Psychoterapia

Stosując określenie formy oddziaływania stosuje się je w sposób zamierzony i

świadomy.

Metody pomocy psychologicznej:

Poradnictwo psychologiczne- najczęstsza forma pomocy psychologicznej stosowana poza
psychoterapią - counseling- powszechna • zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej
Brytanii. Jest to pomoc osobom zdrowym w poradzeniu sobie z bieżącą trudną sytuacją, której
oni sami rozwiązać nie mogą. Czyli muszą być spełnione następujące warunki, żebyśmy mogli
powiedzieć, że tej osobie jest potrzebny counseling: l-osoba taka nie może być chora w
rozumieniu klasyfikacji chorób i zaburzeń, z jednym wyjątkiem, że poradnictwo
psychologiczne najczęściej jest stosowane wobec osób chorych na choroby, które nie są
psychicznymi zaburzeniami. Oznacza to, że problem bieżący nie jest bezpośrednią
przyczyną.... osób, które mają jakby inny rodzaj choroby czy inwalidztwa (np.:
osoby, które utraciły zdolność chodzenia, widzenia itd.) i fakt zaistnienia choroby sprawia, że
oni nie mogą rozwiązywać problemów natury' psychologicznej w swoim codziennym
funkcjonowaniu. Czyli zasada: NIE MA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH. 2-jest łatwy'do
zakwalifikowania czynnik, który sprawił, że powstał aktualny problem pacjenta; ten problem
może być bardzo różny, najczęściej jest on stosunkowo jasny do określenia np.: lęk dziecka
przed chodzeniem do szkoły, tzw. fobia szkolna- niektóre postaci fobii szkolnych są
klasyfikowane jako zaburzenia mieszczące się w kategorii zaburzeń psychicznych , ale bardzo
często jest to wynik określonego zdarzenia bądź pewnej sytuacji w szkole, w środowisku
rodzinnym. Najczęściej mówi się, że poradnictwo psychologiczne to jest metoda pomagania
ludziom , którzy znajdują się w etapie kryzysu rozwojowego. Kryzys rozwojowy łączy się z
pojęciem rozwoju, z przechodzeniem z fazy do fazy rozwojowej. Każdy okres przejścia np.:
faza przejścia z okresu dziecięcego do wczesnej młodzieńczości, okres adolescencji i przejście
do okresu wczesnej dorosłości, tzw. kryzys wieku średniego, -tzw. kryzys związany z
przejściem od aktywności zasadowej na czas emerytury, -kryzys związany ze zmieniającą się
rodziną- dzieci dorastające i opuszczające dom, śmierć jednego ze współmałżonków itd.
Każdy najzdrowszy człowiek reaguje na te kryzysy albo lękiem, albo depresja, najczęściej
jednym i drugim co skutkuje w efekcie tym, że ma poczucie, że nie potrafi rozwiązać tego co
stoi na przeszkodzie w tej chwili dalszego funkcjonowania.

Jeżeli tak to poradnictwo psychologiczne składa się z następujących etapów procesu

udzielania pomocy:

1- musi być zidentyfikowany problem, na czym on polega- to może być objaw taki jak lęk,

depresja, bezsenność, smutek, spadek aktywności, ale też nieumiejętność znalezienia sobie
pracy, czy nieumiejętność przystosowania się do warunków szkolnych, nieumiejętność
wykonywania bieżących zadań, które wynikają z obowiązków rodzinnych, zawodowych.

2- znalezienie czynników, które podtrzymują utrzymywanie się tego problemu, te czynniki są

bardzo wielorakie, najczęściej są kontekstualne tzn. nie są ulokowane w jednostce, one są
ulokowane w kontekście społecznym, w którym dana jednostka funkcjonuje np.: to może
być interakcja paskudnego nauczyciela ze zbyt wrażliwym uczniem, lub np.:

rozwód rodziców, zmiana miejsca pracy, która stawia nie tyle nowe wymagania, którym
jest w stanie podołać, ale fakt poprzedniego doświadczenia, które może się kojarzyć z nową
pracą, sprawia, że nie radzimy sobie z rozwiązaniem danej kwestii. Rola poradnictwa po
zidentyfikowaniu tych czynników, które podtrzymują problem to jest zaproponowanie
takich działań, które maja usunąć przy czyny ^utrwalania, utrzymywania istnienia
niemożności.

Na ogół taka forma pomocy jak poradnictwo psychologiczne sprowadza się do znalezienia
bardzo konkretnych zachowań czy zmian, które są do zrealizowania w krótkim czasie, one

muszą być konkretne i wykonalne. 3- to musi przynieść szybki efekt, ludzie muszą mieć
wzmocnienia, muszą wiedzieć, że to

działa. Mądrość psychologa w tej sytuacji polega na tym, żeby wspólnie ze swoimi

klientami wymyślił takie działanie, które da efekt.

Jeżeli mówimy o poradnictwie w stosunku do osób, które utraciły coś (zdrowie itp.) to tu

też jest ta sama zasada. Oczywiście nie wyleczymy człowieka w takim sensie, że on odzyska
np.: sprawność kończyn dolnych po urazie kręgosłupa, ale możemy mu znaleźć jakby
przeformułowanie pewnych celów, zadań życiowych takich, które będą dostosowane do jego
kalectwa czyjego niepełnosprawności.
Interwencja kryzysowa- stosuje -się wobec osób, które nie mają problemów rozwojowych,
tylko u których w życiu wydarzyło się coś ekstra traumatycznego, co się wydarzyło w sposób
niespodziewany, zaburzyło ich dotychczasowe widzenie sensu życia, albo pozbawiło
możliwości jakichś. Takie reakcje występują najczęściej w wyniku kataklizmów (powódź,
pożar itp.)- tego często doświadczają strażacy, policjanci itp. takie wydarzenia wzbudzają
ogromne napięcie emocjonalne, paraliżują możliwość działania z jednej strony, a z drugiej
strony pozostawiają taki efekt, że myśli nawracające, wspomnienia, bezsenność itp.
Reakcje kryzysowe, wobec których interwencja kryzysowa jest metodą z wyboru pomocy
psychologicznej, to są też takie kiedy mamy do czynienia z ostrymi kryzysami np.;
małżeńskimi, rodzinnymi, zawodowymi (strata pracy). Interwencja kryzysowa- umiejętność
poradzenia sobie pacjentowi z bardzo silnymi emocjami, które zostały wywołane faktem,
zdarzeniem traumatycznym. To polega głównie na uwolnieniu. Z jednej strony takie zdarzenie
traumatyczne sprawia, że takie przeżycia są bardzo silne, ale one są natychmiast równocześnie
blokowane, one są tak silne, że właściwie odcinają świadomość od rozpoznawania. Główna
metoda interwencji, pomocy w sytuacji, reakcji kryzysowej jest odtworzenie przeżycia-
przeżycie jeszcze raz, tym razem świadome w towarzystwie osoby, do której ma się zaufanie i
w której się ma oparcie- musimy się z tą sytuacją oswoić.
Wsparcie społeczne albo psychospołeczne- bardzo wielu ludzi doświadcza różnych strat,
problemów życiowych, chorób, defektów związanych z chorobami albo funkcjonowaniem
społecznym doświadcza bardzo wielu ograniczeń w swoim własnym domu- jest wiele ludzi
(dotyczy to zwłaszcza osób chronicznie chorych), którzy w wyniku zmian zachodzących pod
wpływem procesu chorobowego maja bardzo ograniczone możliwości, często są skazani na
pomoc innych itp. tacy ludzie są niezwykle samotni, mają poczucie bezradności, bezsensu.
Dla wielu tych ludzi jedyną formą pomocy jest zmniejszenie negatywnych konsekwencji
zdarzeń- poprzez danie im wsparcia psychicznego, społecznego, stworzenie im warunków
takich, żeby oni nie byli sami, żeby mieli poczucie przynależności, poczucie tożsamości (że ja
jestem najważniejszy, odrębnym, inny itd.) potrzeba przynależności (ludzie upośledzeni w
jakichś sposób, tacy którzy mają zmniejszone możliwości realizowania ich potrzeb muszą,
żeby ich życie miało sens, żeby żyć z satysfakcją, znaleźć takie warunki, które przynajmniej w
ograniczonym stopniu dadzą mu okazję do doświadczenia tego, że oni są ważni, potrzebni, że
przynależą , że są użyteczni itd.) Najczęstszą formą organizowania pomocy poprzez wsparcie
społeczne jest organizowanie tzw. grup samopomocy- te grupy bardzo często są inicjowane
przez profesora, asystentów psychologów, lekarzy. Ludzie uczestniczący w tych grupach
wchodzą w małą społeczność dając sobie doświadczenia wzajemne, dają to sobie poczucie
wsparcia, czasem fizyczną pomoc np.: jeżeli mam bezwładne ręce to przynajmniej mogę
kogoś wysłuchać itp.
Psychoedukacja- tu ludzi uczymy, dostarczamy im wiedzy potrzebnej do tego, żeby oni tę
wiedzę wykorzystywali w rozwiązywaniu swoich problemów, które niesie im życie.
najczęstszą formą w psychoedukacji są ...........edukacyjne dla rodzin osób chorych na
poważne zaburzenia psychiczne, ale też somatyczne. Mianowicie wzięło się to stąd , że
Anglicy zauważyli, że ilość nawrotów i powrotów schizofrenii mierzonej ilością powrotów do
szpitala psychiatrycznego jest bardzo ściśle związana z jakością i ilością emocji ujawnianych

w rodzinie, zwłaszcza emocji krytycznych, albo emocji, które się wiązały z
nadopiekuńczością, z pozbawieniem człowieka stanu działalności. W oparciu o takie
obserwacje zaczęli myśleć o metodach, które by miały doprowadzić do zmniejszenia

poziomu intensywności tych uczuć ujawnianych w związku z chorobą członka rodziny
chorego na schizofrenię. Zaczęto poszukiwać jakie rodzaje informacji przekazywane
.............mogą..............: - okazało się, że podstawową ważną informacja jest nauczenie

członków rodzin psychopatologii; np.: w depresji endogennej chory ma poczucie , że jest
ciężarem dla rodziny, a rodzina stara się nim jak najlepiej opiekować, zajmować, przytulać
itd., to taki chory widząc, że oni tyle wysiłku w to wkładają, bo i rezygnują z czegoś, są z-
męczeni, ma poparcie swojego myślenia \v tym co widzi i ta osoba zaczyna sobie obwiniać
jeszcze mocniej, bo ma przykłady. Informacja o tym, że chory na depresję ma takie objawy, to
wcale nie oznacza, że musimy coś z tym zrobić: ani go pocieszać, ani odwracać uwagę, ani
być z nim- najlepiej żyć swoim życiem, a chorobą niech się zajmie doktor, psycholog.
Informacja zapobiega nawrotowi choroby, bo widzą jakie mogą być objawy nawrotu choroby
i takie osoby szybciej trafiają do lekarza i dostana środki zapobiegające rozwojowi tej
choroby. Psychoedukacja dotyczy też rodziców dzieci, które mają problemy szkolne,
rozwojowe. Dlaczego ta edukacja nazywa się „psycho"? Ta edukacja odbywa się nie tylko
poprzez dostarczanie informacji , ale też poprzez poruszanie emocji, dostarczenie wiedzy
poruszając emocje. Jeżeli mówimy o grupach psychoedukacyjnych dla osób z rodzin... to
wtedy nie lekarz jest tym, który daje wiedzę, ale to są członkowie rodzin, oni opowiadają o
własnych przeżyciach, co przeżyli w relacjach ze swoim chorym synem, ojcem itd. informacja
członka rodziny jak bardziej przekonywująca, bo widać, że on wie o czym mówi, bo on tego
doświadczył, jeżeli jemu to wyszło to znaczy, że to ma sens.

Rehabilitacja i resocjalizacja- przywracanie pewnych umiejętności, które człowiek stracił w
wyniku czegoś. Klasycznym przykładem rehabilitacji jest rehabilitacja neuropsychologiczna,
która najczęściej jest stosowana wobec osób z różnego rodzaju ubytkami mózgowymi i wraz z
tymi ubytkami są utracone pewne funkcje za które odpowiadają dane ośrodki mózgowe np.:
mowa, niedowłady itd. Neuropsychologowie znaleźli wspaniałe metody uruchamiania tych
samych funkcji poprzez inne obszary mózgu (niektóre funkcje mogą być przechowane przez
inne części mózgu). Rehabilitacja oznacza nie tylko takie czynności jak uczenie. Bardzo
często ludzie w wyniku zdarzeń życiowych utracili umiejętność wykonywania pewnych
czynności , zachowań. Przykładem rehabilitacji psychiatrycznej jest trening umiejętności
społecznych gdzie wiadomo, że choroba schizofrenia powoduje utratę tego co wymagane jest
od człowieka, począwszy od ubierania, zakupów, przygotowywania posiłków. Rehabilitacja
polega na uczeniu człowieka odzyskiwania tych wszystkich umiejętności, które są potrzebne.
Resocjalizacja jest troszkę inna, ale ma to samo założenie: próbujemy nauczyć pewnych
umiejętności podstawowych człowieka, który albo się nie nauczył w wyniku procesów
rozwojowych takich jak np.:
przestrzeganie norm, rozumienie tego co znaczy „nie zabijaj, nie kradnij" itd. , albo utracił
umiejętności w wyniku oddziaływań wieloletnich, często traumatycznych- tu resocjalizacja
jest niczym innym jak tylko uczeniem na nowo rzeczy, które utracił, albo które powinien był
nabyć. Większość z tych działań , które się nazywają rehabilitacją czy resocjalizacją to jest
poprzez działanie- oddziaływanie na wiedzę, na emocje, na różne poznawcze struktury
człowieka. Tutaj mamy do czynienia z całym wachlarzem technik behawioralnych- człowiek
musi się zachowywać aby zobaczyć konsekwencje swojego zachowania. Nie wystarczy
powiedzieć: nie kradnij to życie ci coś przyniesie, ale trzeba dostarczyć takich warunków,
żeby on mógł mieć korzyści nie kradnąc.

/

Pomoc w rozwoju- uczenie człowieka pewnych umiejętności, które mu są potrzebne na
różnych etapach. To nie jest tak jak w sytuacjach, kiedy wybieramy poradnictwo
psychologiczne, gdzie człowiek mówi „ nie wiem co robić, mam 28 lat i nie wiem co robić,
żeby założyć rodzinę". W przypadku tzw. pomocy w rozwoju to są takie sytuacje gdzie ludzie
mówią Ja chcę być lepszy, bardziej sprawny, bardziej przekonywujący w rozmowach o
pracę, żebym osiągał sukcesy, żeby mnie podziwiano" itd. - ludzie świadomie szukają

możliwości nauczenia się np.: rozpoznawania własnych emocji, używania tych emocji i siły
płynącej z emocji do tego, aby napędzać własne działania; szukają możliwości wpływania na
innych. Zasada jest taka : ludzie, którzy przychodzą wiedzą czego chcą.
Promocja zdrowia psychicznego- oddziaływania, które mają na celu stworzyć warunki
jednostce do tego, żeby rozwijała adekwatne do swoich możliwości potrzeby..., żeby mogła
konsekwentnie zaspokajać te potrzeby i swoje możliwości, które ma rozpoznając w sobie. Jest
to dostarczanie okazji do tego, żeby człowiek rozwijał się w taki sposób niezagrażający... ,
zaburzenia psychicznego, żeby on nie' rozwijał w sobie form które są później dla niego
samego.... Aspekty w ramach promocji zdrowia psychicznego: l- edukacja dla zdrowia
psychicznego w szkole- uczenie dzieci jak radzić sobie z sytuacjami trudnymi, jak zamieniać
zadania narzucane w szkole, innych instytucjach, na zadania własne, gdzie motywacja do ich
wykonania jest indywidualna, a nie tylko zewnętrzna, 2- uczyć profesjonalistów, którzy
pracują z dziećmi i młodzieżą, żeby uczyć dostarczać tym bardzo zróżnicowanym jednostkom
możliwości do tego, żeby one się rozwijały w sposób prawidłowy tzn. żeby ta edukacja,
wsparcie, opieka była dopasowana do indywidualnych możliwości i opierała się raczej na
szukaniu mocnych stron i skorygowaniu słabych stron, 3- tworzenie warunków zewnętrznych
w jakich funkcjonuje człowiek, takich które by zmniejszały ryzyko zagrożeń dla zdrowia
psychicznego. Dla młodzież}' takimi warunkami są zazwyczaj rodzaj szkoły, atmosfera tej
szkoły, to co się tam dzieje, stosunek nauczycieli do dziecka. Tak samo jest z miejscem pracy
i zdrowiem psychicznym- próbuje się wpływać na pracodawców, głównie poprzez argumenty'
ekonomiczne, próbuje się wpływać na zmiany warunków pracy jakie stwarzają pracodawcy. ..

Psychoterapia- jest to metoda leczenia określonych zaburzeń, której celem jest usunięcie
psychicznych (psychologicznych)przyczyn tych zaburzeń. Takie zlikwidowanie oznacza, że
psychoterapia jest metodą leczenia takich form zaburzeń, które są spowodowane przyczynami
psychologicznymi. W standardach psychoterapii opracowanych przez PTP wyróżnia się także
taki dział jak „wskazania". Wyróżnia się wskazania bezwzględne tzn. pisze się, że
psychoterapia jest podstawową metodą leczenia z wyboru następujących chorób, wszystkich
zaburzeń które są w ICD10 określane jako zaburzenia nerwicowe i zaburzenia osobowości.
Psychoterapia także jest częścią kompleksowego leczenia innych zaburzeń; wśród takich
zaburzeń wymienia się psychozy: zaburzenia schizofreniczne, albo zaburzenia afektywne. Tu
oprócz psychoterapii stosuje się farmakoterapię i oddziaływanie społeczne. Zalecana jest też
psychoterapia do uzależnień. Zalecana jest też we wszystkich innych chorobach gdzie istotną
rolę dla procesu leczenia, dla procesu utrzymania zdrowia odgrywają czynniki
psychologiczne- tu chodzi o taki rzeczy jak choroby nowotworowe, wieńcowe.

Czyli psychoterapia jest to usuwanie przyczyn psychologicznych, które są albo

wynikiem choroby, albo są źródłem trudności w leczeniu innych chorób.

Psychoterapia ma swoją terminologię, swoją motorykę i ona jest nieco inna w zależności

od tego kogo prowadzimy do psychoterapeuty, to nie jest tak, że to jest ta sama psychoterapia
dla każdego z wyżej wymienionych.

LEKTURY:
pod red. MICHNIK-GRZESIUK „Psychoterapia"
prof. Jerzy ALEKSANDROWICZ „Psychoterapia medyczna"
prof. CZABAŁA „Czynniki leczące w psychoterapii"