Z
WIĄZEK
H
ARCERSTWA
R
ZECZYPOSPOLITEJ
Warszawski Hufiec Harcerzy „Wawer”
6
PIERWSZYCH
ZBIÓREK
ZAST
Ę
PU
Opracowanie:
phm. Radosław Tymi
ń
ski H.R.
─
Warszawa 2006 ─
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Oddając do rąk Czytelnika to opracowanie, chcę podziękować wszystkim tym, którzy
wsparli mnie swoją radą, wskazówkami i pomysłami. Dziękuję zatem: Oldze Grabowskiej,
Lechowi Najbauerowi, Piotrowi Płosze, Julianowi Żmijewskiemu, Mariuszowi Chłopikowi,
Janowi Badowskiemu, Lechowi Krzemińskiemu.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
2
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Spis tre
ś
ci
Spis treści....................................................................................................................................3
Wprowadzenie............................................................................................................................4
I. Zagadnienia wstępne...............................................................................................................6
1. Skrótowa charakterystyka potrzeb chłopców w wieku naborowym...................................6
2. Skrótowa charakterystyka form pracy z chłopcami z naboru.............................................7
II. Zagadnienia szczegółowe.......................................................................................................8
1. Charakterystyka i rozplanowanie poszczególnych zbiórek................................................8
1.1 Zbiórka pierwsza...........................................................................................................9
1.2 Zbiórka druga..............................................................................................................11
1.3 Zbiórka trzecia............................................................................................................13
1.4 Zbiórka czwarta...........................................................................................................14
1.5 Zbiórka piąta...............................................................................................................16
1.6 Zbiórka szósta. ...........................................................................................................18
─
Materiały szkoły zastępowych ─
3
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Wprowadzenie.
Zrobiłe
ś
nabór i si
ę
udało. Na pierwsz
ą
zbiórk
ę
po naborze przyszło 4, 6, czy
12 fajnych chłopaków z szóstej klasy. S
ą
naprawd
ę
zainteresowani harcerstwem i
chc
ą
by
ć
na ciekawych zbiórkach. No wła
ś
nie i … tu zaczyna si
ę
problem, co z nimi
zrobi
ć
? Jak zach
ę
ci
ć
? Jak utrzyma
ć
w dru
ż
ynie?
Wiele razy ka
ż
dy dobry dru
ż
ynowy i zast
ę
powy (którzy robi
ą
skuteczne
nabory) staj
ą
przed tym problemem. Dotyczy on sprawy dosy
ć
powa
ż
nej, a
mianowicie, jak przeprowadzi
ć
kilka pierwszych zbiórek tak,
ż
eby chłopaków
zatrzyma
ć
w dru
ż
ynie. Cz
ę
sto zast
ę
powi mówi
ą
, i
ż
łatwiej jest im wymy
ś
la
ć
zbiórki,
gdy zast
ę
p ju
ż
co
ś
umie, ni
ż
gdy przyjd
ą
chłopcy prosto z naboru.
Jak wskazuje praktyka najwi
ę
cej chłopaków odpada z harcerstwa w jednym z
trzech okresów: tu
ż
po naborze (gdy jeszcze nie s
ą
dostatecznie zach
ę
ceni), w
wieku
ć
wikowym (gdy nie umiej
ą
znale
źć
dla siebie miejsca w harcerstwie, a
niekoniecznie nadaj
ą
si
ę
na dru
ż
ynowych i funkcyjnych) i w wieku studenckim lub
tu
ż
po studiach (gdy zaczynaj
ą
przewarto
ś
ciowywa
ć
swoje
ż
ycie).
Mam nadziej
ę
,
ż
e to opracowanie pomo
ż
e w zmniejszeniu odsetka tych
pierwszych.
Czytaj
ą
c t
ę
broszurk
ę
mo
ż
na spyta
ć
: no dobrze, ale dlaczego 6 zbiórek, a nie
5, 7 czy 9? Tak naprawd
ę
nie ma znaczenia, czy to b
ę
dzie jedna zbiórka mniej, czy
wi
ę
cej. Istotny jest sam cykl tych kilku pierwszych zbiórek i ich podsumowanie w
postaci wyjazdu. Otó
ż
jak wskazuje m.in. moje do
ś
wiadczenie sze
ść
zbiórek to mniej
wi
ę
cej 1,5 do 2 miesi
ę
cy pracy dru
ż
yny. „Sze
ść
zbiórek” nawi
ą
zuje wła
ś
nie do owego
półtora miesi
ą
ca, który jest potrzebny na odwiedzenie rodziców harcerzy i takie
przeprowadzenie pierwszych zbiórek, by móc potem zorganizowa
ć
wyjazd.
Warto zwróci
ć
uwag
ę
na to, i
ż
przez ten czas wiele mo
ż
e si
ę
zmieni
ć
w
ż
yciu
młodego człowieka. Półtora miesi
ą
ca to okres wystarczaj
ą
cy, by z chłopaka zrobi
ć
„dobry materiał” na harcerza. Nie oznacza to oczywi
ś
cie,
ż
e ka
ż
dy młody człowiek
b
ę
dzie po półtora miesi
ą
ca harcerzem, gdy
ż
wielu mo
ż
e odpa
ść
, wielu mo
ż
e
potrzebowa
ć
wi
ę
cej czasu. Jednak
ż
e równie
ż
dla wielu te półtora miesi
ą
ca to czas
─
Materiały szkoły zastępowych ─
4
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
wystarczaj
ą
cy, by zobaczy
ć
czym jest harcerstwo oraz prawdziwie si
ę
w
nie wci
ą
gn
ąć
. Nadto psychologicznie rzecz bior
ą
c te kilka pierwszych zbiórek ma
kapitalne znaczenie dla całego harcerskiego
ż
ycia młodego chłopaka. To wła
ś
nie
pierwsze zbiórki najcz
ęś
ciej decyduj
ą
o tym, czy zostanie on w dru
ż
ynie czy nie.
Czas ten pozwoli tak
ż
e na poznanie chłopaków i stworzenie z nich zal
ąż
ków
zespołu, czyli zast
ę
pu.
Broszura ma słu
ż
y
ć
tym, którzy pracuj
ą
na najwa
ż
niejszych w ZHR funkcjach:
zast
ę
powym i dru
ż
ynowym. Nie jest jedynie słusznym wzorcem, ani te
ż
nie jest te
ż
gotowym przepisem, który na pewno uda si
ę
zrealizowa
ć
w ka
ż
dych warunkach. To
opracowanie ma by
ć
jedynie przykładem, jak mo
ż
na przeprowadzi
ć
6 pierwszych
zbiórek.
Przyj
ą
łem nast
ę
puj
ą
ce zało
ż
enia tworz
ą
c to opracowanie: (1) sprawa dotyczy
chłopców w ostatniej klasie szkoły podstawowej lub pierwszej klasie gimnazjum (12 –
14 lat); (2) zast
ę
p ponaborowy liczy wraz z zast
ę
powym 5 – 9 osób.
Opracowanie dzieli si
ę
na dwie cz
ęś
ci: praktyczne wskazówki (zagadnienia
ogólne) oraz charakterystyka poszczególnych zbiórek (zagadnienia szczegółowe).
Cz
ęść
pierwsza jest przeznaczona przede wszystkim dla tych, którzy maj
ą
niedosyt
wiedzy i wskazówek zwi
ą
zanych z rozwojem chłopców w wieku okołogimnazjalnym i
charakterystyki form pracy z nimi. Cz
ęść
druga jest adresowana do tych, którym
brakuje gotowego pomysłu, a ju
ż
teraz maj
ą
ś
wie
ż
y zast
ę
p, lub dla tych, którzy chc
ą
porówna
ć
swoje do
ś
wiadczenia z moimi.
Na koniec chc
ę
zastrzec,
ż
e cz
ęść
gier opisanych w niniejszej broszurze
została wymy
ś
lona przeze mnie, cz
ęść
jest mi znana sk
ą
din
ą
d, ale nie ja jestem ich
autorem. Je
ż
eli chodzi o pomysły na zbiórki, to s
ą
one efektem do
ś
wiadcze
ń
ró
ż
nych
instruktorów i instruktorek, m.in. wspomnianych w podzi
ę
kowaniach.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
5
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
I. Zagadnienia wst
ę
pne.
1. Skrótowa charakterystyka potrzeb chłopców w wieku
naborowym.
Nie wchodz
ą
c w szczegółow
ą
analiz
ę
psychologiczn
ą
i naukow
ą
nale
ż
y
stwierdzi
ć
, i
ż
człowiek zasadniczo posiada nast
ę
puj
ą
ce rodzaje potrzeb: biologiczne,
psychiczne i społeczne.
Do podstawowych potrzeb biologicznych nale
żą
: potrzeba pokarmu, wody,
tlenu, snu oraz potrzeba zachowania gatunku (jej rozwój).
Do najwa
ż
niejszych potrzeb psychicznych nale
żą
potrzeby: bezpiecze
ń
stwa,
niezale
ż
no
ś
ci (wolno
ś
ci), miło
ś
ci (doznawania i dawania), posiadania (warto
ś
ci –
celów oraz dóbr materialnych).
Do najistotniejszych potrzeb
społecznych
zalicza si
ę
potrzeb
ę
:
przynale
ż
no
ś
ci (identyfikacji grupowej), znaczenia, uznania, osi
ą
gni
ęć
, akceptacji,
rywalizacji. S
ą
to potrzeby charakterystyczne dla szerokiego przekroju wiekowego i
dotycz
ą
zarówno m
ęż
czyzn, jak i kobiet. Dla potrzeb niniejszego opracowania ten
kr
ą
g zaw
ę
zimy jednak do chłopców w wieku okołogimnazjalnym (12 – 14 lat).
Znaj
ą
c potrzeby nastoletnich chłopców nale
ż
y stwierdzi
ć
, i
ż
o ich pozostaniu w
dru
ż
ynie zdecyduje przede wszystkim zaspokojenie potrzeb społecznych. Warto
jednocze
ś
nie zwróci
ć
uwag
ę
na to, i
ż
w zale
ż
no
ś
ci od wieku skala tych potrzeb
zmienia si
ę
. Dla przeci
ę
tnego 13–stolatka najwa
ż
niejsze b
ę
d
ą
potrzeby rywalizacji i
znaczenia oraz coraz wyra
ź
niej przynale
ż
no
ś
ci, podczas gdy dla 14-stolatka
wa
ż
niejsza s
ą
ju
ż
potrzeby przynale
ż
no
ś
ci i akceptacji. W zwi
ą
zku z tym cele oraz
tre
ść
zbiórek nale
ż
y dobiera
ć
odpowiednio do wieku.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
6
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
2. Skrótowa charakterystyka form pracy z chłopcami z naboru.
Wszyscy dru
ż
ynowi, których pytałem, podzielili moje zdanie,
ż
e formy pracy z
chłopcami z naboru musz
ą
by
ć
aktywne, dynamiczne i ciekawe. Nie mog
ą
to by
ć
formy mówione, bo zanudz
ą
pełnych energii i ch
ę
ci do zabawy chłopców. Nie mog
ą
te
ż
by
ć
zbyt skomplikowane, gdy
ż
zniech
ę
caj
ą
.
Formy aktywne powinny by
ć
zwi
ą
zane z tym, co chłopcy sami lubi
ą
robi
ć
, jak
np. gra w piłk
ę
, podchody. Wydaje si
ę
,
ż
e na samym pocz
ą
tku szczególnie nale
ż
y
unika
ć
przeładowywania zbiórek wiedz
ą
i nowymi umiej
ę
tno
ś
ciami, które na
pó
ź
niejszym etapie trzeba wprowadza
ć
stopniowo i z umiarem.
Nale
ż
y zatem wystrzega
ć
si
ę
wszelkich pogadanek i dyskusji, i to nie tylko w
czasie pierwszych 6 zbiórek, ale tak
ż
e w dalszej pracy. Gaw
ę
dy powinny by
ć
krótkie
(2 – 5 min.), barwne i tre
ś
ciwe. Nale
ż
y posługiwa
ć
si
ę
czytelnymi symbolami i
przykładami (przypowie
ś
ci). Ponadto powinno si
ę
stosowa
ć
wiele form
integracyjnych, takich jak ró
ż
ne zadania i pl
ą
sy, gdy
ż
pozwoli to na stworzenie w
lu
ź
nej grupie chłopaków wewn
ę
trznych wi
ę
zi, co prowadzi w oczywisty sposób do
powstania spójnego zast
ę
pu. Nale
ż
y du
ż
o
ś
piewa
ć
i to ró
ż
nych piosenek,
przy
ś
piewek i pie
ś
ni, gdy
ż
ś
piew ł
ą
czy ludzi oraz pobudza zmysły i uczucia. Dzi
ę
ki
ś
piewowi mo
ż
na pozna
ć
pewne rysy charakteru chłopców (np. obserwuj
ą
c jakie
piosenki im si
ę
podobaj
ą
).
Ś
piew pozwala tak
ż
e na zwalczenie nie
ś
miało
ś
ci,
zwłaszcza je
ś
li wykonywany jest grupowo.
Wydaje si
ę
istotne, aby ju
ż
od samego pocz
ą
tku wprowadza
ć
pewne elementy
obrz
ę
dowe, które b
ę
d
ą
gromadzi
ć
chłopców wokół pewnych czytelnych dla nich
symboli. Chodzi tu chocia
ż
by o powitanie, zawołanie Czuwaj!, piosenk
ę
dru
ż
yny itd.
Oczywi
ś
cie nie nale
ż
y z tym przesadza
ć
, ale warto powoli wdra
ż
a
ć
jako niezwykle
skuteczne narz
ę
dzie integruj
ą
ce.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
7
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
II. Zagadnienia szczegółowe.
1. Charakterystyka i rozplanowanie poszczególnych zbiórek.
Czasem trudno wyczu
ć
czy co
ś
si
ę
chłopcom na pewno spodoba, czy nie
(wiem to z własnego do
ś
wiadczenia). Jest bardzo prawdopodobne,
ż
e b
ę
d
ą
zadowoleni, je
ż
eli to, co dla nich przygotujemy b
ę
dzie odpowiadało ich potrzebom
(np. rywalizacji). Na sprawy potrzeb i oczekiwa
ń
trudno wpłyn
ąć
, dru
ż
ynowy
(zast
ę
powy) albo wie, jakie to potrzeby (lub je wyczuwa), albo nie wie. Jednak
ż
e s
ą
takie rzeczy, nazwałbym je wskazówkami technicznymi, których zastosowanie
sprawi,
ż
e łatwiej b
ę
dzie o dobr
ą
zbiórk
ę
. Moje sugestie dla przygotowuj
ą
cego
zbiórk
ę
s
ą
nast
ę
puj
ą
ce:
•
przestrzegaj zasad dobrej zbiórki przygotowuj
ą
c i prowadz
ą
c zbiórk
ę
, s
ą
naprawd
ę
przydatne;
•
nigdy nie przygotowuj zbiórki na dzie
ń
przed ni
ą
, zawsze daj sobie wi
ę
cej czasu;
•
pytaj innych o to co s
ą
dz
ą
o pomy
ś
le na zbiórk
ę
; mog
ą
dostrzec wiele spraw,
których Ty nie zauwa
ż
asz;
•
bezpiecze
ń
stwo chłopaków i Twoje to podstawa wszelkich dalszych działa
ń
;
•
b
ą
d
ź
zawsze na miejscu zbiórki wcze
ś
niej, cz
ę
sto na miejscu wychodzi wiele
istotnych kwestii, o których nie mogłe
ś
wiedzie
ć
lub nie pomy
ś
lałe
ś
;
•
przed zbiórk
ą
porozmawiaj troch
ę
z chłopakami, cz
ę
sto mówi
ą
wtedy wa
ż
ne
rzeczy;
•
zasady tłumacz dokładnie i pro
ś
o powtórzenie, sprawdzaj
ą
c czy wszystko
zrozumieli;
•
nie licz na to,
ż
e co
ś
znajdziesz tu
ż
przed zbiórk
ą
lub na niej, miej zawsze
wszystko gotowe ze sob
ą
;
•
zbiórka musi trwa
ć
tyle czasu, ile zostało powiedziane rodzicom,
ż
e b
ę
dzie trwa
ć
,
to buduje zaufanie.
Mo
ż
na by ci
ą
gn
ąć
t
ę
wyliczank
ę
jeszcze długo, ale te wskazówki uwa
ż
am za
najwa
ż
niejsze, reszta przyjdzie wraz z do
ś
wiadczeniem.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
8
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Ni
ż
ej wymienione zbiórki cz
ęść
celów maj
ą
wspólnych, cz
ęść
ró
ż
nych.
Te wspólne zostan
ą
wymienione tu, a ni
ż
ej nie b
ę
d
ą
ju
ż
przywoływane. Celami
ka
ż
dej z ni
ż
ej wymienionych zbiórek m.in. s
ą
:
zach
ę
cenie do pozostania w harcerstwie;
dobra zabawa;
integracja zast
ę
pu;
przypomnienie tego, czego ju
ż
nauczono.
1.1 Zbiórka pierwsza.
Wst
ę
p.
Pierwsza zbiórka jest bardzo wa
ż
na z wielu powodów m.in. dlatego,
ż
e na
przewa
ż
nie rodzice odprowadzaj
ą
na ni
ą
dzieci. Poza tym zanim zacznie si
ę
pierwsza zbiórka, wiele jest oczekiwa
ń
i bardzo wiele niewiadomych. Dlatego
uwa
ż
am za konieczne, aby pierwsz
ą
zbiórk
ę
prowadził dru
ż
ynowy wraz z przyszłym
zast
ę
powym danego zast
ę
pu. Jest to istotne, gdy
ż
po pierwsze rodzice widz
ą
osob
ą
dorosł
ą
i odpowiedzialn
ą
i to wła
ś
nie jej powierzaj
ą
syna; po drugie równie wa
ż
ne
jest to,
ż
e to dru
ż
ynowy – jako osobna dorosła – powinien wyja
ś
ni
ć
rodzicom rol
ę
i
znaczenie sytemu zast
ę
powego. Inaczej rzecz ujmuj
ą
c trzeba,
ż
eby to dru
ż
ynowy
powiedział rodzicom młodego harcerza, dlaczego to kto
ś
inny, a nie on, b
ę
dzie
bezpo
ś
rednio pracował z ich synem; po trzecie dru
ż
ynowy uczy przyszłego
zast
ę
powego w praktyce, po trzecie dru
ż
ynowy, który ma niejako z definicji autorytet
(bo jest starszy, silniejszy itd.) udziela jego cz
ęś
ci przyszłemu zast
ę
powemu, kreuj
ą
c
go na swojego zast
ę
pc
ę
(zast
ę
powy), a po czwarte dru
ż
ynowy od razu poznaje
chłopców, którzy przyszli z naboru.
Cele.
sprawdzenie, który z chłopców jest w czym dobry;
nauczenie podstaw czytania z mapy;
wprowadzenie rywalizacji.
Przebieg.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
9
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
1. Przed zbiórk
ą
mówimy,
ż
e nale
ż
y si
ę
na ni
ą
stawi
ć
si
ę
punktualnie (mo
ż
na u
ż
y
ć
argumentu,
ż
e spó
ź
nienie spowoduje
niepowodzenie całej zabawy).
2. Przychodzimy 30 minut wcze
ś
niej, aby wszystko przygotowa
ć
i wita
ć
przychodz
ą
cych, z którymi od razu nale
ż
y zacz
ąć
rozmawia
ć
. UWAGA!
Zaczynamy punktualnie króciutk
ą
musztr
ą
(baczno
ść
– spocznij – w
szeregu zbiórka – kolejno odlicz – rozej
ść
si
ę
). Wprowadzenie wi
ę
kszej
liczby komend jest niewskazane.
3. Zapowiedzenie gry i pokazanie pudełka, w którym schowana jest
nagroda (nie wiadomo jaka).
4. Przeszkolenie z pracy z map
ą
(mo
ż
liwie krótkie, max. 10 min. i
praktyczne: „a teraz Jasiek nam poka
ż
e, to co ja przed chwil
ą
zrobiłem”). Do tego pokazu mo
ż
na wykorzysta
ć
zast
ę
powego,
wówczas chłopcy zobacz
ą
,
ż
e posiada on t
ę
sam
ą
tajemn
ą
wiedz
ę
, co
dru
ż
ynowy. Dzi
ę
ki temu mo
ż
na rozbudzi
ć
w nich ch
ęć
opanowania tej
wiedzy, bo łatwiej nauczy
ć
si
ę
czego
ś
co umie „Jasiek” ni
ż
„druh
dru
ż
ynowy”.
5. Wyja
ś
nienie zasad gry i sprawdzenie czy wszyscy wszystko rozumiej
ą
.
6. Gra.
7. Uroczyste wr
ę
czenie nagrody (jest ni
ą
czekolada) i zmotywowanie
zwyci
ę
zcy, by podzielił si
ę
nagrod
ą
z reszt
ą
zast
ę
pu.
8.
Rozmowa z chłopcami o ich wra
ż
eniach.
9.
Krótka musztra i piosenka na po
ż
egnanie (Bratnie słowo…)
Gra.
Gra to prosta wersja INO (Imprezy Na Orientacj
ę
). Rozdajemy chłopcom
odr
ę
cznie wyrysowan
ą
map
ę
niewielkiego odcinka terenu, który znaj
ą
i zaznaczamy
na niej punkty (nie wi
ę
cej jak pi
ęć
). Na mapie zaznaczamy równie
ż
ró
żę
wiatrów
(oswajamy ich z takimi rzeczami). Punkty mo
ż
na obchodzi
ć
nie po kolei. Na ka
ż
dym
z punktów jest proste zadanie (np. zrób 10 pompek, konkurs rzutu piłk
ą
lub
kamieniem – kto dalej, rzut lotkami do tarczy, konkurs strzału piłk
ą
na w
ą
sk
ą
bramk
ę
,
przebiegnij 25 metrów w jak najszybszym czasie itd.). Z ka
ż
dego punktu musz
ą
mie
ć
─
Materiały szkoły zastępowych ─
10
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
potwierdzenie w zeszyciku,
ż
e na nim byli (zeszyt gier). Przed gr
ą
mówimy im,
ż
e kiedy wchodz
ą
na punkt, to maj
ą
mówi
ć
obecnej tam osobie
CZUWAJ!
Potrzebne na zbiórk
ę
.
Pi
ęć
osób do obstawienia gry (da si
ę
zrobi
ć
we trzy), kopie r
ę
cznie
wyrysowanej mapy, małe zeszyty dla chłopaków, długopisy dla punktowych, stoper,
piłka, kamie
ń
, lotki (łuk), czekolada.
Komentarz.
Bardzo wa
ż
ne jest, aby na zbiórce zaistniały pewne mechanizmy, takie jak
hierarchiczno
ść
(musztra, czyli wydaj
ą
cy rozkazy i wykonuj
ą
cy rozkazy), braterstwo
(podzielenie si
ę
czekolad
ą
), akceptacja (wszyscy byli
ś
cie dobrzy) uznanie (ty
najlepszy byłe
ś
w strzelaniu z łuku, ty w bieganiu, ty z tego itd), zabawa (gra),
rywalizacja (nagroda dla najlepszego). To sprawi,
ż
e zbiórka b
ę
dzie dla chłopców
ciekawa i atrakcyjna (pokazali jacy s
ą
). Nie mo
ż
na zrobi
ć
gry zbyt skomplikowanej
(nie podołaj
ą
i wtedy uznaj
ą
siebie za kiepskich) ani za długiej (mo
ż
e by
ć
nudno).
Chłopcy powinni si
ę
czego
ś
na zbiórce nauczy
ć
(podstawy czytania mapy, musztra),
posi
ąść
jak
ąś
cz
ęść
tajemnej harcerskiej wiedzy. Istotne jest to, aby nauczyli si
ę
mówi
ć
na wst
ę
pie CZUWAJ!, czyli pozdrawia
ć
po harcersku, gdy
ż
to identyfikuje ich
jako grup
ę
.
Czas trwania zbiórki: ok. 2 g.
1.2 Zbiórka druga
Wst
ę
p.
Druga zbiórka spełnia rol
ę
potwierdzenia. Zarówno dzieci, jak i rodzice
przewa
ż
nie daj
ą
drug
ą
szans
ę
. Na pierwszej zbiórce było nudno. Id
ź
teraz i zobacz.
Je
ś
li znowu b
ę
dzie nudno, to daj sobie spokój! Tak cz
ę
sto mówi
ą
rodzice do swoich
dzieci, które czasem wracaj
ą
rozczarowane po zbiórce. Dlatego druga zbiórka jest
─
Materiały szkoły zastępowych ─
11
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
bardzo wa
ż
na. Albo potwierdzi dobre odczucia, albo złe. Inaczej mówi
ą
c,
albo
ś
nasz, albo
ś
nie nasz.
Cele.
zobaczy
ć
, jak si
ę
chłopcy zachowuj
ą
;
sprawdzi
ć
, czy maj
ą
zdolno
ś
ci przywódcze;
oswojenie z zabawami w lesie, parku lub mie
ś
cie.
Przebieg.
1. Przywitanie.
2. Krótka musztra.
3. Omówienie zasad gry.
4. Gra - podchody.
5. Zamiana rolami.
6. Podsumowanie gry.
7. Krótka musztra.
8.
Zako
ń
czenie. Bratnie słowo…
Gra.
Jest to prosta gra typu podchody. Dzielimy chłopców na dwie dru
ż
yny i jedn
ą
wypuszczamy 5 – 7 minut po drugiej. Zwyci
ęż
aj
ą
albo ci, którzy złapali (klepni
ę
cie)
albo ci, którzy nie dali si
ę
złapa
ć
przez pół godziny. Nale
ż
y koniecznie poinstruowa
ć
chłopaków nt. zasad gry oraz znaków patrolowych i zada
ń
jakie mog
ą
ś
cigaj
ą
cym
zostawia
ć
na trasie (zadania musz
ą
polega
ć
na wzi
ę
ciu czego
ś
ze sob
ą
lub zrobieniu
czego
ś
i wzi
ę
ciu np. zbierz pi
ęć
kasztanów, zawi
ąż
trzy w
ę
zły itd.). Nale
ż
y
podkre
ś
li
ć
,
ż
e trzeba co 5 minut marszu / biegu zostawia
ć
krótkie zadania (mo
ż
liwe
do wykonania w krótkim czasie), a co 25 – 50 metrów rysowa
ć
znaki w widocznych
miejscach oznaczaj
ą
ce tras
ę
przemarszu. Dobrze by było gdyby grup
ą
uciekaj
ą
c
ą
dowodził zast
ę
powy, gdy
ż
„nowi” nie znaj
ą
zasad podchodów ani znaków
patrolowych i mogliby uzna
ć
,
ż
e chodzi tylko o wy
ś
cig (mogliby zlekcewa
ż
y
ć
nakaz
zostawiania znaków patrolowych).
Potrzebne na zbiórk
ę
.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
12
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Notes, długopis, kreda, sznurek, w zale
ż
no
ś
ci od potrzeb. Nie
potrzeba do obstawienia tej zbiórki nikogo oprócz zast
ę
powego.
Komentarz.
Nale
ż
y pami
ę
ta
ć
,
ż
e zast
ę
powy powinien równie
ż
bra
ć
udział w zabawie. W
zarówno w pierwszej zmianie jak i drugiej powinien i
ść
z uciekaj
ą
cymi, bo ucieczka
jest zawsze trudniejsza od
ś
cigania. Oczywi
ś
cie nie powinien dowodzi
ć
, ani si
ę
wtr
ą
ca
ć
, tylko spokojnie pozwoli
ć
chłopakom działa
ć
. Nale
ż
y równie
ż
pami
ę
ta
ć
,
ż
e
postawa harcerska kształtuje si
ę
z biegiem czasu i pocz
ą
tkowo zwykłe klepni
ę
cie
mo
ż
e przerodzi
ć
si
ę
w szarpanin
ę
, dlatego ten moment nale
ż
y szczególnie czujnie
obserwowa
ć
.
Czas trwania zbiórki: ok. 2 g
1.3 Zbiórka trzecia.
Wst
ę
p.
Zbiórka trzecia jest pewnego rodzaju oderwaniem si
ę
od dwóch poprzednich
zbiórek. Nie ma tego, czego chłopcy ju
ż
spróbowali. Na chwil
ę
o tym zapominamy.
Całkowicie zmieniamy styl i rodzaj zbiórki. Od tej zbiórki cz
ę
ste zmiany stylu zbiórek
powinny by
ć
ich stałym elementem.
Cele.
sprawdzenie i rozwój umiej
ę
tno
ś
ci sportowo – zespołowych;
nauka odpowiedzialno
ś
ci;
sprawdzenie zdolno
ś
ci manualnych.
Przebieg.
1. Informujemy chłopaków przed zbiórk
ą
(na poprzedniej zbiórce, telefonicznie),
ż
e maj
ą
przynie
ść
ze sob
ą
granatowe podkoszulki „do zabrudzenia”.
2. Przywitanie;
3. Krótka musztra.
4. Przygotowanie koszulek piłkarskich zast
ę
pu.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
13
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
5. Gra w piłk
ę
(najlepiej z innym zast
ę
pem);
6. Wyró
ż
nienie po meczu ka
ż
dego z graczy za co
ś
innego.
7. Zdj
ę
cie zast
ę
pu w koszulkach.
8.
Po
ż
egnanie i Bratnie słowo.
Potrzebne na zbiórk
ę
.
Chłopcy maj
ą
przynie
ść
na zbiórk
ę
po jednej koszulce dla siebie. Wa
ż
ne jest,
aby oni mieli zrobi
ć
to sami, bo jak nie zrobi
ą
to si
ę
nie b
ę
d
ą
bawi
ć
i b
ę
d
ą
si
ę
nudzi
ć
,
wtedy si
ę
naucz
ą
,
ż
e trzeba bra
ć
ze sob
ą
to, co mówi zast
ę
powy. Poza tym piłka
no
ż
na, w zale
ż
no
ś
ci od techniki wykonania, no
ż
yczki,
ż
elazko, nadruki,
rozpuszczalnik. Przeciwnicy (inny zast
ę
p), miejsce do gry.
Komentarz.
Jest to zbiórka stwarzaj
ą
ca wiele mo
ż
liwo
ś
ci, gdy
ż
w zale
ż
no
ś
ci od zapału i
zdolno
ś
ci chłopaków mo
ż
na wł
ą
czy
ć
w ni
ą
ró
ż
ne elementy, np. wybra
ć
nazw
ę
zespołu – zast
ę
pu, wpisa
ć
na koszulk
ę
ksywk
ę
gracza, wybiera
ć
numery itd. Jest
przy tym zazwyczaj du
ż
o zabawy, a na koniec duma,
ż
e si
ę
to samemu zrobiło.
Ponadto wa
ż
ne b
ę
dzie potem wspólne zdj
ę
cie, które mo
ż
na wr
ę
czy
ć
chłopakom lub
wklei
ć
do kroniki zast
ę
pu. Zdj
ę
cia w takich sytuacjach w ogóle stwarzaj
ą
mas
ę
okazji
do wygłupów i
ś
miechu.
1.4 Zbiórka czwarta.
Wst
ę
p.
Czwarta zbiórka stanowi niespodziank
ę
. Po trzech ciekawych zbiórkach
nast
ę
puje zaskoczenie i gwałtowna zmiana stylu zbiórki. Nagle okazuje si
ę
,
ż
e
niekoniecznie zbiórka musi wygl
ą
da
ć
tak,
ż
e chłopcy spotykaj
ą
si
ę
i zast
ę
powy mówi
im co maj
ą
robi
ć
.
Cele.
zaskoczenie i zaciekawienie.
Przebieg.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
14
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
1. Chłopcy spotykaj
ą
si
ę
w umówionym miejscu, ale zast
ę
powy/dru
ż
ynowy nie
przychodzi. Jaki
ś
dzieciak (harcerz z innego zast
ę
pu), który wcze
ś
niej grał w
piłk
ę
przybiega rzuca im kopert
ę
i ucieka, znikaj
ą
c gdzie
ś
za blokami. List z
koperty jest pusty, ale za to koperta od wewn
ą
trz jest zapisana.
2. Chłopaki dowiaduj
ą
si
ę
,
ż
e musz
ą
dotrze
ć
do pewnego miejsca w okre
ś
lonym
czasie. Musz
ą
to zrobi
ć
bardzo szybko, bo paczka, któr
ą
maj
ą
odebra
ć
mo
ż
e
zosta
ć
skradziona. Najlepiej, aby umówione miejsce było dosy
ć
tajemnicze
(np: budowa, las, ruiny).
3. Chłopcy przybywaj
ą
na miejsce i znajduj
ą
paczk
ę
. Okazuje si
ę
,
ż
e jest to list i
telefon. Maja si
ę
poł
ą
czy
ć
z zast
ę
powym. Rozkaz od zast
ę
powego brzmi:
„
ś
ledzi
ć
człowieka, który b
ę
dzie niósł opisane przeze mnie pudełko”.
4. Omówienie gry z zast
ę
powym / dru
ż
ynowym – wskazanie bł
ę
dów,
pochwalenie za to, co dobrze robili, pomysły na przyszło
ść
– jak lepiej kogo
ś
ś
ledzi
ć
.
5.
Krótka musztra. Bratnie słowo…
Gra.
Jest to prosta gra typu „
ś
led
ź
mnie”. Zadaniem chłopaków jest nie
dopuszczenie do tego, aby
ś
ledzony osobnik przekazał paczk
ę
komukolwiek.
Jednak
ż
e wa
ż
ne jest to, aby chłopakom przed gr
ą
(przez telefon) powiedzie
ć
,
ż
e w
paczce znajduj
ą
si
ę
warto
ś
ciowe rzeczy i s
ą
one przeznaczone dla nich, je
ż
eli tylko
przechwyc
ą
paczk
ę
. Nie mog
ą
zaatakowa
ć
ś
ledzonego. Jednak
ż
e mog
ą
przechwyci
ć
paczk
ę
w momencie, gdy on postawi j
ą
na ziemi. A on co jaki
ś
czas tak
wła
ś
nie robi. Nadto trzeba ich poinstruowa
ć
,
ż
e
ś
ledz
ą
cy nie mog
ą
porusza
ć
si
ę
cał
ą
grup
ą
tylko pojedynczo lub dwuosobowymi zespołami. Nale
ż
y wyja
ś
ni
ć
,
ż
e
ś
ledzony
w pewnym momencie postawi paczk
ę
w jakim
ś
miejscu i wtedy maj
ą
1 – 2 min. na
przechwycenie jej. Nale
ż
y ich uwra
ż
liwi
ć
równie
ż
na mo
ż
liwo
ść
podmiany paczki.
Ś
ledz
ą
cy musz
ą
mie
ć
przekonanie,
ż
e
ś
ledzony chce im umkn
ąć
. A
ś
ledzony ma co
jaki
ś
czas rozgl
ą
da
ć
si
ę
, przystawa
ć
zmienia
ć
drog
ę
. Wa
ż
ne jest, aby gra była
dynamiczna, urozmaicona ró
ż
nymi zdarzeniami, np.
ś
ledzony wsiada do samochodu
i podje
ż
d
ż
a 50 metrów, pojawia si
ę
drugi nieznajomy z identyczn
ą
paczk
ą
, kto
ś
─
Materiały szkoły zastępowych ─
15
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
zatrzymuje chłopaków pytaj
ą
c ich o drog
ę
itd. Gra nie powinna trwa
ć
dłu
ż
ej ni
ż
20 minut. Po zako
ń
czeniu konieczne jest omówienie
Potrzebne na zbiórk
ę
.
W zale
ż
no
ś
ci od liczby przeszkód na drodze
ś
ledz
ą
cych 2 – 5 osób, telefon
komórkowy, dwie podobne paczki, samochód, rzeczy w paczce: w zale
ż
no
ś
ci od
uznania, najlepiej elementy wyposa
ż
enia harcerskiego.
Komentarz.
Bardzo wa
ż
ne jest, aby w paczce było co
ś
atrakcyjnego dla chłopaków. Mog
ą
to by
ć
na przykład koszulki ZHR lub kompasy, pasy harcerskie, finki, kubki metalowe
itp. Je
ż
eli ich nie zdob
ę
d
ą
, to nale
ż
y powiedzie
ć
,
ż
e b
ę
dzie nast
ę
pna szansa. Je
ż
eli
za
ś
je zdob
ę
d
ą
, to zyskaj
ą
element wyposa
ż
enia harcerskiego.
Czas trwania zbiórki: ok. 1 g.
1.5 Zbiórka pi
ą
ta
Wst
ę
p.
Zbiórka pi
ą
ta ma im pokaza
ć
kolejn
ą
twarz harcerstwa: umiej
ę
tno
ś
ci i
samodzielno
ść
. Wcze
ś
niej były ju
ż
dobra zabawa, sport, rywalizacja, teraz czas na
co
ś
niezwykłego, czego nie ma w szkole i czego nie mo
ż
na do
ś
wiadczy
ć
przy
komputerze. Ta zbiórka ma ich przekona
ć
,
ż
e harcerstwo b
ę
dzie wielk
ą
przygod
ą
, i
ż
e ci
ą
gle mo
ż
e ich zaskakiwa
ć
.
Cele.
nauczenie nowych umiej
ę
tno
ś
ci;
zorganizowanie prze
ż
ycia, które b
ę
dzie wyj
ą
tkowe;
nauczenie bezpiecznego obchodzenia si
ę
z ogniem;
wyja
ś
nienie w
ą
tpliwo
ś
ci „nowych”.
Przebieg.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
16
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
1. Przywitanie.
2. Musztra.
3. Wyja
ś
nienie zasad gry.
4. Gra.
5. Podsumowanie gry.
6. Przyst
ą
pienie do budowania kuchni polowych (najlepiej po 1 na 3 osoby);
7. Pieczenie placków skautowych na kuchniach polowych, gotowanie herbaty z
pokrzyw na kuchni polowej, pieczenie kiełbas.
8. W mi
ę
dzy czasie pytania nowych do dru
ż
ynowego lub zast
ę
powego.
9. Wspólne jedzenie i picie.
10.
Po
ż
egnanie. Bratnie słowo…
Gra.
Gra jest dosy
ć
prosta. Ka
ż
dy z uczestników dostaje po pi
ęć
piłek
pingpongowych, to s
ą
jego naboje. Nast
ę
pnie ka
ż
dy losuje osob
ę
, na któr
ą
ma
polowa
ć
. Ta osoba jest znana tylko jemu. Upolowanie danej osoby polega na jej
trafieniu piłeczk
ą
w korpus. Piłki mo
ż
na odbija
ć
r
ę
k
ą
, nog
ą
lub si
ę
uchyla
ć
. Wszyscy
zaczynaj
ą
swoje polowania w tym samym czasie. Teren nie mo
ż
e by
ć
zbyt rozległy
(np. wi
ę
ksza polana w lesie lub boisko). Wygrywa ten, kto upoluje swego
przeciwnika, a sam nie zostanie zabity. Atakowa
ć
mo
ż
na tylko swojego przeciwnika
(którego imi
ę
wylosowali
ś
my), nadto mo
ż
emy si
ę
broni
ć
, gdy zostaniemy
zaatakowani. Gr
ę
mo
ż
na powtórzy
ć
par
ę
razy, losuj
ą
c ponownie (2 lub 3). W
przypadku wylosowanie siebie nale
ż
y ci
ą
gn
ąć
los jeszcze raz. Zwyci
ę
zcom mo
ż
na
przyznawa
ć
punkty, a potem nagrod
ę
dla najlepszego gracza. W tej grze jest
potrzebny s
ę
dzia, lub kilku s
ę
dziów, którzy rozstrzygaliby ewentualne spory. Poza
tym ka
ż
dy mo
ż
e sam doprecyzowa
ć
jak zbija
ć
piłk
ę
. Ponadto w przypadkach
w
ą
tpliwych mo
ż
na wprowadzi
ć
powtórk
ę
lub dogrywk
ę
.
Potrzebne na zbiórk
ę
.
Kartki, marker, kilkana
ś
cie piłek pimpongowych, czapka, teren gdzie mo
ż
na
pali
ć
ognisko.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
17
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Komentarz.
Ta zbiórka ma pokaza
ć
chłopakom,
ż
e mo
ż
na robi
ć
co
ś
fajnego w lesie, co
ś
o
czym b
ę
d
ą
mogli opowiada
ć
kolegom. Taki drobny element surviwalu sprawi,
ż
e
poczuj
ą
si
ę
kim
ś
i b
ę
d
ą
mieli czym zaimponowa
ć
swoim rówie
ś
nikom. My
ś
l
ę
,
ż
e
obecnie jednym z najistotniejszych aspektów harcerstwa jest stworzenie sytuacji,
którymi uczestnicy zbiórek b
ę
d
ą
mogli si
ę
pochwali
ć
i zaimponowa
ć
kolegom spoza
harcerstwa.
Czas trwania zbiórki: ok. 3 – 4 g.
1.6 Zbiórka szósta.
Wst
ę
p.
Szósta zbiórka to podsumowanie pewnego cyklu. Po pi
ę
ciu zbiórkach
przeprowadzonych w okolicach zamieszkania nale
ż
y przeprowadzi
ć
zbiórk
ę
w
odleglejszym rejonie. Zabieramy harcerzy „w Polsk
ę
” i prezentujemy im poznawczy
wymiar harcerstwa. Dajemy okazj
ę
prze
ż
ycia, którego nie powinni zapomnie
ć
. B
ę
d
ą
mogli mówi
ć
w
ś
ród rówie
ś
ników, co prze
ż
yli i chwali
ć
si
ę
tym. Ten najpot
ęż
niejszy
ś
rodek oddziaływania – reklama, b
ę
dzie nam słu
ż
ył do pozyskiwania nowych
chłopaków.
Cele.
wprowadzenie elementów turystycznych;
rozwój kondycji fizycznej;
nauczenie podstawowych zasad poruszania si
ę
po drogach;
nauczenie pakowania si
ę
na wycieczki;
zdobycie kilku sprawno
ś
ci.
Przebieg.
Działania przed zbiórk
ą
:
1. Stworzenie i rozdanie rodzicom informatora;
2. Odwiedzenie rodziców nowych harcerzy.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
18
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Zbiórka:
3. Przywitanie.
4. Krótka musztra.
5. Sprawdzenie ekwipunku i przygotowania.
6. Sprawdzenie sprz
ę
tu (np. rowerów).
7. Omówienie zasad poruszania si
ę
po drogach.
8. Wyjazd na miejsce docelowe.
9. Wypoczynek po przyje
ź
dzie
10. Gra.
11. Ognisko pieczenie kiełbasek.
12. Potem rozkaz przyj
ę
cia do dru
ż
yny oraz przyznanie sprawno
ś
ci. Gaw
ę
da nt.
odwagi, rycerstwa i słowa „harcerz” i braterstwa.
13. Ciepły posiłek „biwakowy” (kiełbaski, zupki chi
ń
skie itd.)
14. Przygotowanie do wyjazdu i wyjazd.
15. Przyjazd na miejsce.
16.
Po
ż
egnanie i Bratnie słowo.
Działania po zbiórce:
17. Telefon do ka
ż
dego z rodziców nowych harcerzy.
18. Kopia zdj
ę
cia wspólnego dla ka
ż
dego z harcerzy.
Gra.
Jest to prosta gra z orientacji w terenie i sprawno
ś
ci fizycznej. Dru
ż
ynowy jest
ś
ciganym, zdejmuje chust
ę
i zawi
ą
zuje j
ą
sobie na r
ę
ku. B
ę
dzie złapany, gdy
ś
ci
ą
gn
ą
mu chust
ę
z r
ę
ki. Dru
ż
ynowy musi co 30 sekund gwizda
ć
gwizdkiem, informuj
ą
c
gdzie si
ę
znajduje. W tym samym czasie, jeden przyboczny (lub starszy harcerz),
gwi
ż
d
ż
e na palcach, myl
ą
c chłopaków. Zadaniem chłopaków jest nie da
ć
si
ę
zmyli
ć
i
złapa
ć
dru
ż
ynowego.
Potrzebne na zbiórk
ę
.
Dwóch ludzi, gwizdek.
Komentarz.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
19
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Na tej zbiórce wprowadzili
ś
my po raz pierwszy szereg
mechanizmów, które s
ą
niezwykle istotne w harcerskim wychowaniu i w zatrzymaniu
chłopców w dru
ż
ynie. Pierwszy aspekt omawianej sprawy to wyjazd, w sensie
zabrania chłopaków z miasta. Dzi
ę
ki niemu przyzwyczajamy rodziców do tego,
ż
e
raz na jaki
ś
czas b
ę
dziemy wyje
ż
d
ż
a
ć
z chłopakami. Nie jest tak naprawd
ę
wa
ż
ne to,
czy b
ę
dzie to wyjazd do Czerska (cho
ć
ten jak najbardziej polecam), czy np. do
Cybulic na bunkry. Wyjazd jest zawsze mocno integruj
ą
cy, jednoczy grup
ę
. Drugi
aspekt omawianej sprawy to wyjazd, jako prze
ż
ycie fizyczne, dzi
ę
ki któremu tworzy
si
ę
zespół (pomagamy sobie nawzajem). Nigdzie nie ma takiej mo
ż
liwo
ś
ci stworzenia
atmosfery braterstwa jak na wyje
ź
dzie. Nie mo
ż
na te
ż
pomija
ć
trzeciego aspektu,
czyli wyjazdu jako okazji do oddziaływania bezpo
ś
redniego, gdy
ż
to na wyje
ź
dzie jest
si
ę
na okr
ą
gło z dru
ż
ynowym (zast
ę
powym). Wtedy mo
ż
na pokaza
ć
chłopcom ró
ż
ne
tajemnicze rzeczy (saperka, busola, mena
ż
ka), zaimponowa
ć
znajomo
ś
ci
ą
technik
harcerskich. I ostatni aspekt, czyli wyjazd jako historia i wspomnienia. Jest to
niezwykle istotny element, daje nam bowiem do dyspozycji pot
ęż
n
ą
bro
ń
, jak
ą
s
ą
wspomnienia i sentymenty. Znam wielu harcerzy, którzy odeszli z dru
ż
yn w ró
ż
nych
okoliczno
ś
ciach, ale ka
ż
dy z nich ma sentyment do harcerstwa, cał
ą
mas
ę
wspomnie
ń
, które
ż
yj
ą
wraz z nim. T
ę
bro
ń
(czasem obosieczn
ą
, je
ś
li co
ś
si
ę
nie
uda) musimy wykorzysta
ć
, dlatego wa
ż
ne jest, aby na wyje
ź
dzie robi
ć
zdj
ę
cia,
dobrze si
ę
bawi
ą
c, niejako przy okazji. Wr
ę
czenie na nast
ę
pnej zbiórce takiego
zdj
ę
cia b
ę
dzie przypomnieniem prze
ż
y
ć
i powrotem do najlepszych chwil wspólnej
zabawy. Nadto b
ę
dzie znakiem dla rodziców,
ż
e było fajnie. Zreszt
ą
sam wiesz: „na
ś
cianie masz kolekcj
ę
swoich barwnych wspomnie
ń
…” i warto,
ż
eby chłopaki te
ż
mieli tak
ą
kolekcj
ę
.
Nie polecam po tak krótkim pobycie w harcerstwie wyjazdu na kilka dni, bo
mo
ż
e wyst
ą
pi
ć
wiele problemów natury technicznej (trzeba kupi
ć
mas
ę
rzeczy),
personalnej (rodzice mog
ą
si
ę
nie zgodzi
ć
i przyjdzie np. tylko jeden). Z dłu
ż
szym
biwakiem lepiej troch
ę
poczeka
ć
.
─
Materiały szkoły zastępowych ─
20
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
Tak oto przedstawia si
ę
cykl sze
ś
ciu zbiórek, maj
ą
cych posłu
ż
y
ć
zatrzymaniu chłopców z naboru w dru
ż
ynie.
Ż
ycz
ę
wszystkim powodzenia podczas
ich realizacji i wielu harcerzy w dru
ż
ynie.
Je
ż
eli Kto
ś
ma jakie
ś
uwagi, to prosz
ę
o ich przekazanie do mnie na adres:
radektym@wp.pl
.
CZUWAJ!
phm. Radosław Tymi
ń
ski H.R.
Skalny Orzeł
─
Materiały szkoły zastępowych ─
21
W
ARSZAWSKI
H
UFIEC
H
ARCERZY
„W
AWER
”
ZAŁĄCZNIK
Wykaz lektur pomocny w przygotowaniu obrzędowości zastępu
─
Materiały szkoły zastępowych ─
22