- 128 -

NAMASZCZENIE CHORYCH

ŹRÓDŁA:
KPK, kan. 998-1007.
KKKW, kan. 737-742.
Rituale Romanum. Ex decreto sacrosancti oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, Città del

Vaticano 1969-:

Ordo unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, 1972 (Sakramenty chorych –

obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 1995) (skrót: RRUnct)

Congregatio pro Clericis, Istruzione Ecclesiae de mysterio su alcune questioni circa la collaborazio-

ne dei fedeli laici al ministero dei sacerdoti, 15.08.1997, tekst polski: OsRomPol 19
(1998) n. 12, s. 30-40.

Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznao 1995, n. 1499-1532.
II Polski Synod Plenarny, Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II, Poznao 2001 (skrót: PSP,

Liturgia)

I Synod Diecezji Lubelskiej, stat. 126-129.
II Synod Diecezji Lubelskiej, stat. 218-220.
I Synod Diecezji Zamojsko – Lubaczowskiej, stat. 49; 123.

1. Określenie i skutki sakramentu namaszczenia chorych

KPK
Kan. 998 – Namaszczenia chorych, poprzez które
Kościół wiernych niebezpiecznie chorych powierza
Chrystusowi cierpiącemu i uwielbionemu, ażeby
ich podtrzymał i zbawił, udziela się przez namasz-
czanie ich olejem i wypowiedzenie słów przepisa-
nych w księgach liturgicznych.

KKKW
Kan. 737 – § 1. Przez sakramentalne namaszcze-
nie chorych sprawowane przez kapłana wraz z
modlitwą, chrześcijanie będący w stanie ciężkiej
choroby i skruszeni w sercu otrzymują łaskę, dzię-
ki której umocnieni w nadziei wiecznej i uwolnieni
od grzechów są wspomagani do prowadzenia po-
prawnego życia i do przezwyciężenia choroby oraz
do znoszenia cierpienia.

Sakrament namaszczenia chorych ma na celu udzielenie specjalnej łaski chrześcijaninowi

doświadczającemu trudności związanych ze stanem poważnej choroby lub starością (KKK 1527).
Skutkami specjalnej łaski sakramentu namaszczenia chorych są:
- zjednoczenie chorego z męką Chrystusa, dla jego dobra i dla dobra całego Kościoła;
- umocnienie, pokój i odwaga do znoszenia po chrześcijaosku cierpieo związanych z chorobą lub

starością;

- przebaczenie grzechów, jeśli chory nie otrzymał ich odpuszczenia w sakramencie pokuty;
- odzyskanie zdrowia, jeśli to posłuży dla jego zbawienia;
- przygotowanie do przejścia z tego świata do życia wiecznego (KKK 1532).

II Polski Synod Plenarny (PSP, Liturgia, n. 34-35) przywołuje teksty biblijne i katechizmowe:

W Liście św. Jakuba znajduje się polecenie: „Choruje ktoś wśród was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła,
by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. A modlitwa pełna wiary będzie dla chorego
ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone” (Jk 5, 14-15). Kościół
uznał w tym obrzędzie jeden z siedmiu sakramentów.
„Pierwszą łaską sakramentu namaszczenia chorych jest łaska umocnienia, pokoju i odwagi, by
przezwyciężyd trudności związane ze stanem ciężkiej choroby lub niedołęstwem starości. Ta łaska jest

- 129 -

darem Ducha Świętego, który odnawia ufnośd i wiarę w Boga oraz umacnia przeciw pokusom złego ducha,
przeciw pokusie zniechęcenia i trwogi przed śmiercią (por. Hbr 2, 15). Wsparcie Pana przez moc Jego
Ducha ma prowadzid chorego do uzdrowienia duszy, a także do uzdrowienia ciała, jeśli taka jest wola Boża.
Ponadto, «jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone» (Jk 5, 15). Przez łaskę tego sakramentu chory
otrzymuje siłę i dar głębszego zjednoczenia z męką Chrystusa. Jest on w pewien sposób konsekrowany, by
przynosid owoc przez upodobnienie do odkupieoczej śmierci Zbawiciela. Cierpienie - następstwo grzechu
pierworodnego - otrzymuje nowe znaczenie: staje się uczestnictwem w zbawczym dziele Jezusa” (KKK
1510, 1520-1521).

Według księgi liturgicznej Sakramenty chorych (RRUnc, n. 6):

Sakrament ten udziela choremu łaski Ducha Świętego, która pomaga całemu człowiekowi do zbawienia, a
mianowicie umacnia ufnośd w Bogu, uzbraja przeciw pokusom szatana i trwodze śmierci. Dzięki tej
pomocy chory może nie tylko znosid dolegliwości choroby, ale także je przezwyciężad i odzyskad zdrowie,
jeżeli jest to pożyteczne dla zbawienia ega duszy. Jeżeli jest to potrzebne, namaszczenie odpuszcza grzechy
i staje się dopełnieniem chrześcijaoskiej pokuty.

2. Materia i forma sakramentalna; sprawowanie sakramentu

KPK
Kan. 999 – Oprócz biskupa, olej używany w na-
maszczeniu chorych mogą poświęcad:
1° ci, którzy są prawnie zrównani z biskupem die-
cezjalnym.
2° w razie konieczności każdy prezbiter, jednak
tylko w czasie sprawowania sakramentu.
Kan. 1000 – § 1. Namaszczenia powinny byd dok-
ładnie dokonane przy zastosowaniu słów, porząd-
ku oraz sposobu przepisanego w księgach litur-
gicznych. W wypadku wszakże konieczności wy-
starcza jedno namaszczenie na czole lub nawet na
innej części ciała i wypowiedzenie całej formuły.
§ 2. Namaszczeo powinien dokonywad szafarz
własną ręką, chyba że poważna racja zaleca zasto-
sowanie narzędzia.
Kan. 1002 – Wspólne sprawowanie namaszczenia
chorych, dla wielu równocześnie chorych, którzy
są odpowiednio przygotowani i wewnętrznie us-
posobieni, może byd dokonywane według prze-
pisów biskupa diecezjalnego.

KKKW
Kan. 741 – Olej potrzebny przy sprawowaniu sa-
kramentu namaszczenia chorych powinien byd
pobłogosławiony, jeśli inaczej nie stanowi prawo
partykularne własnego Kościoła sui iuris, przez
tego samego kapłana, który sprawuje sakrament.
Kan. 742 – Należy dokładnie zachowad słowa, po-
rządek i sposób namaszczenia przepisane w księ-
gach liturgicznych. Jedynie w przypadku koniecz-
ności wystarczy jedno namaszczenie z właściwą
formułą.

Sakrament namaszczenia chorych jest sprawowany przez namaszczenie olejem z oliwek

lub innych roślin (materia sakramentu) oraz przez wypowiedzenie równocześnie słów (forma
sakramentu, RRUnc, n. 25):

Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskooczonym miłosierdziu wspomoże ciebie łaską
Ducha Świętego. Amen. Pan, który odpuszcza ci grzechy, niech cię wybawi i łaskawie podźwignie. Amen.

Olej chorych w Kościele łacioskim z zasady poświęcany jest przez biskupa w czasie wielko-

czwartkowej Mszy Krzyżma (kan. 999 KPK; kan. 741 KKKW). Może go poświęcid wówczas także
każdy, kto jest zrównany z biskupem diecezjalnym, a nie ma święceo biskupich (tj. prałat i opat
terytorialny, wikariusz i prefekt apostolski, administrator apostolski – kan. 368 i 318 § 2 KPK). Na-

- 130 -

tomiast w razie konieczności może to uczynid szafarz sakramentu namaszczenia chorych w czasie
obrzędu udzielania tego sakramentu (kan. 999 KPK; kan. 741 KKKW; por. KKK 1529) oraz każdy
prezbiter, któremu Stolica Apostolska udzieliła takiego upoważnienia (RRUnc, n. 21, 22):

Olej używany do namaszczenia chorych powinien byd poświęcony do tego celu przez biskupa albo przez
kapłana, który posiada tę władzę na mocy prawa albo szczególnego przywileju Stolicy Apostolskiej.
Na mocy prawa, oprócz biskupa, olej do namaszczenia chorych może poświęcid:
a) ci, którzy w prawie zrównani są z biskupem diecezjalnym,
b) w razie konieczności każdy kapłan, jednak tylko w czasie sprawowania sakramentu.
Biskup święci olej zwyczajnie w Wielki Czwartek.
Jeżeli (…) kapłan ma zamiar poświęcid olej w czasie obrzędu, to albo sam go przynosi, albo przygotowują
go w odpowiednim naczyniu najbliżsi z otoczenia chorego.
Jeżeli po udzieleniu namaszczenia pozostanie coś z poświęconego oleju, spala się go razem z watą. Jeśli zaś
kapłan używa oleju poświęconego przez biskupa albo przez innego kapłana, przynosi go ze sobą w
naczyoku, w którym się go przechowuje. Naczyoko to wykonane z odpowiedniego materiału powinno byd
czyste i zawierad dostateczną ilośd oleju wlanego dla wygody w watę. W takim wypadku po dokonaniu
namaszczenia kapłan odnosi naczyoko tam, gdzie z należną czcią stale się je przechowuje.
Należy czuwad, by olej znajdował się w stanie zdatnym do namaszczania ludzi. Należy go odnowid w
odpowiednim czasie: co roku po błogosławieostwie oleju przez biskupa w Wielki Czwartek albo w razie
konieczności częściej.

Namaszczenia chorych udziela się według przepisów liturgicznych, to znaczy namaszcza-

jąc olejem czoło i dłonie chorego. W nagłym wypadku wystarczy jedno namaszczenie dokonane
na innej części ciała (np. w przypadku poparzeo twarzy i rąk), zawsze jednak z wypowiedzeniem
całej formuły sakramentalnej (kan. 1000 § 1 KPK; RRUnc, n. 23).

Namaszczenia dokonuje się w zasadzie własną ręką, ale gdy przemawia za tym poważna

racja, np. choroba zakaźna, wolno posłużyd się odpowiednim narzędziem, np. pędzelkiem (kan.
1000 § 2 KPK).

Sakramentu chorych można udzielad indywidualnie, można go również udzielad wspól-

notowo, także podczas sprawowania Mszy św. (kan. 1002 KPK).

3. Szafarz sakramentu namaszczenia chorych

KPK
Kan. 1003 – § 1. Namaszczenia chorych ważnie
udziela każdy kapłan i tylko kapłan.
§ 2. Obowiązek i prawo udzielania namaszczenia
chorych mają wszyscy kapłani, którym zlecono
duszpasterstwo w stosunku do wiernych, powie-
rzonych ich pasterskiej trosce. Z uzasadnionej
przyczyny jakikolwiek inny kapłan może udzielid
tego sakramentu za domniemaną przynajmniej
zgodą kapłana, o którym wyżej.
§ 3. Każdy kapłan może nosid ze sobą olej poświę-
cony, ażeby w razie konieczności mógł udzielid sa-
kramentu namaszczenia chorych.

KKKW
Kan. 739 – § 1. Sakrament namaszczenia chorych
ważnie sprawuje każdy kapłan i tylko kapłan.
§ 2. Sprawowanie sakramentu namaszczenia cho-
rych należy do proboszcza, wikariusza parafial-
nego i do wszystkich innych kapłanów wobec
osób, o które troska została im powierzona z
urzędu. Każdy zaś kapłan może, przynajmniej za
domniemaną zgodą wyżej wymienionych, ten sak-
rament sprawowad, a w przypadku konieczności
powinien to uczynid.
Kan. 737 – § 2. W Kościołach, w których jest zwy-
czaj, aby sakrament namaszczenia był sprawowa-
ny równocześnie przez wielu kapłanów, należy, o
ile to możliwe, ten zwyczaj zachowad.

Szafarzem namaszczenia chorych jest kapłan, czyli prezbiter i biskup (kan. 1003 § 1 3 KPK;

kan. 739 § 1 KKKW; KKK 1529).

- 131 -

Przede wszystkim udzielanie tego sakramentu należy do funkcji specjalnie powierzonych

proboszczowi (kan. 530, n. 3 KPK), poza tym funkcja ta powinna byd wypełniana przez współpra-
cowników proboszcza (wikariuszy), kapelanów, którym zlecono troskę o chorych i starców w
szpitalach oraz przełożeni kleryckich wspólnot zakonnych w odniesieniu do swoich podwładnych i
innych mieszkaoców domów zakonnych (kan. 566 § 1, kan. 1003 § 2 KPK; RRUnc, n. 16; kan. 739 §
2 KKKW). W razie konieczności sakramentu tego powinien udzielad każdy kapłan, ale za, przy-
najmniej domniemaną, zgodą odpowiednich duszpasterzy (kan. 1003 § 2 KPK; kan. 739 § 2 KKKW;
RRUnc, n. 17-18). Dlatego też kapłanom wolno nosid ze sobą olej chorych (kan. 1003 § 3 KPK). Do
nadużyd, które zdarzają się przy apostolstwie chorych i sprawowaniu sakramentu chorych Stolica
Apostolska ustosunkowała się w Instrukcji o niektórych kwestiach dotyczących współpracy wier-
nych świeckich w ministerialnej posłudze kapłanów z 1997 r. (art. 9):

Wierni nie wyświęceni mogą wnieśd cenny wkład w tej dziedzinie. Niezliczone są przykłady dzieł i czynów
miłosierdzia wobec chorych, które podejmują osoby nie wyświęcone zarówno pojedynczo, jak i w różnych
formach apostolatu zespołowego. Dzięki temu chrześcijanie są obecni w pierwszej linii w świecie cierpienia
i choroby. Tam gdzie wierni nie wyświęceni towarzyszą cierpiącym w najtrudniejszych chwilach, winni
przede wszystkim wzbudzid w nich pragnienie przyjęcia sakramentu pokuty i namaszczenia chorych,
kształtując w nich należyte usposobienie i pomagając w dobrym przygotowaniu się do indywidualnej
spowiedzi sakramentalnej oraz do przyjęcia sakramentu namaszczenia chorych. Jeśli wierni nie wyświęceni
udzielają sakramentaliów, winni zadbad, aby ich gesty nie były odczytywane jako sprawowanie sak-
ramentów, które są zastrzeżone tylko i wyłącznie dla biskupów i prezbiterów. Osoby nie będące kapłanami
nie mogą w żadnym przypadku udzielad namaszczenia ani olejem poświęconym dla namaszczenia
chorych, ani nie poświęconym.
W tym, co dotyczy udzielania tego sakramentu, prawodawstwo kanoniczne kieruje się nieomylną doktryną
teologiczną i odwieczną praktyką Kościoła, wedle których jedynym uprawnionym szafarzem jest kapłan.
Przepisy te są w pełni zgodne z teologicznym misterium, którego znakiem i urzeczywistnieniem jest
posługa kapłaoska.
Należy umacniad świadomośd, że zastrzeżenie posługi namaszczenia wyłącznie kapłanom wynika stąd, iż
sakrament ten jest związany z odpuszczeniem grzechów i z godnym przyjęciem Eucharystii. Nikt inny nie
może byd zwyczajnym ani nadzwyczajnym szafarzem tego sakramentu, a jakiekolwiek działania sprzeczne
z tą zasadą są symulacją udzielania sakramentu.

Prawodawca zezwala również na koncelebrę przy sprawowaniu tego sakramentu (RRUnc,

n. 19; kan. 737 § 2 KKKW).

Księga liturgiczna daje szafarzowi ponadto następujące uprawnienia w zakresie adaptacji

obrzędów (RRUnc, n. 140-41):

Szafarz, uwzględniając okoliczności, rozmaite potrzeby i życzenia chorych oraz innych wiernych, niech
chętnie korzysta z różnych uprawnieo przewidzianych w obrzędach.
a) Przede wszystkim niech zwraca uwagę na zmęczenie chorych i zmiany zachodzące w ich stanie
fizycznym w ciągu dnia, a nawet w ciągu godziny. Dlatego w razie potrzeby może skrócid obrzędy.
b) Jeżeli w obrzędach nie uczestniczy grupa wiernych, niech kapłan pamięta, że już w nim samym i w
chorym jest obecny Kościół. Niech więc stara się okazad choremu miłośd i wsparcie wspólnoty przed
udzieleniem sakramentu i po nim, osobiście albo przez innego chrześcijanina miejscowej wspólnoty, jeśli
chory na to się zgadza.
c) Jeżeli po namaszczeniu chory wyzdrowieje, dobrze będzie poradzid mu, aby złożył Bogu należyte
podziękowanie za otrzymane dobro, np. przez uczestnictwo w dziękczynnej Mszy św. lub w inny
odpowiedni sposób.
Sprawując sakramenty chorych, kapłan powinien zachowad strukturę obrzędów dostosowując ją do
miejsca i osób. Akt pokuty może się odbyd na początku obrzędu lub po czytaniu Pisma św. Zamiast
modlitwy dziękczynnej nad olejem można wygłosid krótkie pouczenie. Należy o tym pamiętad zwłaszcza
wtedy, gdy chory leży w szpitalu, a inni chorzy leżący w tej sali nie biorą żadnego udziału w obrzędach.

- 132 -

4. Przyjmujący sakrament

KPK
Kan. 1001 – Duszpasterze i bliscy chorego powinni
troszczyd się, by chorzy byli umacniani tym sakra-
mentem w odpowiednim czasie.
Kan. 1004 – § 1. Namaszczenia chorych można u-
dzielid wiernemu, który po osiągnięciu używania
rozumu, znajdzie się w niebezpieczeostwie śmier-
ci na skutek choroby lub starości.
§ 2. Sakrament ten wolno powtórzyd; jeśli chory
po wyzdrowieniu znowu ciężko zachoruje lub jeśli
w czasie trwania tej samej choroby niebezpie-
czeostwo stanie się poważniejsze.
Kan. 1005 – W wątpliwości, czy chory osiągnął
używanie rozumu, czy poważnie choruje albo czy
rzeczywiście już umarł, należy udzielid tego sakra-
mentu.
Kan. 1006 – Sakramentu należy udzielad chorym,
którzy – będąc przytomni na umyśle – przynaj-
mniej pośrednio o niego prosili.
Kan. 1007 – Nie wolno udzielad namaszczenia
chorych tym, którzy uparcie trwają w jawnym
grzechu ciężkim.

KKKW
Kan. 738 – Chrześcijanie niech przyjmują chętnie
namaszczenie chorych ilekrod ciężko chorują.
Duszpasterze i osoby bliskie chorym powinni tro-
szczyd się, aby w odpowiednim czasie chorzy zos-
tali wzmocnieni tym sakramentem.
Kan. 740 – Chrześcijanom ciężko chorym, którzy
są nieprzytomni lub pozbawieni używania rozu-
mu, należy udzielid tego sakramentu w niebezpie-
czeostwie śmierci lub także, według osądu kap-
łana, w innym czasie.

Właściwym momentem przyjęcia namaszczenia jest czas, gdy ochrzczony zaczyna znajdo-

wad się w niebezpieczeostwie śmierci z powodu choroby lub starości (KKK 1528). Dlatego też nie
można czekad z udzieleniem tego sakramentu do ostatnich chwil życia.

Do przyjęcia sakramentu chorych upoważniają tylko dwie okoliczności: choroba lub

starośd. Nie jest jednak wymagana pewnośd ciężkiej choroby; wystarczy prawdopodobny osąd
takiego stanu. W przypadku wątpliwości należy zasięgnąd opinii lekarza (por. RRUnc, n. 8). Na-
maszczenia chorych można udzielid również przed operacją chirurgiczną, jeśli jej przyczyną jest
niebezpieczna choroba. Autonomicznym powodem, dla którego udziela się tego sakramentu jest
podeszły wiek. Osobom w podeszłym wieku, nawet, gdy nie są poważnie chore, można udzie-
lid namaszczenia (kan. 1004 § 1 KPK).

Sakramentu namaszczenia można udzielid również dzieciom, które osiągnęły taki poziom

umysłowy, że sakrament ten może im przynieśd pokrzepienie (RRUnc, n. 12):

Dzieciom również należy udzielid namaszczenia chorych jeżeli osiągnęły taki poziom umysłowy, że ten
sakrament może im przynieśd pokrzepienie. W razie wątpliwości, czy osiągnęły używanie rozumu, należy
udzielid sakramentu.

Sakrament chorych można przyjmowad wielokrotnie, ilekrod osoba znajdzie się na nowo

w stanie choroby, albo, gdy poważna choroba ma charakter długotrwały, a stan chorego ulegnie
pogorszeniu (kan. 1004, § 2 KPK; RRUnc, n. 9). W sytuacjach budzących wątpliwości (co do tego,
czy chory żyje lub czy jest właściwie dysponowany) należy udzielid namaszczenia (kan. 1005 KPK;
RRUnc, n. 14-15):

Chorym, którzy stracili przytomnośd lub używanie rozumu, należy udzielid sakramentu, jeżeli istnieje
prawdopodobieostwo, że jako wierzący prosiliby o to, gdyby byli przytomni.
Kapłan wezwany do chorego, który już umarł, niech błaga Boga, aby go uwolnił od grzechów i przyjął
litościwie do swego Królestwa; namaszczenia natomiast niech nie udziela. Jeżeli istnieje wątpliwośd, czy

- 133 -

chory zmarł naprawdę, należy mu udzielid tego sakramentu warunkowo w sposób niżej opisany (nr 196
Obrzędów).
Namaszczenia chorych nie wolno udzielad tym, którzy uparcie trwają w jawnym grzechu ciężkim.

W zwyczajnej jednak sytuacji chory ma sam poprosid o ten sakrament (kan. 1006 KPK) i

okazad skruchę (kan. 1007 KPK). Stąd też nie można udzielad namaszczenia osobom trwającym w
grzechu ciężkim.

II Polski Synod Plenarny przypomina (PSP, Liturgia, n. 36):

Namaszczenie chorych jest sakramentem przeznaczonym nie tylko dla tych, którzy znajdują się w
ostatecznym niebezpieczeostwie śmierci. Dlatego Kościół podkreśla, że nie należy nazywad tego
sakramentu „ostatnim namaszczeniem”. Chory, który został namaszczony i odzyskał zdrowie, w przypadku
nowej ciężkiej choroby może ponownie przyjąd ten sakrament. Nawet w ciągu tej samej choroby
namaszczenie chorych może byd udzielone powtórnie, jeśli choroba się pogłębia. Jest też rzeczą stosowną
przyjąd sakrament namaszczenia chorych przed trudną operacją. Także osoby starsze, u których pogłębia
się słabośd, powinny szukad przez ten sakrament mocy i wsparcia w Chrystusie.

oraz zachęca w n. 123-124:

Stale należy uświadamiad wiernym, że cennym darem dla bliźnich jest udzielanie im pomocy w
przystąpieniu do sakramentów. Szczególną troską należy otoczyd chorych, przezwyciężając zabobonne
uprzedzenia do sakramentu namaszczenia.
Synod apeluje do wierzących lekarzy i pielęgniarek, aby współdziałali z duszpasterzami, roztropnie
informując chorych o powadze ich choroby i potrzebie wezwania kapłana z posługą sakramentalną.
Udzielanie sakramentu namaszczenia osobom starszym oraz cierpiącym na przewlekłe choroby zaleca się
szczególnie z okazji dnia chorych, misji i rekolekcji.