LIPIEC 2000

92

Zastosowania: podkręcanie procesorów

Hardware

C

hcąc wyraźnie zwiększyć wydajność
procesorów AMD, należało się liczyć

z poważnymi trudnościami. Układy z serii
K6 standardowo pozwalały na zwiększenie
częstotliwości tylko o 25 MHz (wyjątkami
były procesory K6-2/300 i K6-III/350). Aby
uzyskać taki efekt, trzeba było dodatkowo
użyć mocnych wentylatorów oraz zwięk-
szyć napięcie zasilające. Nic więc dziwnego,
że ostatnio w konkurencji „overclocking”
w czołówce regularnie plasowały się proce-
sory firmy Intel (Celeron 300 A, a także
Coppermine i Pentium III).

Sytuacja uległa jednak zdecydowanej

zmianie, gdy na rynku pojawił się nowy pro-
cesor firmy AMD – Athlon. Dzięki dużemu
potencjałowi związanemu z możliwością
przetaktowania układ ten zyskał szybko du-
żą popularność, która przyćmiła nawet do-
tychczas bezkonkurencyjne Celerony z serii
3xx (niektóre modele 300 A można było
przyśpieszyć aż do 450 MHz!). Właściwie
nie powinno być to dla nikogo zaskocze-
niem, gdyż nawet podatne na podkręcanie
Celerony (coraz trudniejsze do zdobycia)

nie są już w stanie sprostać rosnącym wy-
maganiom „ambitnych” użytkowników.

Athlon jest natomiast obecnie powszechnie

dostępny. Nowo produkowane modele mogą
kryć w sobie wyjątkowo duży potencjał, po-
nieważ z marketingowych względów (łatwiej
sprzedać tańszy układ o niższej częstotliwo-
ści nominalnej) faktyczne możliwości proce-
sorów są często zaniżane.

Sama magistrala
systemowa nie wystarcza

Jest więc duża szansa na to, że zakupiony za
ok. 300 zł niewielki adapter umożliwiający
zwiększenie wydajności procesora okaże się

opłacalną inwestycją. Jeśli przy kupnie na-
szego Athlona dopisało nam szczęście, to
zamiast wzrostu szybkości o 50 MHz zyska-
my nawet 200–300 MHz.

Oczywiście w niektórych komputerach

z procesorem Athlon (zwłaszcza zbudowa-
nych na bazie płyty głównej Asus K7M,
patrz: strona 98) magistralę systemową
można np. przetaktować ze 100 do 112
MHz, co już zwiększa prędkość Athlona 500
do 560 MHz (5

✕

112 MHz). Taką operację

można jednak równie łatwo przeprowadzić
z procesorami firmy Intel. Przetaktowanie
magistrali stanowi poważne zagrożenie dla
stabilności systemu, gdyż przede wszystkim

Athlon na start!

Podkręcanie procesorów AMD jest znacznie trudniejsze niż chipów Intela. Tymczasem
w Athlonie drzemią bardzo duże rezerwy mocy. Aby jednak móc je w pełni wykorzystać,
nie wystarczy po prostu zmienić częstotliwość taktowania magistrali systemowej.

Typ Athlona Normalne

Realna możliwość

Napięcia zasilające

Najwyższa uzyskana

Maksymalne

Ceny brutto [zł]

napięcie zasilające

wzrostu szybkości

po przetaktowaniu

dotąd szybkość

napięcie zasilające

500*

1,6 V

700 MHz

1,6 V – 1,8 V

920 MHz

1,8 V – 2,0 V

680

550*

1,6 V

750 MHz

1,6 V – 1,8 V

906 MHz

1,8 V – 2,0 V

750

600

1,6 V

750 MHz

1,6 V – 1,8 V

1025 MHz

1,8 V – 2,0 V

1095

650

1,6 V

750 MHz

1,6 V – 1,8 V

1000 MHz

1,8 V – 2,0 V

1095

700

1,6 V

800 MHz

1,6 V – 1,8 V

1080 MHz

1,8 V – 2,0 V

1278

750

1,6 V

850 MHz

1,6 V – 1,8 V

900 MHz

1,8 V – 2,0 V

1702

800

1,7 V

900 MHz

1,7 V – 1,8 V

960 MHz

1,8 V – 2,0 V

2189

Granice bezpiecznego podkręcania procesorów Athlon

* modele wycofane z produkcji

LIPIEC 2000

93

Hardware

Zastosowania: podkręcanie procesorów

może zakłócić pracę kart graficznych AGP
oraz zintegrowanych z płytą główną kontro-
lerów IDE. Jest to spowodowane faktem, iż
dzielniki częstotliwości magistrali systemo-
wej dla szyn AGP i PCI są stałe i wynoszą
odpowiednio: 2/3 i 1/3 przy częstotliwości
systemowej 100 MHz. Gdy zwiększymy tę
wartość do 112 MHz, karta AGP będzie pra-
cowała z szybkością prawie 74 MHz, a to
już może być dla niej zbyt duże obciążenie.

Wyraźny wzrost wydajności można osią-

gnąć tylko poprzez instalację specjalnego
modułu montowanego na tzw. złącze serwi-
sowe, znajdujące się wewnątrz obudowy
procesora. Adapter ten umożliwia zmia-
nę częstotliwości taktowania procesora
(w przypadku Athlona 500 można uzyskać
od 700 do 800 MHz).

Działamy na własne ryzyko

Zanim przystąpimy do instalacji modułu,
powinniśmy jeszcze zastanowić się nad
jedną niezwykle istotną kwestią. Przetakto-
wanie CPU wykonujemy na własną odpo-
wiedzialność, a ponadto wraz z otwarciem
procesora nieodwołalnie tracimy gwarancję
producenta. Nie ma też stuprocentowej
pewności, że w wyniku tych operacji uzy-
skamy wyraźny wzrost wydajności syste-
mu. Każdy procesor ma indywidualne gra-
nice tolerancji, zatem jest kwestią zupełnie
przypadkową, czy układ o nominalnej czę-
stotliwości pracy 500 MHz uda się podkrę-
cić do 800 czy tylko do 550 MHz.

Numer seryjny Athlona

Umieszczony na obudowie procesora numer
seryjny może dostarczyć pierwszych infor-
macji na temat tego, co kryje się we wnętrzu
– pod warunkiem jednak, że umiemy odszy-
frować specjalny kod (patrz: ilustracja poni-
żej). W ten sposób możemy wstępnie osza-
cować nasze szanse na zmuszenie CPU do
wydajniejszej pracy. Obowiązuje tutaj żela-
zna zasada: im nowszy jest procesor i im
mniej zużywa prądu, tym lepiej nadaje się
on do przetaktowania. Athlona wyproduko-
wanego w ostatnich ośmiu tygodniach ubie-
głego roku (wykonanego w technologii 0,18
µm) można zwykle bardziej podkręcić niż
procesor tej samej klasy, ale pochodzący
z lata 1999 r. (technologia 0,25 µm).

Szukamy w Internecie
odpowiednich adapterów

Aby móc przetaktować naszego Athlona,
musimy przede wszystkim postarać się
o odpowiedni adapter. Mając pewne do-
świadczenie, można spróbować samodziel-
nie wykonać odpowiedni moduł (patrz: ram-
ka „Dla praktyków”).

Szanse na znalezienie takiego układu w naj-

bliższym sklepie komputerowym są jednak
praktycznie żadne, gdyż tego rodzaju kompo-
nenty nie są powszechnie produkowane.
Dotychczas wszystkie takie urządzenia były

– mniej lub bardziej profesjonalnie – wytwa-
rzane przez komputerowych rzemieślników
lub małe firmy, pochodzące zwykle z Azji
lub z Ameryki. Wszyscy ci producenci pro-
wadzą dystrybucję swoich wyrobów wyłącz-
nie za pośrednictwem Internetu: płatności
za transakcje realizowane są za pomocą kart
kredytowych.

Około tygodnia po przekazaniu pieniędzy

możemy spodziewać się nadejścia zamó-
wionego „dopalacza”. Ze względu na fakt,
że adaptery nie należą do produktów maso-
wych, ich ceny są stosunkowo wysokie.
Musimy liczyć się z wydatkiem rzędu 300
zł, przy czym same koszty transportu sięga-
ją niemal 40 procent. Uwzględniając jed-
nak oczekiwany wzrost częstotliwości
o 150–200 MHz, co w przypadku wymiany
procesora z 600 na 800 MHz odpowiada

kwocie około 1100 zł, taki wydatek wydaje
się opłacalny. Obecnie w Internecie może-
my znaleźć kilkanaście różnych modeli
adapterów. Poddaliśmy praktycznym te-
stom trzy najciekawsze produkty. Więcej
informacji na ten temat znajdziemy na
stronie 96.

Modyfikujemy układ chłodzenia

Przetaktowanie systemu zawsze wiąże się
ze wzrostem emisji ciepła. Im ambitniejsze
są nasze plany dotyczące poprawy wydajno-
ści, tym ważniejsza staje się kwestia chło-
dzenia procesora. Ogólnie można stwier-
dzić, że ilość emitowanego przez CPU cie-
pła rośnie proporcjonalnie do wzrostu czę-
stotliwości taktowania. W celu stabilizacji
pracy po podkręceniu może zajść potrzeba
zwiększenia napięcia zasilającego (Vcore), co

Jak rozszyfrować numer seryjny Athlona

Firma AMD zapisuje wszystkie informacje o danym procesorze w postaci „tajemniczego” kodu
seryjnego. Dla miłośników tuningu kluczowe znaczenie ma przede wszystkim rodzaj użytej
technologii (u góry po prawej) oraz data produkcji układu (na dole z lewej).

AMD: nazwa producenta

23: miejsce produkcji
(23 = Austin)

K7: nazwa architektury Athlona

800: szybkość w MHz

M: Slot-A CPU (P = PGA)

P: maksymalne napięcie
zasialające wynosi 1,8 V

R: maksymalna temperatura obudowy wynosi 70 °C

5: cache (5 = 512 KB,
1 = 1 MB, 2 = 2 MB)

2: dzielnik cache
(1 = 2:1, 2 = 2,5:1)

B: magistrala systemowa
(A = 133 MHz, B = 200 MHz,
C = 266 MHz, D = 333 MHz)

A: technologia wykonania
(A = 0,18 µm, C = 0,25 µm)

566564: numer seryjny

51: tydzień produkcji

99: rok produkcji (99 = 1999 r.)

Wykorzystanie gotowego, zamówionego
w Internecie adaptera nie jest jedynym
sposobem na zmuszenie Athlona do wy-
dajniejszej pracy. Dysponując pewnym do-
świadczeniem w posługiwaniu się lutowni-
cą, możemy spróbować podkręcić Athlo-
na, przelutowując odpowiednie rezystory
SMD umieszczone na płytce drukowanej
procesora. Wymaga to jednak naprawdę
sporego opanowania i precyzji, oraz – co
tu kryć – wiąże się z bardzo dużym ryzy-
kiem trwałego uszkodzenia CPU. Dokład-
ny opis całej procedury znajduje się na po-
pularnej stronie Tom’s Hardware (http://
w w w 6 . t o m s h a r d w a r e . c o m / c p u / 9 9 q 3 /
990826/athlon_overclock-01.html).

Innym, znacznie bezpieczniejszym (choć

bardziej pracochłonnym) rozwiązaniem jest
samodzielne wykonanie modułu nakładane-
go na złącze serwisowe. Zanim jednak za-
bierzemy się do jakichkolwiek prac, musimy
zdobyć wszystkie podzespoły niezbędne do
zmontowania adaptera (http://www6.tom-
shardware.com/cpu/99q4/991113/athlon_
overclock-01.html). Na podstawie zamiesz-
czonego na stronie 97 schematu należy wy-
konać płytkę drukowaną, a następnie za po-
mocą przełączników DIP dobrać żądane pa-
rametry pracy procesora (zgodnie z tabela-
mi na s. 96). Pamiętajmy, że przypadkowe
ustawienie tych styków może spowodować
uszkodzenie Athlona.

Dla praktyków

◗

94

dodatkowo podnosi temperaturę pracy proce-
sora. Bardzo pomocna w tym przypadku oka-
zuje się opcja BIOS-u, w której znajdziemy
informacje o temperaturze CPU (np.

Hardwa-

re Monitor

). Wyświetlane tam wartości należy

traktować raczej orientacyjnie, jednak nie po-
winniśmy dopuszczać, aby temperatura pracy
procesora przekraczała 75 stopni Celsjusza
(patrz: CHIP 9/99, s. 79).

Jeśli więc chcemy podkręcić posiadanego

Athlona z 500 do 600 lub nawet 700 MHz,
powinniśmy jak najszybciej postarać się
o porządny wiatraczek. W prawie każdym
sklepie komputerowym dostaniemy – w ce-
nie około 80 zł – bardziej wydajny od stan-
dardowego wentylator z podwójną lub po-
trójną turbinką. Aby dodatkowo zwiększyć
skuteczność systemu chłodzenia, powinni-
śmy jeszcze dokupić – za około 30 zł – pastę
przewodzącą ciepło. Warstwą tej pasty nale-
ży pokryć powierzchnię styku procesora i ra-
diatora, co umożliwi optymalne odprowa-
dzanie wytwarzanego ciepła. Dodatkowe
wydatki wyniosą więc około 110 złotych, ale
jest to po prostu konieczna inwestycja.

Innym, godnym polecenia, rozwiązaniem

(cena ok. 110 zł) jest wykorzystanie do chło-
dzenia tzw. ogniwa Peltiera (patrz: s. 100),
które należy zamontować bezpośrednio na
procesorze.

Otwieramy obudowę procesora

Dotarliśmy teraz do momentu, który może
okazać się równie emocjonujący jak przygo-
dy nieustraszonego agenta 007. Otwarcie
obudowy Athlona jest bowiem najtrudniej-

szym i najbardziej niebezpiecznym etapem
całej naszej operacji.

Każdy procesor Athlon ma z jednej stro-

ny metalową płytkę odprowadzającą ciepło,
natomiast z drugiej plastikową obudowę.
Metalowa płyta wraz z dołączonym do niej
procesorem jest przymocowana do plasti-
kowej części za pomocą czterech kołków
umieszczonych w narożnikach.

Plastikowe osłony trzech kołków można

stosunkowo łatwo zdjąć przy użyciu śrubo-
kręta. Największy problem stanowi czwarty
kołek – patrząc na logo procesora, zobaczymy
go w lewym dolnym rogu obudowy. Zanim

zaczniemy cokolwiek robić, musimy przede
wszystkim pamiętać, aby zachować zupeł-
ny spokój i nie śpieszyć się. Przypadkowe
obsunięcie ostrza śrubokręta na pełną
elektronicznych układów płytkę może roz-
wiać wszystkie marzenia o szybszym CPU:
taki błąd będzie nas kosztował około 1000
złotych. Podczas otwierania obudowy nie
możemy też zbytnio zniekształcić płytki
mocującej, gdyż w przeciwnym razie wen-
tylator nie będzie właściwie przylegał do
powierzchni CPU, co zmniejszy zdolność
do odprowadzania ciepła.

Rozwiercamy zamiast wyłamywać

Jeśli mamy dostęp do precyzyjnej, miniatu-
rowej wiertarki, to najbardziej oporny kołek
mocujący możemy spróbować rozwiercić
(patrz: zdjęcie u góry z lewej). W tym celu
czubek wiertła (0,5–1 mm) należy umieścić
6 mm nad narożnikiem po wewnętrznej
stronie obramowania obudowy, a następnie
ostrożnie rozpocząć wiercenie. Szybko po-
winniśmy natrafić na metalowy pręcik, któ-
ry musimy rozwiercić z kilku stron aż do je-
go całkowitego przerwania.

Cała ta operacja przebiega szybko i – poza

niewielkimi otworami – nie powoduje żad-
nych uszkodzeń procesora. Oczywiście tak-
że w tym przypadku powinniśmy pracować
bardzo ostrożnie i w żadnym razie nie wier-
cić zbyt głęboko. Gdy pręt mocujący zosta-
nie już przerwany, wówczas pozostałe trzy
kołki dadzą się łatwo usunąć.

Prawidłowa instalacja
dodatkowego adaptera

Gdy już wreszcie otworzyliśmy obudowę
Athlona, to w lewym górnym rogu płytki
procesora powinniśmy znaleźć wyróżniające
się złotymi kontaktami złącze serwisowe
(patrz: zdjęcie obok). Przez firmę AMD in-
terfejs ten jest wykorzystywany wyłącznie
w celach testowych, nam natomiast umożli-
wi on podkręcenie procesora.

Gdy dołączymy zakupiony (lub wykona-

ny samodzielnie) adapter do złącza, będzie-
my mieć możliwość określania parametrów
pracy procesora. Zwróćmy szczególną uwa-
gę na to, aby dodatkowa płytka została pra-
widłowo umieszczona; w przeciwnym razie
nasza pierwsza próba podkręcenia proceso-
ra może okazać się ostatnią. Ze względu na
to, że wykorzystywany interfejs nie ma żad-
nych zabezpieczeń przed nieprawidłowym
podłączeniem, powinniśmy skorzystać
z dodatkowych informacji umieszczonych
na stronie producenta lub w dołączonej do-
kumentacji.

Przed pierwszym uruchomieniem „zmo-

dyfikowanego” procesora należy również
upewnić się, że w przełączniku DIP adapte-
ra nie zostały przypadkowo ustawione zbyt
wysokie wartości (np. częstotliwość 1000
MHz i napięcie większe niż 1,9 V w przy-
padku Athlona 500). Takie błędne parame-

Zastosowania: podkręcanie procesorów

Hardware

LIPIEC 2000

94

Etap 1: Jeśli podczas otwierania obudowy
Athlona chcemy uniknąć niepotrzebnych kło-
potów, to najbardziej oporny kołek mocujący
możemy rozwiercić miniaturową wiertarką.

Etap 2: Nawet użycie wiertarki nie eliminuje
wszystkich niebezpieczeństw. Uważajmy, aby
ostrza śrubokręta nie włożyć zbyt głęboko
między plastikową obudowę a metalową płyt-
kę. Pokrywę procesora powinniśmy również
podnosić bardzo ostrożnie.

Etap 3: W lewym górnym narożniku płytki pro-
cesora znajduje sie tzw. złącze serwisowe.
W tym właśnie miejscu należy podłączyć ada-
pter przetaktowujący.

Etap 4: Przypadkowe parametry pracy mogą
być niebezpieczne dla procesora. Przed jego
uruchomieniem sprawdźmy więc dokładnie
ustawienia przełączników DIP.

◗

96

Zastosowania: podkręcanie procesorów

Hardware

LIPIEC 2000

96

try mogą spowodować prawdziwą katastro-
fę: zarówno uszkodzić procesor, jak i doko-
nać spustoszeń w systemie operacyjnym.
Dlatego też powinniśmy najpierw ustawić
zegar taktujący na częstotliwość nominalną
i odpowiadające jej napięcie zasilające, po
czym sprawdzić, czy Athlon współpracuje
prawidłowo z nowym adapterem.

Ustawiamy przełączniki DIP

Dotarliśmy znowu do bardzo ważnego etapu
procesu podkręcania Athlona. Zanim jed-
nak przystąpimy do działania, powinniśmy
zaopatrzyć się w zamieszczoną na poprzed-
niej stronie tabelę częstotliwości i mały śru-
bokręt do przełączania DIP-ów. Tego rodza-
ju operację przetaktowania procesora po-
winniśmy bowiem wykonywać z pełną roz-
wagą. Jeśli więc mamy Athlona 550, to na-
stępna w kolejności częstotliwość taktowa-
nia wynosi 600, a nie 800 MHz. Powinniśmy
zatem postępować w taki sposób, aby za-
wsze istniała jeszcze możliwość wycofania
się z danego ustawienia. Analogiczną regułę
należy stosować w przypadku napięcia zasi-
lającego procesora. Tak długo, jak jest to
możliwe, powinniśmy więc wykorzystywać
standardowe napięcie Vcore i nie podnosić
go od razu. Wyższe napięcie oznacza bo-
wiem zawsze większą emisję ciepła, co
zwiększa prawdopodobieństwo uszkodzenia
procesora.

Jeśli po zwiększeniu częstotliwości o 50

MHz nasz system uruchamia się normalnie,
to powinniśmy poddać go testom. Tylko bo-
wiem w ten sposób możemy sprawdzić, jakie
są możliwości dokonania dalszego tuningu
oraz czy ma on w ogóle jakikolwiek sens.
Warto skorzystać z programu 3DMark2000
(patrz: CHIP-CD 2/2000) lub uruchomić ja-
kąś wymagającą grę, na przykład Quake III
Arena. Jeśli nasz system uporał się z testami
bez żadnych problemów, możemy zdecydo-

wać się na podniesienie czę-
stotliwości taktowania o ko-
lejne 50 MHz, przeprowadza-
jąc ponownie całą procedurę
kontrolną.

Zmiana napięcia Vcore

Jeśli przy częstotliwości 700

MHz nasz komputer z Athlo-

nem 550 pracuje niestabilnie (na przykład
zawiesza się przy pracy z 3DMark2000, nie
chce prawidłowo wystartować lub w ogóle
nie daje się włączyć), to możemy spróbo-
wać zwiększyć napięcie zasilające procesor
– Vcore. Taka operacja powinna – oczywi-
ście w pewnym określonym zakresie – przy-
wrócić stabilność całego systemu.

Gdy więc przy częstotliwości 700 MHz

i napięciu Vcore 1,6 V nasz pecet z Athlo-
nem 550 nie chce się w ogóle włączyć, to
wystarczy zwykle podnieść napięcie zasila-
jące do 1,65 V i system będzie pracował
poprawnie. Jednak zmiany parametru Vco-
re mają również swoje granice. Zachęceni
pierwszymi sukcesami nie powinniśmy za-
tem oczekiwać, że procesor 500 MHz bę-
dzie pracował poprawnie także przy czę-
stotliwości 900 MHz, gdy tylko odpowied-
nio zwiększymy mu napięcie zasilające.
Zgodnie ze specyfikacją firmy AMD mak-
symalna wartość parametru Vcore wynosi
w przypadku Athlonów 1,8 V (w praktyce
okazuje się jednak, że procesory „wytrzy-
mują” często nawet napięcia 2,1–2,2 V)
i na tym poziomie – według producenta –
kończą się możliwości stabilnej pracy sys-
temu. Gdy przekroczymy tę granicę, zwy-
kły wiatraczek okaże się za mało wydajny,
co w konsekwencji może grozić uszkodze-
niem procesora. Jeśli natomiast zapewni-
my naszemu pecetowi (procesorowi) dobre
chłodzenie, to możemy jeszcze spróbować
zwiększyć napięcie Vcore do 2 czy nawet
więcej woltów.

Granice podkręcania procesora

Kiedyś musiało to w końcu nastąpić: prze-
kroczyliśmy graniczną wartość obciążenia
systemu i musimy teraz z pokorą powrócić
do ostatniej prawidłowo funkcjonującej
konfiguracji. Winy za całą sytuację nie mu-
si jednak zawsze ponosić sam procesor.

Adapter Free Speed Pro firmy Ninja Micro wy-
różnia dopracowany projekt techniczny oraz
solidne wykonanie. Większość ustawień zwią-
zanych ze zmianą częstotliwości taktowania
(o każde 50 MHz) wymaga jednak manipulowa-
nia zestawem 16 przełączników DIP.
Cena: ok. 65 USD (wraz z kosztami wysyłki)
Info: http://www.ninjamicro.co.uk/

Instalacja modułu Afterburner poważnie
utrudnia możliwość użycia zaczepu mocujące-
go, występującego w wielu popularnych wenty-
latorach CPU. Istotną zaletą tego adaptera jest
natomiast uproszczony mechanizm regulacyjny
złożony tylko z trzech pokręteł.
Cena: ok. 69 USD + koszty wysyłki
Info: http://www.outsideloop.com/

Moduł Maximizer – choć jego konstrukcja
sprawia wrażenie dość amatorskiej, można go
bardzo łatwo zainstalować. Kondensatory
umieszczone za slotem A nie powinny jednak
mieć zbyt dużych rozmiarów.
Cena: ok. 55 USD + koszty wysyłki
Info: http://members.home.net/roadrebel/max/

Ustawianie częstotliwości taktowania procesora Athlon

FID0

FID1

FID2

FID3

BP_FID0

BP_FID1

BP_FID2

BP_FID3

Frequency IDs

BP_FIDs

500 MHz

1

1

0

1

GND

GND

V

CC_CORE

GND

550 MHz

0

1

0

1

V

CC_CORE

GND

V

CC_CORE

GND

600 MHz

1

0

0

1

GND

V

CC_CORE

V

CC_CORE

GND

650 MHz

0

0

0

1

V

CC_CORE

V

CC_CORE

V

CC_CORE

GND

700 MHz

1

1

1

0

GND

GND

GND

V

CC_CORE

750 MHz

0

1

1

0

V

CC_CORE

GND

GND

V

CC_CORE

800 MHz

1

0

1

0

GND

V

CC_CORE

GND

V

CC_CORE

850 MHz

0

0

1

0

V

CC_CORE

V

CC_CORE

GND

V

CC_CORE

900 MHz

1

1

0

0

GND

GND

V

CC_CORE

V

CC_CORE

950 MHz

0

1

0

0

V

CC_CORE

GND

V

CC_CORE

V

CC_CORE

1000 MHz

1

0

0

0

GND

V

CC_CORE

V

CC_CORE

V

CC_CORE

1050 MHz

0

0

0

0

V

CC_CORE

V

CC_CORE

V

CC_CORE

V

CC_CORE

1 - włączony, 0 - wyłączony

Napięcie zasilające

1,45 V 1,50 V 1,55 V 1,60 V 1,65 V 1,70 V 1,75 V 1,80 V 1,85 V 1,90 V

VID0

1

0

1

0

1

0

1

0

1

0

VID1

1

0

0

1

1

0

0

1

1

0

VID2

0

1

1

1

1

0

0

0

0

1

VID3

0

0

0

0

0

1

1

1

1

1

1 – włączony, 0 – wyłączony

Hardware

Zastosowania: podkręcanie procesorów

Granice swoich możliwości może bowiem
osiągnąć również tzw. pamięć podręczna
drugiego poziomu (second-level cache),
a nawet zasilacz sieciowy peceta (Athlon
charakteryzuje się bardzo dużym poborem
mocy, co w wyjątkowych sytuacjach, np. po
podkręceniu, może powodować przeciąże-
nie zasilacza).

Pamięć second-level cache stanowi zapa-

sowy obszar danych CPU i w modelach kla-
sy 700 oraz wcześniejszych pracuje z poło-
wą częstotliwości procesora (a więc maksy-
malnie 350 MHz). Na tym właśnie poziomie
przebiega granica wydajności współcze-
snych modułów pamięci podręcznej.
W przypadku Athlonów taktowanych czę-
stotliwością większą niż 700 MHz pamięć
L2-cache musi zatem pracować na poziomie
2/5 taktu procesora (dla Athlona 800 jest to
dokładnie 340 MHz). Jeśli jednak procesor
klasy 500 lub 600 podkręcimy do 800 MHz,
to jego układy L2-cache będą pracowały
z częstotliwością 400 MHz. W konsekwencji
pamięć ta odmawia z reguły posłuszeństwa,
powodując zawieszenie całego systemu.
Uwaga: wkrótce powinny się pojawić na ryn-
ku Athlony wyposażone w pamięć podręczną
pracującą z szybkością 2,9 ns. Umożliwi to
znacznie łatwiejsze niż dotychczas podkrę-
canie procesorów – w przypadku mniejszych
częstotliwości nie będzie konieczne

programowe modyfikowanie dzielnika.

Japończyk H. Oda opracował narzędzie

+5V

GND

+3,3V

56

56

56

56

56

B2

GND

VCC_CORE

56

BP_
FID0

BP_
FID1

BP_
FID2

BP_
FID3

A8

A12 A15

B13

B18

A13

A18

B1

B4

B8

B12 B15 B17

56

56

56

B3

A2

A3

A4

A5

A16

A17

56

56

56

B1

B20

A20

A1

VID0

VID1

VID2

VID3

FID0

FID1

FID2

FID3

Schemat modułu umożliwiającego podkręcanie Athlona

Przełączanie styków VID0-VID3 oraz FID0–FID3 można zrealizować za pomocą jednego,
ośmiopozycyjnego przełącznika typu DIP. Cztery styki BP_FID0–BP_FID3 wymagają także
takiego samego urządzenia, ponieważ każdy styk może przyjmować tylko jedną z dwu pozycji,
a nie ma DIP-ów umożliwiających zrealizowanie takiej funkcji. W celu uniknięcia przypadkowe-
go uszkodzenia procesora należy pamiętać, aby odpowiednie pary styków DIP-a BP_FID
zawsze znajdowały się w przeciwnych pozycjach.

◗

98

źródło: http://www

.tomshardware

.com/

Zastosowania: podkręcanie procesorów

Hardware

LIPIEC 2000

98

Etap 5: Jeśli – mimo pewnych problemów –
na naszym przetaktowanym pececie uda się
uruchomić środowisko Windows, możemy za
pomocą programu narzędziowego WCPUA2
obniżyć standardowy podzielnik taktu L2-
-cache, poprawiając w ten sposób stabilność
systemu.

Etap 6: Dzięki aplikacji SoftFSB można wyko-
rzystać pełną moc systemu – z dokładnością
do pojedynczego megaherca częstotliwości
roboczej. Obecnie program współpracuje tyl-
ko z płytami Asus K7M, ale już niedługo na
rynku powinna pojawić się wersja obsługująca
również inne modele płyt głównych.

Etap 7: Za pomocą programu narzędziowego
WCPUID możemy sprawdzić aktualne parame-
try pracy naszego procesora. Aplikacja ta na-
daje się najlepiej do kontroli efektów przetakto-
wania, zwłaszcza parametrów pamięci second-
-level cache.

o nazwie WCPUA2, za pomocą którego
standardowy podzielnik taktowania L2-ca-
che można programowo obniżyć z 1/2 do
2/5 lub 1/3. Rozwiązanie to ma jednak pew-
ną istotną wadę: program może pracować
wyłącznie w środowisku Windows, a tego
poziomu nie jest w stanie osiągnąć (wcze-
śniej się po prostu zawieszają) wiele zbyt
mocno przetaktowanych systemów. Należy
tylko mieć nadzieję, że w najbliższej przy-
szłości na rynku pojawi się DOS-owa wer-
sja tego narzędzia, co pozwoliłoby na roz-
wiązanie problemu ze startem Windows.

Gdy zasilacz
sieciowy dostaje zadyszki

Kolejną przeszkodę przy przetaktowywa-
niu systemu stanowi zasilacz sieciowy. Pro-
cesory Athlon charakteryzują się nieco
większym zużyciem prądu niż układy Inte-
la, w związku z czym firma AMD zaleca
stosowanie wydajnych zasilaczy 300 W (na-
zywanych czasem Designed for Athlon).
Ze względów oszczędnościowych w pece-
tach często instaluje się jednak zasilacze
o mocy 250 W. Przy prostych konfigura-
cjach systemów urządzenia te zwykle funk-
cjonują prawidłowo, powodując obniżenie
kosztów zestawu komputerowego o około
80 złotych.

Czasem chcemy jednak zamienić naszego

skromnego peceta w prawdziwą „rakietę”.
Najpierw przetaktowujemy więc Athlona
500 do poziomu 700 MHz. Aby tak podraso-
wany komputer budził prawdziwą zazdrość
u naszych sąsiadów, instalujemy dodatkowo
potężną kartę graficzną, np. GeForce. Za-
miast jednak cieszyć nas większą mocą, cały
system pracuje niestabilnie, a bywa, że na
monitorze nie pojawia się w ogóle żaden ob-
raz. Aby uniknąć takich kłopotów, warto ku-
pić zasilacz sieciowy o mocy 300 W. Po takiej
przebudowie nasz komputer powinien już
pracować bez problemów.

Ostatnie poprawki
przy użyciu SoftFSB

Jeśli z naszego peceta chcemy wydobyć na-
prawdę wszystkie możliwości, to 50-mega-
hercowy (przy 100 MHz na magistrali sys-
temowej) „skok” częstotliwości taktowania
okazuje się mało precyzyjny. Posiadacze
płyt głównych Asus K7M mogą jednak sko-
rzystać z pomocy japońskiego programu na-
rzędziowego SoftFSB (patrz CHIP-CD),
używanego wcześniej w przypadku płyt BX
dla procesorów Intela. Ta pracująca w środo-
wisku Windows aplikacja pozwala na płynne
dobieranie częstotliwości pracy magistrali sys-
temowej przy użyciu specjalnych suwaków.

Podczas testów przeprowadzonych w la-

boratorium CHIP-a Athlona 800 udało się
za pomocą dodatkowego adaptera przetak-
tować do poziomu 900 MHz (9

✕

100).

Przy częstotliwości 950 MHz (9,5

✕

100)

procesor odmówił jednak zupełnie posłu-

szeństwa. W związku z tym częstotliwość
została ponownie obniżona do 900 MHz,
po czym zrestartowano system. W celu
osiągnięcia optymalnej wydajności konfi-
guracji Athlon/K7M uruchomiony został
program SoftFSB, za pomocą którego
stopniowo zwiększano takt magistrali sys-
temowej ze 100 do 105 MHz (za pomocą
opcji PLL ICS9248xx-110). Dzięki temu
udało się uzyskać 45-megahercowy wzrost
wydajności (105

✕

9 = 945). Jako „do-

wód” tego osiągnięcia może służyć
umieszczony na dole po lewej stronie zrzut
ekranowy z aplikacji WCPUID (patrz:
CHIP-CD). W kręgach miłośników tunin-
gu WCPUID uchodzi obecnie za najlepsze
narzędzie do kontroli częstotliwości takto-
wania procesora. Za jego pomocą uzyska-
my również dokładne informacje o wielko-
ści pamięci podręcznej, podzielniku takto-
wania L2-cache oraz systemowym mnożni-
ku częstotliwości.

Sprawdzamy stabilność systemu

Aby przekonać się, czy przetaktowany
system pracuje prawidłowo, musimy nasz
„podrasowany” sprzęt poddać intensyw-
nemu i długotrwałemu testowi wydajno-
ści. Jeśli komputer przetrwał bez proble-
mów pierwszą godzinę pracy, to powinni-
śmy na całą noc pozostawić na nim pra-
cujący w pętli program 3DMark2000.
Gdy następnego ranka pecet będzie nadal
działał prawidłowo, możemy uznać, że
operacja tuningu zakończyła się powo-
dzeniem.

oprac. Jacek Petrus (ai)

INFO

Grupy dyskusyjne

Uwagi i komentarze do artykułu:
news://news.vogel.pl/chip.artykuly
Pytania techniczne:
news://news.vogel.pl/chip.hardware

Internet

Bardzo dobra strona o sprzęcie
http://www.tomshardware.com/
Adapter umożliwiający podkręcanie Athlona
http://www.k7oc.com/
Podkręcone procesory Athlon
http://trinitymicro.hypermart.net/
Porady i nowinki dla overklockerów
http://jensjep.tripod.com/index_e.html
http://www.overclockers.com/
http://www.slota.com/
http://www.hardwarecentral.com/
http://www.overclockin.com/
Program WCPUID
http://www.h-oda.com/
Strona producenta Athlona
http://www.amd.com/products/cpg/

athlon/index.html

Na CHIP-CD w dziale Hardware |
Podkręcanie Athlona znajdują się

programy ułatwiające podkręcanie procesorów
SoftFSB 1.7, WCPUID 2.7e i WCPUL2 1.6.

7/2000