budowa kości mostka
Połączenia żeber z mostkiem
Siedem górnych żeber (zwanych żebrami prawdziwymi) łączy się z mostkiem.
chrząstka żebra pierwszego łączy się za pomocą chrząstkozrostu mostkowo-żebrowego żebra pierwszego (synchondrosis sternocostalis costae primae).
żebra II - VII łączą się z mostkiem za pomocą stawów mostkowo-żebrowych (articulationes sternocostales). Główkę w stawie stanowi powierzchnia stawowa końca mostkowego chrząstki żebra; panewką jest powierzchnia stawowa wcięcia żebrowego mostka (dla żebra II - wcięcie żebrowe leży na pograniczu rękojeści i trzonu mostka; dla żeber III - VI wcięcia żebrowe znajdują się na bocznym brzegu trzonu; natomiast dla żebra VII wcięcie żebrowe leży na pograniczu trzonu i wyrostka mieczykowatego). Torebka stawowa : przyczepia się wzdłuż brzegów powierzchni stawowych.
Więzadła :
więzadła promieniste mostkowo-żebrowe (ligamenta sternocostalia radiata : anterius et posterius) - biegną odpowiednio z przedniej i tylnej powierzchni mostkowych końców chrząstek żeber na przednią i tylną powierzchnię mostka.
więzadło śródstawowe mostkowo-żebrowe (ligamentum sternocostale intraarticulare) - jest obecne w stawie mostkowo-żebrowym żebra II. Biegnie od mostkowego końca żebra II do miejsca połączenia rękojeści i trzonu mostka.
więzadła żebrowo-mieczykowe (ligamenta costoxiphoidea) - biegną z dolnego końca trzonu mostka i przednich powierzchni VI i VII chrząstki żebrowej na powierzchnie przednią wyrostka mieczykowatego (łączą się z blaszką przednią pochewki m. prostego brzucha).
Przylegające chrząstki żeber VI, VII i VIII z reguły łączą się stawami międzychrząstkowymi (articulationes interchondrales).
Otwór górny klatki piersiowej (ograniczenia)
od przodu : górny brzeg rękojeści mostka (wcięcie szyjne); górne powierzchnie końców mostkowych obojczyków.
od boków : brzegi wewnętrzne pierwszych żeber
od tyłu : przednia powierzchnia trzonu kręgu Th1.
Otwór dolny klatki piersiowej (ograniczenia)
od przodu : dolny brzeg wyrostka mieczykowatego mostka;
od boków : dolne brzegi łuków żebrowych (chrząstki żeber X - VII)
od tyłu : wolne końce żeber XI-tych, dolne brzegi żeber XII-tych i przednia powierzchnia trzonu kręgu Th12.
budowy kości miednicy... |
Miednica kostna zbudowana jest na kształt silnego pierścienia kostnego, utworzonego przez dwie kości miedniczne, kość krzyżową i kość guziczną.
Kość miedniczna (os coxae) prawa i lewa składa się z trzech części, które u dorosłego tworzą jedną całość, a w dzieciństwie i wieku pokwitania są od siebie oddzielone wyraźną warstwą chrząstki. Są to : kość biodrowa (os ilium) , zwrócona ku górze i do tyłu, kość kulszowa (os ischii) ,zwrócona ku dołowi i do tyłu i wreszcie kość łonowa ( os pubis), zwrócona ku dołowi i do przodu.
Os ilium (kość biodrowa)
Składa się z talerza (ala ossis ilii) i trzonu (corpus ossis ilii) oddzielonych od siebie po wewnętrznej stronie kresą łukowatą (linea arcuata).
Na talerzu kości biodrowej wyróżniamy dwie powierzchnie : pośladkową (facies glutea) - zewnętrzną, i krzyżowo-miedniczną (facies sacropelvina) - wewnętrzną. Ponadto wyróżniamy grzebień biodrowy (crista iliaca) stanowiący górną granicę oraz brzeg przedni i tylny. Na powierzchni pośladkowej znajdują się trzy kresy pośladkowe - kresa pośladkowa przednia, tylna i dolna (lineae gluteae : anterior, posterior et inferior). Powierzchnia krzyżowo-miedniczna tworzy dół biodrowy (fossa iliaca). Ku tyłowi od dołu znajduje się powierzchnia uchowata (facies auricularis) łącząca się z jednoimienną powierzchnią na kości krzyżowej, natomiast do tyłu i góry od niej leży guzowatość biodrowa (tuberositas iliaca). Powierzchnia uchowata jest od przodu i dołu ograniczona przez bruzdę przypanewkową (sulcus paraglenoidalis)
Grzebień biodrowy rozpoczyna się kolcem biodrowym przednim górnym (spina iliaca anterior superior), poniżej którego leży kolec biodrowy przedni dolny (spina iliaca anterior inferior). Ku dołowi brzeg przedni przechodzi w wyniosłość biodrowo-łonową (eminentia iliopubica). Brzeg tylny grzebienia kończy się kolcem biodrowym tylnym górnym (spina iliaca posterior superior), a poniżej niego leży kolec biodrowy tylny dolny (spina iliaca posterior inferior). Na grzebieniu możemy wyróżnić trzy równolegle biegnące listewki : wargę zewnętrzną (labium externum), kresę pośrednią (linea intermedia), i wargę wewnętrzną (labium internum). Z wargi zewnętrznej do tyłu od kolca biodrowego przedniego górnego (ok. 5 cm) uwypukla się guzek biodrowy (tuberculum iliacum).
Ku dołowi poniżej kolca biodrowego tylnego dolnego brzeg tylny przechodzi we wcięcie kulszowe większe (incisura ischiadica major).
Trzon kości biodrowej wytwarza ok. 2/5 górne panewki kości miednicznej (acetabulum).
Os ischii (kość kulszowa)
Składa się z trzonu (corpus ossis ischii) i gałęzi (ramus ossis ischii). Tworzy tylno-dolny odcinek kości miednicznej. Trzon tworzy nieco więcej niż 2/5 panewki.
Na górnym brzegu otworu zasłonionego (w obrębie k. kulszowej, na jej brzegu przednio-dolnym) znajduje się guzek zasłonowy tylny (tuberculum obturatorium posterius). Na tylnym brzegu trzonu leży kolec kulszowy (spina ischiadica). Powyżej kolca widoczne jest wcięcie kulszowe większe (incisura ischiadica major); poniżej zaś, między kolcem a guzem kulszowym (tuber ischiadicum) leży wcięcie kulszowe mniejsze (incisura ischiadica minor). Oba wcięcia kulszowe są zamknięte więzadłami, tworząc odpowiednio otwór kulszowy większy i mniejszy.
Poniżej wcięcia kulszowego mniejszego leży wydatny guz kulszowy.
Gałąź k. kulszowej łączy się z gałęzią dolną k. łonowej. Wyróżniamy na niej powierzchnię zewnętrzną i wewnętrzną oraz brzeg górny i dolny.
Os pubis (kość łonowa)
Składa się z trzonu (corpus ossis pubis), gałęzi górnej (ramus superior ossis pubis) i gałęzi dolnej (ramus inferior ossis pubis). Trzon k. łonowej tworzy około 1/5 panewki. Przyśrodkowo i do przodu od panewki znajduje się wyniosłość biodrowo-łonowa (eminentia iliopubica).
Na gałęzi górnej wyróżniamy powierzchnię tylną, górną i dolną, brzeg przedni i tylny. Brzeg tylny powierzchni górnej wytwarza grzebień k. łonowej (pecten ossis pubis), który ku tyłowi przedłuża się w kresę łukowatą (linea arcuata). Kresa ta wraz z linią biegnącą między powierzchnią miedniczną a podstawą k. krzyżowej, w jej częściach bocznych, i wzgórek wytwarzają kresę graniczną (linea terminalis), oddzielającą miednicę większą od mniejszej. Brzeg przedni powierzchni górnej kończy się guzkiem łonowym (tuberculum pubicum). Powierzchnia dolna przechodzi w bruzdę zasłonową (sulcus obturatorius). Ostry brzeg między powierzchnią dolną i tylną skierowany ku dołowi tzw. grzebień zasłonowy (crista obturatoria), ma guzek zasłonowy przedni (tuberculum obturatorium anterius). Przyśrodkowo gałąź górna kończy się powierzchnią spojeniową (facies symphysialis).
Gałąź dolna ma brzeg przyśrodkowy i boczny oraz powierzchnię wewnętrzną i zewnętrzną. Przyśrodkowy brzeg tej gałęzi jest odchylony bocznie tworząc grzebień łonowy (crista pubica).
Panewka (acetabulum)
Jest położona na zewnętrznej powierzchni kości miednicznej. Utworzona jest przez trzony wszystkich trzech kości budujących kość miedniczną (po ok. 2/5 tworzą kości biodrowa i kulszowa, a pozostałą 1/5 tworzy trzon k. łonowej). Panewka jest objęta rąbkiem panewki (limbus acetabuli), przerwanym u dołu przez wcięcie panewki (incisura acetabuli). Do brzegu rąbka panewki przyczepia się obrąbek panewkowy (labrum acetabulare). Obrąbek w miejscu wcięcia panewki tworzy więzadło poprzeczne panewki (ligamentum transversum acetabuli). Wcięcie panewki prowadzi do dołu panewki (fossa acetabuli), otoczonego od przodu, góry i tyłu przez powierzchnię księżycowatą (facies lunata).
Otwór zasłoniony (foramen obturatum)
Jest ograniczony kością łonową i kulszową. Do brzegów otworu przyczepia się błona zasłonowa (membrana obturatoria). U góry brzegi błony zasłonowej nie dochodzą do górnego brzegu, lecz przyczepiają się do guzka zasłonowego przedniego (tuberculum obturatorium anterius) położonego na grzebieniu zasłonowym k. łonowej i do guzka zasłonowego tylnego (tuberculum obturatorium posterius), położonego na trzonie k. kulszowej tuż pod wcięciem panewki.
W ten sposób zostaje ograniczony kanał zasłonowy (canalis obturatorius).
od góry - bruzda zasłonowa
od przodu - guzek zasłonowy przedni
od tyłu - guzek zasłonowy tylny
od dołu - wolny, górny brzeg błony zasłonowej.
Przez kanał ten przechodzi nerw, tętnica i żyły zasłonowe
Połączenia miednicy :
Kość krzyżowa i kości miedniczne (w zasadzie biodrowe) łączą się stawowo za pomocą stawów krzyżowo-biodrowych (articulatio sacroiliaca).
Dwie kości łonowe łączą się z przodu za pomocą spojenia łonowego (symphysis pubica).
Więzozrosty miednicy, łączą poszczególne elementy w obrębie miednicy.
Spojenie łonowe (symphysis pubica)
Powierzchnie spojeniowe kk. łonowych, pokryte chrząstką szklistą, są dopasowane za pomocą krążka międzyłonowego (discus interpubicus). Występowanie małej szczelinowatej jamy wewnątrz krążka międzyłonowego przemawia za tym, ze spojenie łonowe jest formą przejściową między chrząstkozrostem i połączeniem maziowym.
Spojenie łonowe jest wzmocnione przez dwa więzadła :
więzadło łonowe górne (ligamentum pubicum superius) - biegnie po brzegu górnym spojenia łonowego, przyczepiając się do górnego brzegu krążka międzyłonowego,
a rozpoczyna się na guzku łonowym jednej strony i kończy się na guzku łonowym drugiej strony.
więzadło łonowe łukowate (ligamentum arcuatum pubis) - biegnie wzdłuż brzegu dolnego gałęzi dolnej jednej k. łonowej do drugiej, przyczepiając się po drodze do brzegu górnego krążka międzyłonowego.
Kość udowa (femur)
Jest to najdłuższa kość szkieletu ustawiona skośnie w stosunk pionu. Taki układ jest wynikiem większego oddalenia od siebie koi górnych kości udowych niż końców dolnych (decyduje o tym szero miednicy). Jest to typowa kość długa. Składa się z trzonu, nasady bli i dalszej.
Trzon kości udowej (corpus femoris) jest lekko wygięty do przodl wierzchnia przednia trzonu jest gładka i stanowi miejsce przyczepu dl nej z głów mięśnia czworogłowego uda. Na powierzchni tylnej, w śn wej części trzonu występuje kresa chropawa (linea aspera), w które różnią się wargi boczną i przyśrodkową (labium mediale et laterale). Te w dolnej części trzonu rozchodzą się i ograniczają powierzchnię płanową (facies poplitea). W górnej części warga boczna biegnie w kier krętarza większego, a przyśrodkową przechodzi w kresę międzykrętar;
Nasada bliższa kości udowej składa się z kulistej głowy (caput ris), szyjki oraz krętarzy większego i mniejszego. Głowa w części pośrodkowej ma dołek głowy (fouea capitis) służący do przyczepu więzadła kości udowej (collum femoris) łączy głowę z trzonem, tworząc z nh trzonowo-szyjkowy, wynoszący ok. 125°. W miejscu połączenia szyjki d nem znajdują się dwie wyniosłości kostne - krętarze.
Krętarz większy (trochanter major) jest dużą wyniosłością, na znajdują się powierzchnie do przyczepu mięśni. Pod krętarzem ii wierzchni wewnętrznej mieści się dół krętarzowy (fossa trochanterica) jest również miejscem przyczepu mięśni.
Krętarz mniejszy (trochanter minor) leży po stronie przyśrodkową stanowi miejsce przyczepu mięśni. Krętarze od strony przedniej połowie są kresą międzykrętarzową (linea intertrochanterica), a od strony tył wyraźnie zaznaczonym grzebieniem międzykrętarzowym (crista in chanterica). Poniżej krętarza większego, na tylnej stronie w przędła kresy chropawej znajduje się guzowatość pośladkowa (tuberositas g która jest miejscem przyczepu mięśnia pośladkowego.
Koniec dalszy kości udowej składa się z dwóch kłykci i dwóch na ci. Kłykcie (condyli femoris) dzielą się na boczny (condylus lateralis) środkowy (condylus medialis). Znajdują się na nich powierzchnie ! we, pokryte chrząstką szklistą. Między kłykciami znajduje się głębi międzykłykciowy (fossa intercondylaris). Na przedniej stronie końj szego kości udowej występuje powierzchnia rzepkowa (facies pate) która jest powierzchnią stawową dla rzepki.
Nadkłykcie przyśrodkowy i boczny (epicondylus medialis et lat) są to wyniosłości kostne na odpowiednich kłykciach, będące miejscani czepu więzadeł i mięśni.
Rzepka (patella) jest to kość kształtu trójkątnego, wpleciona w s końcowe mięśnia czworogłowego uda. Powierzchnia tylna tworzy powierzchnię stawową, łączącą się z powierzchnią r kową kości udowej. Podstawa rzepki (basis patellae) jest skierowana do a wierzchołek (apex patellae) ku dołowi.
Opis budowy kości kręgosłupa... |
Wśród połączeń kręgosłupa możemy spotkać zarówno połączenia ścisłe (chrząstkozrosty, więzozrosty i kościozrosty), jak i połączenia ruchome - stawowe. Generalnie połączenia kręgosłupa dzielimy na długie i krótkie. Połączenia krótkie zespalają ze sobą sąsiednie kręgi, natomiast połączenia długie łączą więcej niż dwa kręgi.
Do połączeń długich zaliczamy :
więzadło podłużne przednie (ligamentum longitudinale anterius) - rozpoczyna się na guzku gardłowym części podstawnej k. potylicznej i biegnie po przedniej powierzchni trzonów kręgów i tarcz międzykręgowych, zachodząc na powierzchnie boczne trzonów kręgów; kończy się na powierzchni miednicznej k. krzyżowej.
więzadło podłużne tylne (ligamentum longitudinale posterius) - rozpoczyna się na stoku k. potylicznej i przednim brzegu otworu wielkiego, biegnie wzdłuż tylnej powierzchni trzonów kręgów i tarcz międzykręgowych (łączy się ściśle z tarczami międzykręgowymi, rozszerzając się na nich, a zwężając na trzonach kręgów) i kończy w górnym odcinku kanału krzyżowego.
więzadło nadkolcowe (ligamentum supraspinale) - łączy wyrostki kolczyste kręgów począwszy od C7 aż do grzebienia krzyżowego pośrodkowego.
więzadło karkowe (ligamentum nuchae) - przyczepia się do grzebienia potylicznego zewnętrznego, guzka tylnego kręgu szczytowego oraz wierzchołków wyrostków kolczystych kręgów C2 - C7.
Połączenia krótkie łączą :
wyrostki stawowe - są to tzw. połączenia międzykręgowe (juncturae zygapophysiales s. articulationes intervertebrales)(łączą wyrostki stawowe górne i dolne tworząc 23 pary stawów międzykręgowych).
łuki kręgów - więzadła żółte (ligamenta flava s. ligamenta interarcuata).
wyrostki poprzeczne - więzadła międzypoprzeczne (ligamenta intertransversaria).
wyrostki kolczyste - więzadła międzykolcowe (ligamenta interspinalia).
trzony kręgów - krążki międzykręgowe (disci intervertebrales) - zbudowane z dwóch części : jądra miażdżystego (nucleus pulposus) położonego ekscentrycznie bliżej brzegu tylnego krążka oraz pierścienia włóknistego (anulus fibrosus) położonego obwodowo w stosunku do jądra miażdżystego w postaci koncentrycznie ułożonych blaszek. Komórki jądra miażdżystego oraz więzadło wierzchołka zęba są pozostałościami po strunie grzbietowej (chorda dorsalis).
Połączenie k. krzyżowej z guziczną
Jest to tzw. połączenie krzyżowo-guziczne (junctura sacrococcygea). Łączą się w nim rożki guziczne (cornua coccygea) i rożki krzyżowe (cornua sacralia). Powierzchnie są uzupełnione przez krążek międzykręgowy. Połączenie to wzmacniają :
więzadło krzyżowo-guziczne brzuszne (odp. więzadłu podłużnemu przedniemu)
więzadło krzyżowo-guziczne grzbietowe głębokie (odp. więzadłu podłużnemu tylnemu)
więzadło krzyżowo-guziczne grzbietowe powierzchowne (odp. więzadłom żółtym i torebkom stawowym)
więzadło krzyżowo-guziczne boczne ( odp. więzadłom międzypoprzecznym).
Ruchomość kręgosłupa
Ruchomość między dwoma sąsiadującymi kręgami nie jest duża jednak w wyniku sumowania się pojedynczych ruchów powstają obszerne ruchy kręgosłupa jako całości, a mianowicie:
zginanie i prostowanie (flexio et extensio) w płaszczyźnie strzałkowej. Zakres tych ruchów wynosi w całości od 170 do 250°. Najwyraźniej ruchy te występują w odcinkach szyjnym i lędźwiowym. W części pi( wej są ograniczone ułożeniem wyrostków kolczystych oraz przez obręcz klatki piersiowej;
skłony boczne (flexio lateralis) w płaszczyźnie czołowej. Całog chu ma zakres ok. 110°. Występują najwybitniej w odcinku piersiol W odcinku szyjnym ruchy te łączą się z ruchami obrotowymi w wyniku śnego ułożenia powierzchni stawowych;
ruchy skrętne (rotatio) w płaszczyźnie poprzecznej. Zakres ruch^ ok. 80° w każdą stronę. Najwyraźniej występują w odcinku szyjnym stępnie piersiowym, a w odcinku lędźwiowym prawie nie występuj względu na ułożenie wyrostków stawowych w płaszczyźnie strzałkom
ruchy obwodzenia (cirkumductio). Występują jako kombinacj wyżej wymienionych ruchów. W ruchach obwodzenia biorą udział biodrowe.
Ruchomość kręgosłupa zarówno jako całości, jak i jego poszczególnych części jest osobnicze bardzo zmienna.
Krzywizny kręgosłupa
Kręgosłup oglądany z boku nie stanowi prostej kolumny kostnej jest wygięty esowato. Są to krzywizny w płaszczyźnie strzałkowej - logiczne, czyli prawidłowe. W częściach szyjnej i lędźwiowej występuj gięcia skierowane do przodu, zwane lordozami (lordosis ceruicalis et balis), a w części piersiowej i krzyżowej - wygięcia skierowane do tej są to kifozy (kyphosis thoracica et sacralis). Fizjologiczne krzywizna gosłupa zwiększają jego elastyczność oraz pełnią funkcję amortyzł Skrzywienia kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej określane są jako s zy (skolioses) i traktowane są jako skrzywienia patologiczne. Skolioz patyczne, czyli takie, których przyczyny są nieokreślone mogą się pój już w życiu płodowym, a najczęściej kształtują się w okresie wzras organizmu. Znanymi przyczynami skolioz są m. in.: ogólna asymetri dowy ciała, nieprawidłowe ułożenie tułowia lub głowy, czy też prawo, leworęczność. Niektórzy anatomowie twierdzą, że skrzywienia bocz n stępują u 60%-70% osobników (o zakwalifikowaniu do stanu patoh nego decyduje stopień zaawansowania skrzywień).
Opis budowy kości kręgu... |
Każdy typowy kręg ruchomy jest zbudowany z dwóch zasadniczych części: przedniej, którą stanowi trzon (corpus vertebrae) i tylnej, nazywał łukiem kręgu (arcus vertebrae). Obie te części obejmują otwór kręgowy ( ramen vertebrae). Otwory wszystkich kręgów w sumie tworzą kanał kręgwy (canalis vertebralis), w którym leży rdzeń kręgowy wraz z oponami.
Od łuku kręgu odchodzą następujące wyrostki:
wyrostek kolczysty (processus spinosus), nieparzysty, skierowany tyłowi,
wyrostki poprzeczne (processus transversi), parzyste, odchodzą bocznie,
wyrostki stawowe górne i dolne (processus articulares superiores et inferiores), parzyste, zwrócone ku górze i ku dołowi.
Trzony kręgów dźwigają ciężar ciała, łuki otaczają i chronią rdzeń kręgowy, wyrostki poprzeczne i kolczysty służą do przyczepu więzadeł i mięśni, stanowiąc również dla nich ramiona dźwigni. Wyrostki stawowe górne i dolne umożliwiają stawowe połączenie kręgów ze sobą.
Trzon kręgu ma przeważnie kształt walcowaty i wyróżnia się na nim cztery powierzchnie: górną i dolną, które są chropowate, gdyż zrastają się z krążkiem międzykręgowym; powierzchnię obwodową trzonu, która jest wklęsła i ograniczona przez brzegi górny i dolny; powierzchnię rdzeniową, stanowiącą przednią ścianę otworu kręgowego. Elementem budulcowym trzonu jest istota gąbczasta, której beleczki kostne przystosowane są do znoszenia dużych obciążeń.
Łuk kręgu rozpoczyna się nasadą (pediculus arcus uertebrae) w części grzbietowej strony kręgu. Na brzegach górnym i dolnym nasady duje się wcięcie kręgowe górne i dolne (incisura uertebralis superior ei rior). Przez połączenie wcięcia dolnego i górnego sąsiadujących kręgu wstają parzyste otwory międzykręgowe (foramen interuertebrale).Część łuku, w którą przechodzi nasada określa się blaszką łuku kręgowego (darnina arcus uertebrae). Blaszki z prawej i lewej strony zrastają się i ograniczają od tyłu otwór kręgowy.
Kręgi poszczególnych odcinków kręgosłupa mają charakterystyczne cechy budowy, które pozwalają na ich identyfikację.
Kręgi szyjne (vertebrae ceruicales)
W skład odcinka szyjnego kręgosłupa wchodzi siedem kręgów. I szy i drugi kręg mają zupełnie nietypową budowę i wymagają odrę omówienia. Siódmy kręg szyjny upodabnia się do kręgów piersiowych.
Kręg szczytowy (atlas) jest pierwszym kręgiem szyjnym. Charakteryzuje się brakiem trzonu i wyrostka kolczystego. Zbudowany jest z przedniego (arcus anterior), łuku tylnego (arcus postenor) i dwu część bocznych (rnassa lateralis). Łuk przedni jest mniejszy od tylnego. Naje wnętrznej stronie znajduje się guzek przedni (tuberculum anterius). N nie wewnętrznej łuku przedniego występuje dołek zębowy (fouead który stanowi powierzchnię stawową służącą do połączenia z zębem obrotowego. Na łuku tylnym znajduje się guzek tylny (tuberculum rius), który jest szczątkowym wyrostkiem kolczystym.
Części boczne, leżące między łukami, tworzą grubsze elementy kręgu szczytowego i są przystosowane do dźwigania głowy. Znajdują się na nich dołki stawowe górne i dolne (foveae articulares superiores et inferiores), na których występują powierzchnie stawowe stanowiące połączenia z sąsiednimi elementami kostnymi. Kształt dołków górnych zbliżony jest do fasoli, a dołki dolne są okrągławe. Na zewnątrz od części bocznych odchodzą wyrostki poprzeczne (processus transuersi), które zawierają otwór wyrostka poprzecznego (foramen transy er sarium). Wyrostki poprzeczne stanowią miejsce przyczepu i dźwignie kostne dla mięśni obracających głowę.
Drugi kręg szyjny - obrotowy (axis) ma trzon wydłużony w kierunku doczaszkowym w ząb (densi dookoła którego obraca się kręg szczytowy wraz z głową. Ząb ma powierzchnię stawową przednią (facies articularis anterior) i tylną (facies articularis posterior). Do tyłu od trzonu znajduje się łuk (arcus). Od łuku odchodzą: rozdwojony wyrostek kolczysty (procesus spinosus), wyrostki poprzeczne (z otworami) i wyrostki stawowowe. Brak wyrostków stawowych górnych � na ich miejscu występują i gławe powierzchnie stawowe górne, które są skierowane skośnie ku wi i w bok. Takie ustawienie powierzchni stawowych pozwala na obs2 ruchy obrotowe pierwszego kręgu szyjnego (szczytowego) wraz z g w stosunku do kręgu obrotowego.
Siódmy kręg szyjny (uertebra prominenta) łączy w sobie charakterystyczne cechy kręgów szyjnych i piersiowych. Posiada jeszcze otwory w wyrostkach poprzecznych, ale już nie ma rozdwojonego wyrostka kolczystego. Trzon kręgu jest znacznie większy niż u pozostałych kręgów szyi wyrostek kolczysty dłuższy, zakończony guzkiem. Przy zgięciu głowy przodu ten wyrostek jest wyraźnie wyczuwalny pod skórą.
Kręgi szyjne od 3 do 6 (uertebrae ceruicales) mają niskie trzony, cię łuki pochylone lekko w dół, obejmujące otwory kręgowe o kształcie kątnym. Okrągłe wyrostki stawowe układają się skośnie od góry ku dolowi ( i od przodu ku tyłowi pod kątem 45°. Wyrostki kolczyste tych kręgów! końcu rozdwojone i pochylone lekko w dół. Wyrostki poprzeczne (prasus transuersi) są skierowane bocznie. Składają się z dwóch listewek szyjnych: przedniej, która jest szczątkowym żebrem, i tylnej, będącej prawym właściwym wyrostkiem poprzecznym. Obydwie listewki zrastają się na kor i w tych miejscach powstają guzki: przedni i tylny (tuberculum anteri posterius). W obrębie wyrostków poprzecznych tworzy się otwór wyn poprzecznego, przez który przechodzą naczynia krwionośne i nerw względu na to, że wyrostki poprzeczne składają się z właściwego wyn poprzecznego i ze szczątkowego żebra, bywają określane jako wyrostki żebroswo-poprzeczne, a otwór w nich występujący �jako żebrowo-poprze
Kręgi piersiowe (uertebrae thoracicae)
Każdy z dwunastu kręgów piersiowych posiada okrągławy trzon, 0 niższy z przodu. W miejscach, gdzie trzon łączy się z łukiem występuje ki żebrowe (foueae costales) - górne i dolne - umożliwiające stawów łączenie z głowami żeber. Dla żeber I, XI, XII i czasem X jest tylko j powierzchnia stawowa na trzonie kręgu. Na górnym i dolnym brzegi sady łuku, w jego najwęższym miejscu tworzą się wcięcia kręgowe (in ra uertebralis). Wcięcie kręgowe górne jest płytkie, natomiast dolne znacznie głębsze.
Wyrostki poprzeczne kręgów piersiowych są mocne i zgrubiałe na cach. Na przednich powierzchniach wyrostków poprzecznych występują dołki żebrowe wyrostka poprzecznego (foueae costales transuersales) służące do połączenia stawowego z guzkami żeber.
Wyrostki stawowe ustawione są w płaszczyźnie czołowej, na stycznej obwodu koła, co znacznie ułatwia ruchy skrętne w tej części kręgosłupa
Wyrostki kolczyste są długie, ostro zakończone i ułożone dachówkowato, co ogranicza skłon w tył w tej części kręgosłupa. Łuki kręgów piersiowych przechodzą w płaskie listewki ograniczające otwór kręgowy, który jest mały, o okrągłym kształcie. Dwa ostatnie kręgi piersiowe zbliżają się swoją budową do kręgów lędźwiowych.
Kręgi lędźwiowe (vertebrae lumbales)
Występują u człowieka w liczbie czterech do pięciu, a położone są między kręgami piersiowymi i kością krzyżową. Charakteryzują się najbardziej masywnym trzonem nerkowatego kształtu oraz trójkątnym otworem kręgowym. Wyrostki poprzeczne odchodzą od nasady łuku i trzonu kręgu. Są one szczątkowymi żebrami lędźwiowymi. U podstawy tych wyrostków znajduje się niewielka wyniosłość nazywana wyrostkiem dodatkowym (processus accesorius), która jest rozwojowo uwstecznionym wyrostkiem poprzecznym.
Wyrostki stawowe ustawione są pionowo, a ich powierzchnie stawowe leżą w płaszczyźnie strzałkowej. Takie ustawienie wyrostków ogranicza wykonywanie skrętów w tej części kręgosłupa.
Wyrostki kolczyste mają kształt blaszek prostokątnych. Są równolegle ułożone w płaszczyźnie strzałkowej. Na wyrostkach stawowych górnych znajduje się owalny guzek kostny, nazywany wyrostkiem suteczkowatym (processus mamillaris). Jest to element szczątkowy wykorzystywany do przeszczepu mięśni.
Kość krzyżowa (os sacrum)
Utworzona jest przez pięć kręgów krzyżowych, połączonych za po ca kościozrostu. Kostnienie to jest zakończone w wieku 20-25 lat.
Kość krzyżowa dźwiga ciężar górnej części ciała i przez obręcz bio wą przenosi go na kończyny dolne.
Kość krzyżowa ma kształt trójkąta, którego podstawa (basis) jest zwrócona w stronę kręgów lędźwiowych, a wierzchołek (apex) skierowana dołowi. Wyróżnia się na niej powierzchnię przednią, czyli miedniczną des peluina), powierzchnię tylną, czyli grzbietową (facies dorsalis) i ca boczne (pares laterales).
Powierzchnia przednia, utworzona przez zrośnięte trzony kręgów, gładka i wklęsła. Występują na niej kresy poprzeczne (lineae transveri które pojawiają się w miejscu zrastania się trzonów kręgowych. Kres sięgają do otworów krzyżowych miednicznych (foramina sacralis pelu przez które przechodzą naczynia krwionośne i nerwy.
Na częściach bocznych, utworzonych przez zrośnięte wyrostki popr ne, występują powierzchnie uchowate (facies auricularis), służące do pół nią z kośćmi miednicznymi. Z tyłu powierzchni uchowatej znajduje się guzowatość krzyżowa (tuberositas sacralis), do której, przyczepiają się więzadła.
Na powierzchni grzbietowej kości krzyżowej wyróżnia się grzebienie utworzone przez zrastające się wyrostki kolczyste, poprzeczne i stawowe. Z wyrostków kolczystych tworzy się grzebień krzyżowy pośrodkowy (c sacralis mediana), z wyrostków stawowych -grzebień krzyżowy pośredni (crista sacralis intermedia), a z wyrostków poprzecznych -grzebień żowy boczny (crista sacralis lateralis). Wzdłuż całej kości krzyżowe
gnie się kanał krzyżowy (canalis sacralis), który rozpoczyna się otworem górnym, a kończy się rozworem krzyżowym (hiatus sacralis). Również na stronie grzbietowej między grzebieniem pośrednim i bocznym występują otwory krzyżowe grzbietowe (foramina sacralis dorsalis).
Na granicy piątego kręgu lędźwiowego i podstawy kości krzyżowej powstaje kąt skierowany wierzchołkiem ku przodowi. Jest to kąt lędźwiowo-krzyżowy (angulus lumbosacralis) wynoszący od 120 do 170°. Wierzchołek tego kąta leży na tzw. wzgórku (promontorium), utworzonym przez wpu-klającą się w stronę miednicy krawędź chrząstki międzykręgowej leżącej między piątym kręgiem lędźwiowym a kością krzyżową.
Kość guziczna (os coccygis)
Kość guziczna nazywana jest również kością ogonową. Składa się z trzech do pięciu szczątkowych kręgów ogonowych, połączonych ze sobą (u osobników dojrzałych) kościozrostem, a z kością krzyżową za pomocą chrząstki i więzadeł. Na pierwszym kręgu guzicznym widoczne są wyrostki poprzeczne i wyrostki stawowe górne tworzące rożki guziczne (cornea coccygea).
Kanał kręgowy (ograniczenia)
od przodu : tylne powierzchnie trzonów kręgów i krążków międzykręgowych oraz lig. longitudinale posterius.
od boków : nasady łuków kręgów
od tyłu : blaszki łuków kręgów i ligg. flava (więzadła żółte) Boczna ściana kanału kręgowego jest niepełna ponieważ między nasadami łuków kręgów leżą otwory międzykręgowe.
Otwór międzykręgowy (ograniczenia)
od góry : wcięcie kręgowe dolne kręgu leżącego bezpośrednio wyżej
od dołu : wcięcie kręgowe górne kręgu leżącego bezpośrednio niżej
od przodu : powierzchnie tylne trzonów sąsiednich kręgów i krążka międzykręgowego
od tyłu : wyrostki stawowe - dolny, kręgu leżącego wyżej; górny, kręgu leżącego bezpośrednio niżej oraz przednia powierzchnia torebki stawu międzykręgowego.
Zawartość otworu międzykręgowego :
nerw rdzeniowy
zwój międzykręgowy (in. zwój rdzeniowy)
gałąź rdzeniowa i jej podział na tętnice korzeniowe