „usta-usta” i określ, w jakich

przypadkach ją stosujemy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

ustalić kolejność czynności przy stosowaniu metody sztucznego oddychania „usta-usta”,

2)

wykonać na fantomie symulację sztucznego oddychania,

3)

ustalić przypadki w jakich można zastosować tę metodę,

4)

podzielić się uwagami z grupą,

5)

wypełnić arkusz do ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fantom do symulacji,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

przybory do pisania,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj symulację czynności unieruchamiania złamanej nogi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

ustalić rodzaj urazu,

2)

przygotować niezbędne pomoce,

3)

ustalić kolejność czynności ratowniczych,

4)

wykonać symulację unieruchamiania kończyny z jednoczesnym komentarzem,

5)

wypełnić arkusz ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

manekin do symulacji lub jeden z uczniów,

–

elementy pomocne w usztywnianiu,

–

bandaże,

–

arkusz do ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

















 





















 





















 













 







 









 

47

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcie wypadku?

□

□

2)

określić czynności jakie powinien wykonać zespół powypadkowy?

□

□

3)

wykonać unieruchomienie kończyny dolnej?

□

□

4)

zastosować metodę sztucznego oddychania „usta-usta”?

□

□

5)

określić jakie są najczęstsze przyczyny powstawania wypadków?

□

□

















 





















 





















 













 







 









 

48

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych?

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż zaznaczenie
odpowiedzi na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:
–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

















 





















 





















 













 







 









 

49

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Podstawowym warunkiem doboru środków ochrony indywidualnej jest
a)

analiza zaistniałych wypadków.

b)

rozpoznanie i ocena zagrożeń występujących na stanowisku pracy.

c)

zalecenia pokontrolne służb bhp.

d)

możliwość finansowa pracodawcy.

2.

O zatrudnieniu na podstawie stosunku pracy mówimy w przypadku umowy
a)

na czas nieokreślony.

b)

o dzieło.

c)

zlecenia.

d)

agencji.

3.

Badania wstępne dla pracownika podejmującego pracę przeprowadzane są
a)

bezpłatnie przez uprawnionego lekarza.

b)

na koszt pracownika.

c)

na koszt pracodawcy.

d)

pracownik i pracodawca pokrywają koszty wspólnie.

4.

Młodociany pracownik może być zatrudniony w porze nocnej, gdy ukończył
a)

15 lat.

b)

16 lat.

c)

17 lat.

d)

18 lat.

5.

Który z urazów może powstać w wyniku działania czynnika mechanicznego?
a)

napromieniowanie.

b)

olśnienie.

c)

porażenie.

d)

zgniecenie (zmiażdżenie).

6.

Do zagrożenia bezpośredniego przy pracy z substancjami chemicznymi zaliczamy
a)

oparzenie chemiczne.

b)

korodowanie metali.

c)

wydzielanie gazów trujących.

d)

zapalenie się materiału łatwopalnego.

7.

Jakim symbolem literowym oznaczamy środki ochrony głowy
a)

N.

b)

W.

c)

G.

d)

S.

8.

Młodocianemu pracownikowi zakładu pracy po przepracowaniu ½ roku przysługuje
urlop w wysokości
a)

12 dni.

b)

20 dni.

c)

21 dni.

d)

26 dni.

















 





















 





















 













 







 









 

50

9.

Pracownik traci prawo do urlopu, (jeżeli go nie wykorzystał) z upływem
a)

6 miesięcy.

b)

1 roku.

c)

2 lat.

d)

3 lat.

10.

Badania okresowe przeprowadza się, co
a)

6 miesięcy.

b)

1 rok.

c)

2 lata.

d)

3 lata.

11.

Pracodawca polecił pracownikowi po zakończeniu pracy dostarczyć ważne dokumenty
do banku. W drodze do banku pracownik został potrącony przez samochód i doznał
obrażeń. Zdarzenie to jest wypadkiem
a)

w drodze z pracy.

b)

przy pracy.

c)

losowym.

d)

samochodowym.

12.

W skład zespołu powypadkowego powinno wchodzić minimum
a)

2 osoby.

b)

3 osoby.

c)

4 osoby.

d)

5 osób.

13.

Pierwszą czynnością podczas ratowania porażonego prądem jest
a)

wykonanie sztucznego oddychania i w razie zatrzymania czynności serca – masażu
serca.

b)

wezwanie pogotowia ratunkowego.

c)

uwolnienie porażonego od źródła napięcia.

d)

powiadomienie przełożonego.

14.

Pierwszą czynnością w przypadku oparzenia jest
a)

ostrożne zdjęcie odzieży z miejsca oparzenia.

b)

polanie oparzonego miejsca spirytusem w celu dezynfekcji.

c)

polanie oparzonego miejsca wodą w celu przerwania działania wysokiej temperatury.

d)

posmarowanie miejsca oparzonego jodyną.

15.

Zastosowanie opatrunku uciskowego jest najwłaściwszym sposobem tamowania
krwotoków
a)

ż

ylnych.

b)

tętniczych.

c)

wszystkich rodzajów.

d)

wewnętrznych.

















 





















 





















 













 







 









 

51

16.

Numer telefonu straży pożarnej to
a)

996.

b)

997.

c)

998.

d)

999.

17.

Kto może dokonywać naprawy urządzeń elektrycznych na terenie zakładu pracy?
a)

każdy pracownik pracujący przy danym urządzeniu.

b)

brygadzista.

c)

majster lub kierownik.

d)

elektryk posiadający odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia.

18.

Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy to osoba, która ukończyła
a)

15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

b)

16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

c)

17 lat, a nie przekroczyła 18 lat

d)

16 lat, a nie przekroczyła 19 lat.

19.

Tętno u dorosłego człowieka badamy na tętnicy
a)

szyjnej.

b)

biodrowej.

c)

podkolanowej.

d)

przedramieniowej.

20.

Jaki organ rozpatruje roszczenia pracownika ze stosunku pracy?
a)

Państwowa Inspekcja Pracy.

b)

Związki Zawodowe.

c)

Sąd Pracy.

d)

Komisja Rozjemcza.

















 





















 





















 













 







 









 

52

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

















 





















 





















 













 







 









 

53

6. LITERATURA

1.

Borowiecki M., Pytasz Z., Rygała E. Przysposobienie obronne: Bądźmy ostrożni.
Część 1. Wydawnictwa Szkolne PWN, Warszawa 2005.

2.

Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1989.

3.

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 04 lipca 2006 roku
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo ochrony środowiska.

4.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 roku w sprawie
zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej.

5.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie
warunków, jakim powinny odpowiadać budynki.

6.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 roku w sprawie ustalania
okoliczności wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu
informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy.

7.

Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 1994.

8.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska.

9.

Ustawa z dnia 30 października 2002 roku - O ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

10.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku - O ochronie przeciwpożarowej.

11.

Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 roku - O substancjach i preparatach chemicznych.

12.

Wojciechowski P.: Praktyczny poradnik prawa pracy dla pracownika. PIP, GIP, DIiP,
Warszawa 2005.

13.

Kodeks pracy.