01i Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bogusław Staniszewski

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
311[39].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy oraz

bezpieczeństwa przeciwpożarowego w budownictwie. Zasady
ochrony przeciwpożarowej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy. Zagrożenia
i profilaktyka w miejscu pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące

w procesach pracy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Bezpieczeństwo pracy podczas obsługiwania urządzeń pod

ciśnieniem

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Bezpieczeństwo

pracy

podczas

obsługiwania

urządzeń

elektrycznych

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

4.9. Zabezpieczenie urządzeń napędowych

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Zasady eksploatacji maszyn do robót ziemnych

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

4.11. Zasady bezpieczeństwa podczas transportu oraz magazynowania

materiałów i wyrobów budowlanych i instalacyjnych

4.11.1. Materiał nauczania

4.11.2. Pytania sprawdzające

4.11.3. Ćwiczenia

4.11.4. Sprawdzian postępów

4.12. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

4.12.1. Materiał nauczania

4.12.2. Pytania sprawdzające

4.12.3. Ćwiczenia

4.12.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach prawnej ochrony pracy,

zachowaniu: bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska.

W poradniku zamieszczono:

—

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które

powinieneś mieć opanowane, abyś mógł przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

—

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

—

materiał nauczania – zawarty w rozdziale 4, który umożliwia samodzielne przygotowanie

się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia,
które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu, potrzebnych do realizacji ćwiczeń.
Przed

ćwiczeniami

zamieszczono

pytania

sprawdzające

wiedzę

potrzebną

do ich wykonania. Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując
sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że
opanowałeś materiał albo nie, sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję
dla ucznia oraz zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki; zamieszczona została także karta odpowiedzi,

—

wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej,

która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Jednostka modułowa: „Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska”, której treści teraz poznasz, zawarta jest
w module 311[39].O1 Podstawy budownictwa.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.

Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[39]

Podstawy budownictwa

311[39].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska

311[39].O1.04

Wykonywanie robót

ziemnych

311[39].O1.02

Posługiwanie się

dokumentacją

techniczną

311[39].O1.03

Rozpoznawanie

i wykonywanie obiektów

budowlanych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

uczestniczyć w dyskusji, prezentacji i obronie prezentowanego przez siebie stanowiska,

–

poczuwać się do odpowiedzialności za zdrowie i życie własne oraz innych,

–

stosować podstawowe zasady etyczne (rzetelnej pracy, punktualności, uczciwości,
odpowiedzialności),

–

współpracować w grupie z uwzględnieniem podziału zadań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

—

zinterpretować podstawowe akty prawne dotyczące praw i obowiązków pracownika,

pracodawcy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,

—

wyjaśnić potrzebę wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń,

—

scharakteryzować czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące

w procesach pracy,

—

określić zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

—

określić wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy,

—

odczytać oznaczenia, znaki i instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej,

—

rozpoznać zagrożenia występujące na stanowisku pracy oraz przeciwdziałać im,

—

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej do określonych

robót budowlanych, instalacyjnych i sieciowych,

—

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia

i życia,

—

zastosować odpowiednie zabezpieczenie budowy,

—

podjąć działania w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie z instrukcją

przeciwpożarową,

—

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony

przeciwpożarowej,

—

zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas obsługiwania urządzeń elektrycznych

i urządzeń pod ciśnieniem,

—

dostrzec zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

—

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników,

—

obsłużyć maszyny do robót budowlanych i ziemnych zgodnie z zasadami eksploatacji,

—

zastosować zasady ochrony środowiska,

—

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas transportowania oraz

magazynowania materiałów i wyrobów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Głównymi źródłami prawa pracy w Polsce są: Konstytucja – jako ustawa zasadnicza oraz

ustawy sejmowe, na przykład Kodeks pracy, a także Rozporządzenia Rady Ministrów,
zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, regulaminy pracy i układy zbiorowe pracy.

Podstawowym źródłem prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks

pracy. Jego zakres tematyczny jest bardzo rozległy i obejmuje między innymi przepisy ogólne,
zagadnienia dotyczące stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia, obowiązki
pracodawcy i pracownika, sprawy dotyczące odpowiedzialności materialnej pracowników,
określenia czasu pracy, urlopów pracowniczych, kwestie zatrudnienia młodocianych, układy
zbiorowe pracy, rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy, odpowiedzialność
za wykroczenia przeciwko sprawom pracowniczym, przedawnienie roszczeń.

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy zostały zawarte przede wszystkim

w dziele X, zatytułowanym „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. Wiele przepisów zostało
zawartych też w aktach niższego rzędu.

Prawna ochrona pracy obejmuje przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, które mają

chronić pracowników przed zagrożeniami w procesie pracy.

Zakres tego zagadnienia dotyczy między innymi nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy,

odpowiedzialności

porządkowej

pracowników,

podstawowych

obowiązków

pracodawców, praw i obowiązków pracownika, profilaktyczną ochronę zdrowia, szkolenia
pracowników.

Podstawowe regulacje prawne z zakresu bhp zawiera wykaz przepisów na końcu

poradnika.

Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (Art. 18 Kodeksu pracy)

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.

−

Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów, higieny pracy i warunków środowiska
pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

−

Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników (Art. 108 Kodeksu pracy)

Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, opuszczanie pracy bez
usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu
w czasie pracy – pracodawca może stosować: karę upomnienia, nagany i karę pieniężną.

Podstawowe obowiązki pracodawcy (Art. 207 Kodeksu pracy)

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,

−

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami obowiązani są znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (Art. 210 Kodeksu pracy)
Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem
innym osobom,

−

oddalić się z miejsca zagrożenia, jeżeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy
nie usuwa zagrożenia,

−

do wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalania
się z miejsca zagrożenia.

Pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełożonego o powstrzymaniu

się od wykonania pracy lub oddaleniu się z miejsca pracy.

Obowiązki pracownika (Art. 211 Kodeksu pracy)

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki pracodawcy (Art. 212 Kodeksu pracy)

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Profilaktyczna ochrona zdrowia (Art. 226 i 227 Kodeksu pracy)

Pracodawca jest obowiązany:

−

informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

−

stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym
z wykonywaną pracą.

Jednym z elementów działalności profilaktycznej dotyczącej ochrony zdrowia pracownika

są profilaktyczne badania lekarskie (Art. 229 Kodeksu pracy).

−

Profilaktyczne badania lekarskie wstępne obowiązani są wykonać: osoby przyjmowane
do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska, pracownicy przenoszeni
na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub uciążliwe
warunki pracy.

−

Profilaktyczne badania lekarskie kontrolne dotyczą pracowników, których niezdolność
do pracy z powodu choroby trwała ponad 30 dni.

−

Profilaktyczne badania lekarskie okresowe wykonywane są przez każdego pracownika
niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy (częstotliwość jest uzależniona od rodzaju
czynnika szkodliwego lub uciążliwego).

Szkolenia pracowników

(Art. 237 Kodeksu pracy)

−

Pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szkolenia odbywają się w czasie pracy oraz na koszt pracodawcy i powinny zapewnić

uczestnikom:

−

zaznajomienie się z zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi związanymi
z wykonywaną pracą,

−

poznanie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym
do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym stanowiskiem
obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób
oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a także umiejętności udzielania pomocy
osobom, które uległy wypadkom.

Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:

−

szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktażem ogólnym, prowadzone przez pracowników
służby bhp lub pracodawcę albo osobę wyznaczoną i dotyczący zaznajomienia
z przepisami – dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników oraz studentów
odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych – w wymiarze 3 h,

−

szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym, prowadzone
przez osobę kierującą pracownikami, wyznaczoną przez pracodawcę, posiadającą
odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia instruktażu
i dotyczące zagrożeń na konkretnych stanowiskach pracy oraz sposobów ochrony przed
zagrożeniami

metodami

bezpieczeństwa

tym

stanowisku

dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, pracowników
przenoszonych na te stanowiska, uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu
i studentów odbywających praktyki – w wymiarze minimum 8 h,

−

szkolenie podstawowe odbywające się w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy
od rozpoczęcia pracy na stanowisku: pracodawcy, osoby kierującej pracownikami
(brygadziści, mistrzowie, kierownicy), projektantów i konstruktorów, pracowników
służby bezpieczeństwa i higieny pracy, robotników oraz innych osób, których praca wiąże
się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia – w wymiarze minimum 30 h,

−

szkolenie okresowe (doskonalenie) obejmujące aktualizację i ugruntowanie wiadomości
i umiejętności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, dla osób objętych szkoleniem
podstawowym bhp, zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej niż raz na
3 lata (przy pracach niebezpiecznych – co 1 rok) oraz dla pozostałych osób – nie rzadziej
niż raz na 6 lat.

Szkolenia te mogą być prowadzone w formie: instruktażu, seminarium, kursu

lub samokształcenia kierowanego. Szkolenie wstępne przeprowadza się według programów
opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakich aktach prawnych znajdują się przepisy dotyczące prawa pracy w Polsce?
2. Jak zatytułowana jest ustawa zawierająca przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy?
3. Jakimi zagadnieniami zajmuje się Społeczna Inspekcja Pracy?
4. Jakie kary może stosować pracodawca wobec pracownika za stawienie się do pracy

w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy

w zakładzie pracy?

6. Jakie prawa przysługują pracownikowi w przypadku, kiedy warunki pracy

nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy?

7. Jakie są obowiązki pracowników w zakresie przestrzegania przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy?

8. Kto w zakładzie pracy ma obowiązek zapewnić zorganizowanie stanowiska pracy zgodnie

z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy?

9. Kto i kiedy podlega profilaktycznym badaniom lekarskim?
10. Kto podlega szkoleniu wstępnemu na stanowisku pracy?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z przedstawionego zbioru obowiązków wybierz te, które należą do pracownika i wpisz

je do zamieszczonej niżej tabeli. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Obowiązki pracownika – zgodnie z Kodeksem pracy

1.

−

oddalić się z miejsca zagrożenia, jeżeli powstrzymywanie się od wykonywania pracy nie
usuwa zagrożenia,

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika w miejscu pracy,
2) wybrać z przedstawionego zbioru obowiązków te, które powinien spełniać pracownik,
3) wpisać wybrane sformułowania obowiązków pracownika do zamieszczonej tabeli,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Kodeks pracy,

–

przybory do pisania,

–

arkusze z wydrukowaną tabelą,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca prawnej ochrony pracy.

Ćwiczenie 2

Na podstawie Kodeksu pracy – ustal, jaki rodzaj szkolenia przedstawiono

w zamieszczonych niżej opisach. Zapisz nazwy szkoleń na kartkach samoprzylepnych.
Przyporządkuj właściwą nazwę szkolenia do opisanego zakresu, wklejając kartkę z nazwą
szkolenia do tabeli. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Opis szkolenia

Nazwa szkolenia

−

prowadzone przez pracowników służby

bhp

lub

pracodawcę

albo

osobę

wyznaczoną i dotyczące zaznajomienia
z przepisami – dla wszystkich nowo
zatrudnionych

pracowników

oraz

studentów

odbywających

praktyki

uczniów

szkół

zawodowych

–

w wymiarze 3 h,

−

prowadzone

przez

osobę

kierującą

pracownikami,

wyznaczoną

przez

pracodawcę, posiadającą odpowiednie
kwalifikacje

oraz

przeszkolenie

zakresie

metod

prowadzenia

instruktażu i dotyczące zagrożeń na
konkretnych stanowiskach pracy oraz
sposobów ochrony przed zagrożeniami
i metodami

bezpieczeństwa

tym

stanowisku

dla

pracowników

zatrudnionych

stanowiskach

robotniczych,

pracowników

przenoszonych na te stanowiska, uczniów
odbywających praktyczną naukę zawodu
i studentów odbywających praktyki – w
wymiarze minimum 8 h,

−

odbywające się w okresie nie dłuższym

niż 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy
na

stanowisku:

pracodawcy,

osoby

kierującej pracownikami (brygadziści,
mistrzowie, kierownicy), projektantów
i konstruktorów, pracowników służby
bhp, robotników oraz innych osób,
których praca wiąże się z narażeniem
na czynniki szkodliwe dla zdrowia –
w wymiarze minimum 30 h.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować zapisy w Kodeksie pracy dotyczące szkoleń pracowników,
2) wypisać nazwy szkoleń na kartkach samoprzylepnych,
3) przyporządkować właściwą nazwę do opisanego zakresu szkolenia,
4) wkleić właściwą kartkę z nazwą szkolenia do tabeli,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Kodeks pracy,

–

przybory do pisania,

–

samoprzylepne kartki,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca prawnej ochrony pracy.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, w jakich aktach prawnych znajdują się przepisy dotyczące

prawa pracy w Polsce?



2) określić nazwę ustawy obowiązującej w naszym kraju, zawierającej

przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?



3) określić, jakimi zagadnieniami zajmuje się Społeczna Inspekcja Pracy?



4) scharakteryzować obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy?



5) określić obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy?



6) określić na czym polega profilaktyczna ochrona zdrowia pracownika?



7) określić, kto w zakładzie pracy ma obowiązek zorganizować stanowiska

pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy?



8) określić, jakie prawa przysługują pracownikowi, kiedy warunki

na przydzielonym mu stanowisku pracy nie spełniają zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy?



9) określić, kto i kiedy podlega instruktażowi ogólnemu?



10) określić, kto i kiedy podlega szkoleniu okresowemu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy

oraz bezpieczeństwa przeciwpożarowego w budownictwie.
Zasady ochrony przeciwpożarowej

4.2.1. Materiał nauczania

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997

roku w prawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, na terenie zakładu pracy,
pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Pomieszczenia pracy powinny być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy i ilości
zatrudnionych pracowników.

Na terenie zakładu pracy pracodawca ma obowiązek zapewnić:

−

drogi komunikacyjne, transportowe, przejścia dla pieszych, dojazdy pożarowe, drogi
ewakuacyjne, które powinny posiadać właściwą nawierzchnię i być odpowiednio
oznakowane,

−

oświetlenie elektryczne we wszystkich miejscach, gdzie mogą przebywać pracownicy,

−

urządzenia zapobiegające zanieczyszczeniu lub skażeniu powietrza, gruntu oraz wód
substancjami chemicznymi, środkami promieniotwórczymi albo biologicznie zakaźnymi
w stopniu szkodliwym dla zdrowia ludzkiego (w związku z produkcją bądź inną
działalnością zakładu pracy),

−

ochronę

obiektów

przed

gromadzeniem

się

ładunków

elektrostatycznych

i wyładowaniami elektryczności statycznej,

−

wodę zdatną do picia oraz do celów higieniczno-sanitarnych, gospodarczych,
przeciwpożarowych oraz utrzymania czystości pomieszczeń i terenu zakładu pracy.

W pomieszczeniach pracy pracodawca ma obowiązek zapewnić:

−

oświetlenie naturalne i sztuczne,

−

odpowiednią temperaturę,

−

wymianę powietrza,

−

zabezpieczenie przed wilgocią,

−

zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,

−

zabezpieczenie przed uciążliwymi dźwiękami i drganiami oraz innymi czynnikami
szkodliwymi dla zdrowia,

−

odpowiednie wymiary pomieszczeń,

−

zabezpieczenie przed szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami i promieniowaniem,

−

możliwość ewakuacji (między innymi drzwi powinny być otwierane na zewnątrz),

−

właściwą odporność ogniową pomieszczeń.

Oprócz wymagań ogólnych, wynikających z przepisów, każde stanowisko pracy wymaga

określenia szczegółowych warunków bezpieczeństwa.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-
sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych
pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków w jakich ta praca jest
wykonywana. Pracownikom zatrudnionym w warunkach wysokiej temperatury, pracodawca
powinien zapewnić napoje oraz stworzyć możliwość obmycia ciała, poprzez umieszczenie w
pobliżu pomieszczeń pracy natrysków, z doprowadzeniem ciepłej wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki higieny osobistej, których

ilość i rodzaje powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciała przy
określonych pracach. Pomieszczenia socjalno-bytowe i urządzenia higieniczno-sanitarne
powinny spełniać warunki określone w /w Rozporządzeniu.

Aby zapewnić pracownikom bezpieczeństwo podczas wykonywania zadań zawodowych,

należy uprzedzać ich o miejscach i strefach niebezpiecznych, umieszczając znaki ostrzegawcze
i tablice informacyjne.

Na rysunkach 1 i 2 zamieszczono przykładowe tablice informacyjne i ostrzegawcze,

a także znaki bezpieczeństwa.

Rys. 1. Przykładowe tablice informacyjne i ostrzegawcze na budowie [11, s. 29]

Rys. 2. Podstawowe

znaki

bezpieczeństwa

zakazu,

b)ostrzegawczy,

c)nakazu,

d)informacyjny [11, s. 23 ]

Zagrożenia pożarowe są powodowane przez czynniki i okoliczności, które stwarzają

warunki do powstania pożaru i jego rozprzestrzeniania się.

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożaru są:

−

zły stan techniczny urządzeń elektrycznych, ogrzewczych i mechanicznych oraz
nieprawidłowe ich używanie,

−

wykonywanie prac wymagających używania otwartego ognia lub wysokiej temperatury,

−

pozostawianie bez nadzoru włączonych urządzeń elektrycznych lub palenisk,

−

nieprawidłowe składowanie materiałów mogących ulegać samozapaleniu,

−

nieostrożność osób,

−

podpalenie umyślne.

Zagrożenie pożarowe w miejscu pracy występuje najczęściej w magazynach, składach,

w budynkach o konstrukcji drewnianej i tam, gdzie znajdują się włączone urządzenia
elektryczne lub otwarte paleniska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Właściciele

użytkownicy

budynków

obiektów

powinni

zatroszczyć się

o bezpieczeństwo przeciwpożarowe w następujący sposób:

−

przestrzegać przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
zapewnić osobom przebywającym w budynku lub obiekcie bezpieczeństwo i możliwość
ewakuacji,

−

wyposażyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt gaśniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze,

−

oznaczyć drogi ewakuacyjne i wyjścia z budynku,

−

przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

−

zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,

−

ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru,

−

umieścić w widocznym i łatwo dostępnym miejscu instrukcję przeciwpożarową.

Ochrona przeciwpożarowa w miejscu pracy polega na stosowaniu profilaktyki

przeciwpożarowej i czynnej walce z pożarem, w przypadku jego zaistnienia.

Profilaktyka polega na:

−

przestrzeganiu zakazu używania otwartego ognia i palenia tytoniu tam, gdzie to jest
zabronione,

−

utrzymywaniu instalacji i urządzeń elektrycznych w stanie wykluczającym przypadkowe
zwarcie i iskrzenie,

−

przechowywaniu materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich warunkach,

−

zapewnieniu ochrony odgromowej,

−

opracowaniu i umieszczeniu w widocznym miejscu instrukcji ochrony przeciwpożarowej,

−

przeszkoleniu pracowników, z w zakresie profilaktyki przeciwpożarowej, postępowania
w wypadku pożaru i prowadzenia akcji gaśniczej,

−

wyposażeniu obiektów na placu budowy w sprzęt gaśniczy.

Postępowanie w razie bezpośredniego zagrożenia pożarem polega na:

−

alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych i telefonu,

−

ewakuacji ludzi w razie pożaru,

−

wykorzystaniu urządzeń i środków gaśniczych,

−

zapewnieniu dojazdu wozów strażackich i dostępu do hydrantów.

Ochrona przeciwpożarowa jest skuteczna wtedy, kiedy pracownicy znają rodzaje sprzętu

gaśniczego i potrafią go zastosować.

Do podręcznego sprzętu gaśniczego należą: gaśnice, hydranty, hydronetki, agregaty

gaśnicze, koce gaśnicze, tłumice. Przy gaszeniu pożarów w zarodku mogą być używane też:
pojemniki z wodą, skrzynie z piaskiem, łopaty, szufle, pomocne są też drabiny.

W zakładzie pracy, w widocznych miejscach – zgodnie z zasadami ochrony

przeciwpożarowej rozmieszcza się gaśnice. Należy je stosować zgodnie z przeznaczeniem,
gdyż w przeciwnym wypadku, gaszenie ognia może stać się nieskuteczne.

Gaśnica pianowa - używane są do gaszenia pożarów ciał stałych i cieczy palnych.

Ze względu na zawartość wody w pianie nie wolno używać ich do gaszenia urządzeń
elektrycznych pod napięciem.

Gaśnica śniegowa – nadaje się przede wszystkim do gaszenia cieczy, gazów palnych,

farb, lakierów, rozpuszczalników, instalacji elektrycznej pod napięciem, ciał chemicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

reagujących z wodą oraz wszędzie tam, gdzie zastosowanie innych środków gaśniczych może
spowodować zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu.

Gaśnica proszkowa – jest skuteczna podczas gaszenia palących się gazów i płynów

łatwopalnych, samochodów, garaży, instalacji elektrycznej pod napięciem oraz wszędzie tam,
gdzie zanieczyszczenie środkiem gaśniczym jest szkodliwe dla gaszonych przedmiotów.

Gaśnica tetrowa – może być używana wyłącznie w pomieszczeniach dobrze

przewietrzanych. Nie wolno jej używać na rozgrzane metale nieżelazne, gdyż tworzy
się wtedy trujący fosgen.

Pracownicy

powinni

być

zapoznani

obowiązującymi

znakami

ochrony

przeciwpożarowej, aby w wypadku pożaru postępować sprawnie i bezpiecznie.
Na rysunku 3 zamieszczono przykładowe znaki ochrony przeciwpożarowej.

Rys. 3. Znaki ochrony przeciwpożarowej [3, s. 206]

W przypadku wystąpienia pożaru należy:

−

zachować spokój,

−

natychmiast zawiadomić straż pożarną, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach
pożaru,

−

ostrzec innych pracowników o zaistnieniu pożaru,

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

natychmiast opuścić obszary zagrożone, oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi
i pożarowymi,

−

należy poruszać się w pozycji jak najbliżej podłogi,

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

ratować życie ludzi w pierwszej kolejności, przed gaszeniem pożaru,

−

nie narażając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-
-gaśniczych aż do czasu przybycia straży pożarnej,

−

osoby palące się należy okryć i zawinąć w koce gaśnicze, płaszcze, a w razie konieczności
gaszenia ognia – obracać osobę poszkodowaną,

−

nigdy nie wolno gasić płonącego tłuszczu wodą,

−

z chwilą przybycia straży pożarnej, udzielić dowódcy sekcji stosownych informacji,
przekazać plan budynku, dróg ewakuacyjnych i ratunkowych, a także właściwe klucze.

W czasie gaszenia pożaru należy:

−

uruchamiać gaśnice dopiero przy źródle ognia,

−

ustawić się w miarę możliwości tyłem do kierunku wiatru,

−

zachować ostrożność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu
do tyłu,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko pożaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania.
Podczas gaszenia pożaru korzysta się również z hydrantów, które powinny być

rozlokowane w łatwo dostępnych miejscach: w korytarzach, na klatkach schodowych, przy
wyjściu z budynku. Najczęściej są zasilane wodą o tak wysokim ciśnieniu, aby pożar można
gasić bezpośrednio po podłączeniu węża do hydrantu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie warunki gwarantujące bezpieczną pracę, zobowiązany jest zapewnić pracownikom

pracodawca na terenie zakładu pracy?

2. Od jakich czynników zależy ilość i wielkość pomieszczeń higieniczno–sanitarnych

na terenie zakładu pracy?

3. W jaki sposób należy informować pracowników o strefach i miejscach występowania

zagrożeń?

4. W jaki sposób właściciel obiektu powinien zatroszczyć się o bezpieczeństwo

przeciwpożarowe pracowników?

5. Na czym polega profilaktyka przeciwpożarowa?
6. Jak powinni się zachować pracownicy w razie wystąpienia pożaru?
7. Jak należy się zachować w czasie gaszenia pożaru?
8. Jakie przyczyny mogą najczęściej spowodować pożar?
9. W jakim przypadku należy zastosować gaśnicę pianową?
10. W jakim przypadku należy zastosować gaśnicę śniegową?
11. W jakim przypadku należy zastosować gaśnicę proszkową?
12. W jakim przypadku należy zastosować gaśnicę tetrową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj i nazwij znaki bezpieczeństwa przedstawione Ci przez nauczyciela. Zapisz

na kartkach samoprzylepnych nazwy znaków, a następnie przyklej te kartki do odpowiednich
znaków. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokładnie obejrzeć znaki bezpieczeństwa przygotowane przez nauczyciela,
2) zapisać na kartkach samoprzylepnych ich nazwy,
3) dokleić kartki do odpowiednich znaków,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zbiór znaków bezpieczeństwa,

−

samoprzylepne kartki,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ćwiczenie 2

Odegraj scenkę gaszenia pożaru, który wybuchł w pomieszczeniu szatni pracowniczej.

Przyjmij, że źródłem pożaru był włączony piecyk elektryczny. Wybierz odpowiedni rodzaj
gaśnicy do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem, lecz jej nie uruchamiaj. Wyjaśnij
uczestnikom z grupy, w jaki sposób należy użyć gaśnicy, aby ugasić pożar.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zastosowaniem i sposobem użycia różnych gaśnic,
2) odegrać scenkę gaszenia pożaru przy użyciu wybranej gaśnicy (bez jej uruchamiania, gdyż

ćwiczenie jest pozorowane).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw gaśnic,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony przeciwpożarowej.

Ćwiczenie 3

Odegraj scenkę, w której zorganizujesz akcję ewakuacji osób z pracowni szkolnej

w wypadku pożaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z drogą ewakuacyjną z pracowni, prowadzącą do wyjścia ze szkoły,
2) wykonać szkic drogi ewakuacyjnej,
3) objaśnić kolegom sposób ewakuacji i zasady zachowania się podczas akcji ewakuacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej,

–

papier,

–

przybory rysunkowe,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony przeciwpożarowej.

Ćwiczenie 4

Z przygotowanego przez nauczyciela zestawu znaków i tablic wybierz te, które są

znakami ochrony przeciwpożarowej. Zaprezentuj je uczestnikom z grupy i objaśnij ich
znaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zestawem znaków i tablic, jakie przedstawi Ci nauczyciel,
2) wybrać znaki ochrony przeciwpożarowej,
3) objaśnić znaczenie wybranych znaków,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw znaków ochrony przeciwpożarowej, znaków ewakuacyjnych, tablic i znaków
bezpieczeństwa,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony przeciwpożarowej.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić, jakie warunki pracy powinien zapewnić pracownikom

pracodawca na terenie zakładu pracy?



2) wymienić warunki, jakie powinny panować w pomieszczeniu pracy?



3) odczytać w odpowiednich tabelach wymagania, jakim powinny

odpowiadać pomieszczenia socjalno dla pracowników?



4) odczytać w odpowiednich tabelach wymagania, jakim powinny

odpowiadać pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla pracowników?



5) rozpoznać znaki bhp?



6) zinterpretować znaki bhp?



7) zinterpretować tablice informacyjne i ostrzegawcze?



8) wymienić zagrożenia pożarowe?



9) określić w jakich miejscach może najczęściej powstać pożar?



10) wymienić zabezpieczenia przeciwpożarowe, jakie powinien zapewnić

właściciel obiektu?



11) wyjaśnić, jak należy postępować, aby nie stwarzać zagrożenia

pożarowego w zakładzie blacharskim?



12) wskazać znaki ochrony przeciwpożarowej?



13) zorganizować akcję ewakuacji ludzi w razie pożaru?



14) dobrać odpowiedni rodzaj gaśnicy do rodzaju palących się przedmiotów



15) użyć gaśnicy do gaszenia pożaru?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Zasady

kształtowania

bezpiecznych

higienicznych

warunków pracy. Zagrożenia i profilaktyka w miejscu
pracy. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Na stworzenie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie produkcyjnym

wpływa wiele czynników. Należą do nich między innymi:
–

organizacja pracy na stanowisku roboczym,

–

organizacja produkcji,

–

stan techniczny maszyn i urządzeń,

–

jakość używanych materiałów do produkcji,

–

warunki w pomieszczeniach produkcyjnych,

–

warunki socjalne dla pracowników,

–

przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony
przeciwpożarowej,

–

przygotowanie pracowników do wykonywanej pracy,

–

ergonomia pracy,

–

działalność służb bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie.

Stanowiska pracy powinny być tak zorganizowane, wyposażone i zabezpieczone, aby

nawet przy chwilowej niedyspozycji lub pomyłki pracownika, nie był on narażony
na wypadek. Najważniejszą rolę w ograniczaniu ilości wypadków odgrywa profilaktyka.
Ważne jest rejestrowanie wykrytych zagrożeń, opracowanie planu ich usunięcia oraz
ostateczne usunięcia wykrytych zagrożeń. W warunkach budowy może pojawić się wiele
zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników.

Najczęściej przyczyną wypadków na budowie może być:

–

brak właściwego wygrodzenia terenu budowy,

–

niewłaściwe oznakowanie miejsc niebezpiecznych, lub jego brak,

–

przebywanie ludzi w zasięgu pracy maszyn budowlanych lub środków transportu,

–

brak zabezpieczeń podczas pracy na wysokości,

–

nieostrożne obchodzenie się z materiałami i substancjami toksycznymi, parzącymi,
gorącymi,

–

niewłaściwe obchodzenie się z urządzeniami będącymi pod napięciem,

–

nieużywanie przez pracowników odzieży ochronnej i środków ochrony indywidualnej,

–

oraz inne zagrożenia, zależnie od specyfiki wykonywanych zadań zawodowych.

Uczestnicy procesu budowlanego muszą dołożyć wszelkich starań, aby spełnić następujące

warunki na budowie:
–

ogrodzić teren budowy (przynajmniej do wysokości 1,5 m) w sposób uniemożliwiający
wstęp osobom postronnym,

–

zapewnić kontrolę wjazdu i wyjazdu oraz wejść i wyjść na teren budowy przez bramy
i furtki,

–

umieścić w widocznym miejscu czytelnie wypełnioną tablicę informacyjną o budowie,
wydzielić drogi na placu budowy dla ruchu kołowego i pieszego; ciągi piesze dla ruchu
jednokierunkowego muszą mieć co najmniej 0,75 m szerokości, a dla ruchu
dwukierunkowego, co najmniej 1,2 m szerokości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

nachylenie pochylni do przenoszenia ciężarów nie może być większe niż 8%; przejścia nad
wykopami

zagłębieniami

muszą

być

zabezpieczone

barierami

ochronnymi

na wysokości 1,10 m, barierką pośrednią na wysokości 0,6 m oraz deską bortnicową
o wysokości 0,15 m,

–

linie doprowadzające energię elektryczną muszą być oznaczone , a skrzynki rozdzielcze
prądu zabezpieczone przed dostępem osób nieuprawnionych,

–

miejsca

prowadzenia

robót

ziemnych

powinny

być

wygrodzone

poręczami

zabezpieczającymi i oznaczone odpowiednimi tablicami ostrzegawczymi,

–

ściany wykopów muszą być zabezpieczone przed osuwaniem się, a sposób zabezpieczenia
zależy od kategorii gruntu,

–

jeżeli na budowie prowadzone są roboty na wysokości, to przejścia pod nimi muszą być
zabezpieczone daszkami ochronnymi,

–

ludzie powinni przebywać w bezpiecznej odległości od pracujących maszyn budowlanych,
a

tę

odległość

określają

szczegółowo

przepisy,

które

przytoczono

w rozdziale 4.11.,

–

szczegółowe zasady bezpiecznych warunków pracy są określane dla każdej budowy
odrębnie, zależnie od jej specyfiki.

W razie zaistnienia wypadku w miejscu pracy, każdy pracownik powinien udzielić

pierwszej pomocy poszkodowanemu. Najczęściej podczas pracy fizycznej zdarzają się urazy
kończyn, zranienia, porażenie prądem elektrycznym, utrata przytomności. Pierwsza pomoc
udzielana na miejscu wypadku polega najczęściej na usztywnianiu złamanych kończyn,
tamowaniu krwotoków, opatrywaniu niegroźnych otarć naskórka, wykonywaniu sztucznego
oddychania i masażu serca.

Udzielanie pierwszej pomocy przy złamaniach

Złamaną kończynę dolną można unieruchomić za pomocą szyny dostępnej w apteczce

pierwszej pomocy lub za pomocą deski, kija, laski a także przez dowiązanie jej do kończyny
zdrowej.

Przy złamaniach kończyn górnych unieruchomienie wykonuje się podwieszając

kontuzjowaną kończynę na temblaku z chusty trójkątnej lub wykorzystując części garderoby.
Przy złamaniu żeber należy dokonać unieruchomienia klatki piersiowej przez ciasne owinięcie
jej bandażem elastycznym - przy wykonanym przez poszkodowanego wydechu. Podczas
unieruchamiania poszkodowany powinien przyjąć pozycję półsiedzącą. Po udzieleniu
poszkodowanemu pierwszej pomocy, należy wezwać lekarza.

Udzielanie pierwszej pomocy przy zranieniach
Otarcia naskórka

Skórę wokół rany należy odkazić środkiem odkażającym, nałożyć jałowy opatrunek

lub plaster z opatrunkiem i skierować poszkodowanego do lekarza.

Krwotok żylny

Żyłę prowadzącą do rany przyciska się do przylegającej kości. Opatrunek uciskowy

z jałowej gazy, bandaża mocującego i materiału uciskowego, nakłada się bezpośrednio
na ranę i ciasno bandażuje. Opatrunku uciskowego nie należy zakładać, kiedy w ranie tkwią
ciała obce. W czasie udzielania poszkodowanemu pierwszej pomocy, jego przełożony lub inni
pracownicy powinni jak najszybciej wezwać lekarza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Krwotok tętniczy

Należy zastosować ucisk, który umieszcza się między sercem a raną. Wykonuje

się go z takich samych środków opatrunkowych, jak w przypadku tamowania krwotoku
żylnego. Do czasu założenia opaski uciskowej, stosuje się ucisk palcami, aby jak najszybciej
zatamować upływ krwi. W czasie udzielania poszkodowanemu pierwszej pomocy,
jego przełożony lub inni pracownicy powinni jak najszybciej wezwać lekarza.

Udzielanie pierwszej pomocy porażonemu prądem elektrycznym

Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanemu rozpoczyna się po uwolnieniu go spod

działania prądu poprzez:

−

wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.

Dalsze postępowanie zależy od stanu poszkodowanego.

Gdy porażony krwawi, należy zatrzymać krwawienie.
Kiedy porażony jest przytomny, należy rozluźnić mu ubranie w okolicy szyi, klatki

piersiowej i brzucha, ułożyć poszkodowanego w wygodnej pozycji do chwili przybycia
lekarza.

Kiedy porażony jest nieprzytomny, lecz oddycha, nie należy go, nawet na bardzo krótko,

pozostawać w pozycji „na wznak”. Trzeba ułożyć go w tzw. pozycji bocznej ustalonej i stale
obserwować (oddech może się zatrzymać). Jeżeli przybycie lekarza przedłuża
się, poszkodowanego należy po upływie ok. 2 godz. obrócić na drugi bok.

Kiedy porażony jest nieprzytomny, nie oddycha, nie ma oznak krążenia, natychmiast

należy wezwać lekarza i do chwili jego przybycia zastosować reanimację oddychania
i krążenia.

Sztuczne oddychanie metodą usta-usta:

–

udrożnić drogi oddechowe,

–

odchylić głowę poszkodowanego do tyłu,

–

zatkać nos poszkodowanego przez ściśnięcie palcami,

–

wdmuchiwać do ust poszkodowane powietrze z częstotliwością 16 do 20 razy na minutę,
aż do chwili, gdy podejmie on samodzielnie funkcję oddychania lub do chwili przybycia
lekarza,

–

w czasie prowadzenia akcji używać środków ochrony osobistej.

Zewnętrzny masaż serca:

–

ułożyć poszkodowanego na wznak, na twardym podłożu,

–

uciskać rytmicznie mostek poszkodowanego nadgarstkami ułożonymi na sobie
na głębokość 3 do 5 cm, z szybkością 80 uciśnięć na minutę,

–

tę akcję należy połączyć ze sztucznym oddychaniem – po każdych 2 wdmuchnięciach
powietrza, należy wykonać 15 uciśnięć mostka,

–

akcję należy prowadzić do chwili, aż serce podejmie pracę lub do chwili przybycia lekarza,

–

w czasie prowadzenia akcji używać środków ochrony osobistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ważną rolę w kształtowaniu dogodnych warunków pracy mają zasady ergonomii.

Ergonomia jest nauką, która zajmuje się przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska
i warunków pracy do cech i możliwości człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne
wykonywanie przez niego pracy. Osiąga się to dzięki właściwej organizacji stanowiska pracy,
które powinno spełniać następujące zasady:

–

stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp pracownikom,

–

materiały i narzędzia powinny być składowane w stałych miejscach, w obrębie
wykonywanego zadania, a przedmioty ciężkie - na wysokości powierzchni roboczej,

–

rozmieszczenie materiałów i narzędzi powinno zapewniać ustaloną kolejność ruchów,

–

odległości między przedmiotami na stanowisku roboczym powinny być jak najmniejsze,

–

materiały i narzędzie powinny być łatwe do uchwycenia.
Spełnienie zasad ergonomii jest szczególnie ważne przy wykonywaniu zawodów ciężkich,

męczących, a także wymagających zręczności.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie czynniki kształtują bezpieczne i higieniczne warunki pracy?
2. Jaki wpływ ma zmęczenie fizyczne pracownika na efektywność jego pracy?
3. Jaki wpływ ma zmęczenie psychiczne pracownika na efektywność jego pracy?
4. Na czym polega profilaktyka zagrożeń wypadkowych w miejscu pracy?
5. Jakimi zagadnieniami zajmuje się ergonomia?
6. W jaki sposób zgodnie z zasadami ergonomii powinno być zorganizowane stanowisko

pracy?

7. W jaki sposób należy zabezpieczyć wykop przez dostępem osób postronnych?
8. W jaki sposób należy zatamować krwotok tętniczy na kończynie?
9. W jaki sposób należy wykonać masaż serca?
10. W jaki sposób należy wykonać sztuczne oddychanie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Weź udział w zorganizowanej przez nauczyciela wycieczce na plac budowy. Przyjrzyj

się wszystkim zabezpieczeniom, jakie zastosowano w celu uniknięcia wypadków.
Po powrocie do pracowni szkolnej wynotuj je na dużym arkuszu papieru wspólnie z kolegami
z grupy. Jeden z Was powinien zaprezentować ćwiczenie, które wspólnie wykonaliście.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odbyć wycieczkę na plac budowy, którą zorganizuje nauczyciel,
2) obejrzeć zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych na placu budowy,
3) po powrocie do pracowni szkolnej zapisać zauważone sposoby zabezpieczeń na dużym

arkuszu papieru,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

papier formatu A0,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

przybory do pisania,

–

literatura rozdziału 6 dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ćwiczenie 2

Zademonstruj sposób udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem

elektrycznym. W tym celu użyj środków opatrunkowych dostępnych w apteczce pierwszej
pomocy, znajdującej się w pracowni szkolnej. Rolę poszkodowanego odegra uczestnik grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zawartością apteczki pierwszej pomocy,
2) przygotować niezbędne materiały i środki opatrunkowe, które mogą się przydać podczas

ratowania porażonego prądem elektrycznym,

3) zademonstrować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

apteczka pierwszej pomocy,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca udzielania pierwszej pomocy.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić jakie czynniki kształtują bezpieczne i higieniczne warunki pracy?



2) wyjaśnić na czym polega profilaktyka zagrożeń wypadkowych

w miejscu pracy?



3) wyjaśnić jakimi zagadnieniami zajmuje się ergonomia?



4) wyjaśnić w jaki sposób zgodnie z zasadami ergonomii powinno być

zorganizowane stanowisko pracy?



5) określić w jaki sposób należy zabezpieczyć teren budowy przez dostępem

osób postronnych?



6) zatamować krwotok tętniczy na kończynie?



7) wykonać masaż serca?



8) wykonać sztuczne oddychanie?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne, występujące

w procesie pracy

4.4.1. Materiał nauczania

Czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi występującymi w środowisku

pracy nazywamy czynniki, które mogą spowodować utratę zdrowia lub życia człowieka
w przypadku kolizyjnego zetknięcia się z nimi.

Czynniki towarzyszące procesowi pracy można podzielić na dwie podstawowe grupy:

Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować uraz

(wypadek przy pracy). Zagrożenie mogą stanowić:

−

elementy ruchome i luźne,

−

elementy ostre i wystające,

−

przemieszczanie się ludzi,

−

przepływ prądu elektrycznego,

−

źródła wysokiej temperatury,

−

pożar lub/i wybuch.

Wymienione wyżej zagrożenia należą do czynników fizycznych działających przeważnie

na pracownika w sposób nagły.

Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez okres dłuższy mogą

spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika lub zmiany w stanie
zdrowia, wywołując choroby zawodowe.
Czynniki te dzielimy na cztery podstawowe grupy.

Czynniki fizyczne:

−

hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy,

−

wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),

−

mikroklimat,

−

temperatura,

−

promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),

−

promieniowanie jonizujące,

−

promieniowanie laserowe,

−

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

−

pole elektrostatyczne,

−

pyły przemysłowe.

Czynniki chemiczne

Czynniki chemiczne, to czynniki niebezpieczne powodujące urazy, które prowadzą

lub mogą prowadzić do schorzenia. Mogą one działać na organizm człowieka toksycznie,
drażniąco, uczulająco, a nawet rakotwórczo. Czynniki chemiczne mogą być wchłaniane przez
drogi oddechowe, skórę i błony śluzowe oraz przewód pokarmowy.

Chemiczne substancje i preparaty niebezpieczne klasyfikuje się, uwzględniając

ich toksyczność, właściwości fizykochemiczne oraz działanie na środowisko, na czynniki:

−

o właściwościach wybuchowych,

−

o właściwościach utleniających,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

skrajnie łatwopalne, wysoce łatwopalne, łatwopalne,

−

bardzo toksyczne, toksyczne,

−

szkodliwe,

−

żrące,

−

drażniące,

−

uczulające,

−

rakotwórcze,

−

mutagenne,

−

działające na rozrodczość,

−

niebezpieczne dla środowiska.

Czynniki biologiczne:

−

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki)
oraz wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

−

makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

Czynniki psychofizyczne:

−

obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

−

obciążenie psychonerwowe.

Technik urządzeń sanitarnych i monter instalacji i urządzeń sanitarnych podczas

wykonywania swojej pracy jest narażony najczęściej na działanie niebezpiecznych czynników
urazowych.

Zagrożenie występujące w miejscu pracy powinno być symbolizowane odpowiednim

znakiem lub symbolem. Niektóre z nich zostały przedstawione na rysunku 4.

Rys. 4.

Znaki i symbole bezpieczeństwa [11, s. 37]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie skutki dla zdrowia lub życia pracownika mogą wywołać czynniki szkodliwe,

uciążliwe lub niebezpieczne w przypadku zetknięcia się z nimi?

2. Jakie zagrożenia dla organizmu pracownika mogą wywoływać czynniki chemiczne?
3. Na które czynniki niebezpieczne dla zdrowia napotyka najczęściej w swojej pracy technik

urządzeń sanitarnych i monter instalacji i urządzeń sanitarnych?

4. Który z czynników fizycznych może szkodzić zdrowiu technika urządzeń sanitarnych?
5. W jaki sposób należy sygnalizować zagrożenia substancjami szkodliwymi w miejscu

pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź listę czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych, jakie mogą

wystąpić na stanowisku pracy technika urządzeń sanitarnych nadzorującego podłączanie
piecyka gazowego przez montera. Porównajcie z kolegami w grupie efekty Waszej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych, które

mogą wystąpić podczas pracy technika i montera,

2) sporządzić listę wyżej wymienionych czynników,
3) porównać w grupie efekty wykonanego ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przepisy dotyczące występowania w miejscu pracy czynników szkodliwych, uciążliwych
i niebezpiecznych,

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca czynników niebezpiecznych, szkodliwych, uciążliwych
występujących w miejscu pracy.

Ćwiczenie 2

Sporządź listę czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych, jakie mogą

wystąpić najczęściej na budowie. Porównajcie grupie efekty Waszej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych, które

mogą wystąpić podczas pracy technika i montera,

2) sporządzić listę wyżej wymienionych czynników,
3) porównać w grupie efekty wykonanego ćwiczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przepisy dotyczące występowania w miejscu pracy czynników szkodliwych, uciążliwych
i niebezpiecznych,

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca czynników niebezpiecznych, szkodliwych, uciążliwych
występujących w miejscu pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić czynniki fizyczne zaliczane do szkodliwych i uciążliwych?



2) wymienić czynniki chemiczne zaliczane do szkodliwych i uciążliwych?



3) określić czynniki szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy technika

urządzeń sanitarnych nadzorującego pracę montera podłączającego
kuchnię gazową?



4) wymienić czynniki urazowe, które mogą występować na stanowisku

pracy technika urządzeń sanitarnych nadzorującego pracę montera
wykonującego instalację wodną?



5) określić, do jakiej grupy czynników należy hałas?



6) określić, do jakiej grupy czynników należy oddziaływanie wysokiej

temperatury?



7) określić, jakimi drogami mogą być wchłaniane przez ludzki organizm

czynniki chemiczne?



8) określić, jak mogą oddziaływać na ludzki organizm czynniki chemiczne?



9) określić, do jakiej grupy czynników należą bakterie?



10) określić, jaki symbol graficzny służy do określenia substancji toksycznej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy

4.5.1. Materiał nauczania

Wentylacja – to proces wymiany powietrza w pomieszczeniach. Podczas tego procesu

usuwane jest z pomieszczeń powietrze zużyte, które zawiera ponadnormatywne ilości
dwutlenku węgla, pary wodnej, substancje wydzielające się podczas procesów produkcyjnych i
doprowadzenie w jego miejsce powietrza czystego, zawierającego tlen.

Wentylacja zapewniająca higieniczne warunki pracy powinna spełniać dwa cele:

–

odświeżanie powietrza w pomieszczeniach pracy,

–

zapewnienie optymalnych warunków mikroklimatycznych.

Powietrze, którym oddychają pracownicy powinno spełniać następujące wymagania:

–

chemiczny skład powietrza powinien być zbliżony do składu powietrza atmosferycznego,

–

ewentualne zanieczyszczenie powietrza substancjami chemicznymi nie może być
szkodliwe dla zdrowia,

–

zapach powietrza nie może być przykry i utrudniać funkcjonowanie człowieka w miejscu
pracy,

–

inne parametry powietrza odczuwalne przez człowieka – takie, jak jego temperatura,
nadmierny ruch (nazywany przeciągiem), ciśnienie, nie powinny utrudniać pracy i być
szkodliwe dla zdrowia.

Stosuje się dwa sposoby zorganizowanej wentylacji:

–

wentylacja naturalna, która polega na wykorzystywaniu naturalnego ruchu powietrza
w wyniku różnicy temperatur (powietrze ogrzane, jako lżejsze unosi się ku górze,
zabierając ze sobą nagromadzone w nim zanieczyszczenia),

–

wentylacja mechaniczna, która polega na wymuszeniu wymiany zużytego powietrza
za pomocą wentylatorów elektrycznych. Jeżeli zużyte powietrze usuwane jest
z pomieszczenia, mówimy o wentylacji wywiewnej, kiedy zaś świeże powietrze jest
wtłaczane do pomieszczenia, mamy do czynienia z wentylacją nawiewną. Stosuje się też
wentylację nawiewno-wywiewną, łączącą dwa sposoby ruchu powietrza.

Aby wentylacja przynosiła oczekiwane rezultaty, należy wziąć pod uwagę wskaźnik,

określany jako krotność wymiany powietrza. Informuje on o tym, ile razy w ciągu jednej
godziny powietrze w całym pomieszczeniu wymienione zostanie na świeże. Obliczenia tego
wskaźnika dokonuje się według wzoru:

gdzie:

n – krotność wymiany powietrza w pomieszczeniu,
L – objętość powietrza dostarczonego do pomieszczenia w m

V – objętość pomieszczenia wietrzonego w m

n = —

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka potrzeba od 20 do 30 m

świeżego powietrza na osobę w ciągu godziny, w pomieszczeniu o wysokości ok. 3m.

Klimatyzacja – to proces bardziej złożony, gdyż oprócz wymiany powietrza

w pomieszczeniach reguluje się jego wilgotność i temperaturę, niezależnie od klimatu
zewnętrznego i procesów odbywających się w danym pomieszczeniu. Klimatyzację stosuje się
w pomieszczeniach użyteczności publicznej i zakładach przemysłowych, w których jednakowe
warunki klimatyczne są wymagane dla prawidłowego przebiegu procesów technologicznych
lub zachowania wymaganych parametrów magazynowania.

Procesy wentylacji i klimatyzacji są regulowane odpowiednimi przepisami zawartymi

w Polskich Normach, np.:
–

PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego
i użyteczności publicznej. Wymagania.

–

PN-73/B-03431 Wentylacja mechaniczna w budownictwie. Wymagania.

–

PN-82/B-02402

Ogrzewnictwo.

Temperatury

ogrzewanych

pomieszczeń

w budownictwie.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega wentylacja w pomieszczeniach pracy?
2. Jakie znasz rodzaje wentylacji?
3. Na czym polega wentylacja naturalna?
4. Na czym polega wentylacja mechaniczna?
5. Jakie warunki powinno spełniać powietrze, którym oddychamy?
6. Kiedy wentylacja jest skuteczna?
7. O czym informuje wskaźnik wymiany powietrza?
8. Jaka objętość świeżego powietrza jest potrzebna dla jednej osoby na godzinę,

dla prawidłowego funkcjonowania organizmu?

9. Na czym polega klimatyzacja pomieszczeń pracy?
10. Jakie przepisy określają wymagania wentylacji i klimatyzacji?
11. Co zyskuje człowiek dzięki zastosowaniu wentylacji i klimatyzacji w pomieszczeniach

pracy?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz krotność wymiany powietrza w hali fabrycznej o kubaturze 2000m

, wiedząc,

że w hali pracuje 50 osób, a norma zużycia powietrza przez jedną osobę w ciągu godziny
wynosi 30m

. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obliczyć zapotrzebowanie na objętość powietrza, jaką należy dostarczyć do hali,
2) obliczyć krotność wymiany powietrza,
3) zapisać obliczenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca wentylacji i klimatyzacji w pomieszczeniach pracy.

Ćwiczenie 2

Na schemacie prostego, odręcznego szkicu przekroju pionowego budynku naszkicuj obieg

ogrzanego powietrza w pomieszczeniach. Zaprezentuj grupie wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wykonać prosty, odręczny szkic przekroju pionowego budynku,
2) naszkicować obieg ogrzanego powietrza w pomieszczeniach budynku,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie uczestnikom z grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier,

−

przybory do rysowania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca wentylacji i klimatyzacji w pomieszczeniach pracy.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, na czym polega wentylacja w pomieszczeniach pracy?



wymienić rodzaje wentylacji?



wyjaśnić, na czy polega wentylacja naturalna?



wyjaśnić, na czym polega wentylacja mechaniczna?



wyjaśnić, jakie warunki powinno spełniać powietrze, którym
oddychamy?



wyjaśnić, kiedy wentylacja jest skuteczna?



wyjaśnić, o czym informuje wskaźnik wymiany powietrza?



określić, jaka objętość świeżego powietrza jest potrzebna dla jednej

osoby na godzinę, dla prawidłowego funkcjonowania organizmu?



wyjaśnić, na czym polega klimatyzacja pomieszczeń pracy?



10) wyjaśnić, jakie przepisy określają wymagania wentylacji i klimatyzacji?



11) wyjaśnić, co zyskuje człowiek dzięki zastosowaniu wentylacji

i klimatyzacji w pomieszczeniach pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

4.6.1. Materiał nauczania

Pracodawca obowiązany jest bezpłatnie zapewnić pracownikom:

–

odzież ochronną,

–

sprzęt ochrony osobistej i urządzenia ochronne,

–

inne środki ochronne, stosowane w szczególnych warunkach,

–

pranie, odkurzanie, suszenie odzieży ochronnej.

Pracodawca przydziela pracownikom następujące środki ochrony indywidualnej:

–

odzież ochronną,

–

ochrony kończyn górnych,

–

ochrony kończyn dolnych,

–

ochrony głowy,

–

ochrony słuchu,

–

ochrony układu oddechowego,

–

sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,

–

środki izolujące cały organizm.

Środki ochrony zbiorowej to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy

pracowników, a także pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami,
które mogą wystąpić w środowisku pracy.

Środki ochrony osobistej dzieli się na dwie grupy:

–

odzież ochronną,

–

sprzęt ochrony osobistej.

Środki ochrony osobistej są stosowane przez pracowników, kiedy w warunkach pracy nie

ma możliwości zlikwidowania zagrożeń dla zdrowia i życia innymi sposobami. Ochrony
osobiste zabezpieczają pracownika przed urazami mechanicznymi, działaniem substancji
żrących, parzących, trujących, promieniowaniem, porażeniem, działaniem ognia, wysokiej
i niskiej temperatury ,oddziaływaniem hałasu, drgań i wstrząsów, upadkiem z wysokości,
poślizgiem i innymi specyficznymi czynnikami. Ochrony osobiste stosowane są doraźnie
w razie potrzeby, ale w przypadku niektórych zadań zawodowych, należy je stosować przez
cały czas pracy. Do takich prac należą roboty w kanałach, naprawy zbiorników z gazami,
roboty przy świeżo wygaszonych kotłach parowych, prace na wysokości.

Środki ochrony osobistej są oznaczone następującymi symbolami literowymi:

U – odzież ochronna – w budownictwie stosuje się: kurtki ciepłochronne, kamizelki
ciepłochronne, kurtki przeciwdeszczowe.
N – środki ochrony kończyn dolnych – w budownictwie stosuje się: obuwie całogumowe
(wulkanizowane), ze skóry, filcowo-gumowe (robocze przeciwurazowe i olejoodporne),
bezpieczne (zabezpieczające przed urazami palców, porażeniem prądem elektrycznym,
antyelektrostatyczne).
R – środki ochrony kończyn górnych – w budownictwie stosuje się: rękawice ochronne
przed promieniowaniem, przed zimnem, przed urazami mechanicznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

G – środki ochrony głowy – w budownictwie stosuje się: hełmy, czapki.
T – środki ochrony oczu i twarzy – w budownictwie stosuje się: okulary , gogle, osłony
twarzy.
S – środki ochrony słuchu – w budownictwie stosuje się: wkładki i nauszniki
przeciwhałasowe, ochraniacze słuchu.
D – środki ochrony układu oddechowego – w budownictwie stosuje się: maski, półmaski.
W – sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości – w budownictwie stosuje się: szelki
bezpieczeństwa, linki zabezpieczające.
I – środki izolujące cały organizm – w budownictwie stosuje się: ubrania ciepłochronne,
trzewiki ocieplane, czapki, rękawice ciepłochronne.

Odzież ochronna zabezpiecza pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska

zewnętrznego, na jakie może napotkać w pracy – mechanicznymi, chemicznymi
i termicznymi Odzież ochronna jest wykonana z materiałów odpowiednio chroniących przed
danym czynnikiem stwarzającym zagrożenie. Do różnych rodzajów prac dobiera się zestaw
odzieży składający się z takich części, które zabezpieczając pracownika, nie powodują
ograniczania jego ruchów. Poniżej zamieszczona tabela, ujmuje przeznaczenie, rodzaj
materiału , z którego została wykonana odzież i części składowe ubrania.

Tabela 1 [układ własny]

Lp.

Przeznaczenie odzieży
ochronnej

Materiał

Części składowe ubrania

Ochrona przed kwasami

– tkanina wełniana,
– guma,
– sztuczna guma.

– spodnie,
– kurtka

otworami

wentylacyjnymi,

– kaptur,
– fartuch,
– getry.

Ochrona przed ługami

– tkanina z pokryciem

chlorowinylowym
lub nitrocelulozowym

– spodnie,
– kurtka

otworami

wentylacyjnymi,

– kaptur,
– fartuch,
– getry.

Ochrona przed olejami

– tkanina

powlekana

dwustronnie

– bluza

wstawkami

z tkaniny niepowlekanej,

– spodnie,
– kaptur dopinany.

Ochrona

przed

oparzeniem odpryskami
płynnego metalu

– tkanina lniana,
– tkanina wełniana,
– tkanina brezentowa,

– spodnie,
– kurtka

otworami

wentylacyjnymi,

– kaptur,
– fartuch,
– getry.

Ochrona przed pyłami
trującymi

– tkanina drelichowa

– spodnie,
– kurtka

otworami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lub drażniącymi

wentylacyjnymi,

– kaptur,
– fartuch,
– getry.

Ogólnie można określić jakie rodzaje odzieży ochronnej, środków ochrony osobistej

i sprzętu chroniącego są przydatne i używane w danym zawodzie, ale doboru należy zawsze
dokonywać indywidualnie, adekwatnie do rodzaju wykonywanych zadań zawodowych.

Roboty instalacyjne i sieciowe, konserwator sieci wodno-kanalizacyjnych lub hydraulik

powinien wykonywać ubrany w ubranie lub fartuch drelichowy, trzewiki skórzano-gumowe,
kamizelkę ciepłochronną w pomieszczeniach nieogrzewanych, rękawicach brezentowych lub
gumowych.

Poniżej przytoczono wyciąg z tabeli N078 - Uproszczonego doboru środków ochrony

indywidualnej.

Tabela 2 wg N078

Uproszczonego doboru środków ochrony indywidualnej.[układ własny]

Czynniki niebezpieczne i szkodliwe

Środki indywidualnej ochrony pracowników

Typ

rodzaj

czynników

niebezpiecznych i szkodliwych

10.

11.

Ostre

wystające

elementy,

chropowatość

szorstkość

wyrobów

2. Powierzchnie, na których jest

możliwy

upadek

przez

poślizgnięcie lub potknięcie

3. Usytuowanie

stanowiska

stwarzające

niebezpieczeństwo

upadku z wysokości

4. Podwyższona

temperatura

powietrza

5. Obniżona temperatura powietrza

6. Gazy i pary

7. Niedobór tlenu w powietrzu

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kto zapewnia pracownikom odzież ochronna i środki ochrony indywidualnej?
2. Jakie środki ochrony indywidualnej należy przydzielić pracownikom?
3. W jakich warunkach pracownik obowiązany jest stosować środki ochrony indywidualnej?
4. W jakich warunkach mają zastosowanie środki ochrony zbiorowej?
5. Jakie oznaczenia literowe nadaje się poszczególnym środkom ochrony indywidualnej?
6. Jaką odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej – w ogólnym ujęciu, powinno

się stosować podczas robót instalacyjnych i sieciowych?

7. Na jakiej podstawie dokonuje się doboru środków ochrony indywidualnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie tabeli doboru środków ochrony indywidualnej w zależności od rodzaju

czynników niebezpiecznych i szkodliwych (N 078), którą udostępni Ci nauczyciel dobierz
środki ochrony indywidualnej dla pracownika wykonującego zadania zawodowe
w środowisku, w którym czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi jest woda i wodne
roztwory środków obojętnych. Zapisz nazwy tych środków, a następnie zaprezentuj je grupie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować tabelę doboru środków ochrony osobistej (N 078),
2) wypisać ustalone środki ochrony indywidualnej,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabela N 078,

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.

Ćwiczenie 2

Ze znajdujących się w pracowni szkolnej środków ochrony indywidualnej, odzieży

oraz obuwia roboczego, wybierz te, w które powinien być wyposażony monter instalacji
sanitarnych, wykonujący prace wewnątrz budynku. Zaprezentuj wybrany zestaw.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć znajdujące się w pracowni szkolnej środki ochrony indywidualnej, odzież

oraz obuwie robocze,

2) dobrać zestaw odpowiedni dla montera instalacji sanitarnych, pracującego wewnątrz

budynku,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

środki ochrony indywidualnej, odzież oraz obuwie robocze będące wyposażeniem
pracowni szkolnej,

—

literatura z rozdziału 6 dotycząca środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, kto zapewnia pracownikom odzież ochronną i środki ochrony

indywidualnej?



2) wymienić, jakie środki ochrony indywidualnej należy przydzielić

pracownikom?



3) określić, w jakich warunkach pracownik obowiązany jest stosować

środki ochrony indywidualnej?



4) określić, w jakich warunkach mają zastosowanie środki ochrony

zbiorowej?



5) określić, jakie oznaczenia literowe nadano poszczególnym środkom

ochrony indywidualnej?



6) określić, jaką odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej –

w ogólnym ujęciu, powinno się stosować podczas robót instalacyjnych
i sieciowych?



7) określić, na jakiej podstawie dokonuje się doboru środków ochrony

indywidualnej?



8) wybrać odzież ochronną, środki ochrony indywidualnej i obuwie robocze

dla montera instalacji gazowej?



9) wybrać środki ochrony indywidualnej dla pracowników na podstawie

informacji

zagrażających

czynnikach

niebezpiecznych

i szkodliwych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.

Bezpieczeństwo pracy podczas obsługiwania urządzeń
pod ciśnieniem

4.7.1. Materiał nauczania

Urządzenia pod ciśnieniem to:

–

butle z gazami technicznymi,

–

zbiorniki ze sprężonymi gazami,

–

wytwornice acetylenowe,

–

sprężarki,

–

kotły parowe i wodne.

Urządzenia, w których ciśnienie przekracza 0,07 MPa podlegają stałemu dozorowi

technicznemu. Powinny one być wyposażone w aparaturę pomiaru ciśnienia gazu znajdującego
się wewnątrz. W chwili przekroczenia maksymalnego ciśnienia powinny zadziałać urządzenia
zabezpieczające

przed

awarią.

Bezpieczne

maksymalne

ciśnienie

dla danego urządzenia określane jest przez Urząd Dozoru Technicznego (UTD).

Obsługi urządzeń pod ciśnieniem mogą dokonywać pracownicy, którzy posiadają wiedzę

o eksploatacji takich urządzeń, a także stosowne kwalifikacje potwierdzone egzaminem.

Urządzenia pod ciśnieniem podlegają okresowej kontroli przez służby UDT.
Obowiązują szczegółowe przepisy dotyczące bezpiecznej eksploatacji urządzeń pod

ciśnieniem.

Butle z gazami podlegają następującym przepisom:

–

butle powinny być oznaczone napisami i pomalowane zgodnie z normą (PN-75/M-69210,
acetylen – butla biała, a napis czerwony; tlen – butla błękitna, a napis czarny; wodór –
butla ciemnozielona, a napis czerwony),

–

nie wolno dokonywać żadnych napraw butli, ani ich zaworów,

–

butli nie wolno toczyć, rzucać, przewracać, uderzać o nie,

–

butle należy chronić przed nagrzaniem powyżej 35

–

odległość butli od otwartego ognia nie może być mniejsza niż 10 m,

–

odległość butli od płomienia palnika agregatu spawalniczego nie powinna być mniejsza,
niż 1m,

–

butle pełne i opróżnione należy chronić przed promieniami słonecznymi, opadami
atmosferycznymi i wilgocią,

–

w czasie spawania butle powinny stać pionowo i być zabezpieczone przed przewróceniem,

–

nie wolno przechowywać w tym samym pomieszczeniu butli z tlenem i butli z gazami
palnymi,

–

butle powinny być transportowane po terenie zakładu na specjalnych wózkach,
lub przenoszone na noszach.

Bezpieczne składowanie butli polega na spełnieniu następujących warunków:

–

butle z gazami o własnościach trujących należy przechowywać w wentylowanych
pomieszczeniach zamkniętych,

–

butle z siarkowodorem – pod zadaszeniem, na otwartym powietrzu,

–

butle z gazami palnymi – tylko razem z butlami na gazy obojętne,

–

butle z innymi gazami – w pomieszczeniach zamkniętych lub pod zadaszeniem
na otwartym powietrzu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Butle ze składu można wydać tylko z kołpakami ochronnymi, nakręcanymi na głowicę butli.

Przewożenie butli samochodem wymaga spełnienia następujących warunków:

–

na zawory butli należy nałożyć kołpaki ochronne oraz ślepe nakrętki,

–

butle należy ułożyć zaworami w tę samą stronę, prostopadle do kierunku jazdy,

–

między butlami należy umieścić przekładki z gumy lub drewna, które zabezpieczą butle
przed przemieszczaniem się, zderzaniem ze sobą lub spadaniem.

Wytwornice acetylenowe powinny być eksploatowane zgodnie z instrukcją producenta.

Należy przestrzegać następujących zasad eksploatacji:

–

naprawa wytwornic może odbywać się tylko za zgodą rejonowego dozoru technicznego,

–

czyszczenie wytwornic może odbywać się na wolnym powietrzu, przy świetle dziennym,
w odległości co najmniej 5 m od źródła otwartego ognia,

–

wykrywania nieszczelności wytwornic można dokonywać tylko przy użyciu wodnego
roztworu mydła,

–

wytwornice narażone na zamarznięcie powinny być po pracy opróżnione z wody,

–

niedozwolone jest zwiększanie ciśnienia gazu w wytwornicy,

–

odległość między wytwornicami znajdującymi się w jednym pomieszczeniu musi wynosić
co najmniej 6 m.

Sprężarki to urządzenia sprężające powietrze, wykorzystywane między innymi przy

prasach pneumatycznych, agregatach natryskowych i innych urządzeniach i robotach. Mogą
je obsługiwać osoby pełnoletnie, odpowiednio przeszkolone. Zawory bezpieczeństwa
sprężarek muszą być wyregulowane na maksymalne ciśnienie podane przez wytwórcę,
a manometry czytelne i dobrze oświetlone. W pomieszczeniach, gdzie używa się sprężarek,
należy w widocznym miejscu umieścić instrukcję ich obsługi, instrukcję bezpieczeństwa pracy i
ochrony przeciwpożarowej.

Kotły parowe i wodne eksploatuje się zgodnie z instrukcją wytwórcy. Powinny one być

zaopatrzone w manometry, termometry, wodowskazy i zawory bezpieczeństwa.

W pomieszczeniach, znajdują się kotły pod ciśnieniem, należy w widocznym miejscu

umieścić instrukcję ich obsługi, instrukcję bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej.

Kotły powinny być zgłaszane przez użytkownika do rejestracji i odbioru technicznego.

Kontroli kotłów dokonuje Urząd Dozoru Technicznego.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie urządzenia zaliczamy do urządzeń pod ciśnieniem?
2. Kiedy urządzenia pod ciśnieniem podlegają dozorowi przez Urząd Dozoru Technicznego?
3. Kto może dokonywać obsługi urządzeń pod ciśnieniem?
4. Jak zgodnie z normą PN-75/M-69210 powinny być oznaczone butle z acetylenem?
5. Jak zgodnie z normą PN-75/M-69210 powinny być oznaczone butle z tlenem?
6. Jak zgodnie z normą PN-75/M-69210 powinny być oznaczone butle z wodorem?
7. Ile powinna wynosić minimalna odległość butli z gazem od otwartego źródła ognia?
8. W jakich warunkach należy przechowywać butle z gazami palnymi?
9. Jakie warunki muszą być zachowane podczas przewożenia samochodami butli z gazami?
10. Jakie warunki należy spełnić podczas czyszczenia wytwornic acetylenowych?
11. Gdzie wykorzystuje się sprężarki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Jakie warunki muszą spełniać zawory sprężarek?
13. W jakie wskaźniki powinny być zaopatrzone kotły parowe?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj na kartonie na potrzeby pracowni szkolnej tablicę informacyjną,

przyporządkowującą butlom z różnymi gazami odpowiednie oznaczenia i napisy. Zaprezentuj
uczestnikom z grupy wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z normą PN-75/M-69210, która określa sposób oznaczania butli z gazami,
2) wykonać na kartonie tablicę informacyjną,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie uczestnikom z grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

norma PN-75/M-69210,

−

karton, przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obsługi urządzeń pod ciśnieniem.

Ćwiczenie 2

Na podstawie instrukcji producenta wytwornicy acetylenowej, wykonaj na kartonie

na potrzeby pracowni szkolnej tablicę informacyjną, jak należy eksploatować wytwornicę
acetylenową. Zwróć uwagę na to, aby była ona czytelna i zrozumiała. Zaprezentuj uczestnikom
z grupy wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z dowolną instrukcją producenta wytwornicy acetylenowej,
2) wykonać na kartonie tablicę informacyjną dotyczącą eksploatacji wytwornicy

acetylenowej,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie uczestnikom z grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja producenta dotycząca eksploatacji wytwornicy acetylenowej,

−

karton, przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obsługi urządzeń pod ciśnieniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić nazwy urządzeń pod ciśnieniem?



2) wyjaśnić kiedy urządzenia pod ciśnieniem podlegają dozorowi przez Urząd

Dozoru Technicznego?



3) rozpoznać butle z różnymi gazami?



4) określić sposób przechowywania butli z różnymi gazami?



5) określić sposób transportowania butli z gazami po placu budowy?



6) określić zasady transportowania butli z gazami na dalekie odległości?



7) określić, jakie warunki należy zachować podczas czyszczenia wytwornic

acetylenowych?



8) określić zastosowanie sprężarek?



9) określić w jakie mierniki powinny być zaopatrzone kotły parowe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.

Bezpieczeństwo pracy podczas obsługiwania urządzeń

elektrycznych

4.8.1. Materiał nauczania

Bezpieczne posługiwanie się urządzeniami i sprzętem zasilanym prądem elektrycznym jest

bardzo ważne i wymaga od pracownika spełnienia kilku zasad, a mianowicie:

−

przed każdym użyciem należy skontrolować stan obudowy, wyłącznika i przewodu
zasilającego; w razie jakiegokolwiek uszkodzenia urządzenie oddać do naprawy,

−

w przypadku wystąpienia zakłóceń w pracy urządzenia elektrycznego należy natychmiast
odłączyć je od prądu i zawiadomić przełożonego,

−

nie wolno zdejmować pokryw ochronnych ani dopuścić do użytkowania uszkodzonego
urządzenia,

−

podczas włączania i wyłączania elektronarzędzia z sieci, zawsze należy chwytać
za wtyczkę, nigdy za przewód,

−

należy często sprawdzać styki w zaciskach śrubowych przewodów (w nasadkach,
wtyczkach, wyłącznikach),

−

ręczne narzędzia elektryczne oraz ręczne lampy należy zasilać prądem o napięciu 24V,

−

urządzenie należy używać zgodnie z jego przeznaczeniem i parametrami,

−

urządzenie trzeba chronić przed zalaniem wodą i przed wilgocią,

−

trzeba uważać, aby się nie potknąć o luźno leżące przewody zasilające,

−

spalony bezpiecznik można zastąpić tylko takim samym sprawnym bezpiecznikiem,

−

w razie uszkodzenia innych podzespołów niż bezpieczniki, naprawy urządzenia może
dokonać tylko uprawniony elektryk.

Pracodawca jest zobowiązany dbać o to, aby urządzenia elektryczne były:

−

sprawne przed użyciem i po każdej konserwacji i naprawie,

−

używane zgodnie z zasadami bezpieczeństwa pracy,

−

naprawiane i konserwowane wyłącznie przez uprawnionych elektryków,

−

naprawiane niezwłocznie po stwierdzeniu usterki,

−

wykluczane z użycia, jeśli ich naprawa jest niemożliwa.

Elektronarzędzia przenośne mogą być wykonane w zależności od sposobu ochrony

obsługi przed porażeniem jako przyrządy klasy I lub klasy II.

Przyrządy klasy I są wyposażone w:

−

izolację roboczą niezbędną do należytego działania i zapewnienia podstawowej ochrony
przed porażeniem prądem elektrycznym,

−

w wyraźnie oznaczony zacisk ochronny, do którego należy podłączyć przewód
uziemiający,

−

w ruchomy przewód kilkużyłowy, którego końce żył są tak połączone z przyrządem,
że nie można ich odłączyć beż użycia narzędzi, drugie zaś końce są przyłączone
do wtyczki ze stykiem ochronnym do włączenia do gniazda w sieci.

Przyrządy II klasy są wyposażone w izolację podwójną i wzmocnioną oraz w przewód

przyłączeniowy do sieci, lecz nie mają zacisku ochronnego. Przyrząd klasy II nie wymaga
połączenia z ziemią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Narzędzia i urządzenia elektryczne zaopatrzone są w tabliczki znamionowe (rys. 5)

zawierające ich podstawowe parametry techniczne.

Rys. 5. Elektronarzędzie z widoczną tabliczką znamionową [11, s 48]

Bezpieczna praca na urządzeniach elektrycznych może odbywać się dzięki zastosowaniu

środków ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym.

Są to następujące środki ochrony
Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa):

−

ochrona przez zastosowanie izolowania części czynnych,

−

ochrona przez zastosowanie ogrodzenia lub obudowy,

−

ochrona przez zastosowanie barier uniemożliwiających dotknięcie urządzeń w trakcie
obsługi,

−

ochrona przez umieszczenie urządzeń poza zasięgiem ręki.

Ochrona przed dotykiem pośrednim:

−

ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania,

−

ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej,

−

ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska.

Urządzenia elektryczne oznaczane są znakami, świadczącymi o ich bezpieczeństwie

przeciwporażeniowym. Taki znak widoczny jest na rysunku 6.

Rys. 6.

Znak bezpieczeństwa CE [11, s. 1087]

Bezwzględnie zabronione jest dotykanie urządzeń elektrycznych, które oznaczone są

tablicą ostrzegawczą przedstawioną na rysunku 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Przykład tablicy ostrzegawczej. Nie dotykać! Urządzenie elektryczne.”[3, s. 209]

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co należy skontrolować przed każdym użyciem elektronarzędzia?
2. Jak należy postąpić po stwierdzeniu uszkodzenia lub niesprawnego działania

elektronarzędzia?

3. Jak należy postąpić w przypadku stwierdzenia spalenia bezpiecznika?
4. Kto jest uprawniony do naprawiania elektronarzędzi?
5. Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony od porażeń prądem elektrycznym.
6. Jak wyposażone są elektronarzędzia I klasy odporności przed porażeniem prądem

elektrycznym?

7. Jak wyposażone są elektronarzędzia II klasy odporności przed porażeniem prądem

elektrycznym?

8. Na czy polega ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem bezpośrednim?
9. Na czy polega ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem pośrednim?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj na tabliczkach znamionowych elektronarzędzi znajdujących się w pracowni

szkolnej, symbole ich klasy ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym a następnie
zaprezentuj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z elektronarzędziami, jakie udostępni Ci nauczyciel,
2) odczytać na tabliczkach znamionowych symbole ich klasy ochrony przed porażeniem

prądem elektrycznym,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw elektronarzędzi w pracowni szkolnej,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obsługi urządzeń elektrycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Ustal wspólnie z innymi uczestnikami grupy, jak należy postąpić w przypadku

stwierdzenia uszkodzenia wiertarki elektrycznej. Rodzaj uszkodzenia określi nauczyciel.
Zaprezentuj ustalenia kolegom z grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rodzaj uszkodzenia, które określił nauczyciel,
2) ustalić z kolegą sposób postępowania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wiertarka elektryczna,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obsługi urządzeń elektrycznych.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać kontroli elektronarzędzi przed użyciem ich do pracy?



2) wymienić spalony bezpiecznik?



3) określić na podstawie tabliczki znamionowej elektronarzędzia klasę

ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym?



4) określić obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony przed porażeniem

prądem elektrycznym?



5) określić, na czym polega ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem

bezpośrednim?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Zabezpieczenie urządzeń napędowych

4.9.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach napędowych jest zapewnione wtedy, kiedy

pracownik przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz obsługuje maszyny
i urządzenia zgodnie z zaleceniami zawartymi w instrukcji producenta.

Ogólne wytyczne obsługi i eksploatacji urządzeń napędowych są następujące:

–

urządzenia napędowe powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ergonomii,

–

montaż i obsługa urządzeń napędowych musi być zgodna z dokumentacją techniczno-
ruchową,

–

maszyny z własnymi napędami powinny mieć urządzenia do włączania i wyłączania łatwo
dostępne dla obsługującego, sprawnie działające i zabezpieczone przed przypadkowym
włączeniem,

–

w przypadku zespołowej obsługi , gdy stwarza ona zagrożenia dla otoczenia, należy
zapewnić sygnalizację ostrzegawczą i alarmową, łatwo dostrzegalną i zrozumiałą,

–

elementy ruchome, stwarzające zagrożenia powinny być w miarę możliwości osłonięte
do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi,

–

elementy ruchome takie jak, pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów
napędowych znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami osłonięte co najmniej
na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte przynajmniej
od dołu trwałymi osłonami,

–

osłony stosowane przy maszynach powinny uniemożliwiać dostęp do strefy niebezpiecznej
i

zapewniać

bezpieczeństwo

obsłudze

maszyny

osobom

znajdującym

się w jej pobliżu,

–

urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny być niezawodne, trwałe, nie
mogą utrudniać wykonywania pracy,

–

urządzenia ochronne stosowane przy maszynach szczególnie niebezpiecznych, powinny
być tak zamontowane, aby ich zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie powodowało
natychmiastowe wyłączenie maszyny, a ponowne ich zamontowanie nie może
samoczynnie uruchamiać maszyny,

–

maszyny i urządzenia napędowe powinny być utrzymywane w stanie sprawności
technicznej i czystości,

–

maszyny i urządzenia napędowe powinny być używane zgodnie z przeznaczeniem,

–

maszyny niesprawne lub wyłączone z użytkowania powinny być wyraźnie oznakowane
i zabezpieczone przed przypadkowym włączeniem,

–

maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez nadzoru, chyba, że dokumentacja
techniczno-ruchowa stanowi inaczej,

–

maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, chyba,
że dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej,

–

o dostrzeżonych uszkodzeniach urządzenia lub jego wadliwej pracy, pracownik powinien
natychmiast powiadomić przełożonego i przerwać pracę,

–

dokonywanie napraw urządzeń napędowych mogą dokonywać tylko uprawnione osoby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie wymagania powinny spełniać urządzenia napędowe?
2. Jakie wymagania powinny spełniać mechanizmy służące do włączania i wyłączania

urządzeń napędowych?

3. W jaki sposób należy zabezpieczyć ruchome części urządzeń napędowych?
4. W jaki sposób należy zabezpieczyć elementy ruchome takie jak, pasy, łańcuchy, taśmy,

koła zębate podwieszone nad stanowiskami pracy lub przejściami?

5. Jakie warunki powinny spełniać urządzenia ochronne urządzeń napędowych?
6. Kiedy wolno naprawiać, czyścić i smarować urządzenia napędowe?
7. Jak powinien zachować się pracownik w przypadku, gdy zauważy awarię lub wadliwą

pracę urządzenia napędowego?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zlokalizuj wszystkie zabezpieczenia dowolnego urządzenia napędowego dostępnego

w pracowni szkolnej. Każde zlokalizowane zabezpieczenie oznacz kolorowym znaczkiem
samoprzylepnym. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć urządzenie napędowe w pracowni wskazane przez nauczyciela,
2) zlokalizować osłony i zabezpieczenia na tym urządzeniu,
3) oznaczyć wyszukane zabezpieczenia kolorowymi znaczkami samoprzylepnymi,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

urządzenia napędowe w pracowni szkolnej,

−

kolorowe znaczki z taśmy samoprzylepnej,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obsługi urządzeń napędowych.

Ćwiczenie 2

Omów,

jakie

niebezpieczeństwa

zagrażają

pracownikom

wykonującym

pracę

na maszynach napędowych, które nie posiadają wymaganych zabezpieczeń. W celu wykonania

ćwiczenia wykorzystaj dostępne w pracowni szkolnej maszyny napędowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć urządzenia napędowe w pracowni wskazane przez nauczyciela,
2) zlokalizować osłony i zabezpieczenia na tych urządzeniach,
3) omówić zagrożenia dla pracowników, jakie może powodować brak zabezpieczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

urządzenia napędowe w pracowni szkolnej,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca obsługi urządzeń napędowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, jakie wymagania powinny spełniać urządzenia napędowe?



2) wyjaśnić, jak powinny działać mechanizmy służące do włączania

i wyłączania urządzeń napędowych?



3) określić, w jaki sposób należy zabezpieczyć ruchome części urządzeń

napędowych?



4) wyjaśnić, jakie zagrożenia stwarzają ruchome elementy takie jak, pasy,

łańcuchy, taśmy, koła zębate podwieszone nad stanowiskami pracy lub
przejściami i w jaki sposób należy uniknąć tych zagrożeń?



5) wyjaśnić, jakie warunki powinny spełniać urządzenia ochronne urządzeń

napędowych?



6) wyjaśnić, kto i kiedy może naprawiać, czyścić i smarować urządzenia

napędowe?



7) wyjaśnić, jak należy zachować się w przypadku, gdy urządzenie

napędowe, które jest obsługiwane zaczyna wadliwie pracować?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Zasady eksploatacji maszyn do robót ziemnych

4.10.1. Materiał nauczania

Podczas robót ziemnych towarzyszących robotom instalacyjnym, wykorzystuje

się najczęściej sprzęt i maszyny, takie jak:
–

koparki,

–

spycharki,

–

równiarki,

–

zgarniarki.

Ogólne zasady bezpiecznej pracy na wszystkich maszynach polegają na spełnieniu

następujących warunków:
–

w razie odkrycia podziemnych instalacji i urządzeń nie zaznaczonych w dokumentacji
terenu, należy przerwać roboty, aż do wyjaśnienia sytuacji,

–

należy zawsze określić bezpieczną odległość pracującej maszyny od przewodów instalacji
elektrycznej, kabli telekomunikacyjnych, instalacji wodno-kanalizacyjnej, instalacji
gazowej,

–

typ maszyny powinien być dostosowany do parametrów wykopu i kategorii gruntu,

–

nie wolno dopuszczać do pracy maszyn w pochyleniu większym, niż jest dozwolone,

–

maszyny mogą być obsługiwane tylko przez uprawnione osoby,

–

ruch maszyn wykonujących roboty ziemne, roboty transportowe i inne roboty
na budowie, powinien przebiegać w sposób bezkolizyjny.

Oprócz ogólnych zasad bezpieczeństwa, dla poszczególnych maszyn opracowano

szczegółowe warunki bezpiecznej obsługi maszyn podczas ich eksploatacji.

Koparki:

–

koparka podsiębierna powinna być ustawiona przynajmniej 0,6 m za klinem odłamu gruntu
danej kategorii,

–

wyładunek urobku gruntów kamienistych z łyżki koparki do skrzyni samochodu powinien
odbywać się z wysokości wynoszącej najwyżej 0,25 m ,

–

wyładunek urobku gruntów innych niż kamieniste z łyżki koparki do skrzyni samochodu
powinien odbywać się z wysokości wynoszącej najwyżej 0,5 m,

–

nie wolno przenosić łyżki z urobkiem nad kabiną samochodu transportowego, w której
znajduje się kierowca,

–

w zasięgu pracy koparki zabronione jest przebywanie osób postronnych w odległości
mniejszej niż 10 m,

–

czyszczenie łyżki może odbywać się dopiero po zatrzymaniu pracy silnika i opuszczeniu
ramienia z łyżką,

–

kiedy koparka nie pracuje, to łyżka powinna spoczywać na ziemi,

–

w czasie przejazdu koparki, ramię z łyżką powinno być ustawione równolegle
do kierunku jazdy, a łyżka powinna być ustawiona na wysokości 1 m nad poziomem
terenu.

Spycharki i równiarki:

–

podczas pracy na nasypach, lemiesz spycharki (lub równiarki) nie może wystawać poza
skraj nasypu, aby nie doszło do zsunięcia się maszyny z nasypu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

spycharka (lub równiarka) może pracować podjeżdżając pod górę po zboczu o pochyleniu
do 25

–

spycharka (lub równiarka) może pracować zjeżdżając w dół ze zbocza o pochyleniu
do 35

–

spycharka (lub równiarka) nie może pracować w pochyleniu poprzecznym większym
niż 35

–

nie należy dopuszczą do pracy spycharki (lub równiarki) w gruntach gliniastych.

Zgarniarki:

–

zgarniarka może pracować podjeżdżając pod górę po zboczu o pochyleniu do 8

–

zgarniarka może pracować zjeżdżając w dół ze zbocza o pochyleniu do 11

–

zgarniarka nie może pracować w pochyleniu poprzecznym większym niż 3

–

skrzynię zgarniarki należy opuszczać możliwie nisko, aby maszyna nie wywróciła się,

–

podczas postoju na terenie pochyłym, hamulec ręczny musi być zaciągnięty,
a pod wszystkie koła powinny być podłożone podkładki.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie maszyny do robót ziemnych wykorzystuje się najczęściej podczas robót

instalacyjnych?

2. Jakie są ogólne zasady bezpiecznej pracy dla wszystkich maszyn do robót ziemnych?
3. W jakiej odległości od krawędzi wykopu powinna pracować koparka podsiębierna,

aby nie uległ oderwaniu klin odłamu?

4. Jakiej wysokości nad skrzynią samochodu należy wyładowywać z łyżki koparki grunt

skalisty, a z jakiej grunt sypki?

5. Kiedy praca koparki stwarza zagrożenie dla kierowcy samochodu transportowego

oczekującego na załadunek?

6. Jak powinno być ustawione ramię koparki podczas przejazdu?
7. Na jakim pochyleniu zbocza może pracować spycharka podjeżdżając pod górę?
8. Na jakim pochyleniu zbocza może pracować spycharka zjeżdżając ze zbocza?
9. W jakich gruntach nie powinny pracować spycharki?
10. Na jakim pochyleniu zbocza może pracować zgarniarka podjeżdżając pod górę?
11. Na jakim pochyleniu zbocza może pracować zgarniarka zjeżdżając ze zbocza?
12. Czym zagraża zbyt wysoko uniesiona załadowana skrzynia zgarniarki?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj na kartonie – na potrzeby pracowni szkolnej, instrukcję bezpiecznej obsługi

maszyn wykonujących zmechanizowane roboty ziemne. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi podczas robót

ziemnych,

2) wykonać na kartonie instrukcję zawierającą zasady bezpiecznej pracy maszyn,

wykonujących zmechanizowane roboty ziemne,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące maszyn do robót ziemnych,

−

karton,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca eksploatacji maszyn do robót ziemnych.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij pisemnie, czym zagraża dopuszczenie do pracy spycharki lub zgarniarki

na zbocze o większym pochyleniu poprzecznym, niż pozwalają instrukcje eksploatacji
i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Swoje wyjaśnienia możesz poprzeć rysunkiem
przedstawiającym układ wektorów: siły nacisku maszyny na podłoże, jej siły ciężkości
i ich wypadkowej. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy maszyn do robót ziemnych,
2) przeanalizować zasady eksploatacji maszyn podczas robót ziemnych,
3) przedstawić w formie pisemnej uzasadnienie problemu zadanego w ćwiczeniu,
4) wykonać rysunek, polegający na złożeniu sił (ciężkości maszyny i jej siły nacisku

na podłoże) metodą równoległoboku, który będzie potwierdzeniem stawianej tezy,

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące maszyn do robót ziemnych,

−

karton,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca eksploatacji maszyn do robót ziemnych.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, jakie maszyny wykorzystuje się do robót ziemnych?



2) określić bezpieczną odległość od skraju zbocza pracującej koparki

podsiębiernej?



3) określić zasady wyładunku urobku z łyżki koparki różnych gruntów ?



4) określić bezpieczne dopuszczalne nachylenie zbocza dla pracującej na

nim spycharki?



5) określić bezpieczne dopuszczalne nachylenie zbocza dla pracującej na

nim zgarniarki?



6) wyjaśnić, dlaczego praca zgarniarki w pochyleniu poprzecznym,

przekraczającym dopuszczalne normy pochylenia jest niebezpieczna?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Zasady

bezpieczeństwa

podczas

transportu

oraz

magazynowania materiałów i wyrobów budowlanych
i instalacyjnych

4.11.1. Materiał nauczania

Transport materiałów obejmuje takie czynności, jak:

–

załadowanie,

–

przeładowanie,

–

rozładowanie,

–

przenoszenie,

–

przesuwanie,

–

przewożenie.

Czynności te mogą być wykonywane:

–

ręcznie,

–

przy użyciu sprzętu pomocniczego takiego, jak pasy, liny, łańcuchy, nosze, taczki, wózki
i inne,

–

przy pomocy zmechanizowanych środków transportu.

Pracodawca, który zatrudnia pracowników do prac transportowych obowiązany jest:

–

skierować ich na badania lekarskie przed rozpoczęciem pracy,

–

przeszkolić ich pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie prac
transportowych,

–

zapewnić im odzież ochronną, odpowiednie obuwie i środki ochrony indywidualnej,

–

objaśnić rodzaj wykonywanych prac i zagrożenia, jakie mogą wystąpić w związku
z wykonywaną pracą.

Transport indywidualny:

–

dorosły mężczyzna może dźwigać i przenosić przedmioty o masie do 50 kg podczas pracy
stałej, na odległość do 25 m i na wysokość do 4 m,

–

dorosła kobieta może dźwigać i przenosić przedmioty o masie do do 15 kg podczas pracy
stałej i nie większe niż 25 kg podczas pracy dorywczej,

–

jeden pracownik może przetaczać beczki o masie nie większej niż 300 kg po powierzchni
poziomej i nie większej niż 50 kg po powierzchni pochyłej,

–

zabronione jest przetaczanie beczek po pochylni, jeżeli jej kąt przekracza 30

–

w przypadku przetaczania beczek po legarach, pracownicy muszą znajdować się z boku
legarów,

–

nie wolno przenosić indywidualnie przedmiotów o masie większej niż 50 kg.

Transport zespołowy:

–

zespołowe przenoszenie przedmiotów o masie większej niż 300 kg wymaga stosowania
specjalnego sprzętu,

–

przedmioty o długości większej niż 4 m i masie większej niż 300 kg podczas
przygotowania do zespołowego przenoszenia, wymagają jednoczesnego układania
ich na ramionach jednoimiennych,

–

przenoszenie przedmiotów o masie od 500 kg do 750 kg powinno odbywać się pod
nadzorem wykwalifikowanego pracownika,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

zespołowe dźwiganie i przenoszenie przedmiotów o masie większej niż 750 kg powinno
się odbywać tylko w wyjątkowych wypadkach,

–

zabronione jest przenoszenie przedmiotów niestabilnych.

Transport za pomocą środków transportowych:

–

transport ładunków za pomocą wózków powinien się odbywać po drogach o nachyleniu
nie większym niż 4% dla wózków szynowych i 5% dla wózków bezszynowych,

–

transport ładunków za pomocą taczek powinien się odbywać po drogach o nachyleniu
nie większym niż 10%,

–

za pomocą taczek wolno przewozić ciężar niewiększy niż 100 kg po nawierzchni twardej
i nie większy niż 75 kg po nawierzchni miękkiej,

–

masa ładunku nie powinna przekraczać dopuszczalnej ładowności środka transportowego,

–

w czasie transportu ładunek nie powinien się przemieszczać w skrzyni środka transportu,
wysypywać, spadać i zasłaniać pola widzenia osobie kierującej tym środkiem transportu.

Składowanie i magazynowanie materiałów budowlanych
Prefabrykaty żelbetowe

Prefabrykaty żelbetowe powinny być składowane na podłożu płaskim, wyrównanym,

posiadającym odprowadzenie wody opadowej. Prefabrykaty układa się asortymentami
i partiami na drewnianych podkładach, w takiej pozycji, w jakiej będą pracowały
po wbudowaniu. Ścienne elementy prefabrykowane ustawia się pionowo w specjalnych
stojakach lub w pozycji pochyłej w inwentaryzowanych kozłach, pamiętając, że należy
równomiernie obciążać kozły przez jednoczesne umieszczanie elementów po obu jego
stronach. Po każdej stronie kozła można ułożyć najwyżej 10 elementów.

Przy składowaniu elementów prefabrykowanych w pozycji poziomej, pierwszą warstwę

elementów układa się na drewnianych podkładach grubości co najmniej 15 cm, następne
warstwy oddziela się przekładkami drewnianymi o grubości większej niż wystające uchwyty
montażowe, lecz nie mniejszej niż 7 cm.

Wysokość stosu nie powinna przekroczyć 1,8 m, a liczba warstw w stosie zależy

od rodzaju i grubości składowanych elementów. Między układanymi stosami elementów należy
zachować odpowiednie odległości, pozostawiając przemiennie odstępy:

−

przełazowe o szerokości 1,0 m, aby mógł przejść nimi człowiek,

−

nieprzełazowe o szerokości co najmniej 30 cm.

Kruszywa - piasek, żwir, tłuczeń itp. - składuje się w postaci pryzm na składowiskach

otwartych. Pryzmy te mogą być zabezpieczone przed rozsypywaniem się kruszywa niskim
płotkiem z desek lub z elementów żelbetowych.

Ciasto wapienne przechowuje się w dole ziemnym o wymiarach 2,5 m x 3,0 m

i głębokości ok. 2 m, zabezpiecza przed bezpośrednim działaniem słońca, deszczu, śniegu
i mrozu. Przy dłuższym okresie przechowywania ciasto wapienne należy zabezpieczać warstwą
piasku i przykrywać matą z trzciny.

Cegłę należy układać na stabilnym podłożu osobno klasami i gatunkami, na rąb w kozły

po 200 lub 250 szt., tworząc zwarte bloki, łatwe do liczenia. Składowaną w okresie jesienno-
zimowym cegłę należy osłonić matami lub plandeką zabezpieczając w ten sposób materiał
przed opadami atmosferycznymi i oblodzeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dachówki układa się w stosy po 2–3 rzędy do wysokości 4 warstw, po 250 sztuk

w rzędzie. Poszczególne warstwy dachówki należy oddzielić przekładkami: słomą, matą
lub przekładkami drewnianymi. W porze jesienno-zimowej, przy składowaniu przez czas
dłuższy niż 6 tygodni, dachówki należy zabezpieczyć przed oblodzeniem.

Papę powinno się składować w pomieszczeniu suchym, dobrze wentylowanym, równym
i twardym podłożu, zabezpieczone przed działaniem promieni słonecznych. Temperatura

w pomieszczeniu nie powinna przekraczać +12°C. Rolki papy należy ustawiać
w pozycji pionowej. W pomieszczeniu magazynu powinna znajdować się gaśnica.

Wyroby z drewna i materiałów drewnopochodnych powinno się składować

w pomieszczeniu suchym i przewiewnym, na podłodze drewnianej lub innej zabezpieczonej
przed wilgocią przenikającą z gruntu. Temperatura wewnętrzna w pomieszczeniu, gdzie
składuje się materiały z drewna powinna wynosić od +12 do +14°C.

Materiały drewnopochodne składuje się, układając pojedynczo na paletach lub luzem

w stosy o wysokości do. 1 m.. W pomieszczeniach składowania materiałów
drewnopochodnych powinna panować temperatura od +5 do +20°C, a wilgotność powietrza
powinna wynosić 65% ±5. W pobliżu magazynu powinien znajdować się hydrant, a w samym
pomieszczeniu gaśnica wodno-pianowa.

Spoiwa należy przechowywać w zamkniętych pomieszczeniach, suchych, szczelnych

i nieprzewiewnych, z podłogą drewnianą impregnowaną, klinkierową, ewentualnie asfaltową.

Wilgotność powietrza w pomieszczeniach powinna wynosić ok. 30%. W pobliżu

magazynu spoiw powinien znajdować się hydrant.

Materiały budowlane dostarczane na budowę w workach, takie jak: cement, wapno i gips,

gotowe zaprawy klejowe, wyrównujące, samopoziomujące, suche farby itp. należy składować
na drewnianych pomostach ułożonych na legarach, układając w stosy do 10 warstw. W stosie
powinny znajdować się worki z materiałem tego samego rodzaju i gatunku.

Odległość ułożonego stosu od ścian magazynu nie może być mniejsza niż 60 cm.

Materiały malarskie płynne takie, jak: emalie, lakiery, rozpuszczalniki, rozcieńczalniki,

powinny być składowane w pomieszczeniu przeznaczonym do przechowywania łatwopalnych
materiałów malarskich. Temperatura wewnątrz pomieszczenia powinna wynosić od +5
do +12°C. Urządzenia stanowiące wyposażenie magazynu powinny być niepalne, ewentualnie
zabezpieczone przed ogniem np. farbą ognioodporną.

Płynne materiały malarskie należy składować w szczelnych, fabrycznych pojemnikach,

zachowując następujące zasady:

−

materiały w balonach i gąsiorach – ustawiać w specjalnych stojakach,

−

materiały w beczkach i hobokach – ustawiać na drewnianych podkładach,

−

materiały w małych puszkach – ustawiać na półkach regałów,

−

wyroby w mniejszych (lżejszych) opakowaniach – układać na wyższych półkach,
natomiast wyroby cięższe na półkach położonych niżej,

−

nie składować materiałów płynnych razem z farbami suchymi,

−

chronić przed ogniem i samozapłonem.

Pręty i rury metalowe należy układać dobierając wg rodzaju materiału i wymiarów

przekroju poprzecznego w pozycji poziomej, na niżej usytuowanych półkach regałów. Wyroby
długie i o większych wymiarach takie, jak kształtowniki walcowane można przechowywać na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

składowiskach otwartych lub pod zadaszeniem, w specjalnie do tego celu przygotowanych
zasiekach,

opisując

poszczególne

wyroby

asortymentów,

gatunków

i wielkości na odpowiednich tablicach.

Składowanie elementów wyposażenia sanitarnego i wyrobów instalacyjnych

Pomieszczenie przeznaczone do przechowywania elementów wyposażenia sanitarnego

powinno być wyposażone w regały z półkami i pojemnikami na elementy drobne
i o mniejszych wymiarach.

Rury instalacyjne należy układać dobierając wg rodzaju materiału i średnicy w pozycji

poziomej, na niżej usytuowanych półkach regałów.

Kształtki i armaturę należy układać dobierając wg rodzaju, przeznaczenia i średnicy,

w pojemnikach lub tekturowych opakowaniach fabrycznych, na wyżej usytuowanych półkach
regałów.

Rury odbiorowe i ze stali stopowych dostarczone na budowę, należy składować

na oddzielnych regałach pod wiatą, a w przypadku magazynowania przez krótki czas –
w oddzielnych stopach.

Rury żeliwne, azbestowo-cementowe i kamionkowe można składować na otwartym

powietrzu, układając je w stosach na utwardzonym, suchym i wyrównanym terenie. Wysokość
składowania nie może przekroczyć 2 m. Rury kielichowe należy układać kielichami
na przemian.

Rury z polichlorku winylu i polietylenu można składować na otwartym powietrzu

w temperaturze nie niższej niż -5

C, układając je w stosach, zabezpieczając je przed

promieniami słonecznymi i opadami. Podłoże na którym składuje się rury, musi być równe, tak
aby rura była podparta na całej długości; wysokość stosu rur nie może przekraczać 1 m.

Szczegółowe wymagania techniczne magazynowania są podawane przez producentów.

Przybory sanitarne i grzejniki należy układać na podkładach drewnianych, dobierając

według rodzaju i wielkości, zabezpieczone fabrycznie przed uszkodzeniem.

Armaturę należy składować w magazynach zamkniętych. Armaturę o większych

średnicach od D

=400 mm można składować pod wiatami na podkładach drewnianych. Części

obrobione armatury powinny być zabezpieczone przed korozją tłuszczami technicznymi.
Otwory armatury dostarczonej na budowę bez indywidualnego opakowania powinny być
zaślepione.

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są obowiązki pracodawcy, który zatrudnia pracowników do robót transportowych?
2. Jakie ciężary może dźwigać dorosły mężczyzna?
3. Jakie ciężary może dźwigać dorosła kobieta?
4. Jakie zasady obowiązują podczas indywidualnego przetaczania beczek?
5. Jak wielkie ciężary można przenosić indywidualnie?
6. Jakie zasady obowiązują podczas zespołowego przenoszenia przedmiotów o masie

większej niż 300 kg i długości większej niż 4 m?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Jakie jest dopuszczalne pochylenie drogi po której odbywa się transport materiałów

wózkami?

8. Jakie jest dopuszczalne pochylenie drogi po której odbywa się transport materiałów

taczkami?

9. Jakie maksymalne ciężary można transportować taczkami i po jakich nawierzchniach?
10. Jakie zasady obowiązują podczas składowania prefabrykatów żelbetowych?
11. Jakie zasady obowiązują podczas składowania kruszyw budowlanych?
12. Jakie zasady obowiązują podczas składowania cegły?
13. Jakie zasady obowiązują podczas składowania drewna i materiałów drewnopochodnych?
14. Jakie zasady obowiązują podczas składowania prętów i rur stalowych?
15. Jakie zasady obowiązują podczas składowania i magazynowania elementów wyposażenia

sanitarnego?

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wspólnie z uczestnikami zastanów się, jak zorganizować, transport i składowanie

grzejników, rozładunek z samochodu które przywieziono na budowę w celu zainstalowania.
Zapisz ustalenia, a następnie zaprezentuj je uczestnikom z grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy przy robotach transportowych,
2) ustalić zasady transportu i składowania grzejników,
3) zapisać ustalenia,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące robót transportowych,

−

przepisy dotyczące składowania i magazynowania elementów wyposażenia sanitarnego,

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad bezpieczeństwa podczas transportu oraz
magazynowania materiałów.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj, a następnie rozmieść w magazynie pracowni szkolnej elementy wyposażenia

sanitarnego i wyroby instalacyjne, które udostępni Ci nauczyciel. Ćwiczenie wykonaj zgodnie

z zasadami, które obowiązują przy składowaniu i magazynowaniu takich materiałów.

Zaprezentuj wykonane ćwiczenie kolegom z grupy. Uzasadnij wybrany prze Ciebie sposób
rozmieszczenia materiałów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się zasadami składowania i magazynowania elementów wyposażenia sanitarnego

i wyrobów instalacyjnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) zaplanować rozmieszczenie w magazynie szkolnym otrzymanych od nauczyciela

materiałów,

3) ułożyć materiały zgodnie z zasadami składowania i magazynowania elementów

wyposażenia sanitarnego i wyrobów instalacyjnych,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, uzasadniając sposób jego wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące składowania i magazynowania
elementów wyposażenia sanitarnego i wyrobów instalacyjnych,

−

zestaw elementów wyposażenia sanitarnego i wyrobów instalacyjnych,

−

pomieszczenie pełniące funkcję magazynu lub zestaw półek i regałów,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca magazynowania materiałów instalacyjnych.

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić obowiązki pracodawcy, który zatrudnia pracowników do

robót transportowych?



2) określić, jaki maksymalny, dopuszczalny ciężar może dźwigać dorosły

mężczyzna?



3) określić, jaki maksymalny, dopuszczalny ciężar może dźwigać dorosła

kobieta?



4) określić zasady i warunki bezpiecznego indywidualnego przetaczania

beczek?



5) określić zasady i warunki bezpiecznego zespołowego przenoszenia

przedmiotów o masie większej niż 300 kg i długości większej niż
4 m?



6) określić zasady i warunki bezpiecznego transportu materiałów

wózkami?



7) określić zasady i warunki bezpiecznego transportu materiałów

taczkami?



8) określić zasady i warunki bezpiecznego składowania materiałów

budowlanych?



9) określić zasady i warunki bezpiecznego składowania elementów

wyposażenia sanitarnego i wyrobów sanitarnych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

4.12.1. Materiał nauczania

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska jest Ustawa

o ochronie i kształtowaniu środowiska, zaś aktem prawnym regulującym gospodarkę
odpadami jest Ustawa o odpadach.

Ochrona środowiska ma na celu podjęcie działań, które umożliwiają zachowanie

lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Działania te polegają na:

−

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska,

−

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

−

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Źródłami zanieczyszczeń środowiska są:

–

procesy utleniania zachodzące podczas spalania paliw, palenia tytoniu, procesy
oddychania,

–

procesy technologiczne,

–

gromadzenie odpadów przemysłowych.

Postępowanie z odpadami

Do odpadów należą zużyte oleje, opakowania, żużel i popiół, odpady mineralne, odpady

metaliczne. Są one szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska.

Gospodarowanie odpadami polega na ich zbieraniu, a następnie transportowaniu do miejsc

utylizacji, unieszkodliwiania lub prowadzenia odzysku.

Gromadzenie to pierwszy etap gospodarowania odpadami. Do gromadzenia odpadów

stosuje się specjalnie przystosowane pojemniki. Są one oznaczane i ustawiane w wydzielonych,
łatwo dostępnych miejscach. Jednocześnie prowadzi się segregację odpadów w ten sposób, że
dla każdego rodzaju odpadów wyznacza się osobne pojemniki uwzględniające ich cechy lub
właściwości.

Utylizacja – to przetwarzanie materiałów lub odpadów, które straciły wartość użytkową.

Unieszkodliwianie – to likwidacja lub ograniczenie uciążliwości odpadów dla środowiska

przez poddanie ich obróbce, powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych lub
biologicznych.

Recykling - to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych materiałów

w kolejnych dobrach materialnych i użytkowych, czyli powtórne zagospodarowanie raz
wyprodukowanych i użytych wyrobów na przykład makulatury, opakowań szklanych
lub plastikowych. Chronione są w ten sposób nieodnawialne lub trudnoodnawialne źródła
surowców, a jednocześnie ogranicza się produkcję odpadów.

Obecnie niemal na każdym wyrobie można znaleźć znaki informacyjne, które sugerują

dalsze postępowanie z nim, kiedy straci już wartości użytkowe. Zbiór takich znaków zawiera
tabela 3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Znaki

informacyjne sugerujące poprawne postępowanie z odpadami [2, s. 68]

4.12.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki akt prawny reguluje zasady ochrony środowiska?
2. Jaki akt prawny reguluje zasady gospodarki odpadami?
3. Na czym polegają działania zmierzające do ochrony środowiska?
4. Jakie są źródła zanieczyszczeń środowiska?
5. Na czym polega prawidłowa gospodarka odpadami?
6. Jakie znasz sposoby racjonalnego gromadzenia odpadów?
7. Na czy polega recykling odpadów?
8. W jaki sposób należy postąpić z odpadami metalowych materiałów instalacyjnych, które

nie nadają się do wykorzystania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj pisemnie instrukcję gospodarki odpadami na stanowisku montera wykonującego

instalację doprowadzenia wody w budynku mieszkalnym. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zidentyfikować rodzaje odpadów powstających podczas wykonywania instalacji

doprowadzenia wody w budynku mieszkalnym,

2) wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji

odpadów,

3) pogrupować odpady odpowiednio do metod składowania i utylizacji,
4) opisać grupy odpadów oraz metody ich składowania i utylizacji,
5) zaprezentować opracowaną instrukcję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

normy dotyczące gospodarki odpadami,

−

papier,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony środowiska.

Ćwiczenie 2

Otrzymasz od nauczyciela dwa zestawy do wykonania ćwiczenia. Pierwszy zestaw

zawiera znaki informacyjne sugerujące poprawne postępowanie z odpadami, zaś drugi zestaw
zawiera opisy do tych znaków. Dopasuj je do siebie. Zaprezentuj wykonane ćwiczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zawartością otrzymanych zestawów,
2) dopasować opisy do znaków informacyjnych,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw znaków informacyjnych sugerujących poprawne postępowanie z odpadami,

−

zestaw opisów do przygotowanych znaków informacyjnych,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić akty prawne dotyczące ochrony środowiska ?



2) wymienić akty prawne dotyczące gospodarki odpadami?



3) określić, na czym polegają działania prowadzące do ochrony środowiska

naturalnego?



4) określić, jakie są źródła zanieczyszczenia środowiska?



5) zdefiniować pojęcie utylizacji?



6) zdefiniować pojęcie recyklingu?



7) wymienić rodzaje odpadów w zakładzie blacharskim?



8) określić sposób zagospodarowania odpadów powstających podczas

wykonywania instalacji wodnej?



9) określić sposób zagospodarowania odpadów powstających podczas

wykonywania instalacji kanalizacyjnej?



10) określić sposób zagospodarowania odpadów powstających podczas

wykonywania instalacji gazowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą, znakiem X.

5. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
6. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz
za poprawną.

8. Test zawiera zadania z poziomu podstawowego oraz zadania z poziomu

ponadpodstawowego, które mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań od 14 do 20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Źródłem prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest

a) Kodeks pracy.
b) Kodeks karny.
c) Kodeks cywilny.
d) Kodeks postępowania administracyjnego.

2. Koszty szkolenia pracowników w zakresie bhp ponosi

a) pracodawca.
b) Państwowa Inspekcja Pracy.
c) Społeczna Inspekcja Pracy.
d) Państwowa Inspekcja Sanitarna.

3. Pomieszczenia i urządzenia sanitarne na terenie zakładu pracy zapewnia pracownikom

a) inwestor.
b) pracodawca.
c) inspektor sanitarny.
d) społeczny inspektor pracy.

4. Znak ostrzegawczy bhp ma postać

a) trójkąta o żółtym polu.
b) koła o niebieskim polu.
c) prostokąta o zielonym polu.
d) koła z czerwoną obwódką.

5. Informację o bezpieczeństwie przeciwporażeniowym elektronarzędzia można odczytać z

a) tablicy informacyjnej.
b) jego tabliczki znamionowej.
c) tablicy znaków bezpieczeństwa.
d) instrukcji bhp na stanowisku pracy.

6. Zamieszczony niżej znak, informuje

a) Palenie tytoniu zabronione.
b) Palenie tytoniu dozwolone.
c) Zakaz używania otwartego ognia.
d) Dopuszczalne używanie otwartego ognia.

7. Hydrant służy do

a) dostarczania wody pitnej.
b) dostarczania wody do celów sanitarnych.
c) czerpania wody w czasie gaszenia pożaru.
d) dostarczania wody do celów technologicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. W czasie gaszenia pożaru gaśnicę należy uruchomić

a) na polecenie straży pożarnej.
b) natychmiast przy źródle ognia.
c) na polecenie kierownika zakładu pracy.
d) przed wejściem do budynku, w którym płonie pomieszczenie.

9. Utylizacja polega na

a) ograniczeniu uciążliwości odpadów.
b) wielokrotnym wykorzystywaniu tych samych materiałów.
c) przetwarzaniu materiałów, które straciły ważność użytkową.
d) gromadzeniu nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.

10. Recykling to

a) ograniczenie uciążliwości odpadów.
b) wielokrotne wykorzystywanie tych samych materiałów.
c) przetwarzanie materiałów, które straciły ważność użytkową.
d) gromadzenie nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.

11. Butle z acetylenem są malowane na kolor

a) biały.
b) zielony
c) błękitny
d) czerwony.

12. Stałemu dozorowi technicznemu podlegają urządzenia ciśnieniowe, w których ciśnienie

przekracza
a) 0,01 MPa.
b) 0,03 MPa.
c) 0,05 MPa.
d) 0,07 MPa.

13. Wszystkie ruchome części urządzeń napędowych, które stwarzają zagrożenie

dla pracowników, powinny być
a) osłonięte osłonami.
b) dobrze oświetlone.
c) pomalowane na biało.
d) wygrodzone taśmą bezpieczeństwa.

14. Według przepisów na 1 pracownika powinna przypadać powierzchnia szatni równa

0,5 m

. Zatem, szatnia dla 17 pracowników powinna mieć powierzchnię

a) 5 m

b) 8,5 m

c) 17,0 m

d) 17,5 m

15. W celu zapewnienia należytej wentylacji pomieszczenia, powietrze należy wymieniać tym

częściej, im
a) większa jest kubatura pomieszczenia.
b) mniejsza jest kubatura pomieszczenia.
c) większa jest powierzchnia pomieszczenia.
d) mniejsza jest powierzchnia pomieszczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Jeśli zastosujesz wodę do gaszenia palącego się tłuszczu, to

a) płomień powiększy się.
b) płomień zgaśnie bardzo szybko.
c) tłuszcz natychmiast ostygnie, dzięki czemu ogień będzie powoli dogasał.
d) tłuszcz rozpryśnie się, zapali i może spowodować u człowieka poparzenie.

17. Jeśli do gaszenia ognia w zamkniętym pomieszczeniu użyjesz gaśnicy tetrowej, to

a) powiększy się płomień.
b) płomień zgaśnie bardzo szybko.
c) wytworzy się trujący związek chemiczny.
d) na płonącej powierzchni powstanie zimna piana.

18. Czyszczenie wytwornic acetylenowych w zamkniętym pomieszczeniu w odległości

co najmniej 4 m od źródła ognia jest
a) dozwolone.
b) całkowicie zabronione.
c) dozwolone pod warunkiem zachowania ostrożności.
d) zabronione w przypadku, gdy podejmie się tego niedoświadczony pracownik.

19. Pierwsza pomoc poszkodowanemu, który doznał złamania kończyny polega na

a) nastawieniu kończyny.
b) obandażowaniu złamanej kończyny.
c) zastosowaniu opaski uciskowej na kończynę.
d) unieruchomieniu kończyny w dwóch sąsiednich stawach.

20. Udzielanie pierwszej pomocy pracownikowi porażonemu prądem elektrycznym polega

w pierwszej kolejności na
a) zastosowaniu masażu serca.
b) zastosowaniu sztucznego oddychania.
c) „odcięciu” dopływu prądu od poszkodowanego.
d) przeniesieniu poszkodowanego na bok, poza strefę rażenia prądu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bernaciak A.: Przedsiębiorstwa wobec wymagań ochrony środowiska. Salamandra,

Poznań 2000

2. Bodziony B., Dziwiński P., Gniadzi P.: Bezpieczeństwo i higiena pracy

w budownictwie. Polskie Centrum Budownictwa, Warszawa 1998

3. Borowiecki M., Pytasz Z., Rygała E.: Bądźmy bezpieczni. PWN, Warszawa 2006
4. Celeda R.: Kodeks pracy. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000
5. Hansen D.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. WSiP, Warszawa 1998
6. Kawecki J., Świdziński J., Zgorzelisk S.: Blacharstwo. WSiP, Warszawa 1991
7. Kodeks BHP w budownictwie Międzynarodowego Biura Pracy. POLCEN, Warszawa

1998

8. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP,Warszawa 1996
9. Martinek W., Michnowski Z.: Dekarstwo i blacharstwo Budowlane. WSiP SA,Warszawa

1999

10. Nowy poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 2003
11. Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002
12. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Poradnik i materiały dla ucznia.: KOWEZ,
Warszawa 2002

13. Rolla S.: Technologia robót w budownictwie drogowym. WSiP, Warszawa 1997

Przepisy prawne

−

Ustawa z 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy