1. Pojęcie „administracja”

- wszelka zorganizowana działalność, służąca do osiągnięcia pewnych celów.

Inaczej mówiąc administracja jest planową, celową i trwałą działalnością. Wyróżniamy adm.: 1) prywatną-
organizacja prowadzona przez jednostkę, w jej interesie lub interesie osób trzecich; 2) państwową- celowa,
trwała działalność państwa do wyznaczonych celów; 3) publiczną- sprawowana przez organy państwowe
jak i związki publicznoprawne (samorządowe) i inne podmioty administracji w interesie zbiorowym,
publicznym. Pojęcie adm. publicznej obejmuje państwowe podmioty adm. jak również pozostałe, które
spełniają funkcje tejże adm. W teorii wyróżniamy adm. w ujęciu a) podmiotowym- są to organy adm. oraz
inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu adm. publicznej, np. terenowe organy adm.
rządowej, organy samorządu terytorialnego, b) przedmiotowym- jest to taka działalność państwa, której
przedmiotem są sprawy administracji, a więc zadania i kompetencje z zakresu władzy wykonawczej, c)
formalnym- jest to cała działalność wykonywana przez podmioty adm. bez względu na jej charakter.
Rozróżnienie między administracją w ujęciu podmiotowym a przedmiotowym polega na przydzieleniu
określonych działań państwa określonym organom państwowym (zasada podziału władzy). Zadania
administracyjne wykonują także organy ustawodawcze oraz wymiaru sprawiedliwości (oprócz org. adm.),
które są uprawnione do stanowienia prawa. Wg definicji negatywnej, administracją jest każda działalność
państwowa nie będąca działalnością ustawodawczą i sądowniczą, a więc ustawodawstwo polega na
stanowieniu norm prawnych (ustawa) a adm. na ich wykonywaniu. Definicja ta wywodzi się od zasady
podziału władzy. Wg M. Kuleszy „Przez administrację publiczną rozumie się zespół działań, czynności i
przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego
przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach”.

2. Sposoby definiowania administracji publicznej

Administrację publiczną można traktować jako pewną całość z

punktu widzenia organizacyjnego, funkcjonalnego i prawnego. W teorii wyróżnia się administrację publiczną w ujęciu
organizacyjnym (podmiotowym), materialnym (przedmiotowym) i formalnym. Administrację publiczną w ujęciu
organizacyjnym stanowi ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone
funkcje z zakresu administracji publicznej. Zaś w ujęciu materialnym jest taka działalność państwa, której przedmiotem są
sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej. Administracją publiczną w
rozumieniu formalnym jest cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to, czy ma ona
charakter administracyjny czy też nie ma tego charakteru.

Definicja administracji publicznej

- jest sprawowana przez państwo w najszerszym tego słowa znaczeniu, a więc przez

organy państwowe, jak i związki publicznoprawne (związki samorządowe) i inne podmioty administracji. A publ. można
traktować jako pewną całość z punktu widzenia organizacyjnego, funkcjonalnego i prawnego. Jest to działalność o charakterze:
*władczym – korzystanie z instytucji władztwa administracyjnego; *ciągłym i trwałym– działania o charakterze powtarzalnym, a
nie jednorazowym, której realizacja się nie ciągnie; * regulującym – kształtuje rzeczywistość poprzez wprowadzenie regulacji
(aktów generalnych); *organizatorskim – organizacja życia społecznego; *kierowniczym – wykonuje z autorytetu państwa
jednostronne organizowanie; *swoistym – posiada wszystkie w.w. cechy, którymi nie mogą charakteryzować się inne działania.
A. nie zawsze działa władczo.

4.Cechy administracji publicznej.

Możliwe jest ustalenie typowych cech administracji takich, które nie

muszą występować stale, lecz pojawiają się regularnie i w skutek tego są istotne dla samej istoty
administracji.
1.Administracja jest zjawiskiem społecznym. Przedmiotem administracji jest współżycie społeczne.
Administracja musi zajmować się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty. Z faktu tego wynika
ukierunkowanie administracji na interes publiczny. Interes publiczny nie jest ustalony raz na zawsze, lecz
jest zmienny w czasie, a nawet w danym czasie jest rozumiany niejednolicie. Interes publiczny może się
całkowicie lub częściowo pokrywać z interesami indywidualnymi, ale może też się im przeciwstawiać.
Przy ustaleniu interesu publicznego należy uwzględnić interesy poszczególnych jednostek, zważywszy, że
istnieją określone zasadnicze prawa człowieka.
2.Administrację cechują aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość. Ta cech
występuje wyraźnie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co ustawodawca określa generalnie i
abstrakcyjnie, administracja ma przekształcić w rzeczywistość. Administracja nie ogranicza się tylko do
wykonywania ustaw, lecz wykonuje wiele zadań, które nie są ustalone w drodze ustaw, ale wynikają
ogólnie z jej zadań, np. budowa dróg publicznych. W tym zakresie administracja może rozwijać swoją
inicjatywę i podejmować działania według własnych wyobrażeń. Cała działalność administracji publicznej
jest poddana kontroli. Ta cecha odróżnia administrację od wymiaru sprawiedliwości. Niezawisły sędzia
rozpoznaje sprawy ale ich nie kreuje. Natomiast administracja realizuje określone cele państwa bądź
związków publicznoprawnych; kształtuje przez to przyszłość. Jest to zasadnicza cecha administracji, która
odróżnia ją od wymiaru sprawiedliwości. Konieczność kształtowania przyszłości wymaga jednolitego
kierownictwa.

3.Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia
określonych przedsięwzięć. Ta cecha odróżnia administrację od ustawodawstwa, które ukierunkowane jest
na wydawanie generalnych i abstrakcyjnych uregulowań i przez to obejmuje wielość przypadków.

5. Podstawowe zasady administracji publicznej

Cztery podstawowe zasady A Publ. dotyczące

funkcjonowania A w państwach praworządnych:- działanie A na podstawie przepisów praw
obowiązujących w danym państwie

A nie może działać, gdy przepisy prawne na to nie pozwalają

(Współczesna zasada

),

- działalność A. ma charakter wykonawczy. A wpisuje się w trójpodział władzy (3-

wykonawczą)

,

- cała działalność ma być podobna niezawisłości sądu (musi istnieć system, który zapewni

możliwość tego działania)

,

- zasada odpowiedzialności prawnej organów i osób, które wykonują działania

A (ponoszenie odpowiedzialności cywilnej, karnej, prawnej, dyscyplinarnej osób pełniących funkcje
publiczne.

6. Administracja publiczna a administracja prywatna

A. Prywatna: - cele wąskie dotyczące jakichś

jednostkowych spraw, - zadania wewn., działa wewnątrz określonego podmiotu, realizacja celów wewnątrz
podmiotów, - motywem działania jest ochrona interesu indywidualnego, jednostkowego, - cele działania
wyznacza rynek (jak będzie wygodna), - podstawa prawa działania opiera się na prawie prywatnym
(handlowym, cywilnym), prowadzona w imieniu właściciela, ma charakter przejściowy, związana z bytem
spółki; A. publ.: -szerokie cele, - zadania zewn., np. organ wydający prawo jazdy, działa wobec podmiotów
innych, - motywem działania jest ochrona interesu publ., ogólnego, cele działania wyznacza państwo
poprzez odpowiednie normy prawne, - podstawa prawa działania opiera się na prawie adm., publ., działa
zawsze w imieniu państwa czy innych związków, np. samorządu, ma charakter trwały (cel musi być
zrealizowany do końca, zadanie przyjmuje inny organ)

7. Władztwo administracyjne

Działalność jednostki lub grupy jednostek (kolegium) jest uważana za

działalność państwa tylko wówczas, gdy istnieje norma prawna nakazująca traktować oznaczoną
działalność jako działalność państwa. Działalność państwa jest częścią porządku prawnego. Aktom
prawnym wydanym przez organy państwowe przysługuje moc obowiązująca, zaś możność użycia
zorganizowanego przymusu państwowego jest sankcją tej mocy. Jednostka czy grupa jednostek działająca
jako organ państwa ma możność przeprowadzić swoje zarządzenia w drodze przymusu państwowego. Z tej
przyczyny można stwierdzić, iż organy państwa posiadają władztwo. Należy podkreślić, iż nie chodzi tutaj
tylko o przymus pośredni, bowiem każda jednostka pokrzywdzona, która uzyskała wyrok sądowy na swoją korzyść ma prawo do
tego, aby organy państwowe przeprowadziły egzekucję jej praw. W przypadku administracji publicznej chodzi o to, że organy
administracyjne mogą same, bez ingerencji sądów, stosować przymus dla przeprowadzenia swoich zarządzeń.
Administracja publiczna dysponuje więc środkiem, który nie przysługuje innym rodzajom administracji (np. administracji
przedsiębiorstw prywatnych, organizacji społecznych): możnością użycia bezpośrednio przymusu, będącą wynikiem
posiadania przez państwo monopolu używania siły fizycznej, możnością stosowania władztwa Państwo może udzielać władztwa -
w zakresie przez siebie ustalonym -innym podmiotom sprawującym w oznaczonym zakresie administrację publiczną. Chodzi tutaj
o samorządy różnego typu (terytorialny, gospodarczy, zawodowy itd.), czy inne podmioty pełniące funkcje administracji
publicznej w zleconym im zakresie. Również rozstrzygnięcia tych podmiotów, oczywiście w oznaczonym ustawowo zakresie,
korzystają z przywileju egzekwowania ich przy użyciu przymusu państwowego wprost bez potrzeby zwracania się do sądu. Podkreślić
należy, że chodzi tu o rozstrzygnięcia podejmowane tylko w zakresie powierzonych lub zleconych im przez państwo funkcji
administracji publicznej.Władztwo to nazywa się władztwem administracyjnym (imperium). Pod tym określeniem rozumieć
należy prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeń
(rozstrzygnięć). Widzimy, że objawy woli organów państwowych różnią się od objawów woli osób fizycznych i innych
podmiotów prywatnych tym, że za nimi stoi możność użycia bezpośrednio przymusu. Dodajmy, że objawy woli organów
administracyjnych, a zwłaszcza akty administracyjne, korzystają z domniemania ważności. Podmiot, którego akt dotyczy, jest
zobowiązany dostosować się do niego, a jedynie inny organ państwowy, z reguły organ wyższego stopnia, posiadający
odpowiednie kompetencje, może taki akt znieść albo zastąpić innym aktem, zwalniając w ten sposób adresata aktu od
obowiązku zastosowania się do aktu poprzedniego. Należy jednak zaznaczyć, że administracja publiczna może działać rów-
nież przy pomocy środków dostępnych osobom fizycznym, mimo iż czyni to w celu realizacji swoich zadań ustalonych
przepisami prawa. I tak, np.: 1. państwo może nabyć przez zawarcie stosownej umowy, nieruchomość niezbędną pod budowę
autostrady, bądź 2. państwo nabywa nieruchomość pod budowę wspomnianej autostrady w drodze wywłaszczenia, a więc z
mocy decyzji (aktu administracyjnego) o wywłaszczeniuW obu przypadkach państwo wykonuje czynności z zakresu
administracji publicznej; w pierwszym przypadku przez zastosowanie czynności cywilnoprawnej, a w drugim - przez wydanie
aktu administracyjnego (czynność administracyjnoprawną). Przykłady takie można mnożyć. Czynności cywilnoprawne
dostępne są osobom fizycznym i innym podmiotom nie będącym organami administracji publicznej

8. Postacie administracji publicznej

–

klasyfikacja i rodzaje:- klasyfikacja oparta o podział terytorialny

kraju: *centralna (ogólnopaństwowa) – A, która obszarem swojego zainteresowania obejmuje obszar

całego państwa; *terytorialna (terenowa czy regionalna) – ma węższy zasięg oddziaływania, jej
funkcjonowanie ogranicza się do określonej jednostki podziału terytorialnego kraju, np. województwa,
powiaty, gminy;

-

klasyfikacja z zakresu zadań administracji: *ogólna – A, która wykonuje całość lub

większość zadań publicznych na danym terenie; *specjalna – A, którą charakteryzuje wąsko określony
zakres zadań publ., np. A wojskowa, morska, górnicza, inspekcje ochrony środowiska;

-

klasyfikacja z

punktu widzenia charakteru jej zadań: *A władcza – A reglamentacyjna czyli klasyczna. Wykonuje zadania
dystrybucyjne i reglamentacyjne, korzystająca z władczych form działania (reglamentacja – ograniczenie,
np. wykonywania zawodów); A świadcząca (niewładcza, zawiadowcza) – A, która ma zapewniać
obywatelom pewnych korzyści, świadczeń, zaspakajanie potrzeb jednostek, np. pomoc społeczna, oświata.
Wcześniej A niewładcza, gdyż nie stosowano przymusu. Teraz patrzymy na charakter, działania, które
przynoszą korzyści, np. przyznanie dodatku mieszkaniowego. Wzajemne uzupełnianie się A władczej i
świadczącej – nie ma takiego państwa, w którym działałaby A wł. I św.

–

klasyfikacja ze względu na

kryterium funkcji, którą A pełni w interesie publ.: *władcza (porządkowa, reglamentacyjna); *świadcząca;
*A wykonująca uprawnienia właścicielskie – A nie wykonuje wyłącznie władzy, ale działa jak właściciel,
np. w imieniu Skarbu Państwa lub jednostki Samorządu Teryt: droga gminna jest własnością gminy.

–

Klasyfikacja oparta o przepisy prawa materialnego.

9. Pojęcie prawa administracyjnego.

Podmiotowe określ. Prawa adm.: jest to zespół norm, które regulują

administracyjną działalność państwa. Jako punkt wyjścia przy tym określeniu bierze się treść działania-
administrowania. Podmiotowe określenie: Prawo adm. jest to zespół norm prawnych, regulujących te
stosunki społeczne, które wynikają w toku działalności organów administracyjnych. Ogólnie można
powiedzieć, że prawo adm. jest gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych,
podejmowanych w celu wykonywania ustalonych prawem zadań organizatorskich, wypełnianych w
swoistych formach działania. Prawo adm. reguluje przede wszystkim stosunki między administracją a
obywatelami i tworzy prawa i obowiązki obywateli ale zawsze wobec adm. Normy prawa
administracyjnego dzielimy na: 1) ze względu na regulowaną tematykę: a) normy bezpośrednio dotyczące
aparatu adm. tworzą ustrojowe prawo adm.; b) normy bezpośrednio dotyczące toku działania organów
adm.- tworzą procedurę adm.; c) normy, które dotyczą konkretnych działów adm. publicznej- materialne
pr. adm., normy te tworzą szczegółową część pr. adm., np. prawo budowlane; 2) ze względu na charakter
stosunku łączącego organ stosujący normę z adresatem: a) normy regulujące stosunki ze sfery zewnętrznej
tj. między organem adm. i innymi podmiotami adm. z jednej strony a obywatelami i osobami prawnymi z
drugiej; b) normy regulujące stosunki wewnątrz systemu organizacji adm. publicznej- stosunki te zachodzą
między organami a instytucjami państwowymi wzajemnie.

10. Podział prawa administracyjnego

: - oparty o kryterium przedmiotu regulacji norm: *prawo ustrojowe

(kto działa?) – normy związane z regulacją kwestii organizacyjnych aparatu ustrojowego, jakie organy (np.
wojewoda), jednostki pomocnicze, relacje między strukturami; *formalne (procesowe, proceduralne-jak
działa?)-trzy elementy pr.A formalnego: /regulacja wydawania kodeksów rozstrzygnięć, /regulacja przy
przymusowym wykonywaniu obowiązku (egzekucja), /postępowanie sądowo-administracyjne – zbadanie
legalności czynności; *materialne (merytoryczne) co jest przedmiotem działania? Szczegółowa część
prawa adm. – normy określają treść prawa i obowiązków, sposób zachowania adresatów tego związku.
Najbardziej rozbudowana część.- z punktu widzenia kryterium relacji między organem działającym i
adresatem działania. *prawo adm. sfery zewn. – normy, które regulują stosunki między podmiotami, które
nie są sobie organizacyjnie poddane(podporządkowane), *prawo adm. sfery wewn.- regulują stosunki
między organami i wewnątrz organów

11.

Prawo administracyjne a inne gałęzie prawa

Trudności w rozgraniczeniu pojawiają się wówczas, gdy

istnieją bliższe związki między prawem administracyjnym a inną gałęzią prawa. Dotyczy to przede
wszystkim prawa konstytucyjnego i prawa cywilnego. Prawo administracyjne i prawo konstytucyjne należą
do dziedzin prawa publicznego, która dotyczy ustroju i działań organów państwa podejmowanych w
interesie publicznym. Z tego faktu można wyprowadzić wniosek- „pod względem teoretycznoprawnym
prawo konstytucyjne i administracyjne stanowią jedność, bowiem posługują się tymi samymi
konstrukcjami, metodami i regułami. Konstytucja jest głównym normatywnym źródłem ustroju i działań
administracji, a także prawną podstawą nieustannego procesu wyważania interesów ogólnych i
indywidualnych, co jest jurydyczną treścią zadań wykonywanych przez administrację”. Można stwierdzić,
że normy prawa konstytucyjnego stanowią punkt wyjścia dla norm prawa administracyjnego; dotyczy to
zwłaszcza regulacji prawnej dotyczącej ustroju administracji, np. prawo konstytucyjne zajmuje się Radą
Ministrów z punktu widzenia jej pozycji w systemie organów państwa, natomiast prawo administracyjne-
pozycją tego organu w systemie organów administracji i jego rolą w procesie administrowania.
Przeważającą większość norm prawa administracyjnego, zwłaszcza prawa materialnego i procesowego nie

wykazuje tak ścisłych związków z prawem konstytucyjnym i dlatego do tej grupy norm nie należy odnosić
sformułowania, iż stanowi ona skonkretyzowane prawo konstytucyjne. Najtrudniej jest odgraniczyć prawo
administracyjne od prawa cywilnego. Problem ten w doktrynie niemieckiej jest ujmowany jako
rozgraniczenie prawa publicznego od prawa prywatnego. W doktrynie niemieckiej podkreśla się, że ani
nauka, ani praktyka nie wyjaśniły różnic między prawem publicznym a prawem prywatnym w sposób
wystarczający. Pojawiło się wiele różnych teorii w sprawie podziału prawa na publiczne i prywatne, można
je ująć w trzech grupach: 1.teoria interesu- wywodząca się z prawa rzymskiego, prawo publiczne służy
interesowi publicznemu, natomiast prawo prywatne urzeczywistnia interesy prywatne. 2.teoria
podporządkowania- jako kryterium rozgraniczenia przyjmuje charakter stosunku prawnego. Gdy występuje
stosunek prawnej nadrzędności państwa i podporządkowania obywatela, to wtedy mamy do czynienia z
prawem publicznym, a gdy zaś pozycja stron stosunku prawnego jest równa- to wtedy chodzi o prawo
prywatne. 3.teoria podmiotu (teoria praw specjalnych)- do prawa publicznego należą te normy prawne,
które uprawniają lub zobowiązują podmioty dysponujące władztwem państwowym; zaś normy prawne,
które mogą uprawniać lub zobowiązywać każdego należą do prawa prywatnego. Żadna z tych teorii nie jest
zadawalająca, co do każdej zgłaszane są zastrzeżenia.Za uzasadnione należy uznać stanowisko, że trzon
prawa administracyjnego stanowią te przepisy, które mogą stanowić podstawę powstania stosunku
administracyjnoprawnego .Według J. Łętowskiego „nie istnieje żadna materialna nieprzekraczalna granica
między prawem cywilnym a administracyjnym, a o każdorazowej kwalifikacji konkretnego stosunku
prawnego powinna decydować analiza jego treści i przyjętej przez ustawodawcę metody rozwiązywania
powstających na jego tle konfliktów. Trzeba odrzucić przekonanie, że stosunek prawny zawsze musi być
albo prywatno- albo publicznoprawny, nie może być natomiast nigdy publiczno- i prywatnoprawny
łącznie”.

12. Pojęcie stosunku prawnego i administracyjno prawnego

Pojęcie stosunku prawnego wyjaśnia teoria prawa. Termin

„stosunek prawny" odnoszonyjest do różnego rodzaju stosunków między jakimiś podmiotami, powstających ze względu na
obowiązujące normy prawne. Ogólnie można powiedzieć, że „termin ten odnoszonyjest do wszelkich takich stosunków, w
których wyznaczona przez normy prawne sytuacja prawna jakiegoś podmiotu jest połączona w taki czy inny sposób z sytuacją
prawną drugiego"

1

.Gdy podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu, np. wobec obywatela, gdy żąda od niego

jakiegoś świadczenia bądź nakłada nań obowiązek albo na coś mu zezwala, to wtedy nawiązuje z tym podmiotem stosunek
prawny. Stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i
innymi podmiotami oparte są na normach prawa administraqjnego i dlatego te stosunki nazywaj się
stosunkami administracjjnoprawnymi. Stosunek administracyjnoprawny różni się od stosunku cywilnopraw-j
nego tym, że administracja działa władczo, że może jednostronnie zadecydować o treści danego stosunku.
Oczywiście, obywatel czy inny podmiot nie jest j pozbawiony prawa zaskarżania nakazów i zakazów
administracji; może skorzystać z przysługujących mu środków prawnych (odwoławczych). Cechą charak-
terystyczną tego stosunku, różniącą go od stosunku cywilnoprawnego, jest nierównorzędność pozycji
podmiotów tego stosunku, możność decydowania o treści tego stosunku przez podmiot
administrujący.Warto zaznaczyć, że nie wszyscy teoretycy uznają przydatność instytucji stosunku
administracyjnoprawnego i jej znaczenie poznawcze

2

. Sądzę, że instytucja stosunku administracyjnoprawnego

ma znaczenie nie tylko teoretyczne, ale również jest przydatna dla praktyki, zwłaszcza dla orzecznictwa admini-
stracyjnego i sądu administracyjnego. Dla pełniejszej charakterystyki stosunku administracyjnoprawnego na-
leży wskazać na przedmiot tego stosunku, jego podmioty oraz obowiązki 1uprawnienia. Przedmiot
stosunku administracyjnoprawnego leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji
publicznej. Jest on objęty kompetencją jednego z podmiotów administracji. Podmiotami stosunku
administracyjnoprawnego są: 1) zawsze organ (podmiot) administracji upoważniony do żądania
określonego zachowania się albo świadczenia i 2)podmiot (osoba fizyczna lub prawna, jednostka
organizacyjna), do którego skierowany jest nakaz lub zakaz albo który żąda określonego zachowania się od
organu administracji. Podkreślić należy, że podmiotowości prawnej w zakresie prawa administracyjnego nie należy
utożsamiać z osobowością cywilnoprawną. Podmiotowość w sferze stosunków administracyjnoprawnych jest wynikiem
regulacji normami prawa administracyjnego. Dlatego podmiotem stosunku admini-stracyjnoprawnego może być np. komitet
założycielski stowarzyszenia, mimo iż nie jest osobą prawną. W stosunku Administracyjnoprawnym jeden z podmiotów tego
stosunku reprezentuje władztwo państwowe. Dlatego stosunek, o którym mowa, charakteryzuje się nierównorzędnością
pozycji podmiotów tego stosunku. Ta „nierównorzędność podmiotów stosunku administracyjnoprawnego wynika stąd, iż
prawo przyznaje jednemu z uczestników tego stosunku (organowi administracyjnemu) prawo orzekania, przesądzania o
sprawie w sposób wiążący innych uczestników stosunku. W ten sposób organ administracyjny w pewnej mierze orzeka i «w
swojej sprawie*. Ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym"

3

. Tak kształtuje się sytuacja, gdy chodzi o stosunki

administracyjnopraw-ne zaliczane do sfery zewnętrznej. Natomiast w sferze wewnętrznej pozycja poszczególnych
uczestników stosunku administracyjnoprawnego może być różna, poczynając od wzajemnej podległości jednego uczestnika
drugiemu aż do równorzędności podmiotów, np. w przypadku porozumienia zawartego przez niepodporządkowane sobie
organy. Obowiązki i uprawnienia, będące treścią stosunku administracyjnoprawnego, mogą polegać na działaniu, znoszeniu

lub zaniechaniu. O tym, jakie obowiązki mogą być nałożone i jakie uprawnienia mogą być przyznane, przesądzają przepisy
prawa materialnego; nie może być tu dowolności. Obowiązki i uprawnienia wynikające ze stosunków administracyjno
prawnych mają w zasadzie charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci osoby
obowiązanej lub uprawnionej. Dlatego np. umowa między osobą obowiązaną a osobą trzecią w sprawie wypełnienia przez nią
obowiązku wynikającego ze stosunku administracyjno prawnego - o ile jest w ogóle prawnie możliwa - wywiera skutki
prawne wyłącznie w sferze prawa cywilnego. Umowa taka nie ma wpływu na stosunek admini-stracyjno-prawny; w
postępowaniu egzekucyjnym zobowiązany nie może podnosić zarzutu, że obowiązek prawny - na mocy umowy - miała
wykonać inna osoba, która jednak tego nie uczyniła. Ważnym wyjątkiem od tej reguły są podatki i roszczenia
odszkodowawcze wobec państwa, które mogą przechodzić na następców prawnych.

13. Elementy stosunku administracyjno prawnego

Zawiera 3 elementy: 1) przedmiotami są tylko te sprawy,

które należą do kompetencji organów adm., których uregulowanie jest dopuszczalne w trybie nakazów i
zakazów np. wydanie koncesji, odbycie służby wojskowej, poddanie się szczepieniom ochronnym; 2)
podmiotami są: organy administracji upoważnione do żądania odpowiedniego zachowania się lub
świadczenia oraz podmiot (osoba fizyczna lub prawna) do którego skierowany jest nakaz lub zakaz, który
żąda określonego zachowania się od organu administracji. Organ adm. ma pozycję nadrzędną bo dysponuje
władztwem adm.; 3) treścią stosunku adm. prawnego są uprawnienia i obowiązki polegające na działaniu,
znoszeniu lub zaniechaniu. O obowiązkach i uprawnieniach przesądzają przepisy prawa materialnego.
Mają one charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby (wygasają z chwilą śmierci osoby
uprawnionej). Wyjątkiem są podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec państwa, które mogą
przechodzić na następców prawnych.

14. Sposoby nawiązania stosunku administracyjno prawnego

Stosunki administracyjno prawne mogą

powstać tylko na podstawie ustawowej, najczęściej jednak sama ustawa nie wystarczy, gdyż konieczna jest
konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bądź przez zawarcie umowy administracyjnej. Ogólnie
można powiedzieć, że stosunek administarcyjnoprawny może być nawiązany: 1.z mocy samej ustawy-
powstają prawa i obowiązki w sferze podatkowej, obowiązku szkolnego, uczestników ruchu drogowego,
użytkowników urządzeń publicznych itd.; 2)na podstawie aktu administracyjnego (na podstawie decyzji)-
można odroczyć obowiązek szkolny bądź też wyrazić zgodę na wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły.;
2a) na podstawie ugody administracyjnej- po jej zatwierdzeniu przez organ administracyjny- wywiera takie
same skutki jak decyzja administracyjna; 3) na skutek działania faktycznego, np. gdy przez sam fakt
dopuszczenia do korzystania z gminnego urządzenia publicznego powstaje stosunek prawny z
uprawnieniami i obowiązkami gminy oraz osoby korzystającej

15. Rodzaje stosunków administracyjno prawnych

1. Stosunek administarcyjnoprawny wywołujący skutki

na podstawie norm prawa materialnego. 2. Stosunek administracyjno prawny związany z postępowaniem
administracyjnym. 3. Stosunek administarcyjnoprawny związany z postępowaniem przed sądem
administracyjnym. Proceduralny stosunek administarcyjnoprawny, ma charakter stosunku czasowego,
przejściowego. Podstawą prawną tego stosunku są normy proceduralne (przepisy o postępowaniu
administracyjnym). Stosunek ten nawiązany zostaje z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego, a
wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Proceduralny stosunek
spornoadministracyjny. Podstawą prawną tego stosunku są przepisy prawa dopuszczające zaskarżanie
aktów administracyjnych do sądu administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarżenia aktu
administracyjnego do czasu wydania orzeczenia (wyroku, postanowienia) przez sąd. Dla stosunku
spornoadministracyjnego charakterystyczna jest zrównanie pozycji podmiotów stosunku
administracyjnoprawnego. Z innego punktu widzenia można wyróżnić stosunki administracyjno prawne ad
hoc i stosunki trwałe. 1. Ad hoc- odnoszą się do konkretnego, jednorazowego działania, jak np. okazanie
dokumentu, dopuszczenie do przeprowadzenia kontroli obiektu budowlanego, czy zakładu pracy. 2.
Trwałe- mają w praktyce większe znaczenie prawne. Mogą być związane z: -prawami osobistymi, jak np. z
obowiązkiem szkolnym, obowiązkiem zasadniczej służby wojskowej bądź służby zastępczej, ze
stosunkiem służbowym urzędnika itp.; -prawami majątkowymi, jak np. ze stałymi świadczeniami pomocy
społecznej, obowiązkiem podatkowym itp.; -korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej. Nie jest to
podział ostry, gdyż taki nie jest możliwy. Dodać należy, że w związku ze sprawowaniem nadzoru
występują, między organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym, stosunki nadzoru, a w toku
przymusowego wykonywania obowiązków administracyjnoprawnych- stosunki egzekucyjne, nawiązane
między organem egzekucyjnym a zobowiązanym i wierzycielem.

16. Stosunek administracyjnoprawny a stosunek cywilnoprawny

Stosunek adm. prawny różni się od

stosunku cywilnoprawnego tym, że adm. działa władczo i że może jednostronnie zadecydować o treści
danego stosunku, charakteryzuje się nierównorzędnością pozycji stron (podmiotów), a w stosunkach

cywilnoprawnych występuje równorzędność stron. Stosunek adm.-prawny może powstać wbrew woli
stron, a stosunek cywilnoprawny tylko w skutek zgodnej woli stron. Innym kryterium jest- gdy wystąpi
spór w stosunku adm.-prawnym, jest on rozstrzygany przez jednego z uczestników stosunku prawnego.
Jedna ze stron jest sędzią we własnej sprawie, ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym- trzeba
odwołać się do sądu.

II. Źródła prawa administracyjnego

17. Pojęcie źródeł prawa administracyjnego

Źródłami poznania prawa są organy publikacyjne w których

ogłaszane są akty normatywne, u nas są to dzienniki urzędowe, o których wydawaniu stanowi ustawa z 20
lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych. Źródła prawa w znaczeniu
materialnym to wszystko co pośrednio lub bezpośrednio wpływa na treść prawa (stosunki społeczne,
gospodarcze, panująca ideologia, zwyczaje). W znaczeniu formalnym – akt kompetentnego organu
państwowego wydany w odpowiedniej formie i trybie. W każdym państwie istnieje więcej niż jeden rodzaj
źródeł prawa. Dlatego wyłania się problem hierarchii źródeł prawa i ich systematyzacji. Przez system
źródeł prawa danego państwa rozumie się całokształt jego źródeł we wzajemnym powiązaniu. Źródłami
powszechnie obowiązującego prawa RP są Konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa
RP są na obszarze działania organów, które je ustanowiły akty prawa miejscowego.

18.Podział źródeł prawa administracyjnego

Źródła prawa administracyjnego możemy podzielić wg różnych

kryteriów. Przyjmując jako kryterium podziału pozycję organu stanowiącego prawo wyróżniamy: a) źródła
prawa stanowione przez centralne organy państwa- to organy władzy ustawodawczej (Sejm i Senat) oraz
wykonawcze- Prezydent RP, RM, ministrowie; b) źródła prawa stanowione przez organy terenowe- to
rządowe organy administracji ogólnej oraz organy samorządu terytorialnego. Z innego punktu widzenia
źródła prawa można podzielić na: a)źródła prawa powszechnie obowiązującego (Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia). Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego
zaliczyć trzeba akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą zmieniają lub uchylają
prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych; b) źródła prawa wewnętrznego (uchwały RM oraz
zarządzenia Prezesa RM i ministrów), źródła prawa wewnętrznego regulują stosunki wewnątrz aparatu
adm. publicznej.

19. Cechy charakterystyczne źródeł prawa administracyjnego

Termin źródło prawa nie jest jednoznaczny.

Nadaje mu się różne znaczenia. Źródła prawa stanowią czynnik porządkujący normy prawne, ich
wielką liczbę i wzajemny stosunek. W każdym państwie istnieje więcej niż jeden rodzaj źródeł prawa.
Przez system źródeł prawa danego państwa rozumie się całokształt jego źródeł w ich wzajemnym powiązaniu,
ujmowanym z punktu widzenia tego, co jest im wspólne i co je różnicuje. Źródła prawa adm. w znaczeniu
prawniczym nie są inne niż źródła prawa wielu innych gałęzi prawa. Niektóre ze źródeł prawa - dotyczy to
właściwie większości źródeł - pochodzą od organów adm. publ.; ich stanowienie stanowi istotny fragment
działalności tych organów.

20. Konstytucja jako źródło prawa administracyjnego

Według art.8 Konstytucji Konstytucja jest

najwyższym prawem RP, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.
Konstytucja jako źródło prawa powszechnie obowiązującego wiąże wszystkie organy władzy publicznej i
wszystkich obywateli, a więc również organy administracji publicznej oraz inne podmioty administracji.
Normy Konstytucji mają nadrzędne znaczenie zarówno dla kształtowania ustroju adm. publicznej jak i
działalności adm., podstaw prawnych jej funkcjonowania oraz kontroli jej działań. Konstytucja określa, że
ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, sądowniczej i wykonawczej. Istotne
znaczenie dla prawa adm. mają przepisy Konstytucji RP zawarte w rozdziałach: -Ustrój państwa,
-Wolność, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, -Źródła prawa, -Rada Ministrów i administracja
rządowa, -Samorząd terytorialny oraz –Organy ochrony państwowej i ochrony prawa. Konstytucja stanowi,
że RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej,
organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Konstytucja określa kompetencje
Prezydenta RP, RM, Prezesa RM oraz ustala pozycję ministrów i innych członków rządu, wojewodów i
samorządu terytorialnego; przesądza o istnieniu samorządu terytorialnego. Konstytucja stanowi iż
podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina ,a inne jednostki samorządu regionalnego albo
lokalnego i regionalnego określa ustawa. W drodze ustawy mogą być tworzone samorządy zawodowe.

21. Rola ustawy w procesie administrowania

Ustawa zajmuje szczególne miejsce w procesie

administrowania. Art.7 Konstytucji mówi, że „organy władzy publicznej działają na podstawie i w
granicach prawa”. Adm. publiczna może legalnie działać, gdy działanie jej znajduje podstawy w

obowiązujących ustawach. Dla adm. wynikają dwie ważne zasady: 1) zasada nadrzędności ustaw w
systemie prawa, zgodnie z którą wszystkie inne źródła prawa muszą być zgodne z ustawami oraz
materialnie powinny służyć ich wykonywaniu; 2) zasada wyłączności ustaw (wyłącznej materii
ustawowej), zgodnie z którą najważniejsze dla funkcjonowania państwa i jego organów oraz dla życia
obywateli sprawy powinny być rozstrzygane w drodze ustawowej. Realizacji tych podstawowych zasad
służy teoria stopniowej budowy prawa. Cała budowa prawa jest budową stopniową. Na czele znajduje się
Konstytucja, która normuje prawne warunki tworzenia ustaw i innych aktów prawnych. Konstytucję należy
traktować jako akt nadrzędny. Ustawy wykonywane są przez rozporządzenia, decyzje, wyroki i umowy.
Rozporządzenia i statuty mają charakter dwoisty- są zarówno aktami wykonawczymi jak i
normotwórczymi. Hierarchiczna budowa porządku prawnego zakłada że akt niższej rangi nie może być
sprzeczny z aktem wyższej rangi. Badaniem konstytucyjności ustaw oraz zgodności aktów niższej rangi z
aktami wyższej oraz z ustawą zajmują się sądy konstytucyjne (u nas TK).

22. Akty normatywne z mocą ustawy.

Obecnie Konstytucja z 1997r. przewiduje wydawanie rozporządzeń z

mocą ustawy tylko w stanie nadzwyczajnym, tj. w czasie stanu wojennego. Jeżeli Sejm nie może zebrać się
na posiedzenie Prezydent RP na wniosek RM wydaje rozporządzenie z mocą ustawy. Mogą one dotyczyć
zasad działania organów władzy publicznej, ograniczenia wolności, praw człowieka i obywatela oraz
podstaw, zakresu i trybu wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Ograniczenia
te muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia. Rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta
RP podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Rozporządzenia te mają charakter
powszechnie obowiązującego prawa.

23. Umowa międzynarodowa

jako źródła prawa administracyjnego. Konstytucja od 1997r. reguluje

zagadnienie norm prawa międzynarodowego w polskim prawie wewnętrznym i administracyjnym.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe zaliczane są do źródeł prawa powszechnie obowiązującego, a po
ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego (wewnętrznego) porządku prawnego i jest
bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Tylko umowy
ratyfikowane są źródłami prawa powszechnie obowiązującego i częścią krajowego porządku prawnego.
Ratyfikacja umów należy do Prezydenta RP. Niektóre umowy wymagają zgody wyrażonej w ustawie, np.
umowy międzynarodowe dotyczące pokoju, sojuszy układów politycznych i wojskowych, wolności, prawa
lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, członkostwa RP w organizacji
międzynarodowej, znacznego obciążenia finansowego państwa. Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną
w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Istnieją umowy
zatwierdzane przez RM i umowy resortowe, które nie wymagają ratyfikacji. Konstytucja dopuszcza
przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy
państwowej w niektórych sprawach. Nastąpić to może na podstawie umowy międzynarodowej, której
ratyfikacja wymaga szczególnego trybu. Umowy ratyfikowane przed wejściem Konstytucji z 1997r. uznaje
się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

24. Pojęcie, charakter prawny i funkcje rozporządzenia.

Rozporządzenia są aktami normatywnymi

wydawanymi na podstawie upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenie
jest źródłem prawa oraz formą działania adm. W hierarchii źródeł prawa zajmują pozycje niższą niż
ustawa, chociaż też zawierają normy prawne powszechnie obowiązujące. Upoważnienie dla władzy
wykonawczej ma na celu, odciążenie ustawodawcy parlamentarnego. Rozporządzenie nie może zastępować
ustawy, lecz ją odciążać od szczegółów technicznych, uregulowań zmiennych w czasie. Rozsądne
zastosowanie instytucji rozporządzeń nie prowadzi do utraty władzy przez parlament lecz przez jego
odciążenie pozwala mu poświęcić więcej uwagi na rozstrzygnięcia o większej wadze politycznej. Na jedną
ustawę przypada średnio ponad 7 rozporządzeń.

25. Rozporządzenia (podmioty uprawnione do wydawania).

Rozporządzenia są wydawane przez organy

wskazane w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, są to: Prezydent,
RM, Prezes RM, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, KRRiT, przewodniczący
Komitetów: Badań Naukowych i Integracji Europejskiej, wojewodowie.

26. Rozporządzenia (podstawa prawna wydawania).

Rozporządzenia są wydawane na podstawie

upoważnienia szczegółowego zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno
określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz
wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydawania rozporządzeń nie może przekazać
swoich kompetencji innemu organowi. Wyróżniamy upoważnienia obligatoryjne i fakultatywne do
wydawania rozporządzeń. Upoważnienia obligatoryjne stosuje się gdy organ upoważniony ma być

zobowiązany do wydania- bez rozporządzenia nie byłoby możliwe wykonanie ustawy. Upoważnienie
fakultatywne można zastosować gdy podmiotowi upoważnionemu zapewnia się swobodę korzystania z
upoważnienia do wydawania rozporządzeń. można udzielić upoważnienia do wydawania rozporządzeń
przez dwa lub więcej organów. Ustawa upoważniająca może przewidywać przy wydawaniu rozporządzeń
współdziałanie innych podmiotów, polegające na udzieleniu zgody bądź zajęciu negatywnego stanowiska.

27. Rozporządzenia (materia normowana).

Rozporządzenie jest źródłem prawa będącym jednocześnie

formą działania adm. Im niższa jest pozycja organu stanowiącego ten akt w systemie organów adm., tym
bardziej bezpośrednio służy on wykonywaniu zadań adm. Rozporządzenie jest przydatne wówczas, gdy
adm. w celu wykonania ustawy musi lub może regulować nie tylko indywidualne sprawy, ale znaczną
liczbę równorzędnych przypadków. Rozporządzenie jest właściwa formą stanowienia prawa powszechnie
obowiązującego. Obecnie instytucja rozporządzenia z mocą ustawy może pojawić się tylko w stanie
nadzwyczajnym, tj. w czasie stanu wojennego. Rozporządzenia te mogą dotyczyć zasad działania organów
władzy publicznej, ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela oraz podstaw, zakresu i trybu
wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Rozporządzenia (przygotowanie i
publikacja). Rozporządzenia przygotowują te organy, które są upoważnione do ich wydawania. Warunkiem
wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. W tekście ogłaszanego aktu
należy podać podstawę prawną jego wydania, tj. należy powołać się na upoważnienie ustawowe. Jest to
niezbędny element rozporządzenia, bez którego ogłoszenie i wejście w życie rozporządzenia nie jest
możliwe. Rozporządzenie wchodzi w życie 14 dni po jego ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw o ile samo nie
określa innej daty wejścia w życie.

28. Rozporządzenia (utrata mocy obowiązującej).

Utrata mocy obowiązującej rozporządzenia nie nasuwa

żadnych wątpliwości jeżeli rozporządzenia zostało wydane na czas określony lub w wyraźny sposób
zostanie uchylone. Rozporządzenie traci moc obowiązującą, gdy przestaje obowiązywać ustawa
zawierająca upoważnienie do jego wydania. Nowa ustawa może przewidywać, że „stare” dotychczasowe
przepisy wykonawcze pozostają nadal w mocy tak długo dopóki nie zostaną wydane rozporządzenia do
nowej ustawy albo do określonej daty, bądź przez pewien czas, np. przez okres 6 miesięcy od daty wejścia
w życie nowej ustawy.

29. Rozporządzenia (kontrola legalności).

Rozporządzenia poddawane są kontroli

wewnątrzadministracyjnej i sądowej. Kontrole wewnątrzadm sprawuje RM, która na wniosek Prezesa RM
może uchylić rozporządzenie ministra. Chodzi o kontrole legalności i celowości rozporządzeń. Kontrola
wewnątrzadm dotyczy rozporządzeń stanowionych przez niektóre organy. Natomiast wszystkie
rozporządzenia mogą być poddane kontroli abstrakcyjnej TK, który orzeka m.in. w sprawach zgodności
przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe, a więc rozporządzeń z Konstytucją,
ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Orzeczenia TK mają moc powszechnie
obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenia Trybunału w sprawach rozporządzeń ogłaszane są w Dzienniku
Ustaw RP. Uruchomienie kontroli TK w stosunku do rozporządzeń może nastąpić przez wniesienie skargi
konstytucyjnej. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach
określonych w ustawie, wnieść skargę do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu
normatywnego, na którego podstawie są lub inny organ adm. publicznej orzekł ostatecznie o jego
wolnościach lub prawach, albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Rozporządzenia
Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego. Stan wojenny może wprowadzić
Prezydent RP na wniosek RM w razie zagrożenia zewnętrznego państwa, zbrojnej napaści na terytorium
RP, lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Może go wprowadzić na części lub na całym terytorium RP, może też ogłosić częściową lub powszechną
mobilizację. Ponadto w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub
porządku publicznego, Prezydent może na wniosek RM wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90
dni stan wyjątkowy na części lub całym terytorium RP. Może także za zgoda Sejmu przedłużyć trwanie
stanu wyjątkowego jeden raz i na okres nie przekraczający 60 dni. Nowa Konstytucja wprowadza trzy
ważne ograniczenia dotyczące okresów trwania stanów nadzwyczajnych: 1) Prezydent ma konstytucyjny
zakaz skrócenia kadencji Sejmu w tym czasie i w czasie 90 dni po jego zakończeniu, 2) nie może być w
tym czasie przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, 3) nie mogą być w tym czasie przeprowadzone
wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta. Rozporządzenie o
wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent RP przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin
od podpisania rozporządzenia. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie,
Prezydent na wniosek RM wydaje rozporządzenia z mocą ustawy. Rozporządzenia te podlegają
zatwierdzeniu przez sejm na najbliższym posiedzeniu, mają one także charakter źródeł powszechnie
obowiązującego prawa. Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego

bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.

30. Charakter prawny uchwał organów centralnych

Konstytucja z 1997 r. przesądziła o charakterze uchwał

Rady Ministrów oraz zarządzeń Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów i ministrów. Akty te mają „charakter
wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podlegające organowi wydającemu te akty" (art. 93
ust. 1). Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustaw. Ze względu na ich wewnętrzny charakter nie
mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów (art. 93 ust.
2). Dodać jednak należy, że uchwały i zarządzenia normatywne mogą pochodzić nie tylko od
konstytucyjnych organów państwa, ale również od innych organów administracji publicznej. Oczywistą
rzeczą jest, że uchwały podejmują organy kolegialne (rady, komitety, komisje itp.), zaś zarządzenia wydają
organy monokratyczne.

31. Uchwały organów centralnych

Należą do aktów normatywnych mających charakter wewnętrzny i

obowiązujący tylko jednostki organizacyjne podlegające organowi wydającemu dany akt prawny. Ze
względu na ich wewnętrzny charakter nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób
prawnych i innych podmiotów. Wydawane są one przez organy kolegialne gdyż uchwałę mogą podjąć
organy kolegialne a nie monokratyczne. Uchwałami organów centralnych są uchwały RM i są one
ogłaszane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Kwestia wydawania uchwał przez RM jest
uregulowana w przepisach konstytucyjnych i mogą mieć one charakter uchwał, wewnętrznych aktów
normatywnych jak również aktów indywidualnych, rozstrzygających kwestie określonej sprawy i
określonego adresata. Uchwała jest formą wydanego aktu prawnego a nie jego budowy. Rada Polityki
Pieniężnej i Zarząd NBP podejmują uchwały. Uchwały organów centralnych (publikacja). Nadanie aktowi
normatywnemu formy zarządzenia lub uchwały ma wpływ na publikację danego aktu. Ustawa o
ogłaszaniu, aktów normatywnych stanowi, że uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezydenta RP i
Prezesa RM wydane na podstawie ustawy podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor
Polski”. Akty normatywne ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz kierowników
urzędów centralnych ogłasza się w dzienniku tych organów.

32. Zarządzenia organów centralnych.

. Akty normatywne są wydawane zarówno przez centralne

konstytucyjne organy państwa, jak i inne organy państwowe nie wymienione w Konstytucji. Akty
normatywne mogą regulować tylko stosunki między organami a podległymi im jednostkami oraz stosunki
między przełożonymi a podwładnymi, pod warunkiem, że nie naruszają przepisów prawa powszechnie
obowiązującego. Uchwały podejmują rady kolegialne zaś zarządzenia wydają organy monokratyczne. Do
organów wydających zarządzenia należy:1) Prezydent RP- wydaje te akty na zasadach określonych w art.
93 Konstytucji. Zarządzenia Prezydenta mają charakter wewnętrzny, mogą być wydawane tylko na
podstawie ustawy i podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Zarządzenia Prezydenta wydawane na zasadach określonych w art.93 Konstytucji nie wymagają
kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. W zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji Prezydent
wydaje postanowienia. 2) Prezes Rady Ministrów- poza rozporządzeniami wydaje również zarządzenia,
które mogą mieć charakter aktów normatywnych bądź aktów indywidualnych. Do zarządzeń
normatywnych Prezesa Rady Ministrów odnosi się art.93 Konstytucji. Akty indywidualne Prezesa Rady
Ministrów dotyczą konkretnej sprawy i mają indywidualnie oznaczonego adresata. 3) Ministrowie
kierujący działem administracji rządowej i przewodniczący komitetów- ich sytuacja jest podobna do
sytuacji Prezesa Rady Ministrów. Różnica polega na tym, że Prezes Rady Ministrów ma prawo zgłosić
wniosek do rady Ministrów o uchylenie zarządzenia ministra bądź odpowiednio przewodniczącego
komitetu. 4) Prezes NBP wydaje zarządzenia. Zarządzenie nie może pozostawać w sprzeczności z aktem
wyższego stopnia, na podstawie którego zostało wydane, ale również z innymi aktami wyższego stopnia.
Zarządzenie nie może przekroczyć upoważnienia ustawowego, jeśli jest wydane na podstawie
szczegółowego upoważnienia ustawowego, ani też przepisów kompetencyjnych, jeśli one stanowią
podstawę wydania zarządzenia.

33. Porównanie cech rozporządzeń uchwał i zarządzeń

Rozporządzenie(cechy). -Rozporządzenie jest

zawsze aktem normatywnym, ogólnym, źródłem prawa powszechnie obowiązującego. -Rozporządzenia
wydawane są na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych. -Upoważnienie do wydawania
rozporządzenia może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. - akt normatywny wydany przez
naczelne organy państwa na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie, wydawane przez Prezydenta
RP, Prezesa RM, RM i ministrów -Rozporządzenie musi pozostać w granicach udzielonego upoważnienia
ustawowego. Treść i cel rozporządzenia są zdeterminowane przez cel ustawy, którą rozporządzenie ma
wykonać. -Rozporządzenie nie może być sprzeczne z Konstytucją i aktami ustawodawczymi.
-Rozporządzenie musi powoływać się na upoważnienie ustawowe. -Warunkiem wejścia w życie

rozporządzenia jest jego ogłoszenie w sposób prawem przewidziany. Rozporządzenia centralnych organów
państwowych podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP. Uchwała- akt woli ciała kolegialnego organu
państwowego, samorządowego, organizacji społecznej i zawodowej. Zarządzenie- akt normatywny
wydawany przez organ adm. na podstawie ustawy i w celu jej wykonania, regulują sprawy nie wymagające
wydania rozporządzenia, wydają je: Prezydent, Prezes RM, ministrowie oraz kierownicy urzędów
centralnych. Wszystkie te akty są hierarchicznie usytuowane i nie mogą być sprzeczne z aktami wyższego
rzędu. Porównanie: 1.uchwały i zarządzenia mogą być aktami normatywnymi jak i aktami
indywidualnymi- rozporządzenia są zawsze aktami normatywnymi, 2.uchwały i zarządzenia mogą być
wydawane w zakresie konstytucyjnych i ustawowych kompetencji organów które je wydają-
rozporządzenia wydaje się na podstawie ustawowego upoważnienia, 3.w uchwale i zarządzeniu powołanie
podstawy prawnej do ich wydania nie jest obligatoryjne- rozporządzenie nie może być wydane bez takiego
powołania, 4.ogłoszenie uchwały bądź zarządzenia w DZ.U odbywa się gdy przepis szczególny tak stanowi
lub organ wydający tak zadecyduje- rozporządzenie jego wejście w życie uzależnione jest od ogłoszenia w
DZ.U i jest to obowiązek obligatoryjny.

34. Przyczyny wyposażenia organów terenowych w kompetencje prawotwórcze

Po pierwsze, skoro do

zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publ. o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na
rzecz innych podmiotów, to rozstrzyganie w tych sprawach musi następować w różnych formach działania, w
tym również przez stanowienie norm prawnych. Po drugie, w działalności prawotwórczej istnieje
konieczność uwzględniania również swoistych warunków terenowych, lokalnych. Uwzględnienie tych
warunków przez organy centralne nie jest możliwe bądź bardzo utrudnione. Natomiast terenowe przepisy
prawne warunki te mogą i powinny uwzględniać. Po trzecie, nie jest możliwe bądź też nie jest celowe
regulowanie wszelkich zagadnień, wszelkich materii nadających się do regulacji prawnej przez organy
centralne. Zagadnienia, które ze względu na swoją wagę nie wymagają uregulowania przez organy centralne,
powinny być pozostawione do regulacji w drodze terenowych przepisów prawnych. Wreszcie wspomnieć
należy, że w razie zdarzeń losowych, nadzwyczajnych nie jest możliwe czekanie i występowanie o regulację
przez organy centralne, lecz konieczne jest podjęcie uregulowania lokalnego. Organy terenowe powinny
posiadać ku temu stosowne upoważnienia.

35. Pojęcie terenowych źródeł prawa.

Akty prawa miejscowego (pojęcie) - Przepisy prawne obowiązujące

na oznaczonej części terytorium państwa a nie na całym jego obszarze i tylko wówczas gdy wydawane są
przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy adm. rządowej. Do aktów takiego typu nie
zaliczamy przepisów wydawanych przez organy samorządu specjalnego skierowane do określonych
członków takich samorządów (np. samorząd lekarski do lekarzy) gdyż nie mają one mocy powszechnie
obowiązujących przepisów prawa. Do aktów prawa miejscowego nie można również zaliczyć aktów
wydawanych przez organy centralne a dotyczące określonego terytorium. Akty prawa miejscowego są
aktami powszechnie obowiązującymi (czyli dotyczą wszystkich mieszkańców oraz podmioty znajdujące się
pod działaniem tych organów stanowiących takie normy prawne), istnieje możliwość normowania
postępowania (sposobu zachowania się), do wydawania takich aktów niezbędne jest upoważnienie
ustawowe, sposób ich ogłaszania jest ściśle określony. Najważniejszą cechą odróżniającą przepisy prawa
miejscowego od przepisów powszechnie obowiązujących jest lokalny charakter miejsca obowiązywania
tych norm, gdyż nie obowiązują one poza obszarem na jakim zostały określone, w zależności od zasięgu
mogą obejmować województwo, powiat lub gminę.

36. Klasyfikacja terenowych źródeł prawa.

Wszystkie terenowe przepisy prawne są przepisami, które są

hierarchicznie usytuowane niżej niż normy prawne ogólne i od tych norm są takie przepisy zależne. Ich
hierarchiczność polega na tym, że tworzenie norm niższego rzędu jest ograniczona normami wyższego
rzędu i one (normy wyższego rzędu) określają przedmiot, zakres i sposób uregulowania norm niższego
rzędu. Przepis nadrzędny może swą treścią nadać kompetencje do wydania przez organ stanowiący przepis
niższego rzędu do uregulowania samego wykonania danej kwestii regulowanej tym przepisem jak również
może on upoważnić organ niższy do samodzielnego regulowania stosunków w ramach tego upoważnienia.
Sposób upoważnienia do wydania norm terenowych źródeł prawa może być szczegółowy lub generalny
(tzw. ogólna norma kompetencyjna). Według takiego podziału przepisy tworzone przez organy terenowe
mogą być: 1.przepisami wydanymi przez organy samorządu terytorialnego, 2.przepisami wydanymi przez
terenowe organy adm. rządowej, 3.przepisami mającymi charakter samoistnych norm w ramach
upoważnień ustawowych, 4.przepisami wykonawczymi.

37. Cechy i znaczenie terenowych źródeł prawa

Terenowe przepisy prawne powszechnie obowiązujące

charakteryzują się możliwością normowania postępowania wszystkich kategorii adresatów, niezbędnością
wyraźnego upoważnienia ustawowego do ich wydania oraz obowiązkiem ogłoszenia ich zgodnego z

prawem. Przez powszechność obowiązywania należy rozumieć prawną możliwość regulowania praw i
obowiązków wszystkich adresatów na terenie działania określonego szczebla samorządowego bądź
terenowej adm. rządowej, adresatami tego prawa mogą być obywatele, organy państwowe i organizacje
społeczne. Terenowe akty prawa mogą obowiązywać na określonym takim aktem terenie, uchwała jednej
gminy nie obowiązuje na terenie sąsiednim gdyż nie została tam uchwalona.

38. Podstawy prawne stanowienia terenowych źródeł prawa

. Obecnie obowiązująca Konstytucja zawiera

przepisy dotyczące terenowych źródeł prawa, które Konstytucja nazywa aktami prawa miejscowego.
Konstytucj zalicza akty prawa miejscowego do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na obszarze
działania organów, które je ustanowiły. Według art.94 Konstytucji organy samorządu terytorialnego oraz
terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie,
ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów, zaś zasady i tryb
wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa. według art.88 ust.1 Konstytucji warunkiem wejścia
w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Obecnie nie ma jednej ustawy zwykłej, która
regulowałaby zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego. Wydawanie takich aktów regulują
przepisy zawarte w kilku ustawach.

39. Podmioty uprawnione do stanowienia aktów prawa miejscowego.

Sejmik województwa, rada powiatu,

rada gminy, wojewoda, dyrektorzy urzędów morskich, okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego.

40. Akty wykonawcze.

W przypadku przepisów wykonawczych musi istnieć upoważnienie ustawowe do

wydania przepisów prawa o takim charakterze. Normy ustawowe określają przesłanki tworzenia norm
niższego rzędu, ich przedmiot, zakres i sposób regulacji prawnej. Przykładem przepisów wykonawczych
mogą być przepisy dotyczące podatków i opłat lokalnych, które są uchwalane odpowiednio przez sejmik
województwa, radę powiatu i radę gminy. Upoważnienie ustawowe do wydania wykonawczego aktu prawa
miejscowego powinno określać organ właściwy do wydania aktu oraz zakres spraw przekazanych. Akty
wykonawcze prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy adm. rządowej. Terenowymi
organami adm. rządowej są wojewodowie oraz kierownicy urzędów rejonowych, zespolonych służb,
inspekcji i straży. Terenowe organy adm. rządowej mogą wydawać akty wykonawcze prawa miejscowego
jedynie w granicach upoważnienia ustawowego. Wojewoda jako terenowy organ adm. rządowej jest
organem monokratycznym i swoim działaniem reprezentuje rząd, może wydawać akty powszechnie
obowiązujące prawa miejscowego oraz przepisy porządkowe. Przepisy porządkowe wydawane są w formie
rozporządzeń i mogą mieć formę aktu samoistnego gdy zostaną spełnione dwa podstawowe warunki, tj.
brak uregulowania w innych ustawach i przepisach powszechnie obowiązujących oraz istnienie zagrożenia
dla dóbr określonych ustawowo (życia, zdrowia i mienia obywateli). Aktami wykonawczymi pozostałych
organów są zarządzenia i mają one charakter wewnętrzny dot. organów służbowo i funkcjonalnie
powiązanych z danym organem.

41. Statuty

Charakter prawny statutów. Na pytanie, jakie problemy mogą być przedmiotem regulacji statutowej, czy tylko

zagadnienia wyraźnie wskazane w ustawie, czy przepisy statutu mogą dotyczyć innych zagadnień, należy udzielić odpowiedzi,
iż w drodze regulacji statutowej jednostki samorządu terytorialnego mogą normować wszystkie zagadnienia ustrojowe
danej jednostki nieuregulowane w odnośnej ustawie. Statut nie może, oczywiście, pozostawać w sprzeczności z przepisami
ustawowymi nie tylko dotyczącymi samorządu terytorialnego na danym szczeblu, ale z przepisami ustaw w ogóle. W doktrynie
niemieckiej podkreśla się, że statuty zawierają normy prawne stanowione przez osoby prawne prawa publicznego dla
uregulowania ich własnych spraw. Do osób prawnych prawa publicznego zalicza się gminy i powiaty, uniwersytety, izby
przemysłowe, handlowe, lekarskie itd. Podkreśla się, iż statuty różnią się od rozporządzeń tym, że nie pochodzą od organów
państwowych, lecz od prawnie samodzielnych podmiotów, które są jednak włączone do organizmu państwa.
Uprawnienie do wydawania statutów jest oparte na generalnym upoważnieniu ustawowym do samodzielnego
uregulowania materii statutowej. Poprzez nadanie uprawnienia do stanowienia statutów państwo przenosi na
wspólnotę samorządową lub inne osoby prawne pewien zakres kompetencji do tworzenia prawa. Korzystanie z tego
uprawnienia należy do istoty podmiotu samorządowego. Stanowienie statutów określa się jako stanowienie
autonomiczne; bywa też nazywane „autonomią statutową", będącą częścią samorządu. Uprawnienia do tworzenia statutów
i zakres regulacji statutowej podlegają następującym ograniczeniom generalnym: 1) pod względem rzeczowym uprawnienia
te ogranicza każdorazowo za okres ustawowo określonych zadań i kompetencji osoby prawnej, 2) pod względem
podmiotowym uprawnienia te ograniczone są do członków danej wspólnoty, 3) zasada wyłączności ustawowej wymaga, aby
ustawodawca podejmował istotne, szczególnie dotyczące praw podstawowych uregulowania, jak np. ustanowienie
obowiązku korzystania z publicznych urządzeń wodo ciągowych czy kanalizacyjnych.. Statuty wydawane są na podstawie
generalnego upoważnienia ustawowego przy wykorzystaniu kompetencji do samodzielnej regulacji stosunków prawnych w
ramach tego upoważnienia.

42. Przepisy porządkowe.

Przepisy porządkowe mogą być wydawane na podstawie generalnego

upoważnienia zawartego w ustawach o administracji rządowej w województwie (art.40), o samorządzie
powiatowym i o samorządzie gminnym. O obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji
morskiej zarządzenia porządkowe wydają dyrektorzy urzędów morskich. Przepisy porządkowe mogą być
wydawane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie
obowiązujących. Wojewoda wydaje przepisy porządkowe w formie rozporządzeń porządkowych. W
przeciwieństwie do przepisów wykonawczych przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszenie
karę grzywny wymierzoną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach. Dlatego akt
prawa miejscowego stanowiący przepisy porządkowe może zawierać przepisy karne, przy czym jedyną
sankcją karną może być kara grzywny w granicach określonych przepisami kodeksu wykroczeń. Obecnie,
po uwzględnieniu zmian, kodeks wykroczeń przewiduje, że grzywnę wymierza się w wysokości od 20zł do
5000zł. W postępowaniu mandatowym- w drodze mandatu karnego- grzywny wymierza się w wysokości
od 10zł do 500zł. Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego reguluje ustawa o ogłaszaniu aktów
normatywnych.

43. Nadzór i kontrola nad stanowieniem aktów prawa miejscowego.

Istota nadzoru nad działalnością

podmiotów nadzorowanych polega na wykonywaniu przez organy nadzoru czynności kontrolnych oraz
podejmowaniu czynności prawnych umożliwiających korygowanie (zmianę bądź eliminację) działań
nieprawidłowych i wadliwych. Według Konstytucji samodzielność jednostek samorządu terytorialnego
podlega ochronie sądowej, zaś działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia
legalności. Nadzór nad aktami prawa miejscowego, stanowionymi przez wojewodę oraz organy rządowej
administracji niezespolonej sprawuje Prezes RM, który uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego
jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania (z rozporządzeniami).
Prezes RM ma uprawnienia do uchylenia aktu prawa miejscowego z powodu niezgodności takiego aktu z
polityką rządu lub naruszeniem zasad rzetelności i gospodarności. Akt Prezesa RM podlega ogłoszeniu w
wojewódzkim dzienniku urzędowym. Ustawa o administracji rządowej w województwie stanowi, iż Prezes
RM ustala, w drodze rozporządzenia, tryb kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez
wojewodę i organy administracji Każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem
aktu prawa miejscowego (wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej), może po
bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis lub organu uprawnionego do uchylenia przepisu w
trybie nadzoru, do usunięcia naruszenia zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.

44. Akty wewnętrzne.

Obok norm prawa powszechnie obowiązującego istnieje dziedzina norm prawa

wewnętrznie obowiązującego i są to akty wewnętrzne adm., które mogą zawierać normy prawne i bardzo
często je zawierają. Kryterium jakie odróżnia akty wewnętrzne od aktów zaliczanych do źródeł prawa
powszechnie obowiązującego jest adresat normy prawnej. Adresatami aktów wewnętrznych są jednostki
organizacyjne oraz pracownicy tych jednostek podporządkowani organom wydającym te akty; w
przypadku zakładów publicznych użytkownicy tych zakładów, np. uczniowie pacjenci. Chodzi więc o
podmioty podporządkowane organowi wydającemu akt organizacyjny lub służbowy. Źródłami prawa
wewnętrznego mogą być uchwały organów kolegialnych i zarządzenia organów monokratycznych. Akty
wewnętrzne mogą nosić różne nazwy, jak, np. regulamin, instrukcja, pismo ogólne, itp. Akty wewnętrzne
regulują różne kwestie jak np. nałożenie na podporządkowane jednostki lub ich organy określonych
obowiązków, mogą mieć cechy interpretacyjne przez nałożenie obowiązku stosowania określonej wykładni
prawa. Cecha charakterystyczną aktów wewnętrznych jest określony krąg adresatów ich obowiązywania;
kierowane są one jedynie do podmiotów podporządkowanych organowi wydającemu ten akt organizacyjny
lub służbowy. Akty takie nie mogą regulować praw i obowiązków obywateli, osób prawnych i ich
organizacji (jeżeli nie znajdują się one w zależności organizacyjnej lub służbowej) i kwestia ta została
uregulowana w przepisach konstytucyjnych. Akty wew. wydawane są na podstawie szczegółowych
upoważnień ustawowych i maja charakter poleceń służbowych regulowanych na podstawie przepisów
regulujących zależność służbową. Akty wew. poddawane są kontroli organu nadzorującego daną jednostkę
wydającą dany akt, może być również wymagane zatwierdzenie takiego aktu przez organ nadzoru.

45. Akty planowania -

z różnych przyczyn nie zawsze możemy zakwalifikować do aktów normatywnych.

Są nimi plany, programy, akty budżetowe oraz akty ustalające normy techniczne. Wg doktryny prawa
niemieckiego normy planu mają charakter: -informacyjny, zawierają pewne dane bądź programy służące
organom adm. publicznej i obywatelom do podejmowania istotnych działań; -imperatywny, wiążą prawnie
adresatów tych norm; -to takie, które swą treścią mogą przyczynić się do pożądanego przez twórcę tej
normy zachowania się adresatów takiej normy. Plany mogą przybierać różne formy, nie wyłączając
charakteru ustawy, o czym może świadczyć istnienie Ustawy Budżetowej na dany rok kalendarzowy.
Kolejną cechą aktów planowania jest szczebel ich tworzenia i tak mogą być akty centralne i lokalne,

różnica pomiędzy nimi dotyczy treści tych aktów. Szczególną rolę w procesie administrowania oraz
podejmowania ważnych decyzji przez organy adm. są plany zagospodarowania przestrzennego, które
odznaczają się zarówno cechą generalności, jak i konkretności, stanowią one podstawę do wydawania
decyzji adm., a nie zastosowanie się do zawartych w nich ustaleń powoduje nieważność decyzji wydanej
sprzecznie z jej brzmieniem.

46. Normy techniczne.

Rozwój faktyczny gospodarki i techniki we współczesnym świecie zmusza państwo

do wkraczania w coraz szersze dziedziny życia codziennego za pomocą tworzenia norm technicznych (jako
norm prawnych). Normy techniczne mają za zadanie stworzenie warunków pozwalających na kooperację
oraz dążenie do podniesienia jakości produkowanych wyrobów. Nadanie normom technicznym charakteru
norm prawnych chroni przed dowolnością i możliwością występowania niekorzystnych zjawisk w
dziedzinie jaką normy techniczne regulują. Z normami technicznymi mamy do czynienia w aspekcie
krajowym i zagranicznym, pozwalają one na ujednolicenie takich dziedzin jak przewozy krajowe, morskie i
lotnicze. Ich wprowadzenie odbywa się w interesie producentów i konsumentów. Zastosowanie norm
technicznych odgrywa istotną rolę w ochronie środowiska i człowieka przed takimi uciążliwościami jak
hałas, promieniowanie, zanieczyszczenia oraz wiele innych aspektów życia człowieka. W Polsce ustawa
dotycząca polskich norm „PN” określa takie zagadnienia jak bezpieczeństwo pracy, podstawowe cechy
jakościowe dla określonych grup wyrobów, zasady projektowania budynków, sporządzania dokumentacji
technicznej itp. Polskie normy ustanawia Polski Komitet Normalizacyjny, który podlega Prezesowi RM.
Obowiązek stanowienia PN może wprowadzać minister właściwy w sprawach należących do zakresu
działań tego ministra. PN są podstawą do oceny wyrobów zarówno krajowych jak i zagranicznych oraz
usług mogących stwarzać zagrożenie lub które służą ratowaniu życia, zdrowia i środowiska.

47. Zwyczaj i prawo zwyczajowe.

Prawo zwyczajowe powstaje przez długotrwałe i jednolite stosowanie

(consuetudo) i przekonanie zainteresowanych, że to stosowanie jest prawnie nakazane (opinio iuris). Prawa
zwyczajowego nie można zaliczyć do źródeł prawa administracyjnego. Inną role należy przypisać
zwyczajom, gdy przepis prawa do nich odsyła, np. o ogłaszaniu aktów normatywnych, że przepisy
porządkowe „ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie
lub w środkach masowego przekazu”. W tym przypadku mają one znaczenie prawne, stają się z mocy
przepisu prawa faktami o doniosłości prawnej.

48. Rola orzecznictwa w procesie administrowania.

Znaczenie orzecznictwa dla administracji można

rozpatrywać w dwojakim aspekcie: 1)Należy ocenić znaczenie orzecznictwa organów administracji
publicznej w indywidualnych sprawach dla rozstrzygnięcia spraw podobnych, 2) Znaczenie orzeczeń
Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego dla praktyki orzeczniczej administracji
publicznej. Zarówno orzeczenia organów administracji, jak i orzeczenia sądowe nie są źródłami prawa
administracyjnego, nie tworzą one prawa. Orzecznictwo administracyjne i sądowe ma jednak znaczenie dla
wykładni przepisów prawa administracyjnego i stosowania tych przepisów w praktyce administracyjnej.
Orzeczenia NSA dotyczą konkretnych spraw. Ocena prawna wyrażona w orzeczeniu sądu
administracyjnego wiąże ten sąd oraz organ administracyjny w danej sprawie. Nie jest ona wiążąca przy
rozpatrywaniu spraw podobnych. Jednakże pozycja NSA powoduje, że organy administracyjne stosują
wykładnie przepisów prawa przyjętą przez sąd administracyjny. W przypadku zastosowania innej wykładni
organ administracyjny musi się liczyć z tym, że jego decyzja w przypadku jej zaskarżenia do NSA zostanie
przez ten sąd uchylona. Uchwały Sądu Najwyższego wiążą tylko NSA, ale wpływają również na
orzecznictwo organów administracyjnych, których rozstrzygnięcia mogą być poddane kontroli sądu
administracyjnego.

49. Zasady publikowania aktów normatywnych

Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych wprowadza zasadę, że

ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. Zasada ta obowiązuje bez wyjątków co do aktów
normatywnych zawierających przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Jedynie ustawa może wyłączyć obowiązek ogłoszenia
aktu normatywnego, o ile nie zawiera on przepisów powszechnie obowiązujących. Zasadą jest, że akty normatywne ogłasza się
niezwłocznie oraz że akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie
czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy, a więc dłuższe vacatio legis.
Zasada ta nie dotyczy przepisów porządkowych. Odstępstwa od tej zasady polegać mogą na skróceniu vacatio legis, a nawet na
nadaniu aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej. I tak w uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą
wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w
życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w
życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym. Nadanie aktowi normatywnemu wstecznej mocy
obowiązującej jest możliwe tylko wówczas, gdy zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.

50. Wejście w życie aktów normatywnych

(to co pogrubione wyżej) Ustawa o ogłoszeniu aktów normatywnych

w sposób szczególny normuje termin wejścia w życie przepisów porządkowych. Chodzi tu o przepisy porządkowe stanowione
przez wojewodów oraz organy samorządu powiatu i gminy. Regułą jest, że przepisy porządkowe wchodzą w życie po
upływie trzech dni od dnia ich ogłoszenia. Jednakże w uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w
życie w terminie krótszym niż trzy dni, a jeżeli zwłoka w wejście w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować
nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenie życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić wejście w życie takich przepisów z
dniem ich ogłoszenia. Należy podkreślić, że przepisy porządkowe ogłasza się nie tylko w wojewódzkim dzienniku urzędowym,
ale przede wszystkim w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego
przekazu. Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu, a nie dzień wydania danego
numeru dziennika urzędowego, który jest dniem ogłoszenia innych aktów normatywnych zamieszczonych w dzienniku
urzędowym.

Ustawa, o której mowa, reguluje sposób obliczania terminu wejścia w życie aktu normatywnego. Przy obliczaniu

terminu wejścia w życie aktu normatywnego określonego w dniach nie uwzględnia się dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przypadków,
gdy akt normatywny wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Zaś terminy wejścia w życie określone w tygodniach, miesiącach lub
latach kończą się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada dniowi ogłoszenia, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu
nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Ustawa o ogłoszeniu aktów normatywnych rozstrzygnęła kwestię ogłaszania aktów
wykonawczych do ustawy przed dniem wejścia w życie ustawy w ten sposób, że akt wykonawczy może być ogłoszony w
okresie od dnia ogłoszenia danej ustawy, a przed jej wejściem w życie. Oczywiście akt wykonawczy nie może wejść w życie
wcześniej niż ustawa.Podstawą do ogłoszenia aktów normatywnych jest ich oryginał podpisany przez upoważniony do
wydania tego aktu organ, a w przypadku orzeczenia sądu lub TK- odpis orzeczenia. Organ wydający dziennik
urzędowy kieruje do ogłoszenia akt normatywny lub odpis orzeczenia, po zamieszczeniu na nich wizy.

51. Pojęcie i rodzaje organów publikacyjnych.

(pojecie)Organy publikacyjne są to organy przeznaczone do

publikowania aktów prawnych. Organy te nazywamy też dziennikami urzędowymi. Wydawane są one
przez właściwe organy przeznaczone do ogłaszania aktów normatywnych, aktów prawnych, ogłoszeń
urzędowych, itd. Możemy wyróżnić dwie kategorie dzienników urzędowych są nimi dzienniki
promulgacyjne i informacyjne. Różnica między nimi polega przede wszystkim na treści i adresacie.
Dziennik promulgacyjny ma za zadanie ogłoszenie określonych aktów prawnych w określony sposób,
publikacja w takim dzienniku nadaje tym aktom moc obowiązującą. Gdyby taki akt nie został ogłoszony w
takim dzienniku spowodowałoby to jego nieważność. Dzienniki informacyjne służą głownie do ogłaszania
aktów dotyczących stosunków wewnętrznych adm. Możemy również wyróżnić dzienniki o charakterze
promulgacyjno-informacyjnym, gdzie oprócz promulgacji aktów prawnych znajdują się materiały
informacyjne. Organy publikacyjne (redagowanie). Dzienniki urzędowe wychodzą numerami, Numer
stanowi dziennik urzędowy wydany w danym dniu. Numeracja dziennika urzędowego biegnie kolejno
przez cały rok kalendarzowy. Termin wydawania poszczególnych numerów dziennika urzędowego nie jest
oznaczony; jest zależny od nagromadzenia się materiału do publikacji oraz pilności ogłoszenia aktów
prawnych. Każdy ogłaszany akt prawny ma swoją pozycję w dzienniku urzędowym. Według art.20 ust.1
ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych dziennik wydaje się z zachowaniem w roku kalendarzowym
kolejności numerów, pozycji i stron. Na każdym numerze dziennika oznacza się dzień jego wydania. Jako
dzień wydania określa się datę nie wcześniejszą od dnia udostępnienia dziennika do sprzedaży w siedzibie
organu wydającego dziennik. Dzień wydania jest dniem ogłoszenia aktów zamieszczonych w danym
numerze. (rodzaje)Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rządowego
Centrum Legislacji: 1) Dziennik Ustaw RP; 2) Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”; 3) Dziennik
Urzędowy RP „Monitor Polski B”; Wydawane przez ministrów kierujących działami administracji
rządowej oraz kierowników urzędów centralnych: 4)dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami
administracji rządowej; 5) dzienniki urzędowe urzędów centralnych; Wydawane przez wojewodę: 6)
wojewódzki dziennik urzędowy.

52. Dziennik Ustaw RP

. Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rządowego

Centrum Legislacji. Należy do dzienników promulgacyjnych. Dziennik Ustaw możemy jednocześnie
zaliczyć do oficjalnych, powszechnie dostępnych źródeł poznania prawa, gdyż znajdują się w nim
ustanowione przez odpowiednie, kompetentne do tego celu organy państwowe. W Dz.U.RP ogłasza się:
1)Konstytucję, 2)ustawy, 3)rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP,
4)rozporządzenia wydawane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów, Prezesa RM, ministrów kierujących
działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących
członkami RM, oraz KRRiT, 4)orzeczenia TK dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dz.U.,
5)uchwały RM uchylające rozporządzenia ministra. W Dz.U. ogłasza się nadto akty prawne dotyczące
wyborów do Sejmu, senatu oraz Prezydenta RP, referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i
referendum ogólnokrajowego, skrócenia kadencji Sejmu, powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia
Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej, stanu wojny i zawarcia pokoju oraz stanów:

wojennego, wyjątkowego i klęski żywiołowej. W Dz.U. zamieszcza się również inne akty prawne, jeżeli
odrębne ustawy tak stanowią.

53. Dziennik Urzędowy "Monitor Polski".

Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa

RM i Rządowego Centrum Legislacji. W Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” ogłasza się: 1)
zarządzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy, 2) uchwały RM i zarządzenia Prezesa RM
wydane na podstawie ustawy, 3)orzeczenia TK dotyczącego aktów normatywnych ogłoszonych w
Monitorze Polskim lub aktów normatywnych, które nie były ogłoszone. W Monitorze Polskim ogłasza się
również uchwały Zgromadz. Narod, Sejmu, Senatu i akty urzędowe Prezydenta RP dotyczące spraw
enumeratywnie wymienionych ustawie, a nadto postanowienia TK: -o stwierdzeniu przeszkody w
sprawowaniu urzędu Prezydenta RP oraz powierzaniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania
obowiązków Prezydenta RP, -w sprawie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi
organami państwa. W Monitorze Polskim ogłasza się uchwały Zgromadz. Narod, Sejmu, Senatu, wyroki
TS i postanowienia Marszałka Sejmu, jeżeli ogłoszenie ich w tym dzienniku jest przewidziane w tych
uchwałach lub postanowieniach albo jeżeli odrębne ustawy tak stanowią. Inne akty prawne, ogłoszenia,
obwieszczenia i komunikaty organów, instytucji i osób są ogłaszane w Monitorze Polskim, jeżeli odrębne
ustawy tak stanowią. Prezes RM może zarządzić ogłoszenie w Monitorze Polskim także innych aktów
prawnych, ogłoszeń i obwieszczeń. W Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski B” ogłasza się:
sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości,
ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w
Monitorze Sądowym i Gospodarczym,
inne akty prawne, a także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia organów, instytucji i osób,
jeżeli odrębne ustawy tak stanowią. Ogłaszanie obwieszczeń i ogłoszeń, o których mowa w pkt.1 i 2, jest
odpłatne. Wysokość opłat określa Prezes RM w drodze rozporządzenia..

54. Wojewódzkie dzienniki urzędowe.

Zasady i tryb wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego

określa w drodze rozporządzenia Prezes RM. Wojewoda prowadzi zbiór wydanych przez siebie wojew. dz.
urzędowych, udostępnia go jednostkom samorządu teryt oraz umożliwia wgląd do tego zbioru. W
dzienniku tym ogłaszane są: -akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji
niezespolonej, jak i przez sejmiki województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty
województwa, powiatu, gminy, -statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów,
-akty Prezesa RM uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy
administracji niezespolonej, -wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa
miejscowego, -porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte miedzy jednostkami
samorządu terytorialnego, jak i między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji
rządowej, -uchwały budżetowe województwa oraz sprawozdania z wykonania budżetu województwa,
-obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy, -statut urzędu
wojewódzkiego, -inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak
stanowią przepisy szczególne.

55. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

Dziennik UE wydawany jest przez Urząd Oficjalnych Publikacji

Komisji Europejskiej w określonych seriach. W serii L (legislacja) ogłasza się: - porządzenia, - dyrektywy, -
decyzje, - zalecenia, - opinie. Seria C przeznaczona jest do publikacji komunikatów, informacji i zawiadomień, w
tym: - streszczeń wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, - protokołów z
posiedzeń Parlamentu Europejskiego, - raportów Trybunału Obrachunkowego, - pisemnych zapytań poselskich
oraz odpowiedzi na nie udzielanych przez Radę lub Komisję, - ogłoszeń o naborze do pracy w instytucjach Unii
Europejskiej, - umów publicznych dotyczących pomocy żywnościowej.W serii S (suplement) publikuje się umowy
publ. dotyczące pracy, dostaw i usług ze wszystkich państw członkowskich UE, umów użyteczności publ., umów
publ. dotyczących instytucji UE, umów Phare i Tacis z państwami środk. i wsch. Europy, umów publ. dotyczących
usług lotniczych i innych. Terenowe organy administracji rządowej zapewniają udostępnianie do nieodpłatnego,
powszechnego wglądu zbiorów Dziennika UE w języku polskim w wersji papierowej lub elektronicznej.
Informacja o miejscu i terminach udostępniania Dziennika UE powinna być podana w urzędzie terenowego
organu adm. rządowej.

56. Monitor Sądowy i Gospodarczy

Przywrócenie w naszym kraju gospodarki rynkowej spowodowało wydanie

ustawy z 22 grudnia 1995 r. o wydawaniu Monitora Sądowego i Gosp. Monitor Sądowy i Go-
spodarczy(M.S.G.)jest ogólnokrajowym dziennikiem urzędowym przeznaczonym do zamieszczania
obwieszczeń lub ogłoszeń. W tym Monitorze ogłasza się: 1. wszystkie wpisy do rejestru handlowego, chyba że ustawa
stanowi inaczej, 2. ogłoszenia wymagane przez Kodeks spółek handlowych i Kodeks postępowania cywilnego, 3.
inne obwieszczenia, jeżeli ich ogłoszenie w M.S.G. jest wymagane przez inne ustawy. Prezes RM określi - w

drodze rozporządzenia -jakie inne ogłoszenia, wymagane lub dopuszczone przez ustawy, mogą być
ogłaszane w Monitorze, o którym mowa. Rozporządzeniem z 15 kwietnia 1996 r. Minister Sprawiedliwości
określił organizację, sposób wydawania i rozpowszechniania oraz podstawy ustalania ceny numerów M.S.G. i
wysokości opłat za zamieszczenie w nim ogłoszenia lub obwieszczenia. Wydawanie M.S.G. należy do
zakresu zadań Ministra Sprawiedliwości, który jednak nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i
obwieszczeń. Podmiot gospodarczy jest obowiązany posiadać w lokalu swojej siedziby numery Monitora
Sądowego i Gosp., w których zamieszczone są ogłoszenia i obwieszczenia dotyczące tego podmiotu. Sądy
rejonowe są zobowiązane udostępnić nieodpłatnie przeglądanie M.S.G.

57. Sprostowania błędów w tekstach aktów prawnych

Może się zdarzyć w praktyce legislacyjnej, że do

ogłoszonego tekstu aktu normatywnego zakradły się błędy. W takim przypadku dokonuje się sprostowania błędu w formie
obwieszczenia. Sprostowanie błędu nie może prowadzić do merytorycznej zmiany tekstu aktu prawnego. Prezes RM, z
własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego organu, prostuje błędy w tekstach aktów ogłoszonych w Dzienniku
Ustaw,MonitorzePolskim i MonitorzePolskimB. Błędy w tekstach aktów prawnych ogłoszonych w innych dziennikach niż
poprzednio wymienione prostują organy wydające te dzienniki. Sprostowanie błędu w tekście jednolitym aktu
normatywnego dokonuje ten organ, który ogłosił tekst jednolity. Sprostowanie błędu ogłasza się w tym samym dzienniku
urzędowym, w którym ogłoszono prostowany akt.

58. Teksty jednolite aktów normatywnych

Akty normatywne są często, czasem zbyt często, zmieniane.

Dlatego przed zastosowaniem jakiegokolwiek aktu normatywnego należy zbadać, czy - po jego wydaniu - nie
został zmieniony, a może nawet zastąpiony innym aktem. Akt późniejszy, który zmienia treść aktu
wcześniejszego nazywa się nowelą; dlatego mówi się o nowelizacji ustawy, rozporządzenia bądź innego aktu
normatywnego. Z zagadnieniem nowelizacji aktów normatywnych wiąże się kwestia opracowywania i ogłaszania tekstów
jednolitych aktów normatywnych, w przypadku gdy pojawia się bardzo obszerna nowelizacja albo gdy jest kilka czy kilkanaście
kolejnych nowelizacji. Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych reguluje ogłaszanie tekstów jednolitych aktów
normatywnych. Jeżeli liczba zmian w ustawie jest znaczna lub gdy ustawa była wielokrotnie uprzednio nowelizowana i
posługiwanie się tekstem ustawy może być istotnie utrudnione, Marszałek Sejmu ogłasza tekst jednolity ustawy". Powołany
przepis ustawy stosuje się odpowiednio do ogłaszania tekstów jednolitych aktów normatywnych innych niż ustawa. Ustawa o
ogłaszaniu aktów normatywnych nakłada na organy adm. rządowej obowiązek współdziałania z Marszałkiem Sejmu przy opra-
cowywaniu tekstów jednolitych ustaw. Tekst jednolity aktu normatywnego ogłasza się w formie obwieszczenia w dzienniku
urzędowym, w którym dany akt normatywny ogłoszono. Np. tekst jednolity ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw, ponieważ
w tym dzienniku ogłaszane są ustawy. Teksty jednolite aktów normatywnych innych niż ustawa ogłasza organ właściwy do
wydania danego aktu normatywnego.

III. Formy działania administracji publicznej

59. Pojęcie prawnej formy działania administracji

–

typ działania adm. publ., cos powtarzalnego, określony

prawem nadający się do wielokrotnego stosowania.

60. Klasyfikacja prawnych form działania administracji publicznej

1) czynności prawne (wydawanie aktów

prawnych)- polega na objawieniu woli przez organ adm. publicznej w celu wywołania określonych
skutków prawnych (powstania, zmiany lub zniesienia stosunków prawnych). Rozróżniamy dwie grupy
czynności prawnych administracji. Czynności: a) administracyjno prawne- gdy adm. działa władczo-
regulowane przez prawo administracyjne (można podzielić na Układ prawa powszechnego i Akty
wewnętrzne adm. publicznej); b) prawa cywilnego- gdy adm. nie działa władczo- regulowane przez prawo
cywilne. 2) inne działania adm. publ. nie będące czynnościami prawnymi- skutek prawny występuje tylko
czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich: a) działania społeczno-
organizatorskie- np. organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym, b) działania
materialno- techniczne (faktyczne)- np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na
zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach, c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie
zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc
dowodowa.

61. Akt generalny w sferze działań zewnętrznych administracji

Aktami generalnymi w układzie zewn.

są

rozporządzenia, zaś w układzie wewnątrzadministracyjnym – instrukcje, zarządzenia wewn., a w układzie
zakładowym regulaminy. Stosując jako kryterium podziału stopień konkretności oznaczenia adresata aktu
najbardziej generalnymi aktami są rozporządzenia; określają one metody (reguły) postępowania, np.
„każdy kto – to…” bądź gdy zaistnieje sytuacja A to ma nastąpić skutek prawny B.

62. Pojęcie i cechy aktu administracyjnego.

Aktem adm. jest władcze działanie prawne organu adm.

skierowane na wywołanie konkretnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych, regulujących

konkretną sprawę skierowaną do konkretnego adresata. Skutek prawny jest celem aktu, który znosi,
zmienia lub tworzy prawa i obowiązki bądź ustala je w sposób wiążący. Podstawą tego aktu jest przepis
prawny. Cechą charakteryst. jest jego władczość. Akt adm. musi pochodzić od organu uprawnionego do
jego wydania, musi mieć podstawę prawną. Jest szczególną formą czynności prawnych organów
administrujących, regulowaną przez przepisy prawa adm. Ma moc obowiązującą wobec adresata.

63. Akty administracyjne deklaratoryjne i konstytutywne.

Można je wyróżnić przyjmując za kryterium

podziału zdeterminowanie aktu adm. przez podstawę prawną. Akt deklaratoryjny- podciąga dany stan
faktyczny pod normę prawna w sposób wiążący. Deklaruje (ustala), że w danej sytuacji adresat aktu ma
określone uprawnienia lub obowiązki których sam akt nie tworzy wynikają one z przepisów prawa. Akty
deklaratoryjne ustalają treść stosunku prawnego, treść i granicę uprawnień i obowiązków adresata aktu. Akt
deklaratoryjny działa od chwili spełnienia przesłanek warunkujących nabycie prawa i dopiero od chwili
wydania takiego aktu można powołać się na swoje prawo. Akt konstytutywny- tworzy, zmienia lub znosi
stosunek prawny przy czym skutek prawny następuje z mocy aktu adm. z chwilą jego wydania (ogłoszenia
lub doręczenia). Występują również w akcie konstytut. elementy deklaratoryjne jak stwierdzenie iż zaszły
przewidziane prawem przesłanki do wydania takiego aktu. Podział na akty konstytutywne i deklaratoryjne
ma przede wszystkim znaczenie dla ustalenia powstania skutków prawnych, czy powstają od chwili gdy
zostają spełnione przesłanki (ex tunc) czy z chwilą wydania aktu (ex nunc). Większe znaczenie ma podział
na akty adm. i poświadczenia. Poświadczenia wydawane są w innym trybie, nie ma od nich odwołania i nie
podlegają one egzekucji.

64. Akty administracyjne w znaczeniu materialnym i formalnym

a) formalnym – akt nie przesądzający o

prawach i obowiązkach adresata aktu

,

b) materialnym – przesądzają o prawach i obowiązkach adresata aktu

65. Akty administracyjne rozstrzygające co do istoty i rozstrzygające o innych sprawach

a)

co do istoty –

jest to akt rozstrzygający o sprawie w której toczy się postępowanie. Aktem rozstrzygającym jest decyzja
adm.; b) o innych sprawach – nie stanowią rozstrzygnięcia o przedmiot w którym toczone jest
postępowanie. Są stosowane w przypadku postępowania jakiegoś problemu przy rozstrzyganiu. Nie
zawsze decyzja jest rozstrzygana merytorycznie, wyjątek: decyzja o umorzeniu postępowania przed
organem.

66. Akty administracyjne wydawane z udziałem i bez udziału woli adresata

a) z udziałem woli adresata –

adresat ma wpływ na fakt wydania aktu. Są to akty dwustronne, np. zmiana imienia

,

b) bez udziału woli

adresata – adresat nie ma wpływu na fakt wydania aktu. Są to akty jednostronne

67. Akty administracyjne negatywne i pozytywne.

Pozytywne- to takie akty, które w całości uwzględniają

żądanie adresata. Milczenie niekiedy może oznaczać akt pozytywny. Negatywne- to takie akty, które
choćby w części nie uwzględniają żądania strony. Adresatowi takiego aktu przysługuje wyjaśnienie na
piśmie i prawo odwołania się od takiego aktu. Np. organizator zgromadzenia publicznego musi o tym
zawiadomić gminę, nie później niż 3 dni a nie wcześniej niż 30 dni przed zgromadzeniem. Jeżeli dany
organ (gmina) nie ma podstaw do wydania decyzji o zakazie zgromadzenia to jej nie wydaje, natomiast
jeżeli znajdzie taka podstawę (np. jest to sprzeczne z prawem o zgromadzeniach) wydaje decyzje o zakazie
zgromadzenia (akt negatywny) od której organizator może wnieść odwołanie do wojewody, a następnie
skargę do NSA.

68. Akty administracyjne uprawniające i zobowiązujące

a) akt uprawniający – przyznaje uprawnienia, jest

aktem pozytywny

m,

b) akt zobowiązujący – przyznaje obowiązki, jest aktem negatywnym, nie trzeba

zgody by zmienić akt.

69. Akty administracyjne samoistne i akcesoryjne

a) akty samoistne – są wydawane samodzielnie

,

b) akty

niesamoistne – nie mogą być wydawane samodzielnie, potrzebny jest do ich wydania jeszcze inny akt

70. Akty administracyjne uznaniowe i związane

Stopień związania treści aktu prawa decyduje o

przydzieleniu aktu do jednej z tych grup

a)akty uznaniowe (swobodne) – są to akty na podstawie

przepisów zezwalających, np. wydawanie świadczeń lub nie przyznanie „czegoś tam”

b) akty związane

– wydawana m.in. na podstawie normy wiążącej, np. norma nakazująca organowi wydanie rozstrzygnięcia

71. Akty administracyjne ostateczne i nieostateczne

Jeżeli nie mamy możliwości z jakichkolwiek przyczyn

zaskarżyć do sądu

a) akty ostateczne – jeżeli nie mamy możliwości odwołania się do sądu

b) jeżeli

istnieje możliwość zaskarżenia do sądu

72. Akty administracyjne prawomocne i nieprawomocne

Jest związana z możliwością zaskarżania aktu

adm. do sądu adm.

73. Akty administracyjne wykonalne i niewykonalne

Akty wykonalne- jeżeli można zastosować środek

przymusu, nakładają obowiązki. Akty niewykonalne – jeżeli nie można zastosować środków przymusu.

74. Akty administracyjne prawidłowe i wadliwe

Akty wadliwe – jeżeli akt narusza którekolwiek z

kryteriów prawidłowości. Akty prawidłowe – zalicza się do nich większość aktów. Kryteria prawidłowości
aktu adm.: *musi być wydany przez uprawniony do tego podmiot zgodnie z prawem ustrojowym;
*powinien być wydany w przewidzianym trybie (w odpowiednim postępowaniu) i formie; * powinien być
zgodny z przepisami prawa procesowego; *powinien być wydany na podst. prawa materialnego i zgodnie z
prawem materialnym.

75. Prawidłowość aktu administracyjnego.

Akt administracyjny jest prawidłowy, jeżeli odpowiada

wszelkim przesłankom stawianym przez porządek prawny. Akt ten jest prawidłowy jeżeli: został wydany
przez właściwy organ (mający kompetencje, uprawnienia), został wydany zgodnie z przepisami prawa
formalnego, jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym. Aby akt adm. był niewadliwy
musi być zachowana bezstronność urzędnika, jego wyłączenie od udziału w załatwianiu sprawy co do
której istnieje wątpliwość zachowania tej bezstronności. Wyłączeniu może podlegać również organ którego
kierownik ma interes w określonym załatwieniu sprawy.

76. Elementy akcesoryjne aktu administracyjnego:

termin, warunek, zlecenie

77. Wadliwość aktu administracyjnego.

Akt adm. jest wadliwy jeżeli narusza jakikolwiek przepis

obowiązującego prawa. Przyczyną wadliwości może być niewłaściwa wykładnia, niewłaściwe
zastosowanie norm prawnych, niedostateczne wyjaśnienie lub błędna ocena istotnych okoliczności
faktycznych. Niezgodność aktu administracyjnego z prawem może dotyczyć różnych jego elementów,
posiadających różny charakter. Dlatego ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną.
Wadliwość istotna może powodować uchylenie lub zmianę aktu. Nie każda niezgodność z przepisami
prawa powoduje nieważność aktu. Przyjmuje się rozwiązanie legislacyjne zgodne z teorią gradacji wad, ich
stopniowaniem, starając się dokonać pewnej klasyfikacji rodzajów wad. Wyróżnia się wady aktu, z którymi
łączy się skutki w postaci wadliwości nieistotnej, wady powodujące wzruszalność aktu (jego uchylenie lub
zmianę) i wady pociągające za sobą nieważność aktu. Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest
aktem ważnym; można co najwyżej dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki albo dokonać
uzupełnienia. Akty dotknięte wadami istotnymi mogą być w sposób przewidziany prawem na wniosek
adresata lub z urzędu, przez organ nadzorczy uchylane lub zmieniane. Takie akty nazywamy aktami
wzruszalnymi.

78. Wzruszalność i nieważność aktu administracyjnego

(pogrubione wyżej)

79. Domniemanie mocy obowiązującej aktu administracyjnego.

Doktryna przyjmuje domniemanie

ważności aktu adm. Domniemanie to polega na tym, że akt adm. uważa się za ważny, dopóki nie zostanie
przez uprawniony organ uchylony. Zasada domniemania ważności aktów adm. nie może obowiązywać tam
gdzie ustawodawca domniemanie takie uchyla tzn. tam gdzie przyjmuje nieważność aktu. Odmowa
wykonania aktu nieważnego może być po prostu nie kiedy obowiązkiem, np. gdy akt nakazuje wykonanie
przestępstwa, a zwrócenie się w danym momencie do organu nadzorczego jest niemożliwe. Adresat może
również nie podporządkować decyzji nieważnej również przed deklaracją nieważności, ale czyni to na
własne ryzyko, ponieważ zarówno organ jak i sąd mogą nie podzielić jego decyzji.

80. Zagadnienie trwałości aktu administracyjnego.

Trwałość aktu administracyjnego lub jego odwołalność

może być określana w przepisach ustawy, które stanowią o wydawaniu aktów w danej dziedzinie. Z
zagadnieniem trwałości aktu adm. łączy się wyrażenie „prawomocność”. Przez wyrażenie „prawomocność”
nauka prawa adm. rozumie dwie instytucje: Prawomocność formalna to inaczej niezaskarżalność aktu
administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez
wniesienie zwyczajnego środka prawnego. Akt prawomocny formalnie nie może być zmieniony ani
zniesiony na skutek wniosku strony; jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo. Akt administracyjny nie
jest formalnie prawomocny dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka prawnego.
Prawomocność materialna polega na tym, że akt administracyjny nie może być zmieniony ani zniesiony,
zarówno na wniosek strony ani też przez organ z urzędu, aktem równorzędnym. Akt prawomocny
materialnie wiąże zarówno strony, jak i organ. Prawomocność materialna oznacza niewzruszalność aktu.

Każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie
można odwrócić. Prawomocność dotyczy aktów adresowanych do stron, aktów na podstawie których ktoś
nabył uprawnienia indywidualne. Z tej przyczyny prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych ani
też poświadczeń. Prawomocność oznacza niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty równorzędne,
ale nie oznacza odporności prawnej na akty wyższej rangi. Ustawodawca powinien chronić prawa nabyte i
dlatego nie powinien korzystać z możliwości pozbawienia w drodze ustawowej uprawnień indywidualnych,
nabytych na podstawie aktów administracyjnych. Prawomocność aktu administracyjnego nie chroni przed
wywłaszczeniem prawa. Wywłaszczenie dokonywane jest w interesie publicznym. Strona, która poniosła
szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie ma prawo do odszkodowania.

81. Moc wiążąca aktów administracyjnych

(pogrubione wyżej)

82. Czynności stwarzające obowiązki dla jednostki w sposób szczególny

83. Umowa cywilnoprawna jako forma działania administracji.

Forma działania przynajmniej dwóch

samodzielnych stron; akt, który dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron. Umowa
jako forma działania administracji ma zastosowanie zwłaszcza w sferze majątkowej; gdy adm. nabywa lub
zbywa określone składniki majątkowe. Kontrahentem może być os. Fizy. lub prawna bądź nawet inny
podmiot administracji. Swoistość umowy, jako formy działania administracji, wynika stąd, że organ
administracji używa umowy jako prawnej formy działania w celu wykonania swoich zadań i dlatego
zawieranie umów przez organy adm. regulowane jest nie tylko przez przepisy prawa cywilnego, ale
również przez prawo adm. Podmioty administracji publ. w celu racjonalnego wykorzystania środków publ.
oraz przeciwdziałaniu korupcji zobowiązane są stosować procedurę zamówień publ., określoną ustawą z 10
czerwca 1994r. o zamówieniach publ. Do umów w sprawach zamówień publ. stosuje się przepisy kodeksu
cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli przepisy ustawy o zamówieniach publ. nie stanowią
inaczej. Spory związane z takimi umowami podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne.

84. Umowa prawa publicznego

– może być zawarta kiedy istnieją co najmniej dwa podmioty. – zakłada

zawsze wykonywanie zadań z zakresu adm. publ., - jest formą, która może być realizowana wyłącznie
wówczas, kiedy przepis na to zezwala. Umowy prawa publ. na podstawie prawa niemieckiego: a) umowa o
charakterze koordynującym - umowa zawierana między podmiotami, które są równorzędne, b) umowa o
charakterze subordynującym – zawierana między nie równorzędnymi podmiotami, umowa między stroną a
organem.

85. Porozumienie

adm. jest instrumentem organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych

im zadań, w szczególności obejmować może sferę stosunków administracyjnoprawnych. Obecnie
porozumienia mogą zawierać gminy z organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez
organy gminy zadań z zakresu adm.i rządowej, co przewiduje art.8 ustawy z 8 marca 1990r. o samorządzie
gminnym. Ta ustawa stanowi też, że „Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie
powierzania jednej z nich określonych przez nie zadań publ”. Według ustawy z 5 czerwca 1998r. o
samorządzie województwa, województwo może zawierać z innymi województwami oraz jednostkami
lokalnego samorządu teryt. z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia
zadań publ. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym przewiduje, że powiat może zawierać z
organami adm. rządowej porozumienie w sprawie wykonywania zadań publ. z zakresu adm. rządowej

86. Umowa administracyjna

- w systemie prawnym, w którym istnieje ta forma działania administracji,

umowa adm. może być zawarta z osobą, w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany
akt adm. Umowę tę zawiera organ adm. ze stroną bądź stronami. Umowa administracyjna może
powodować nawiązywanie, zmianę bądź znoszenie stosunków administracyjnoprawnych. W naszym
porządku prawnym nie ma generalnego upoważnienia dla organów adm. publ. do zawierania tego rodzaju
umów

87. Ugoda administracyjna

- ma charakter ugody pomiędzy stronami postępowania adm., zawieranej przed

organem, przed którym toczy się postępowanie adm. Ugoda ta może być zawarta tylko w indywidualnej
sprawie administracyjnej, wyłącznie w czasie trwania postępowania administracyjnego i to tylko w takiej
sprawie, w której biorą udział co najmniej dwie strony o spornych interesach. Ugoda adm. po jej
zatwierdzeniu przez organ administracji, zastępuje decyzje w sprawie.

88. Akty generalne w sferze wewnętrznej administracji.

89. Polecenia służbowe

(umowy wewn.) - jest aktem indywidualnym, wydawane na podst. ogólnego

upoważnienia wynikającego z norm prawa; - sankcja, środki dyscyplinarne; - wydawane w formie
nadrzędności i podporządkowania służbowego; - podporządkowanie poziome; - podporządk pionowe; -
polecenie musi być w granicach prawa; - musi się mieścić w granicach kompetencji danego podmiotu; -
treść polecenia musi być zgodna z prawem. Jeżeli polecenie jest niezgodne z prawem, pracownik powinien
powiadomić odpowiednią jednostkę, natomiast jeżeli to samo polecenie otrzyma jeszcze raz na piśmie,
powinien wykonać polecenie, ale zawiadomić kierownika o swoich zaostrzeniach. Pracownik może nie
wykonać polecenia, a nawet nie powinien, jeżeli jest ono niezgodne z prawem. Przykłady: załatwienie
spraw.

90. Akty władztwa zakładowego

– forma, która może być stosowana wyłącznie przez organy władztwa

zakładowego

91. Czynności materialno –techniczne

inaczej działania faktyczne

–

przykładowo do nich zaliczyć należy

prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek, sporządzanie maszynopisów, ekspedycję poczty itp.
działania w urzędach, ale nie tylko takie działania, bo również działania na zewnątrz urzędu, jak np.
utrzymanie czystości na ulicach i placach publ., publicznych parkach czy nawet budowę urządzeń publ.

92. Czynności organizatorskie

(społeczno – organizatorskie) – działania, które adm. może podejmować

zawsze, nie jest możliwe stosowanie przymusu – nie ma charakteru władczego; nie może wymuszać
określonych zachowań. Formy organizacji mają zachęcać do wykonywania określonych działań, np.
zorganizowanie festynu, zachęcenie do segregowania śmieci, działania na rzecz ochrony środowiska,
zdrowia, proponowanie dnia bez samochodu.

93. Teorie uznania administracyjnego

94. Pojęcie uznania administracyjnego

Uznanie administracyjne istnieje wówczas, gdy administracja dla urze-

czywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy, gdy norma prawna
nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru
organowi administracyjnemu. Inaczej mówiąc, ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego, przy czym można dokonywać
wyboru między dwiema lub więcej możliwościami

3

. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować,

czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki ze środków wybrać. Oto ujęcie graficzne tego wyboru, przy czym każdy z
nich jest zgodny z prawe Stan Faktyczny: skutek A, B, C

95. Upoważnienie do uznania administracyjnego

96. Rodzaje upoważnienia do uznania administracyjnego

1)

sprawy proceduralne – postępowanie adm.: - w zakresie czynności

dowodowej, możliwość skuteczności danej możliwości, terminy wyznaczone przez organy adm.(organ prowadzący
postępowanie); 2) Sprawy wyjątków od pewnych zasad, sprawy finansowe, płacenie podatków pewnej należności. Nie dotyczy
wyłącznie spraw finansowych, ale również świadczeń społecznych; 3) Dyrektywy wyboru konsekwencji – czynniki, które organ
powinien brać pod uwagę przy stosowaniu uznania adm.; mogą mieć charakter (rodzaje): - dyrektywy faktyczne – mogą
dotyczyć osób fizycznych, wobec których podejmowane jest uznanie o pewne zdarzenia, które miały miejsce, odwołuje do
warunków lokalnych, - dyrektywy odsyłające – czynniki, które polegają na wskazaniu dyrektyw, które należy brać pod uwagę
przy uznaniu, odsyła do normy lub zasady, - dyrektywy kierunkowe – uwzględnienie pewnych wymogów celowościowych czy
politycznych.

97. Dyrektywy wyboru konsekwencji

j.w.

IV. Prawo ustrojowe

98. Pojęcie aparatu administracyjnego.

Określenie zbiorcze dla oznaczenia różnych

jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji publicznej, takich jak organy administracji
publicznej (rządowej, samorządowej), zakłady publiczne, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej
(komunalne), organizacje społeczne, korporacje i upoważnione osoby prywatne. Aparat administracji
tworzą podmioty o różnym charakterze. Przyczyny podziału aparatu administracyjnego na różne jednostki
organizacyjne można podzielić na przyczyny: -funkcjonalne- różne dziedziny administracji wymagają
zróżnicowanych, specjalnych kwalifikacji, innych w administracji służby zdrowia, a innych w administracji
obrony kraju; -terytorialne- ze względu na podział terytorialny i wagę spraw występujących, inną np. w
gminie a inną w skali całego kraju; -organizacyjne- inne są powiązania miedzy organami samorządowymi,
a inne między samorządem a administracją rządową czy między organami administracji rządowej
wzajemnie. Jednostki wchodzące w skład aparatu administracyjnego nazywane są podmiotami
administracyjnymi.

99. Podmioty administracji publicznej.

1. Państwo jest pierwotnym podmiotem administracji. Gdy

podmioty administracji są nie tylko pod względem organizacyjnym, ale również pod względem prawnym
usamodzielnione, to są osobami prawnymi prawa publicznego. 2. Do osób prawnych prawa publicznego
zalicza się korporacje, zakłady i fundacje. Samodzielność prawna umożliwia im wykonywanie
administracji na własną odpowiedzialność. Podmioty te są jednak związane z państwem. W swej
działalności związane są ustawami państwowymi i poddane są nadzorowi państwowemu. Mogą być
określane jako pochodne podmioty administracji zdecentralizowanej. 3. W doktrynie niemieckiej wyróżnia
się podmioty, które nie posiadają osobowości prawnej prawa publicznego, ale mimo to są powołane do
realizacji zadań administracyjnych we własnym zakresie i na własną odpowiedzialność, o ile są
wyposażone w przysługujące im uprawnienia i obowiązki. 4. W pewnym, niewielkim zakresie państwo
rezygnuje z wykonania określonych zadań administracyjnych przez własne organy bądź przez powoływane
przez siebie organizacje publicznoprawne i przekazuje wykonanie zadań administracyjnych osobom
prywatnym i przyznaje im w tym zakresie uprawnienia władcze. Są to osoby prawnie samodzielne i
działające na własną odpowiedzialność, więc można je zaliczyć do podmiotów administracji. 5.
Administracje można wykonywać również w formach prawa cywilnego i to nie tylko przez to, że
administracja publiczna posługuje się cywilnoprawnymi formami działania, lecz również przez to, iż
tworzy ona osoby prawne prawa prywatnego i powierza im wykonywanie określonych zadań
administracyjnych. Te podmioty są prawnie samodzielne i występują jako podmioty administracji
zorganizowane według prawa prywatnego. Możliwe jest, że taki podmiot zostanie upoważniony do
wykonywania określonych zadań administracyjnych w formach władczych i wskutek tego uzyska status
podmiotu upoważnionego.

100. Koncentracja i dekoncentracja

Przy koncentracji- punkt ciężkości administrowania spoczywa w

rękach organów naczelnych, centralnych, które decydują we wszystkich ważnych sprawach, a więc ciężar
administrowania znajduje się w rękach nielicznych organów. Przy dekoncentracji punkt ciężkości
administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań
administracji. W przypadku dekoncentracji następuje przekazanie właściwości do załatwienia spraw
administracyjnych w dół, organom niższym, przy zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania
wytycznych, poleceń, rozkazów. Dekoncentracja nie przesądza o niezależności czy samodzielności
organów administracji zdekoncentrowanej.

101. Centralizacja i decentralizacja.

Zasada centralizacji polega na tym, że w określonej sferze

właściwości (kompetencji rzeczowej) system organów administracji jest zorganizowany w ten sposób, ze
podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych. Organy niższe mają jedynie pozycję
organów przygotowujących rozstrzygnięcia. Wtedy zbiega się koncentracja z centralizacją (mówi się
wówczas o centralistycznym systemie organizacji administracji). Odmianą systemu centralistycznego może
być taki system, iż rozstrzygnięcie należy wprawdzie do organów niższych szczebli, ale organy te,
podejmując rozstrzygnięcia, są podporządkowane poleceniom i dyspozycjom organu wyższego.
Centralizacja wiąże się nierozłącznie z hierarchicznym podporządkowaniem organów administracji
niższych szczebli organom wyższym. Decentralizacja- jest to przesunięcie ciężaru administrowania na
organy niższych szczebli (dekoncentracja) połączone z wyposażeniem tych organów w samodzielność i
względną niezależność. Przez decentralizację rozumie się taki system organizacji administracji, w którym
organy niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Prowadzi to do
samodzielnego, wolnego w określonym zakresie od ingerencji organów wyższych, wykonywania
administracji. Decentralizacja ma– w porównaniu z centralistycznym systemem- określone zalety, które
jednak nie zawsze muszą występować. Do zalet decentralizacji zalicza się: -zbliżenie podmiotu
decydującego do załatwianej sprawy; dotyczy to przede wszystkim decentralizacji terytorialnej, -lepszą
możliwość kierowania procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej
organizacji, -większą przejrzystość, która prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad i ich źródeł,
-mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji, -zwiększenie poczucia odpowiedzialności
związane z gotowością jej ponoszenia dzięki lepszemu poznaniu całokształtu podejmowanych
rozstrzygnięć, -zwiększenia potencjału wprowadzania nowości. Decentralizacja nie oznacza pełnej
niezależności, gdyż chociażby zasada praworządności wymaga jednolitego stosowania prawa w całym
państwie. Dlatego z systemem administracji zdecentralizowanej wiąże się instytucja nadzoru. Organy
administracji zdecentralizowanej poddane są nadzorowi.

102. Hierarchiczne podporządkowanie

(zasada). Z hierarchicznym podporządkowaniem nierozłącznie

wiąże się centralizację. Zasada hierarchicznego podporządkowania przejawia się w podwójnej zależności: -
Zależność służbowa polega na tym, że nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń

służbowych przez organ wyższy organom niższym; -Zależność osobowa polega na tym, że organ wyższego
stopnia ma prawo obsadzenia stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli,
zwolnień, awansów, nagradzania, pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar. Zasada
hierarchicznego podporządkowania występuje nie tylko w stosunkach organ niższy a organ niższy, ale
również w stosunkach miedzy urzędnikami, pracownikami aparatu administracyjnego a ich przełożonymi,
w układzie przełożony a osoby mu podporządkowane. Zasada hierarchicznego podporządkowania jest w
praktyce realizowana w różnym nasileniu (inaczej w wojsku, inaczej w administracji cywilnej). Zasada
hierarchii charakteryzuje się następującymi cechami: 1. poszczególni członkowie organizacji lub jednostki
organizacyjne mają w układzie stopniowym określoną rangę; 2. ta ranga związana jest zasadniczo z
prawem wydawania zarządzeń albo z obowiązkiem ich wykonania; 3. stosunek nadrzędności obejmuje
prawo kontroli oraz uzyskania informacji od jednostek podległych (otrzymywania sprawozdań); 4.
występuje podwójna zależność: służbowa i osobowa. Hierarchiczne podporządkowanie (wady i zalety adm.
opartej na hierarchicznym podporządkowaniu). Zalety: -jednolitość działania aż do najniższego stopnia;
-łatwe ustalenie, uzasadnienie i wyegzekwowanie odpowiedzialności; -eliminowanie sporów
kompetencyjnych; powstałe spory rozstrzyga wspólny przełożony; -jasny układ kompetencji w działaniach
na zewnątrz, wobec obywateli. Wady: -nie ma prawnego ograniczenia wydawania poleceń służbowych
przez organ wyższy organom niższym; -organ niższy nie jest wyposażony w prawna niezależność; -organ
wyższego stopnia ma prawo obsadzania stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych
szczebli (zwolnień, awansów); -organ wyższy ma prawo pociągania do odpowiedzialności i wymierzania
kar organowi niższemu.

103. Pojęcie nadzoru

Nadzór oznacza kontrolę oraz możność podjęcia prawem przewidzianych środków,

wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszenia (uchylenia, stwierdzenia nieważności)
jego aktów. Organ nadzorujący ma prawo kontroli działań organu nadzorowanego, a nadto możliwość
wiążącego wpływania na podmioty nadzorowane. Istnieję różne stopnie nadzoru- od niewielkiego, bardzo
ograniczonego aż do granic hierarchicznego podporządkowania. Przy nadzorze wolno stosować środki
nadzoru przewidziane przez prawo i tylko w przypadkach przewidzianych przez przepisy prawne. Jedność
kierunku działania organów administrujących może być zagwarantowana- w przypadku decentralizacji-
właśnie dzięki środkom nadzoru. Środki nadzoru można podzielić na środki nadzoru represyjnego oraz
środki nadzoru prewencyjnego.

104. Środki nadzoru.

Można je podzielić na środki nadzoru represyjnego oraz środki nadzoru

prewencyjnego. Środki nadzoru represyjnego mogą być zastosowane w przypadku naruszenia prawa, w
jego następstwie. Do tej kategorii środków można zaliczyć: -żądanie informacji przez organ nadzoru o
wszystkich sprawach poddanych nadzorowi; -uchylenie przez organ nadzoru aktu prawnego naruszającego
prawo bądź prawo żądania uchylenia takiego aktu przez organ, który akt wydał; -zarządzenie, organ
nadzoru może zarządzić, aby organ nadzorowany wykonał ciążący na nim obowiązek w wyznaczonym
terminie; -zarządzenie zastępcze; -ustanowienie organu komisarycznego, stosuje się w przypadku
odwołania czy rozwiązania organu kolegialnego bądź zawieszenia go w czynnościach. Organ
komisaryczny działa w miejscu organu właściwego na koszt instytucji nadzorowanej. Do środków nadzoru
prewencyjnego zaliczyć można: -uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru;
-zatwierdzenie aktu prawnego organu nadzorowanego przez organ nadzorczy; -ustalenie budżetu jednostki
nadzorowanej przez organ nadzoru, jeśli jednostka nadzorowana nie uchwali budżetu w określonym
prawem terminie.

105. Pojęcie organu administracji publicznej.

Wyróżniamy organy kolegialne i monokratyczne. Warunki,

jakie powinien spełniać organ administracji rządowej: -stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji
rządowej; -działa w imieniu i na rachunek państwa; -uprawniony jest do korzystania z środków władczych;
-działa w zakresie przyznanych mu kompetencji (zakres działania, zadania, uprawnienia i obowiązki).
Jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania administracji publicznej przez swoje organy z
wyjątkiem rozstrzygnięć podejmowanych w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum).
Organy tych jednostek są: -wyodrębnione organizacyjnie; -działają w imieniu i na rachunek danej jednostki
samorządu; -korzystają ze środków władczych; -działają w zakresie przysługujących im kompetencji. Inne
podmioty administracji publicznej mają również swoje organy, z tym że ich organy działają w imieniu i na
rachunek tych podmiotów. I tak każdy zakład publiczny posiada organ jednoosobowy, a z reguły również
organ kolegialny lub organy kolegialne. Organy wchodzą w skład organizacji administracji publicznej w
państwie. Wszystkie organy administracji publicznej podległe są ustawom. Organ administracji publicznej
posiada uprawnienie do korzystania ze środków władczych. Element ten wyróżnia organy administracji
publicznej spośród innych osób prawnych. Na zewnątrz korzystanie ze środków władczych przejawia się w
uprawnieniu do stanowienia aktów prawnych posiadających moc obowiązującą, zagwarantowaną

możliwością zastosowania środków przymusu państwowego w celu doprowadzenia do ich wykonania.
Istotną cechą charakterystyczną organu jest przyznanie mu określonych prawem kompetencji.

106. Organ administracji publicznej a "urząd".

Organ- organ posiada określoną przez prawo formę

organizacyjną, która czyni z niego pewną organizacyjną jedność. Organy są: -wyodrębnione
organizacyjnie; -działają w imieniu i na rachunek danej jednostki; -korzystają ze środków władczych;
-działają w zakresie przysługujących im kompetencji. Organy podległe są ustawom. Urząd- jest to
zorganizowany zespół pracowników państwowych lub samorządowych (kolektyw), przydzielony do
pomocy organowi administracji i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu.

107. Organy administracji państwowej, rządowej i samorządowej

Adm. rządowa jest zbudowana na

zasadzie hierarchicznego podporządkowania, tzn. organy wyższe mogą wydawać polecenia służbowe
organom niższym. Adm. rządowa na obszarze województwa wykonują następujące organy:
- wojewoda będący przedstawicielem Rady Ministrów w terenie, - kierownicy zespolonych służb inspekcji
i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu wojewody( z ustawowego
upoważnienia) lub własnym (jeśli ustawy tak stanowią), - organy administracji niezespolonej, - działający
pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i
kompetencje określone w ustawach, - organy samorządy terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań
administracji rządowej wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia, - organy innych samorządów,
jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia

108. Organy centralne i terenowe.

W przypadku tego podziału kryterium stanowi terytorialny zasięg

działania organu. Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego
państwa, a organem terenowym- organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części
terytorium państwa. Ten podział organów zakłada, iż terytorium państwowe podzielone jest na mniejsze
jednostki terytorialne, przy zastosowaniu zasadniczego bądź specjalnego podziału terytorialnego. Obecnie
w Polsce wszystkie organy naczelne są jednocześnie organami centralnymi, ponieważ realizują swoje
kompetencje na terytorium całego państwa.

109. Organy naczelne i inne.

W świetle postanowień Konstytucji dotyczących RM, jej składu oraz

ministrów, jak i uregulowań zawartych w ustawach zwykłych, do naczelnych organów administracji
rządowej zaliczyć należy samą RM, Prezesa RM, ministrów oraz osoby powołane do składu Rządu w
trybie art.147 ust.4 Konstytucji, gdyż do nich- według art.149 ust. 2 Konstytucji- stosuje się odpowiednio
przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej. Konstytucja nie wyróżnia
naczelnych organów administracji rządowej, zaś ustawodawstwo zwykłe stopniowo odchodzi od
wyróżniania takiej grupy organów. Według art.10 ust.2 Konstytucji Prezydent RP sprawuje władzę
wykonawczą; jest więc organem władzy wykonawczej obok RM. Przepisy Konstytucji przyznają
Prezydentowi liczne kompetencje z zakresu administracji. Chociaż Prezydent jest organem o podstawowym
znaczeniu dla państwa, a nie tylko dla administracji, to jednak można go zaliczyć do naczelnych organów
administracji ze względu na sprawowanie władzy wykonawczej oraz zakres jego kompetencji ze sfery
administracji. Pozostałych, a więc innych organów adm. zarówno centralnej, jak i terenowej, nie zalicza się
do naczelnych organów adm.

110. Organy o kompetencji generalnej i szczególnej

111. Organy kolegialne i monokratyczne.

Kryterium podziału stanowi struktura organu, liczba osób

tworzących organ, czy jest to jedna osoba (organ monokratyczny), czy wiele osób (organ kolegialny). Z
reguły w systemie administracji publicznej występują zarówno organy jednoosobowe, jak i organy
kolegialne. Organy jednoosobowe są powoływane do załatwiania spraw konkretnych, licznych,
wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy niezbędna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasno
określoną odpowiedzialność. Organy kolegialne tworzy się do tego, aby ustalały ogólne kierunki działania,
cele strategiczne, założenia polityki w poszczególnych dziedzinach działalności państwa.

112. Organy decydujące i pomocnicze

Organy decydujące to organy, które mogą rozstrzygać sprawy w

drodze czynności prawnych, a organy pomocnicze- to takie organy, które mogą tylko występować z
inicjatywą czy też opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też wykonywać
jedynie czynności kontrolne.

113. Organy zawodowe i społeczne

Organ zawodowy składa się lub jest obsadzony przez osoby, które z

tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania. Chodzi o osoby, które są zatrudnione w

danym organie, a więc o urzędników służby cywilnej, pracowników państwowych czy samorządowych. Za
organ społeczny uważa się taki organ, w skład którego wchodzą osoby traktujące swą pracę (działalność) w
organie honorowo. Nie otrzymują one z tego tytułu stałego wynagrodzenia będącego podstawą ich
utrzymania. Mogą natomiast otrzymywać diety czy ekwiwalent za utracony zarobek, ale nie jest to
równoznaczne z otrzymywaniem wynagrodzenia za pracę.

114.

Pojęcie zakresu działania i kompetencji organów

115. Rodzaje właściwości organów.

Właściwość rzeczowa dotyczy przydzielonych danemu organowi

kategorii spraw; Właściwość miejscowa, zwana też terytorialną, dotyczy przestrzeni działania organu;
Właściwość instancyjna zakłada wielostopniową organizację administracji i rozstrzyga, którego stopnia
organ jest właściwy do załatwiania sprawy. Ustalenie, jaki organ jest organem I instancji przesądza z kolei
o tym, jaki organ jest organem II instancji; Właściwość funkcjonalna odnosi się do określenia, który z
wewnętrznych organów danego podmiotu jest właściwy do załatwienia danej sprawy. Z reguły jest to
kwestia wewnętrznej regulacji prawnej w ramach danego podmiotu. Przepisy prawa mogą wymagać, aby
daną sprawę załatwiała osoba będąca organem.

116. Pojęcie zakładu publicznego

Podstawową jednostką organizacyjną realizującą zadania administracji świadczą-

cej jest zakład administracyjny, zwany też zakładem publicznym. Pojęcie zakładu ukształtowało się w doktrynie prawa
administracyjnego już w XIX wieku. Obejmowało ono intytucje, które, nie będąc organami administracji publicznej,
były tworzone w celu trwałego realizowania zadań administracji albo -jak to określano w doktrynie francuskiej - do
prowadzenia specjalnej służby publicznej

5

.W doktrynie polskiej zakłady, o których mowa, nazwano zakładami pu-

blicznymi. O nich pisał pod koniec XIX wieku F. Kasparek, że „zakłady publiczne, np. szkoły, szpitale, mogą być przy
zachowaniu istniejących przepisów przez wszystkich używane"

6

. W okresie dwudziestolecia międzywojennego zakładom

publicznym poświęcił monografię Wit Klonowiecki. Według niego zakład publiczny jest zespołem osób, rzeczy i praw,
zorganizowanych przez administrację publiczną i trwale z nią związanym, przeznaczonym do indywidualnego
użytkowania przez inne osoby uprawnione lub zobowiązane, przy czym w sporach między zakładem a
użytkownikiem, przynajmniej w kwestii możności korzystania z zakładu, wyłączona jest droga sądowa. Klonowiecki
wykazał, że „zakłady publiczne samoistne są podmiotami administracji publicznej; będąc osobami prawnymi
sprawują funkcje administracji publicznej samodzielnie, nie podlegają władzy hierarchicznej organów administracji
rządowej, są zatem jedną z form decentralizacji"

7

. Po drugiej wojnie światowej w monografii poświęconej zakładowi,

wydanej w 1969 r., pojawiło się pojęcie zakładu administracyjnego w znaczeniu formalnym i materialnym. Za zakład
administracyjny w znaczeniu formalnym uważano państwową jednostkę organizacyjną nie będącą ani organem
państwowym (urzędem), ani przedsiębiorstwem państwowym, zaś za zakład w znaczeniu materialnym -
państwową jednostkę organizacyjną nie będącą organem państwowym, która dla wykonania swoich
państwowych zadań ma prawo nawiązywać stosunki administracyjnoprawne

8

. Obecnie pojęcie zakładu należy

sformułować w ten sposób, że zakładem publicznym jest jednostka organizacyjna, nie będąca organem
państwowym (urzędem) ani organem samorządu, która została powołana do wykonywania zadań
publicznych i jest uprawniona do nawiązywania stosunków admi-nistracyjnoprawnych. Jest to, oczywiście,
jednostka organizacyjna wyposażona w zespół środków osobowych (personel) i rzeczowych, realizująca
zadania publiczne i korzystająca z władztwa zakładowego.

117. Rodzaje zakładów publicznych.

Jednostkami organizacyjnymi, które podlegają pod pojęcie zakładu

publicznego są szkoły, przedszkola, zakłady opieki zdrowotnej, zakłady pomocy społecznej, biblioteki
publiczne, domy kultury, muzea, izby wytrzeźwień, zakłady karne i inne.

118. Władztwo zakładowe.

Władztwo zakładowe wynika z upoważnienia organów zakładu do

abstrakcyjnych, jak i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Istotę władztwa zakładowego
stanowi zakres upoważnień dla organów zakładu do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z
użytkownikami zakładu, jak również z osobami, które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze.
Władztwo zakładowe powinno być wykorzystywane tylko do osiągnięcia celów zakładu. Władztwo
zakładowe jest częścią władztwa państwowego. Władztwo zakładowe- zakłady publiczne.

119. Użytkownicy zakładów publicznych

Zakłady publiczne istnieją w celu świadczenia usług ich

użytkownikom, a więc uczniom, studentom, chorym, czytelnikom itp. Użytkownicy są podmiotami, w stosunku
do których ma zastosowanie władztwo zakładowe, realizowane przez organy zakładu. Zakres władztwa
zakładowego może być większy lub mniejszy. Mając to na uwadze można mówić o władztwie zakładowym
obejmującym prawo do stanowienia norm ogólnych (abstrakcyjnych) i norm indywidualnych (konkretnych)
oraz o władztwie zakładowym obejmującym uprawnienie do stanowienia tylko norm indywidualnych.
Władztwo zakładowe powinno być wykorzystywane tylko do osiągnięcia celów zakładu. Dlatego też jego

zakres jest zależny od rodzaju zakładu; innyjest zakres władztwa w zakładzie karnym, inny - w szkole, a
jeszcze inny - w szpitalu czy bibliotece. Prawna regulacja dopuszczania obywateli do korzystania ze
świadczeń zakładowych może być różnie ukształtowana. Przepisy prawa mogą ustanawiać dla określonych
podmiotów (dla wszystkich obywateli bądź oznaczonych ich kategorii) prawo gwarantujące im świadczenia
zakładów określonego typu (np. prawo korzystania z bibliotek publicznych). Ustawy mogą ustanawiać
obowiązek prawny korzystania ze świadczeń zakładów publicznych. Może też istnieć taka sytuacja, iż przepisy
prawa nie tworzą prawa podmiotowego ani nie ustanawiają obowiązku prawnego korzystania ze świadczeń
zakładowych. Obywatele mieli prawo podmiotowe do bezpłatnego korzystania z bibliotek publicznych. Ustawa z
27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, póz. 539,1998 r. Nr 106, póz. 668 i z 2001 r. Nr 129, póz. 1440)
stanowi, że „biblioteki publiczne są organizowane w sposób zapewniający mieszkańcom dogodny dostęp do
materiałów bibliotecznych i informacji" (art. 19 ust. 1). Gmina ma obowiązek organizować i prowadzić co
najmniej jedną gminną bibliotekę publiczną wraz z odpowiednią liczbą filii i oddziałów oraz punktów
bibliotecznych. Samorząd powiatu i województwa organizują i prowadzą co najmniej jedną bibliotekę publiczną
(powiatową, wojewódzką). Przykładem obowiązkowego korzystania z zakładu publicznego jest obowiązek
szkolny. Art. 15 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, póz. 329 z późn. zm.)
przewiduje, że nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia. Zaś „obowiązek szkolny dziecka
rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat oraz
trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia". Obowiązek korzystania z
niektórych zakładów wynikać może z orzeczenia sądu. Dotyczy to takich zakładów, jak zakłady karne i
zakłady leczenia odwykowego dla alkoholików. W przypadku, gdy przepisy prawa nie tworzą praw
podmiotowych ani nie ustanawiają obowiązku prawnego korzystania ze świadczeń zakładów określonego typu,
wyłania się problem ustalenia kryteriów dopuszczania do korzystania ze świadczeń, gdy zapotrzebowanie na te
świadczenia przekracza możliwości zakładów do realizacji świadczeń. Wówczas konieczne jest przestrzeganie
zasady równości praw obywateli do korzystania ze świadczeń zakładów publicznych oraz zasady
sprawiedliwego rozdziału świadczeń zakładowych. Zasada równości praw obywateli do korzystania ze
świadczeń zakładowych wynika z konstytucyjnej zasady równości praw obywateli oraz z konstytucyjnej zasady,
iż Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwości społecznej. Ocena potrzeby uzyskania świadczeń zakładowych nie polega na ocenie
prawniczej, ale na ocenie, której dokonać może specjalista dysponujący wiedzą w określonym zakresie (np.
specjalista-egzaminator kandydatów na studia wyższe czy lekarz oceniający potrzebę przyjęcia chorego do
szpitala).Przyjęcie w poczet użytkowników zakładu publicznego następuje w drodze aktu podjętego przez
upoważniony organ zakładu. Akt ten zostaje podjęty w wyniku oświadczenia woli użytkownika (kandydata)
zakładu bądź jego przedstawiciela ustawowego albo na skutek aktu prawnego właściwego organu państwowego
(np. orzeczenia sądu). Z chwilą przyjęcia danej osoby w poczet użytkowników staje się ona podmiotem praw i
obowiązków, które przysługują bądź obciążają użytkowników zakładu danego typu. Prawa i obowiązki
użytkownika zakładu wynikają z ustaw i aktów wykonawczych, jak również ze statutów i regulaminów
zakładowych. I tak np. art. 19 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, póz. 408
z późn. zm.) przewiduje, że „pacjent ma prawo do: 1) świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom
wiedzy medycznej, 2) wyrażania zgody lub odmowy jej udzielenia na określone świadczenia - po uzyskaniu
odpowiedniej informacji, 3)uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia, 4) poszanowania j ego intymności i
godności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych, 5) umierania w spokoju i godności" (art. 19 ust. 1).
Prawo do korzystania ze świadczeń zakładowych realizowane jest tylko przez pewien krótszy lub dłuższy czas, a
więc przejściowo. Z różnych przyczyn prawo to może wygasnąć. Do przyczyn wygaśnięcia tego prawa zalicza się
osiągnięcie przez użytkownika celu, dla którego stał się użytkownikiem, rezygnację z korzystania ze świadczeń
zakładowych, gdy korzystanie to było dobrowolne, zwolnienie z zakładu, gdy korzystanie było obowiązkowe,
skreślenie z listy użytkowników (np. w wyniku zastosowania kary dyscyplinarnej), z powodu likwidacji zakładu i
wskutek śmierci użytkownika. Tak więc prawo korzystania z zakładu wygasa na skutek zdarzeń wywołujących
skutki prawne (śmierć), oświadczeń woli użytkownika (rezygnacja z korzystania) oraz wydania stosownego
aktu prawnego.

120. Pojęcie i cechy fundacji.

(geneza, pojęcie i cechy). Fundacja jest instytucją opartą na majątku

przeznaczonym przez jej założyciela na określone, niegospodarcze cele. Fundacja może być ustanowiona
dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona
zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna,
ochrona środowiska i zabytków. Fundatorem może być osoba fizyczna niezależnie od obywatelstwa i
miejsca zamieszkania bądź osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji
powinna znajdować się na terytorium RP. Fundator wskazuje cel fundacji oraz składniki majątkowe
przeznaczone na jego realizację. Fundacja dział na podstawie przepisów ustawy i statutu. Statut fundacji
określa jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres jej działalności, skład i organizację
zarządu i jego członków oraz ewentualnie zawiera inne postanowienia. Fundacja uzyskuje osobowość

prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji, który prowadzi Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego
Warszawa. W stosunku do fundacji korzystającej ze środków publicznych minister i wojewoda mogą
występować do sądu o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem
albo z postanowieniami jej statutu lub przepisami prawa. W naszym systemie prawnym można mówić o
fundacjach, które służą osiągnięciu celów publicznych, a których działalność jest poddana nadzorowi
organów administracji rządowej. Nie są to fundacje prawa publicznego, a więc takie fundacje, które są
tworzone przez państwo w drodze ustawy albo na podstawie upoważnienia ustawowego.

121. Rodzaje fundacji.

Fundacja prawa publicznego uzyskuje od państwa kapitał i inne środki majątkowe w

celu wykonania zadań publicznych i jest wyposażona we władztwo państwowe. Fundacja taka różni się od
zakładu tym, że jej cel jest ustalony na trwałe w akcie o ustanowieniu fundacji przez fundatora. W
przypadku zakładu jego cele zależne są od podmiotu tworzącego zakład. (Ustawą z 5 stycznia 1995rr. o
fundacji- Zakład Narodowy imienia Ossolińskich ustanowiono fundację pod nazwą „Zakład Narodowy
imienia Ossolińskich”; Ustawą z 20 lutego 1997r. ustanowiona została fundacja pod nazwą „Centrum
Badania Opinii Społecznej”). Fundacje niepaństwowe- tworzone wolą osób fizycznych z majątku
prywatnego (np. Fundacja Zakłady Kórnieckie). W naszym systemie prawnym można mówić o fundacjach,
które służą osiągnięciu celów publicznych, a których działalność jest poddana nadzorowi organów
administracji rządowej.

122. Zakład imienia Ossolińskich

123. Zakłady Kórnickie

Ukazała się ustawa z 18 września 2001 r. o fundacji - Zakłady Kórnickie (Dz.U. Nr

130, póz. 1451), która ustanawia fundację pod nazwą „Zakłady Kórnickie" zwaną dalej „zakładami". Motywy
ustanowienia tej funda wynikają ze wstępu do ustawy, który brzmi: „Dążąc do umożliwienia kontynuacji tradycji fundacji
„Zakłady Kórnickie" ustanowionej ustawą z dnia 30| lipca 1925 r., a powstałej z oddanego Narodowi Polskiemu majątku
nieruchomego Jadwigi z Działyńskich Zamoyskiej i Władysława Zamoyskiego, stanowi się, co następuje: Celami Zakładów są:
1.popieranie i rozwijanie nowoczesnego rolnictwa poprzez upowszechnianie kultury rolniczej, oświaty,
wartościowych rozwiązań agrotechnicznych oraz prowadzenie wzorcowych gospodarstwa rolnych, 2.
działanie na rzecz edukacji rolnej i działalności naukowo-badawczej poprzez zakładanie szkół rolniczych,
wspieranie nowoczesnego kształcenia, fundowanie stypendiów, organizowanie działalności upowszech-
niającej racjonalne gospodarowanie zasobami rolnymi, 3. propagowanie idei pracy organicznej, 4. działanie
na rzecz poprawy warunków życia i pracy mieszkańców związanych z terenami Zakładów, zamieszkałych
na terenach lub w pobliży terenów Zakładów, w tym wspieranie inicjatyw społecznych, 5. wspieranie placówek Polskiej
Akademii Nauk - Biblioteki Kórnickiej i Instytutu Dendrologii.Dla realizacji wymienionych celów Zakłady zostały wyposażone
w majątek obejmujący nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, wymienione w załączniku do ustawy, które były
własnością fundacji „Zakłady Kórnickie", bez prawa zbywania tego majątku. Majątek ten stanowi prawie 4.200 hektarów (308
działek). Siedzibą Zakładów jest miasto Kórnik w województwie wielkopolskim. Organami Zakładów są Rada Kuratorów i
Zarząd. Rada Kuratorów powoływana jest na 5 lat i składa się z 10 przedstawicieli, w tym z przedstawicieli Prezydenta RP,
Prymasa Polski, Polskiej Akademii Nauk i Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Źródłami finansowania Zakładów są
dochody z majątku Zakładów, dochody z ich działalności gospodarczej, darowizny, spadki i zapisy. Statut Zakładom
nadaje minister właściwy do spraw nauki, Statut określa w szczególności zasady powoływania i kompetencje
organów Zakładów, w tym skład i organizację Zarządu, jak i zakres działalności gospodarczej. Zakłady
mogą prowadzić działalność gospodarczą służącą jedynie realizacji ich celów w sposób zgodny ze statutem.
Nadzór na Zakładami sprawuje minister właściwy do spraw nauki. Utworzona w drodze wymienionej ustawy
fundacja - Zakłady Kórnickie, wyposażona w majątek z zasobów Skarbu Państwa, co prawda w majątek, który
do czasu upaństwowienia z 1952 r. był własnością fundacji, stanowi kolejną fundację prawa publicznego.

124. Centrum Badania Opinii Społecznej

Ustawą z 20 lutego 1997 r. (Dz.U. Nr 30, póz. 163) ustanowiona

została fundacja pod nazwą „Centrum Badania Opinii Społecznej" (CBOS). Fundacja ta przejęła nieodpłatnie
mienie należące do jednostki budżetowej o nazwie „Centrum Badania Opinii Społecznej". Celem CBOS
jest prowadzenie badań opinii społecznej na użytek publiczny. CBOS ma inspirować, organizować i
prowadzić prace w zakresie badania opinii społecznej, gromadzić, opracowywać i udostępniać dane z badań
opinii społecznej, upowszechniać w społeczeństwie wiedzę o stanie i tendencjach zmian opinii społecznej,
przekazywać wyniki badań organom państwowym, instytucjom publicznym i społeczeństwu oraz prowadzić
działalność wydawniczą i szkoleniową związaną z realizacją swych zadań. Siedzibą CBOS jest Warszawa.
Organami tej Fundacji są Rada (11 osób) i Dyrektor CBOS, powoływany przez Radę na okres 5 lat. Źródłami
finansowania CBOS są dotacje z budżetu państwa, dochody z majątku i działalności gospodarczej CBOS
oraz subwencje, darowizny, spadki i zapisy. Statut CBOS nadaje Prezes Rady Ministrów, który sprawuje
nadzór nad CBOS. Od decyzji Prezesa Rady Ministrów służy CBOS skarga do sądu administracyjnego. Do
CBOS nie stosuje się przepisów o uprawnieniach właściwego wojewody w stosunku do fundacji

prowadzącej działalność na obszarze całego kraju, w zakresie działalności prowadzonej na obszarze wła-
ściwości miejscowej wojewody.

125. Pojęcie samorządu

System administracji zdecentralizowanej polega na tym, że obok administracji

rządowej istnieje szereg innych podmiotów, które wykonują administrację samodzielnie. Przede wszystkim
takimi podmiotami są związki publicznoprawne, czyli samorząd. Określenie „samorząd" służy oznaczeniu
pewnego sposobu administrowania, a mianowicie administracji sprawowanej samodzielnie przez związki
publicznoprawne. W języku potocznym i w publicystyce używa się określenia „samorząd" dla nazywania
samego podmiotu administrującego. Gdyby porównać administrację rządową z administracją samorządo-
wą, to należałoby podkreślić, że ta pierwsza kierowana jest przez rząd, ma obowiązek wykonywać
polecenia służbowe i inne akty rządowe, a ta druga podlega jedynie nadzorowi. Podkreślić należy, że
samorząd istnieje i działa w ramach państwa wyłącznie na podstawie ustaw. Organy samorządu nie są
jednak organami państwa, ale odrębnych od państwa związków, a ich działalność obciąża te związki.
Administrację samorządową można określić jako administrację samodzielną, poddaną jedynie nadzorowi, a
ponadto realizowaną przez odrębne od państwa podmioty administrujące. Nie wdając się w rozważania
historyczne stwierdzić należy, że obecnie samorząd działa z woli państwa, które w drodze ustawowej przesądza o
powstaniu, organizacji i zakresie działania poszczególnych rodzajów samorządu. Rozróżnia się różne rodzaje
samorządu ze względu na to, co łączy określone grupy ludzi w związki samorządowe; czy jest to fakt
zamieszkania na określonym terytorium, czy wykonywanie tego samego zawodu bądź takiej samej lub
podobnej działalności, bądź inne jakieś powiązania. Przed wskazaniem rodzajów samorządu warto podać
istotne cechy samorządu według teorii. Z. Leoński do istotnych cech samorządu zalicza to, że:
„przepisy prawa powinny zagwarantować określonym grupom społecznym i wyłonionym przez nie organom
prawo do zarządzania „swoimi" sprawami (korporacyjny, czy zrzeszeniowy charakter samorządu),
grupy te uczestniczą w wykonywaniu samorządu obligatoryjnie z mocy ustawy (członkiem samorządu staje się
z mocy ustawy, a nie dobrowolnie z mocy własnego oświadczenia woli),
grupy te i ich organy wykonują zadania należące do administracji publicznej,
owo zarządzanie odbywa się na zasadach samodzielności (decentralizacji); wkraczanie w formie nadzoru w
działalność samorządu możliwe wyłącznie w formach przewidzianych ustawą i nie naruszających owej
samodzielności"

4

.

Gdy podstawą wyodrębnienia grupy społecznej tworzącej samorząd jest zamieszkanie na wspólnym terytorium,
to wtedy mamy samorząd terytorialny, zwany też komunalnym bądź powszechnym, W Polsce samorząd taki
istniał w okresie dwudziestolecia międzywojennego, a formalnie również po II wojnie światowej do 1950 r.
Ustawą z 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz.U. Nr 14, póz. 130)
samorząd ten został zniesiony. Po czterdziestu latach ustawą z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym
przywrócono samorząd, ale jedynie na szczeblu gminy. Od l stycznia 1999 r. wymieniona ustawa nosi tytuł
„ustawa o samorządzie gminnym". Z przyczyn politycznych dopiero na podstawie ustaw z 5 czerwca 1998 r. o
samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa z dniem l stycznia 1999 roku wprowadzono samorząd
terytorialny w wyższych jednostkach zasadniczego podziału terytorialnego, a mianowicie w nowo utworzonych
powiatach oraz w 16 nowych województwach. Poza samorządem terytorialnym wyróżnia się jeszcze samorząd
specjalny. W ramach samorządu specjalnego można wyróżnić samorząd zawodowy, jednoczący grupy
społeczne wykonujące ten sam zawód, samorząd gospodarczy, łączący ludzi o wspólnych interesach
gospodarczych, prowadzących działalność gospodarczą, samorząd wyznaniowy, łączy tu ludzi wspólność
wyznania religijnego, czy wreszcie samorząd narodowościowy, łączący ludzi przyznających się do tej samej
narodowości. Samorząd specjalny, w którym członkostwo powstaje z mocy prawa występuje w Polsce tylko
co do niektórych zawodów. I tak mamy samorząd adwokacki, działający obecnie na podstawie ustawy z 26
maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr 16, póz. 124 z późn. zm.), samorząd radców prawnych,
istniejący na podstawie ustawy z 8 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19, póz. 145 z późn. zm.),
samorząd lekarski, którego byt reguluje ustawa z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr 30, póz. 158
z późn. zm.), samorząd lekarzy weterynarii, o którym stanowi ustawa z 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza
weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz.U. z 1991 r. Nr 8, póz. 27 z późn. zm.), samorząd
notariuszy (notarialny), istniejący na podstawie ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz.U. Nr 22,
póz. 91), samorząd pielęgniarek i położnych, działający na mocy ustawy z 19 kwietnia 1991 r. (Dz.U. Nr 41,
póz. 178 z późn. zm.), samorząd aptekarski, o którym mowa w ustawie z 19 kwietnia 1991 r. o izbach
aptekarskich (Dz.U. z 2003 r. Nr 9, póz. 108), samorząd biegłych rewidentów, powołany ustawą z 19
października 1991 r. o badaniu i ogłaszaniu sprawozdań finansowych, biegłych rewidentach i ich
samorządzie (Dz.U. z 2001 r. Nr 31, póz. 359), samorząd rzeczników patentowych, działający na podstawie
ustawy z 11 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 49, póz. 509), samorząd rolniczy, tworzony na podstawie ustawy z 14
grudnia 1995 r. o izbach rolniczych (Dz.U. z 1996 r. Nr l, póz. 3), samorząd doradców podatkowych,
działający na podstawie ustawy z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. Nr 102, póz. 475 z późn.
zm.), która weszła w życie z dniem l stycznia 1997 r. oraz samorząd komorniczy, działający na podstawie

ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 133, póz. 882 z późn. zm.). Na
podstawie ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa
oraz urbanistów (Dz.U. z 2001 r. Nr 5, póz. 42) z dniem 25 stycznia 2002 r. tworzy się samorząd zawodowy: a)
architektów, b) inżynierów budownictwa i c) urbanistów. Zaś na mocy ustawy z 8 czerwca 2001 r. o zawodzie
psychologa i samorządzie psychologów (Dz.U. Nr 73, póz. 763) z początkiem 2002 r. utworzony został
samorząd zawodowy psychologów. Przynależność do tych samorządów jest obowiązkowa. Natomiast istniejące
izby gospodarcze oraz organizacje samorządu rzemieślniczego nie stanowią samorządu gospodarczego w
podanym wyżej rozumieniu; są jedynie dobrowolnymi zrzeszeniami osób wykonujących określoną działalność
czy skupiających rzemieślników określonego zawodu.

126. Klasyfikacja samorządu

127. Pojęcie samorządu zawodowego.

W ramach samorządu specjalnego można wyróżnić samorząd

zawodowy (grupy społeczne wykonujące ten sam zawód). Samorząd specjalny, w którym członkostwo
powstaje z mocy prawa występuje w Polsce tylko co do niektórych zawodów, mamy samorząd: adwokacki,
radców prawnych, lekarski, lekarzy weterynarii, notariuszy, pielęgniarek i położnych, aptekarski, biegłych
rewidentów, rzeczników patentowych, rolniczy, doradców podatkowych, komorniczy, architektów, inż.
budownictwa, urbanistów, zawodowy psychologów. Przynależność do tych samorządów jest
obowiązkowa.

128. Pojęcie wolnego zawodu i zawodu zaufania publicznego

129. Funkcje wolnych zawodów

130. Pojęcie samorządu gospodarczego.

W ramach samorządu specjalnego można wyróżnić samorząd

gospodarczy (ludzie o wspólnych interesach gospodarczych). Przynależność do tego samorządu nie jest
obowiązkowa. Izby gospodarcze oraz organizacje samorządu rzemieślniczego są jedynie dobrowolnymi
zrzeszeniami osób wykonujących określoną działalność czy skupiających rzemieślników określonego
zawodu.

131. Samorząd gospodarczy w ustawodawstwie polskim

samorząd gospodarczy, łączący ludzi o wspólnych

interesach gospodarczych, prowadzących działalność gospodarczą

132. Zlecanie funkcji administracji publicznej organizacjom społecznym.

133. Prezydent RP jako centralny organ administracji państwowej

134. Rada Ministrów

– naczelny, kolegialny organ państwowy będący konstytucyjnie władzą wykonawczą

o kompetencji generalnej. Nie podlega żadnemu innemu organowi.

135. Skład RM.

O RM, jej składzie i kompetencjach stanowi Konstytucja, a zwłaszcza jej rozdział „Rada

Ministrów i administracja Rządowa” oraz ustawy zwykłe. Organizację i tryb pracy RM oraz zakres
działania ministrów reguluje ustawa z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie
działania ministrów. W skład RM wchodzą: - Prezes RM, - wiceprezesi RM, - ministrowie, -
przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Powołanie wiceprezesa RM nie jest obligatoryjne.
Konstytucja pozwala, aby Prezes RM, obok funkcji szefa Rządu, sprawował funkcje kierownika działu
administracji rządowej. Również wiceprezes RM może łączyć swoją funkcje z funkcją ministra. Obecnie w
skład RM, poza Prezesem RM, wiceprezesami RM oraz ministrami, wchodzi- na podstawie art.4 ust.2
ustawy z 8 sierpnia 1996r. o Komitecie Integracji Europejskiej- przewodniczący tego Komitetu. Według
art.4 ust.2 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o Rządowym Centrum Studiów Strategicznych Prezes tego Centrum
wchodzi a skład RM. Według art149. ust.1 Konstytucji ministrów można podzielić na: - ministrów
kierujących określonymi działami administracji rządowej, - ministrów wypełniających zadania wyznaczone
im przez Prezesa RM. Ministrowie- resort. Resort. Najliczniejszą grupę członków RM stanowią
ministrowie. Według art.149 ust.1 Konstytucji ministrowie kierują określonymi działami administracji
rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Dział administracji kierowany przez
ministra nazywany jest resortem. Przez określenie „resort” należy rozumieć wyodrębniony dział
administracji, którym kieruje członek rządu, zwykle minister, a niekiedy przewodniczący komitetu
będącego naczelnym organem administracji rządowej. W skład resortu wchodzi minister jako kierownik
resortu, ministerstwo jako urząd, a ponad to mogą wchodzić organy rządowej administracji centralnej i
terenowej, zakłady publiczne i inne jednostki organizacyjne.

136. Powoływanie RM.

Powołanie RM wymaga współdziałania najwyższych organów państwowych,

Prezydenta i Sejmu. Art.154 i 155 Konstytucji określają sposoby powoływania rządu. Typowy sposób
powoływania rządu: Prezydent desygnuje Prezesa RM, a na jego wniosek powołuje RM w składzie
zaproponowanym przez Prezesa RM, w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia
dymisji RM. Samo powołanie Prezesa RM przez Prezydenta następuje wraz z powołaniem RM. Prezes RM
najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta, przedstawia Sejmowi program działania
RM wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną
większością głosów.

137. Odwoływanie RM.

Prezes RM składa dymisję RM na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego

Sejmu. Ponadto Prezes RM składa dymisję RM w razie: 1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla
RM, 2) wyrażenia RM wotum nieufności, 3) rezygnacji Prezesa RM. Przyjmując dymisję RM Prezydent
powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej RM. Sejm może wyrazić wotum
nieufności RM bądź poszczególnemu ministrowi. Prezydent odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził
wotum nieufności. Na wniosek Prezesa RM Prezydent może dokonywać zmian na stanowiskach
poszczególnych ministrów

138. Kompetencje RM.

Kompetencje RM wynikają z ustaw konstytucyjnych i ustaw zwykłych.

Kompetencje te dotyczą sfery legislacji, kierownictwa administracją rządową oraz prowadzenia polityki
wewnętrznej i zagranicznej. Sfera legislacji: -korzystanie przez RM z inicjatywy ustawodawczej,
-wydawanie rozporządzeń w celu wykonywania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnień,
-podejmowanie uchwał w zakresie wykonywania swoich konstytucyjnych uprawnień. Do RM należą
sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.
ART.146 ust.2 Konstytucji ustala zasadę domniemania kompetencji RM w zakresie polityki państwa. Jeśli
określona sprawa nie została zaliczona do kompetencji oznaczonego organu, to zasada domniemania
kompetencji przesądza o kompetencji RM. RM kieruje administracja rządową. W szczególności RM
koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, zapewnia wykonywanie ustaw, uchwala
projekty budżetu państwa, kieruje wykonaniem budżetu państwa, zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne i
wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z
innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zawiera umowy międzynarodowe wymagające
ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, sprawuje ogólne kierownictwo w
dziedzinie obronności kraju. Według art.39 ust.1 ustawy o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie
działania ministrów „Ministerstwo tworzy, znosi lub przekształca RM, w drodze rozporządzenia”. Inaczej
mówiąc, do RM należy: -nadawanie kierunków działania administracji rządowej, -koordynacja
międzyresortowa administracji rządowej, -decydowanie w sprawach szczególnej wagi.

139. Organy wewnętrzne RM.

Ustawa o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania ministrów

stwarza możliwość tworzenia różnych organów wewnętrznych: -stałych komitetów RM, -komitetów do
rozpatrywania określonej sprawy, -rad i zespołów. RM może tworzyć, w drodze rozporządzenia, stałe
komitety RM jako organy pomocnicze i opiniodawcze. Rada ta może też postanowić, że rozpatrywanie
określonych spraw będzie możliwe wyłącznie po zapoznaniu się ze stanowiskiem stałego komitetu. Prezes
RM może tworzyć Komitety do rozpatrywania określonej sprawy; może to czynić z inicjatywy RM bądź
własnej. Na czele komitetu stoi jego przewodniczący. Jednakże Prezes RM może przewodniczyć w każdym
z komitetów bez względu na to, czy został powołany do składu komitetu. Obecnie obowiązuje
rozporządzenie RM z 25 listopada 1997r. w sprawie utworzenia stałych komitetów RM, które zostało
zmienione rozporządzeniem z 15 września 1998r. Według znowelizowanego rozporządzenia istnieją
następujące stałe komitety RM: 1) Komitet Ekonomiczny RM, 2) Komitet Społeczny RM, 3) Komitet
Spraw Obronnych RM, 4) Komitet RM do Spraw Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju. W
skład stałych komitetów RM wchodzą członkowie RM wyznaczeni przez Prezesa RM po porozumieniu z
przewodniczącym komitetu. przewodniczących stałych komitetów powołuje i odwołuje Prezes RM. Celem
działania stałych komitetów jest uzgadnianie stanowiska członków RM, inicjowanie, przygotowywanie i
przedstawianie RM i Prezesowi RM projektów rozstrzygnięć, opinii lub udzielania rekomendacji oraz
analizowanie sytuacji w poszczególnych dziedzinach polityki Rządu. stały komitet RM może powoływać
zespoły robocze lub ekspertów do opracowywania analiz, prognoz, ekspertyz oraz koncepcji i projektów
rozwiązań programowych. Z inicjatywy RM lub własnej Prezes RM może tworzyć rady i zespoły jako
organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze w sprawach zagadnień należących do zakresu działań RM
lub Prezesa RM. Rada Ministrów może powoływać, w drodze rozporządzenia, komisje wspólne, składające
się przedstawiciele Rządu oraz zainteresowanej instytucji lub środowiska społecznego. Celem komisji
wspólnej jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki Rządu oraz interesów

reprezentowanej w komisji instytucji lub środowiska. Ustawa z 8 sierpnia 1996r. przewiduje, że przy
Prezesie RM działa Rada Legislacyjna. 1 października 1996r. w drodze ustawowej zostało utworzone przy
RM Kolegium do Spraw Służb Specjalnych jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach
programowania, nadzoru i koordynowania działań UOP i Wojskowych Służb informacyjnych (służby
specjalne), oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczeństwa państwa działań Policji, Straży Granicznej i
Żandarmerii Wojskowej. Na podstawie ustawy z 22 stycznia 1999r. o ochronie informacji niejawnych
działa przy RM Komitet Informacji Niejawnych jako organ opiniodawczo-doradczy w zakresie informacji
niejawnych.

140. Prezes Rady Ministrów.

Według Konstytucji Prezes RM: -reprezentuje RM, -kieruje pracami RM,

-wydaje rozporządzenia, -zapewnia wykonywanie polityki RM i określa sposoby jej wykonywania,
-koordynuje i kontroluje pracę członków RM, -sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w
granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach, -jest zwierzchnikiem służbowym pracowników
administracji rządowej, -jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej. Według ustaw zwykłych Prezes
RM: -powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu, -powołuje i odwołuje kierowników niektórych
urzędów centralnych oraz zastępców kierowników tych urzędów, -powołuje i odwołuje wojewodów, a na
ich wniosek – wice-wojewodów, -kieruje działalnością wojewodów i sprawuje nadzór nad ich działalnością
oraz dokonuje okresowej oceny ich pracy, -sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu
terytorialnego. Ustawa z 8 sierpnia 1996r. wzmocniła pozycje Prezesa RM w stosunku do ministrów i
pozostałych członków Rządu. W myśl art.5 tej ustawy Prezes RM może: -wyznaczyć ministrowi zakres
spraw, w których minister ten działa z upoważnienia Prezesa RM, -żądać informacji, dokumentów i
sprawozdań okresowych lub dotyczących poszczególnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra,
kierownika urzędu centralnego lub wojewody oraz od pracowników urzędów organów administracji
rządowej, -zwoływać posiedzenia z udziałem właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych
lub wojewodów i im przewodniczyć oraz brać udział w posiedzeniach komisji i komitetów sprawujących
funkcje organów administracji rządowej i przedstawiać wnioski, -przekazywać z urzędu lub na wniosek
właściwego organu albo na wniosek strony sprawę należącą do właściwości więcej niż jednego ministra lub
kierownika centralnego urzędu do załatwienia wskazanemu przez siebie ministrowi, zawiadamiając o tym
wszystkie inne właściwe organy oraz strony, -rozstrzygać o zakresie działania ministrów w razie sporu
kompetencyjnego między ministrami. Przy Prezesie RM działają niektóre organy, jak np. Rada
Legislacyjna czy Centralna Komisja do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych. Według art.33a z 4
września 1997r., o działach administracji rządowej Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością
administracji rządowej nie objętą zakresem działów administracji rządowej, wykonywaną przez 14
centralnych organów administracji rządowej. Prezes RM (kancelaria). Urzędem obsługującym pod
względem merytorycznym, prawnym, organizacyjnym, technicznym i kancelaryjno-biurowym RM,
Prezesa RM, wiceprezesów RM, stałe komitety RM, Kolegium do spraw Służb Specjalnych oraz Komitet
Ochrony Informacji Niejawnych jest Kancelaria Prezesa RM. Kancelaria ta zapewnia też obsługę
ministrów członków RM (jeżeli to wynika z przepisów ustawy), jak również obsługę pełnomocników
Rządu, komitetów, komisji wspólnych, rad, zespołów oraz innych kolegialnych organów pomocniczych i
opiniodawczo-doradczych. Kancelaria działa zgodnie z zarządzeniami i poleceniami Prezesa RM.
Powierzone jej zadania wykonuje pod kierownictwem Szefa Kancelarii Prezesa RM. Szef Kancelarii może
tworzyć i znosić zespoły doradcze i opiniodawcze do opracowywania spraw zleconych przez RM i Prezesa
RM. W Kancelarii działa Gabinet Polityczny Prezesa RM, mogą zaś działać gabinety polityczne oraz
sekretariaty wiceprezesów RM i ministrów-członków RM. W skład Kancelarii Prezesa RM wchodzi 30
komórek organizacyjnych wymienionych w §9 rozporządzenia Prezesa RM z 28 lipca 2000r. w sprawie
nadania statutu Kancelarii Prezesa RM. Komórkami tymi są 3 gabinety polityczne, 6 sekretariatów, 11
departamentów, 7 biur oraz Centrum Informacji Rządu.

141. Członkowie RM i pełnomocnicy Rządu.

Członek RM Uczestniczy w ustalaniu polityki państwa i

ponosi odpowiedzialność za treść i za realizację działań Rządu; obowiązany jest do inicjowania i
opracowywania, w zakresie swojego działania, polityki rządu, przedkładania inicjatyw i odpowiednich
projektów aktów normatywnych na posiedzeniu RM. Członkowie RM ponoszą przed Sejmem solidarną
odpowiedzialność za działalność RM, jak również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do
ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa RM. Konsekwencją pociągnięcia do odpowiedzialności
parlamentarnej jest wotum nieufności. Członek RM realizuje politykę ustalona przez Rząd. W tym celu:
-współdziała z innymi członkami RM, -nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej,
-współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielami środowisk
zawodowych i twórczych, -występuje do Prezesa RM o powołanie zespołów międzyresortowych do
wykonywania zadań wykraczających poza zakres swojego działania, -powołuje rady i zespoły, jako organy
pomocnicze w sprawach należących do jego działań. Pełnomocnicy rządu- RM może ustanowić

pełnomocników rządu do określonych spraw o charakterze czasowym, których przekazanie członkom RM
nie jest celowe. Pełnomocnikiem rządu może być sekretarz stanu, a w szczególnie uzasadnionych
przypadkach, w zakresie zadań o zakresie regionalnym- wojewoda. Pełnomocników rządu powołuje i
odwołuje Prezes RM. RM określa w drodze rozporządzenia, zakres udzielnych pełnomocnikowi
upoważnień, sposób sprawowania nadzoru nad jego działalnością oraz zapewnienia mu obsługi
merytorycznej, organizacyjno-prawnej, technicznej i kancelaryjno-biurowej wraz ze wskazaniem sposobu
finansowania działalności pełnomocnika.

142. Komitet Integracji Europejskiej.

Od 1 października 1996r. utworzony został, na podstawie ustawy z 8

sierpnia 1996r. Komitet Integracji Europejskiej. Do zadań tego komitetu należy przede wszystkim:
-koordynowanie procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski z Unią Europejską oraz inicjowanie,
organizowanie i koordynowanie działań kształtujących te procesy, zwłaszcza w sferze gospodarczej i
społecznej, -inicjowanie i koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji prawnych oraz
opiniowanie projektów aktów prawnych co do ich zgodności z prawem Unii Europejskiej, -współpraca z
Komisją Europejską w zakresie realizacji indywidualnego programu wymagań integracyjnych,
-koordynowane przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem środków pochodzących
z pomocy zagranicznej. Komitet Integracji Europejskiej przedstawia RM założenia programów
dostosowawczych oraz integracyjnych z Unią Europejską, projekty aktów prawnych dotyczących działań
dostosowawczych i integracyjnych oraz rozstrzygnięć w zakresie przeznaczenia środków pochodzących z
pomocy zagranicznej. W skład Komitetu wchodzą Przewodniczący, Sekretarz i członkowie.
Przewodniczący komitetu wchodzi w skład RM. Członkami Komitetu są ministrowie kierujący 8 resortami,
jak i nie więcej niż 3 osoby powoływane i odwoływane przez Prezesa RM, których doświadczenie lub
sprawowane funkcje mogą mieć istotne znaczenie dla realizacji zadań Komitetu. Istnieje możliwość aby
funkcje Przewodniczącego Komitetu pełnił Prezes RM Przewodniczący Komitetu kieruje jego praca i
reprezentuje Komitet na zewnątrz. W celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich
upoważnień Przewodniczący Komitetu wydaje rozporządzenia. Komitet wykonuje swoje zadania przy
pomocy urzędu Komitetu, którym kieruje przewodniczący, a gdy Przewodniczącym Komitetu jest Prezes
RM, to urzędem Komitetu kieruje sekretarz Komitetu. Komitet wydaje Dziennik Urzędowy Komitetu
Integracji Europejskiej.

143. Komitet Badań Naukowych.

Komitetem będącym naczelnym organem administracji rządowej jest

Komitet Badań Naukowych utworzony ustawą z 12 stycznia 1991r. Jest to kolegialny organ administracji
do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa. Do najważniejszych zadań tego Komitetu
należy opracowywanie i przedstawianie RM projektów założeń polityki naukowej i naukowo-technicznej
państwa, określenie kierunków badań naukowych i prac rozwojowych szczególnie ważnych dla postępu
cywilizacyjnego, nauki, techniki, gospodarki narodowej, zdrowia, społeczeństwa, kultury oraz obronności i
bezpieczeństwa państwa, z uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju, opracowywanie wniosków
dotyczących zawierania i kontynuacji umów międzynarodowych w zakresie współpracy naukowej i
naukowo-technicznej, dokonywanie podziałów środków finansowych pomiędzy jednostki naukowe oraz
ocenianie realizacji badań naukowych i prac rozwojowych oraz ich wyników, działalności wspomagającej
badania i innych zadań finansowych lub dofinansowywanych przez Komitet. W skład Komitetu wchodzą
Przewodniczący, dwóch zastępców Przewodniczącego, Sekretarz Komitetu i członkowie. Członkami
zespołów i osobami którym przysługuje czynne prawo wyborcze mogą być osoby posiadające tytuł
naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego, zatrudnione w jednostce naukowej.
Przewodniczącym Komitetu jest minister właściwy do spraw nauki. Przewodniczący Komitetu ma
określone kompetencje jako organ monokratyczny, w tym prawo wydawania- na podstawie ustaw i w celu
ich wykonania- rozporządzeń i zarządzeń. Przewodniczący kieruje pracą Komitetu i reprezentuje Komitet
na zewnątrz.

144. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Według art.213 ust.1 Konstytucji KRRiT stoi na straży wolności

słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Członków (9) Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji powołuje Sejm (4), Senat (2) i Prezydent (3) spośród osób wyróżniających się
wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu. Członek Krajowej Rady nie może
należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się
pogodzić z godnością pełnionej funkcji. Kadencja członków Krajowej Rady trwa 6 lat, co dwa lata kończy
się kadencja jednej trzeciej członków Rady. Organ uprawniony do powołania członka Krajowej Rady
odwołuje go wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Przewodniczącego Krajowej Rady wybierają
członkowie Rady ze swego grona. Zasady, tryb działania oraz organizację KRRiT oraz szczegółowe zasady
powoływania jej członków określa ustawa. Do zadań tej Rady należy m.in. projektowanie w porozumieniu
z Prezesem RM kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, określanie warunków

prowadzenia działalności przez nadawców, wydawanie koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie
programów, sprawowanie kontroli działalności nadawców i określanie opłat abonamentowych oraz opłat za
udzielanie koncesji i wpis do rejestru rozprowadzanych programów. Rada ma kompetencje prawodawcze;
na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporządzenia. Przewodniczący wydaje decyzje.
KRRiT przedstawia corocznie do końca marca Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi RP sprawozdanie ze
swej działalności oraz informuje o podstawowych problemach radiofonii i telewizji.

145. Urzędy centralne i agencje.

Oprócz naczelnych organów administracji rządowej występuje liczna

grupa centralnych organów administracji rządowej, zwanych urzędami centralnymi oraz grupa
państwowych jednostek organizacyjnych noszących nazwę agencji. Centralne organy administracji
rządowej można podzielić na organy podległe bądź nadzorowane: -bezpośrednio przez Prezesa RM –
Prezes Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, Prezesa
Głównego Urzędu Miar, Polski Komitet Normalizacyjny, Szefa Urzędu Ochrony Państwa, szefa Służby
Cywilnej, -przez właściwego ministra (centralne organy resortowe) – Komendanci: Policji, Straży
Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej, Szefa Obrony Cywilnej Kraju oraz Prezesa Urzędu do Spraw
Repatriacji i Cudzoziemców. W ostatnich latach przepisami różnych ustaw utworzone zostały państwowe
jednostki organizacyjne nazywane agencjami. Gdy chodzi o organizację i zadania agencji, można posłużyć
się przykładem Agencji Prywatyzacji, która utworzona została z dniem 1 października 1996r., na podstawie
art.8 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o urzędzie Ministra Skarbu Państwa, a jej organizacji i działalności
poświęcone są art.9-16 tej ustawy. Wymieniona Agencja jest państwową osoba prawną, działa na
podstawie powołanej ustawy, ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz
statutu nadanego w drodze rozporządzenia Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa. Organami
Agencji są Prezes powołany przez Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa oraz Rada Nadzorcza
składająca się z przewodniczącego oraz 8 członków. Przewodniczącego i członków Rady Nadzorczej
powołuje na okres 3 letniej kadencji Prezes RM. Agencja prowadzi samodzielną gospodarkę finansową.
Pod pewnymi warunkami działalność Agencji może być finansowana z budżetu Państwa, na zasadach
określonych przez RM. Agencje- urzędy centralne.

146. Pojęcie i rodzaje podziałów terytorialnych.

Pojęć „podział terytorialny” i „podział administracyjny”

używa się zamiennie. Użycie pojęcia „podział administracyjny” wskazuje, że chodzi o dokonanie podziału
terytorialnego państwa dla wykonywania administracji publicznej. Jednakże terytorium państwa dzielone
jest nie tylko dla celów wykonywania administracji publicznej, ale również dla celów sprawowania
wymiaru sprawiedliwości. Za bardziej trafne należy uznać używanie pojęcia „podział terytorialny” niż
pojęcia „podział administracyjny”, przy użyciu tego ostatniego należy pamiętać, że chodzi o podział
dokonany tylko dla celów administracji publicznej. Za Z. Leońskim „podziałem terytorialnym nazywać
będziemy względnie trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla pewnej grupy lub
określonych tylko jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek niepaństwowych, wszakże
wykonujących zadania państwowe”. Wyróżnia się trzy rodzaje podziału terytorialnego: 1) Podział
zasadniczy- tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe
znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc u nas dla terenowych organów rządowej administracji
ogólnej i jednostek samorządu terytorialnego. 2) Podział pomocniczy- podział, który dokonywany jest dla
organów o charakterze pomocniczym w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu; np. podział
gminy na sołectwa. 3) Podział specjalny- podział dokonywany dla wykonywania takich zadań państwa,
których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest z różnych względów mało celowe; np.
specjalny podział terytorialny dla wykonywania administracji górniczej, uwzględniający intensywność
występowania kopalni na poszczególnych obszarach państwa.

147. Czynniki kształtujące podział terytorialny.

Ukształtowanie podziału terytorialnego w konkretnym

państwie zależne jest od wielu czynników, takich jak właściwości fizjograficzne danego terytorium (niziny,
rzeki, itd.), stosunki komunikacyjne, demograficzne, narodowościowe itp. Wpływ poszczególnych
czynników na kształtowanie się podziału terytorialnego jest różny, a niektóre z tych czynników ulegają
stopniowo, mniej lub bardziej szybko, zmianom. Zjawiskiem korzystnym jest jak najmniejsza liczba
podziałów specjalnych i dostosowanie administracji specjalnej do podziału zasadniczego. Umożliwia to
sprawniejsze wykonywanie funkcji koordynacyjnych przez terenowe organy administracji ogólnej w
stosunku do jednostek organizacyjnych im nie podporządkowanych. Nie należy dzielić jednostek
zasadniczego podziału między różne jednostki podziału specjalnego.

148. Charakterystyka aktualnego podziału terytorialnego

149. Ustalanie nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych

150.Ustalenie nazw ulic i placów

151. System terenowych organów wykonujących zadania administracji rządowej.

Administrację rządową

na obszarze województwa wykonują: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży,
działający pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorządu
terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego
porozumienia, 5) kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem
starosty, 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na
podstawie ustawy lub porozumienia. Zespolenie służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w
województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba że ustawa nie
przewiduje zespolenia w jednym urzędzie. Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i
kompetencje w imieniu wojewody i gdy służba ta, inspekcja lub straż jest włączona do urzędu
wojewódzkiego, to mamy zespolenie bezpośrednie (pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzędzie).
Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży działa we własnym imieniu, realizuje jemu przypisane
kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej jednostki
organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego to występuje zespolenie pośrednie, gdy
dany kierownik działa pod zwierzchnictwem wojewody. Najważniejsze kategorie spraw zaliczanych do
zakresu administracji rządowej: 1) sprawy wykraczające poza zakres interesów lokalnej i regionalnej
społeczności, (np. obronność kraju); 2) sprawy, których jednostki samorządu terytorialnego nie byłyby w
stanie wykonywać ze względów technicznych (np. budowa autostrad); 3) sprawy reglamentacji
administracyjnej nie związane bezpośrednio z zaspokojeniem potrzeb lokalnej i regionalnej wspólnoty.

152. Zadania i kompetencje wojewody.

Wojewoda jest: -przedstawicielem RM w województwie,

-zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, -organem nadzoru nad jednostkami samorządu
terytorialnego, -organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,
jeżeli ustawy szczególne tak stanowią, -reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach
określonych w ustawach. Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rządu na
obszarze województwa. Wyliczenie zadań i kompetencji wojewody jako przedstawiciela rządu w art.15
ustawy z 5 czerwca 1998r. ujęte zostało w 9 punktach. Najważniejsze to: 1) kontrola wykonywania przez
organy zespolonej administracji rządowej zadań, wynikających z aktów normatywnych, ustaleń RM oraz
zarządzeń i poleceń Prezesa RM, 2) kontrola wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne
samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub
porozumienia z organami administracji rządowej, 3) dostosowanie do miejscowych warunków
szczegółowych celów polityki rządu oraz kontrola i koordynacja wynikających stąd zadań, 4) zapewnienie
współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających
na obszarze województwa w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, zagrożeń
środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich
oraz zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom, a także zwalczania i
usuwania ich skutków, 5) współdziałanie z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych
organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw
zagranicznych, 6) reprezentowanie RM na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt
składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych. Wojewoda może wydawać polecenia
obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych obowiązujące
również organy samorządu terytorialnego. Polecenia nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy
załatwianej w drodze decyzji administracyjnej. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek
samorządu terytorialnego na zasadach określonych w ustawach o samorządzie gminnym, o samorządzie
powiatowym i o samorządzie województwa. Organy administracji niezespolonej działające na obszarze
województwa są obowiązane do: -uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego
stanowionych przez te organy, -zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody, -składanie
wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody bieżących wyjaśnień o swojej działalności na
obszarze województwa. Wojewoda jako reprezentant Skarbu Państwa: -reprezentuje Skarb Państwa w
odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań, -wykonuje uprawnienia i
obowiązki organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych od czasu przekazania tej funkcji
ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych uprawnień i obowiązków
z innych tytułów, -wykonuje inne uprawnienia wynikające z reprezentowania Skarbu Państwa. Wojewoda
posiada kompetencje stanowienia aktów prawa miejscowego.

153. Wojewódzka administracja zespolona.

Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej określa

statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i

ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek
ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje Prezes RM na wniosek
wojewody. Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje
wojewoda. Nie dotyczy to komendanta wojewódzkiego Policji i komendanta państwowej Straży Pożarnej,
których powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych, ale za zgodą wojewody. Odwołanie z tych
stanowisk wymaga zasięgnięcia opinii wojewody. Do wojewody należy obsadzanie stanowisk dyrektorów
wydziałów oraz innych pracowników urzędu wojewódzkiego. Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy I
i II wicewojewody oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, dyrektora
generalnego urzędu wojewódzkiego oraz dyrektorów wydziałów. Do wojewody należy określenie zadań
wykonywanych przez wicewojewodów. Wojewoda może upoważnić na piśmie pracowników urzędu
wojewódzkiego do załatwiania określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność. Wojewoda
może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw z zakresu swojej właściwości jednostkom
samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów z obszaru województwa. Następuje to na
podstawie porozumienia wojewody. Wojewoda wykonuje nadzór w zakresie spraw powierzonych organom
samorządu terytorialnego. W przypadkach uzasadnionych szczególnymi potrzebami wojewoda może
ustanowić, na czas oznaczony, swego pełnomocnika do prowadzenia spraw w zakresie określonym w
pełnomocnictwie. W celu usprawnienia działania wojewódzkich organów zespolonej administracji
rządowej wojewoda może tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego, jak i delegatury komend,
inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych. Przy wojewodzie działa kolegium doradcze. W skład
kolegium wchodzą: 1) wicewojewodowei, 2) dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego, 3) komendant
wojewódzki Policji, 4) komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, 5) inne osoby wymienione w
statucie urzędu wojewódzkiego. Wojewoda może tworzyć inne niż kolegium zespoły doradcze.

154. Przejawy zwierzchnictwa wojewody nad zespoloną administracją rządową

155. Powiatowa administracja zespolona

stanowią: 1) starostwo powiatowe, 2) powiatowy urząd pracy,

będący jednostką organizacyjną powiatu, 3) jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy
kierowników powiatów służb, inspekcji i straży. Starosta powiatu organizuje prace zarządu powiatu i
starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu i reprezentuje powiat na zewnątrz.
Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego, zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i
kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i
straży. Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży:
1) powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec
nich czynności w sprawach z zakresu prawa pacy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,
2) zatwierdza programy ich działania, 3) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze
powiatu, 4) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek, zleca w
uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.

156. Administracja niezespolona

(dotychczas określaną mianem specjalnej) to terenowe organy adm.

rządowej podporządkowane właściwym ministrom bądź kierownikom państwowych osób prawnych i
kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu adm.
rządowej na obszarze woj., wobec której wojewoda posiada uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w
pewnym zakresie – kontrolne. Są to wyspecjalizowane organy adm., których kompetencje mieszczą się w
ramach jednego resortu. Oparte są z reguły na zasadzie centralizacji. Działają w ramach zasadniczego
podziału lub w ramach podziałów specjalnych. Organy adm. niezespolonej działające na obszarze woj.
obowiązane są do: *Uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te
organy, np.: przez dyrektorów urzędów morskich, *Zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami
wojewody, *Składania wojewodzie rocznych informacji, a na żądanie wojewody także bieżących
wyjaśnień o swojej działalności na obszarze województwa.

V. Kontrola administracji publicznej

157. Pojęcie kontroli

W języku potocznym, w przepisach prawa i literaturze spotykamy się z dwoma terminami dla

oznaczenia funkcji zapewnienia prawidłowości działania administracji publicznej. Tymi terminami są: kontrola i nadzór.
Często nie uwzględnia się różnicy, jaka zachodzi między tymi pojęciami, czasem zaciera się tę różnicę. Dlatego konieczne
jest wyjaśnienie, co należy rozumieć pod określeniami „kontrola" i „nadzór", aby prawidłowo używać ich dla oznaczenia
pewnych zjawisk. W literaturze podkreśla się, że Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie stanu faktycznego,
porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie właściwym
jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach, bez decydowania jednak o zmianie kierunku działania jednostki kontrolowanej.
Istotą kontroli jest obserwowanie określonych zjawisk, analizowanie ich charakteru i przedstawianie spostrzeżeń organom
kierującym działalnością administracji

1

. Inaczej mówiąc, kontrola polega na: - ustaleniu istniejącego stanu rzeczy, - ustaleniu

jak być powinno, - zestawieniu tego, co istnieje z tym, co być powinno, co przewidują odpowiednie wzorce czy normy
postępowania i formułowanie na tej podstawie różnicy między tym, co istnieje a tym jak być powinno, w przypadku istnienia
różnicy między stanem rzeczywistym a stanem pożądanym, na ustaleniu przyczyn tej różnicy i sformułowaniu zaleceń w celu
usunięcia niepożądanych zjawisk. Kontrola jest więc działaniem polegającym na badaniu istniejącego stanu rzeczy,
zestawieniu faktów z tym, co być powinno i wyciągnięciu stąd wniosków

2

.

158. Kontrola a nadzór

Oprócz wyżej wymienionych form kontroli należy jeszcze wspomnieć o swoistej formie kontroli,

jaką jest rozpatrywanie sprawozdań jednostki kontrolowanej. Jest to forma charakteryzująca się najmniejszą aktywnością
organu kontrolującego. Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór obejmuje zawsze kontrolę, natomiast
wykonywanie kontroli nie musi się łączyć z prawem stosowania środków nadzorczych. O nadzorze mówi się wówczas, gdy w
grę wchodzi prawo wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co do zmiany kierunków działania. Nadzór nie ogranicza się
zatem do obserwacji i ustaleń stanu faktycznego, ale łączy się z możliwością stosowania środków nadzoru

159. Rodzaje kontroli

Kontrola określana bywa też za pomocą innych terminów, takich jak inspekcja, lustracja, rewizja i

wizytacja, w zależności od swoistych form, w jakich jest wykonywana. I tak można przyjąć, że inspekcja jest kontrolą wykony-
waną poprzez bezpośrednią obserwację zachowania się (działania lub zaniechania) badanej jednostki (jednostki
organizacyjnej, zespołu ludzi tworzącego taką jednostkę czy osoby fizycznej) i porównywania tego zachowania z
odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego. Lustracja jest kontrolą skierowaną nie na zachowanie się podmiotu, lecz
zwykle na określony przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi wzorcami
określającymi stan pożądany. Rewizję łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów, polegającą na bezpośredniej
konfrontacji stanu faktycznego środków finansowych i innych składników majątkowych jednostki kontrolowanej z
odpowiednią dokumentacją i na ocenie prawidłowości dysponowania tymi składnikami. Wizytacją zaś nazywamy
kontrolę mającą na celu bezpośredni wgląd w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie

3

.

160. Warunki poprawności struktury systemu kontroli

161. Warunki poprawnego funkcjonowania kontroli

Warunkami poprawnego funkcjonowania kontroli są:

oficjalność, aktywność i proporcjonalność. CECHY POPRAWNEJ KONTROLI
Cechy którymi powinien się charakteryzować system.
Trzy podstawowe cechy:
- bezstronność
- fachowość
- efektywność
Bezstronność- nie będzie zależności między podmiotem kontrolującym, a kontrolowanym. Podmioty
stosujące kontrolę nie mogą być związane z żadnym węzłem odpowiedzialności, np. kontrola dokonywana
przez organy niezawisłe.
Fachowa-zdolność oceny działalności jedn. kontrolowanej z określonego punktu widzenia. Kontroler
powinien być znawcą zagadnień które ma oceniać, musi znać kryteria, którymi ma się posługiwać. Dobór
właściwej metody kontroli zależy od samego kontrolera, więc dużą rolę odgrywa inicjatywa, pomysłowość,
doświadczenie i dobra orientacja.
Efektywna-ma zapewnić prawidłowość działania adm. i dlatego powinna być zainteresowana, aby podjęte
zostały właściwe środki bezpośredniego oddziaływania na podmioty kontrolowane. ma przynieść duże
wyiki przy jak najmniejszych nakładach.
Inne cechy:
- oficjalność
- aktywność
- proporcjonalność kontroli
Oficjalność- Kontrola podejmowana z urzędu. Całość działań adm. publicznej powinien być objęty
kontrolą dokonywaną z urzędu.
Aktywność- To cecha charakterystyczna dla kontroli oficjalnej. Kontrola dąży do wykonywania wszystkich
nieprawidłowości adm. publicznej prowadzi do sytuacji, gdzie podmioty kontrolowane mogą spodziewać
się kontroli w każdym czasie.
Proporcjonalność kontroli- Kontrola wszystkich jednostek adm. publicznej, ale nie w tym samym czasie,
powiązana z częstotliwością kontroli.

162. System kontroli administracji publicznej

Systemy kontroli administracji publicznej są zróżnicowane w poszczególnych

państwach i pozostają, oczywiście, w zależności od ustroju społeczno-politycznego danego państwa. Kontrola
administracji publicznej nie ogranicza się jednak do prawnie uregulowanych form, ponieważ dochodzi jeszcze społeczna
działalność kontrolna, nie zamknięta w ramy określonych instytucji prawnych. Taką kontrolą jest kontrola sprawowana przez
opinię publiczną. Istotną rolę w rym zakresie spełniają środki masowego przekazu (prasa, radio, telewizja), które w sposób istotny

wpływają na kształtowanie się opinii publicznej o poczynaniach administracji. Znaczenie opinii publicznej jako instytucji
kontroli działalności administracji jest rym większe, im bardziej demokratyczny jest ustrój państwa, im wyższy poziom kultury
społeczeństwa i im większa jest aktywność społeczna obywateli. W naszym państwie przemiany ustrojowe doprowadziły do
ukształtowania się nowego systemu kontroli administracji publicznej. Niżej zostanie omówiona, w pewnym zarysie, kontrola
administracji publicznej sprawowana przez: - organy państwowe niezawisłe od administracji publicznej, - instytucje kontrolne
usytuowane w systemie administracji, - inne instytucje i społeczeństwo (kontrola społeczna).

163. Kontrola parlamentarna

W państwie demokratycznym parlament nie tylko uchwala ustawy, ale wykonuje

również zadania kontrolne wobec władzy wykonawczej; inaczej mówiąc, kontroluje administrację. Rząd
odpowiada przed parlamentem za swoją działalność; jest to odpowiedzialność polityczna. Dlatego parlament
można określić jako organ kontroli politycznej. Zagadnienie odpowiedzialności politycznej jest regulowane
przepisami Konstytucji i stanowi w zasadzie przedmiot zainteresowań prawa konstytucyjnego. Według art. 95
ust. 2 Konstytucji Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami
Konstytucji i ustaw. Przepis ten przesądza o kontrolne] funkcji Sejmu. „Podstawową treścią funkcji kontrolnej
jest dokonywanie samodzielnych ustaleń stanu faktycznego, dotyczących funkcjonowania rządu, ministrów i podległych im
podmiotów."

1

Ustalaniu stanu faktycznego towarzyszy dokonywanie ocen i formułowanie różnego rodzaju sugestii.

Warto zaznaczyć, że Sejm na swoich posiedzeniach plenarnych sprawuje funkcje kontrolne tylko w sprawach o zasadniczym
znaczeniu i w ograniczonych przypadkach. Dzieje się to zwłaszcza w czasie debaty nad projektem ustawy budżetowej, a
więc przed jej uchwaleniem, a następnie w czasie dokonywania oceny sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej wraz z
informacją o stanie zadłużenia państwa. Po zapoznaniu się z przedkładanymi przez Najwyższą Izbę Kontroli materiałami, a
mianowicie analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinią w przedmiocie absolutorium dla
Rady Ministrów Sejm podejmuje uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. Mimo, iż
Konstytucja nie uregulowała skutku odmowy udzielenia absolutorium, to przyjąć należy, że w takiej sytuacji Prezes Rady
Ministrów powinien złożyć dymisję Rady Ministrów na ręce Prezydenta RP. Konstytucja przewiduje, że Sejm może wyrazić
Radzie Ministrów lub poszczególnym ministrom wotum nieufności. W szerszym zakresie kontrolę administracji sprawują
komisje sejmowe. Przy rozpatrywaniu projektów ustaw wyłaniają się kwestie związane z dotychczasową działalnością
administracji i możliwości krytycznego ich rozpatrzenia. Zgodnie zaś z regulaminem Sejmu komisje rozpatrują
sprawozdania i informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej, a także
kierowników innych urzędów i instytucji państwowych, analizują działalność poszczególnych działów administracji i
gospodarki państwowej oraz rozpatrują sprawy związane z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu, a
także z realizacją uchwalonych przez siebie dezyderatów. Na żądanie prezydium komisji ministrowie oraz kierownicy na-
czelnych organów administracji państwowej, a także kierownicy innych urzędów i instytucji państwowych są obowiązani
przedstawić sprawozdania i udzielać informacji oraz uczestniczyć w posiedzeniach komisji, na których rozpatrywane są sprawy
dotyczące ich zakresu działania. Poszczególni posłowie - w wykonaniu swoich obowiązków poselskich - mają prawo
podejmować interwencje w organach administracji rządowej i samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwach i
zakładach państwowych oraz organizacjach społecznych, a także w niepaństwowych jednostkach organizacyjnych dla
załatwienia spraw, które wnoszą we własnym imieniu wyborcy lub wyborców, jak również zaznajamiać się z tokiem ich
rozpatrywania. Organy i jednostki, wobec których poseł podjął interwencję, obowiązane są najpóźniej w ciągu 14 dni
powiadomić posła o stanie rozpatrywania sprawy i w terminie uzgodnionym z nim ostatecznie ją załatwić (por. art. 20
ustawy z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora - Dz.U. z 2003 r. Nr 221, póz. 2099). Regulacja
powyższa odnosi się również do senatorów, wykonujących obowiązki senatorskie. Posłowie mają prawo składać
interpelacje oraz zgłaszać zapytania poselskie i pytania w sprawach bieżących - kierowane do członków Rady Ministrów.
Interpelacje składa się w sprawach o zasadniczym charakterze. Odpowiedź na interpelację - kierowana na ręce Marszałka
Sejmu -jest udzielona nie później niż w ciągu 21 dni od otrzymania interpelacji. Pytania w sprawach bieżących formułowane
są ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu. Osoba, do której pytanie zostało skierowane, udziela krótkiej ustnej odpowiedzi (nie
dłużej niż 5 minut) .

164. Kontrola państwowa

(NIK)

W okresie międzywojennym działała w Polsce Najwyższa Izba Kontroli, powołana do

życia ustawą z 3 czerwca 1921 r. o kontroli państwowej. Stąd kontrolę sprawowaną przez NIK nazywa się kontrolą
państwową. W art. 202 Konstytucja określa Najwyższą Izbę Kontroli jako naczelny organ kontroli państwowej,
wskutek tego NIK zajmuje naczelne miejsce w systemie organów kontroli państwowej. Organy kontroli, rewizji,
inspekcji działające w administracji rządowej i samorządzie terytorialnym mają obowiązek współpracy z NIK.
Konstytucja utrzymała powiązanie NIK z Sejmem, stanowiąc, że „Najwyższa Izba Kontroli podlega
Sejmowi". Konstytucja ustaliła, że NIK działa na zasadach kolegialności. NIK kontroluje działalność organów
administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych
jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, ce

lowości i rzetelności

. Jest to

podstawowe zadanie NIK; wykonywanie tej kontroli jest stałym obowiązkiem NIK Jest to kontrola
prowadzona z punktu widzenia 4 wymienionych kryteriów, a więc w najszerszym zakresie. NIK może
kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych
samorządowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności. Jest to

kontrola fakultatywna, o nieco ograniczonym zakresie, gdyż NIK nie może co do tych jednostek prowadzić
kontroli z punktu widzenia celowości. NIK może również kontrolować działalność innych jednostek organiza-
cyjnych i podmiotów gospodarczych, ale tylko w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki
państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa. Co do tych
jednostek kontrola może być prowadzona z punktu widzenia legalności i gospodarności. Wyłączono więc
kontrolę z punktu widzenia celowości i rzetelności. NIK kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę
finansową i majątkową Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunału
Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego
Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Krajowego Biura Wyborczego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu
Administracyjnego oraz Państwowej Inspekcji Pracy, jak i Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu. Na zlecenie Sejmu NIK przeprowadza kontrolę działalności jednostek, wymienionych w art. 4 ust. 2
ustawy, nie tylko z punktu widzenia wykonania budżetu, gospodarki finansowej i majątkowej, ale w pełnym zakresie. Na
zlecenie Sejmu lub na wniosek Prezydenta RP NIK przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta, a na
wniosek Senatu - Kancelarii Senatu. Z punktu widzenia przedmiotowego NIK, kontrolując podmioty wymienione wyżej,
bada w szczególności wykonanie budżetu państwa i realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności
finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej. NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów
pracy, które przedkłada Sejmowi, z tym że może też przeprowadzać kontrole doraźne. NIK przeprowadza kontrole na
zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy. NIK
przedkłada Sejmowi: - analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, - opinię w przedmiocie
absolutorium dla Rady Ministrów, - informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy, przeprowadzanych
na wniosek Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz innych ważniejszych kontroli, - wnioski w sprawie rozpatrzenia
przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne, - wystąpienia
zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności członków Rady Ministrów oraz osób kierujących centralnymi
urzędami i instytucjami oraz Prezesa Narodowego Banku Polskiego, - coroczne sprawozdania ze swej działalności. O
wynikach kontroli przeprowadzanych na wniosek Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów NIK informuje te organy,
podobnie jak i o wynikach kontroli przeprowadzanych na zlecenie Sejmu oraz o wynikach innych ważniejszych kontroli.
Delegatury NIK przedkładają wojewodom informacje o wynikach ważniejszych kontroli dotyczących działalności
terenowych organów administracji rządowej, a wojewodom i organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego -
informacje o wynikach ważniejszych kontroli dotyczących działalności samorządu terytorialnego. Prezes NIK podaje
do wiadomości publicznej, po przedłożeniu Sejmowi, analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz
sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli. Organy kontroli, rewizji, inspekcji, działające w administracji rządowej
i samorządzie terytorialnym, mają obowiązek współpracy z Najwyższą Izbą Kontroli i są obowiązane do udostępniania jej, na
jej wniosek, wyników kontroli przeprowadzonych przez siebie, przeprowadzania określonych kontroli wspólnie pod
kierownictwem NIK oraz przeprowadzania kontroli doraźnych na zlecenie NIK. Organizacja NIK Najwyższą Izbą Kontroli
kieruje Prezes NIK, powoływany przez Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu. Kadencja Prezesa NIK trwa 6
lat, licząc od dnia złożenia przysięgi. Ta sama osoba nie może być powołana na stanowisko Prezesa więcej niż na dwie
kolejne kadencje. Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej, zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska
profesora szkoły wyższej, wykonywać innych zajęć zawodowych ani prowadzić działalności publicznej, nie dającej się pogodzić z
godnością jego urzędu. Sejm odwołuje Prezesa NIK, jeżeli a) zrzekł się on tego stanowiska, b) Sejm uzna że stał się on
trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, c) gdy został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popeł-
nienie przestępstwa, d) Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia
funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych. Prezes NIK korzysta z immunitetu; nie może
być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Nie może być on
zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest
niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Prezes NIK bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma
prawo uczestniczyć w posiedzeniach Rady Ministrów. Wiceprezesów NIK, w liczbie od 2 do 4, powołuje i odwołuje
Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK Za zgodą Marszałka Sejmu Prezes NIK powołuje i odwołuje dyrektora
generalnego NIK Skoro NIK działa na zasadach kolegialności, to najważniejsze kompetencje - w myśl ustawy -
przysługują Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. W skład Kolegium NIK wchodzą: Prezes NIK jako przewodniczący,
wiceprezesi i dyrektor generalny oraz 14 członków. Na wniosek Prezesa NIK Marszałek Sejmu powołuje na członków
Kolegium 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub
doradców Prezesa NIK Członkowie Kolegium NIK są w sprawowaniu swych funkcji niezawiśli. Ich kadencja trwa 3 lata.
W sytuacjach, o których mowa w art. 22 ust. 6 ustawy o NIK, Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa NIK, może odwołać
członka kolegium NIK. Kolegium NIK zatwierdza analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz
sprawozdanie z działalności NIK za rok ubiegły. Kolegium NIK uchwala m.in. opinię w przedmiocie absolutorium
dla Rady Ministrów, projekt statutu NIK i okresowe plany pracy NIK oraz opiniuje programy kontroli i informacje o
wynikach szczególnie ważnych kontroli oraz inne sprawy wniesione przez Prezesa NIK lub przedstawione przez co
najmniej 1/3 członków Kolegium. Jednostkami organizacyjnymi NIK są departamenty i delegatury. Statut NIK nadany
na wniosek Prezesa NIK zarządzeniem Marszałka Sejmu z 12 września 2001 r. ustala, że zadania kontrolne wykonuje 8
departamentów o szerokim zakresie przedmiotowym. Ponadto istnieją departamenty Prawno-Organizacyjny i Strategii

Kontrolnej oraz 4 departamenty obsługi. Działa też 16 delegatur NIK, które mają swoje siedziby w miastach będących
siedzibami wojewodów z wyjątkiem Gorzowa Wielkopolskiego; w województwie lubuskim delegatura NIK ma siedzibę w
Zielonej Górze. Na czele departamentów i delegatur NIK stoją dyrektorzy mianowani przez Prezesa NIK.
Postępowanie kontrolne jest bardzo szczegółowo uregulowane w art. 27-65 ustawy. W szczególności określone
zostały cel postępowania kontrolnego, uprawnienia i obowiązki pracowników NIK przeprowadzających kontrolę,
zwanych kontrolerami, oraz obowiązki i prawa pracowników oraz kierowników jednostek kontrolowanych.
Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek
poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności według
wyżej wskazanych kryteriów. Dla realizacji tego celu kierownicy jednostek kontrolowanych mają obowiązek
przedkładać na żądanie NIK wszelkie dokumenty i materiały do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, z
zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej. Upoważnieni przedstawiciele NIK mają zaś
prawo do swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych, wglądu do wszelkich
dokumentów związanych z działalnością jednostek kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania
dokumentów i innych materiałów dowodowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej,
przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności, wzywania i
przesłuchiwania świadków, żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielania ustnych i
pisemnych wyjaśnień, zasięgania w związku z przeprowadzaną kontrolą informacji w jednostkach niekontro-
lowanych oraz żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek, korzystania z pomocy biegłych i specjalistów
oraz zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, a także uczestniczenia w posiedzeniach
kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego. Wyniki
przeprowadzonej kontroli przedstawiane są w protokole kontroli, podpisywanym przez kontrolera i kierownika
jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba pełniąca jego obowiązki ma prawo
zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń co do ustaleń zawartych w
protokole. Ustawa określa tryb rozpatrywania tych zastrzeżeń przez kontrolera, jak i przez specjalną komisję
odwoławczą, powoływaną przez dyrektora właściwej jednostki organizacyjnej NIK. Kierownik jednostki
kontrolowanej może też odmówić podpisania protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie tej odmowy. Jednakże
odmowa podpisania protokołu nie stanowi przeszkody do podpisania protokołu przez kontrolera i realizacji
ustaleń kontroli. Najwyższa Izba Kontroli przekazuje kierownikowi jednostki kontrolowanej, a w razie potrzeby
także kierownikowi jednostki nadrzędnej oraz właściwym organom państwowym lub samorządowym, wystąpienia
pokontrolne. Wystąpienie pokontrolne zawiera oceny kontrolowanej działalności, wynikające z ustaleń opisanych w
protokole kontroli, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości - także uwagi i wnioski w sprawie ich usunięcia.
Kierownik jednostki kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne, jest obowiązany, w
terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 14 dni, poinformować NIK o sposobie wykorzystania uwag i
wykonania wniosków oraz podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W razie uzasadnionego
podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powołany do ścigania przestępstw
lub wykroczeń oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub kierownika jednostki nadrzędnej i
właściwy organ państwowy lub samorządowy. Organ powołany do ścigania przestępstw lub wykroczeń
obowiązany jest zawiadomić NIK o wynikach postępowania. Ustawa o NIK zawiera również przepis karny, że
podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny ten kto uchyla się od kontroli, albo utrudnia jej prowadzenie,
np. nie przedstawiając wymaganych dokumentów potrzebnych do kontroli.

165. Państwowa Inspekcja Pracy.

Do organów podległych Sejmowi należy Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). PIP tworzą

Główny Inspektorat Pracy i okręgowe inspektoraty pracy oraz działający w ramach terytorialnej właściwości okręgowych
inspektoratów pracy - inspektorzy pracy. Okręgowy inspektorat pracy obejmuje zakresem swojej właściwości terytorialnej
obszar jednego województwa lub więcej województw. Siedziby i zakres właściwości miejscowej okręgowych inspektoratów
pracy ustala Marszałek Sejmu na wniosek Głównego Inspektora Pracy. Ponadto działa Rada Ochrony Pracy jako organ
nadzoru nad warunkami pracy i działalnością Państwowej Inspekcji Pracy. PIP kieruje Główny Inspektor Pracy, powoływany
i odwoływany przez Marszałka Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy. Zastępców Głównego Inspektora Pracy
powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Głównego Inspektora Pracy. Okręgowych inspektorów pracy powołuje i
odwołuje Główny Inspektor Pracy. PIP powołana jest do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności
przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Do zakresu PIP należy nadzór i kontrola przestrzegania przez zakłady
pracy prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony pracy kobiet,
zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i
higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz
stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii, analizowanie
przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania środków zapobiegających tym
wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu okoliczności wypadków przy pracy. PIP opiniuje projekty
aktów prawnych z zakresu prawa pracy oraz inicjuje prace legislacyjne w tej dziedzinie, jak również
przedsięwzięcia oraz prace badawcze w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, a zwłaszcza bezpieczeństwa i
higieny pracy. Nadzorem i kontrolą PIP są objęci wszyscy pracodawcy oraz inne podmioty, na rzecz których

świadczona jest praca przez osoby fizyczne. Pracownicy PIP, wykonujący i nadzorujący czynności kontrolne,
uprawnieni są do przeprowadzenia bez uprzedzenia kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności
stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, o każdej porze dnia i nocy. Do inspekcji pracy należy ściganie
wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonym w kodeksie pracy, a także innych wykroczeń
związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej, gdy ustawa tak stanowi, oraz udział w postępowaniu w tych
sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego. Nadzór nad PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy. Główny
Inspektor Pracy przedstawia tej Radzie sprawozdanie roczne z działalności PIP wraz z wnioskami,
wynikającymi z tej działalności, co do przestrzegania prawa pracy przez podmioty kontrolowane i organy
sprawujące nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi albo samorządowymi.

166. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych -

jest organem do spraw ochrony danych osobowych.

Generalnego Inspektora, którym może być tylko obywatel polski, wyróżniający się wysokim autorytetem moralnym,
posiadającym wyższe wykształcenie prawnicze oraz odpowiednie doświadczenie zawodowe, powołuje i odwołuje Sejm
za zgodą Senatu, na czteroletnią kadencję. Ta sama osoba nie może być Generalnym Inspektorem więcej niż przez
dwie kadencje. Generalny Inspektor w zakresie wykonywania swoich zadań podlega tylko ustawie. Nie może on
zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych; nie
może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się
pogodzić z godnością jego urzędu. Korzysta z immunitetu, podobnie jak Rzecznik Praw Obywatelskich. Generalny
Inspektor składa Sejmowi, raz w roku, sprawozdanie ze swojej działalności wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu
przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych. Swoje zadania Generalny Inspektor wykonuje przy
pomocy Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Według art. 51 Konstytucji nikt nie może
być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Władze
publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w
demokratycznym państwie prawnym. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępnienia informacji, o których
mowa, określa ustawa. Ustawa o ochronie danych osobowych w art. l stanowi, że „każdy ma prawo do ochrony
dotyczących go danych osobowych" (ust. 1) oraz że przetwarzanie danych osobowych może mieć miejsce ze
względu na dobro publiczne, dobro osoby, której dane dotyczą lub dobro osób trzecich w zakresie i trybie
określonym ustawą (ust. 2). Ustawa określa zasady postępowania przy przetwarzaniu danych osobowych oraz prawa
osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych. Do zadań Generalnego
Inspektora należy m.in.: - kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych, -
wydawanie decyzji i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych, -
prowadzenie rejestru zbiorów danych oraz udzielanie informacji o zarejestrowanych zbiorach. Generalny
Inspektor i upoważnieni przez niego inspektorzy mają prawo dokonywać czynności kontrolnych w miejscach
zlokalizowania zarejestrowanych zbiorów danych, jak i żądać złożenia wyjaśnień i przesłuchiwać osoby, żądać
okazania dokumentów i wszelkich danych mających bezpośredni związek z problematyką kontroli oraz
udostępnienia do kontroli urządzeń, nośników oraz systemów informatycznych służących do przetwarzania danych.
W razie stwierdzenia naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych Generalny Inspektor nakazuje, w drodze
decyzji administracyjnej, przywrócenie stanu zgodnego z prawem. W przypadku wydania takiej decyzji strona ma
prawo zwrócić się do Generalnego Inspektora z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na decyzję
Generalnego Inspektora wydaną po ponownym rozpatrzeniu sprawy - wskutek wniosku o ponowne jej rozpatrzenie
- stronie służy skarga do sądu administracyjnego. Warto zaznaczyć, że w drodze rozporządzeń Ministra Spraw Wewnętrz-
nych i Administracji z 3 czerwca 1998 r. określone zostały: - podstawowe warunki techniczne i organizacyjne, jakim powinny
odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych i, - wzory wniosku o
udostępnienie danych osobowych i zgłoszenia zbioru danych do rejestracji.

167. Rzecznik Praw Obywatelskich.

Instytucja rzecznika praw obywatelskich występuje w szeregu demokratycznych

państw, które dzięki temu poszerzyły funkcje kontrolne parlamentu. Jako przyczyny upowszechnienia się instytucji
ombudsmana wymienia się poszerzenie zadań państwa w sferze spraw socjalnych i związaną z tym rozbudowę
aparatu administracyjnego, powiększenie się liczby konfliktów między obywatelami a państwem, bezradność
obywatela wobec powodzi przepisów prawa, zwłaszcza stanowionych przez organy administracji oraz dążność
parlamentu do zwiększenia zakresu funkcji kontrolnych nad administracją i do uzyskania dodatkowych
informacji. Podkreśla się, iż powołanie ombudsmana przyczynia się do upodmiotowienia kontroli administracji;
organem kontroli nie jest w tym przypadku jakieś anonimowe gremium, lecz znana powszechnie osoba, z którą
obywateli łączą stosunki partnerskie. W przypadku rzecznika kontakty z administracją nawiązuje nie tylko osoba o
wyróżniających się kwalifikacjach zawodowych, wiedzy prawniczej, ale też osobistość ciesząca się wysokim autorytetem w
społeczeństwie. Oczywiste jest to, że rzecznika wspiera zespół pracowników o wysokich kwalifikacjach i dużym do-
świadczeniu zawodowym. Dzięki rzecznikowi, obdarzonemu pełnym zaufaniem parlamentu, istnieje możliwość
poprawy działalności administracji oraz łagodzenia konfliktów między obywatelami a organami administracyjnymi.
Warto dodać, że rzecznik powinien zajmować pozycję niezależną w stosunku do partii politycznych. Jego kadencja nie
jest związana z kadencją parlamentu. Konstytucja z 1997 r. poświęca Rzecznikowi Praw Obywatelskich art. 208

do 212. Podstawową funkcją RPO jest strzeżenie wolności i praw człowieka i obywatela określonych nie tylko w
Konstytucji, ale także w innych aktach normatywnych, a więc w ustawach, umowach międzynarodowych,
rozporządzeniach bądź w aktach prawa miejscowego. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez
Sejm za zgodą Senatu na 5 lat. Nie może on zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska
profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych. Nie może należeć do partii politycznej,
związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego
urzędu. Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym
oraz wysokim autorytetem ze względu na swoje walory moralne i wrażliwość społeczną. Wniosek o powołanie
RPO może zgłosić Marszałek Sejmu albo grupa 35 posłów. RPO jest w swej działalności niezawisły, niezależny
od innych organów państwowych ł odpowiada jedynie przed Sejmem; nie może być pociągnięty do
odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu. RPO corocznie informuje Sejm i
.Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.
Sprawozdanie to podawane jest do publicznej wiadomości. Rzecznik może przedkładać Sejmowi i Senatowi
określone sprawy wynikające z jego działalności, a na wniosek Marszałka Sejmu przedstawia informację lub
podejmuje czynności w określonych sprawach. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela
RPO jest uprawniony do badania „czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji,
obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad
współżycia i sprawiedliwości społecznej" . Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie
wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela. Powzięcie wiadomości o naruszeniu
wolności i praw człowieka i obywatela następuje wskutek wniosków obywateli lub ich organizacji, na wniosek
organów samorządów, bądź Rzecznika Praw Dziecka i z własnej inicjatywy RPO. Wniosek kierowany do RPO nie
wymaga zachowania szczególnej formy; wystarczy oznaczenie wnioskodawcy i osoby, której praw i wolności
sprawa dotyczy oraz określenie przedmiotu sprawy. Wniosek do RPO jest wolny od opłat. Wszyscy obywatele
mają więc równy dostęp do RPO. Po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem RPO
może: - podjąć sprawę, - poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, -
przekazać sprawę według właściwości, - nie podjąć sprawy. Wnioskodawca i osoby, których sprawa dotyczy są
zawiadamiani o stanowisku RPO co do złożonego wniosku. Podejmując sprawę RPO może samodzielnie
prowadzić postępowania wyjaśniające albo zwrócić się o zbadanie sprawy do właściwych organów, w
szczególności do organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej. O zlecenie
Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy RPO zwraca się do
Sejmu. Podejmując samodzielnie postępowanie wyjaśniające RPO ma prawo zbadać każdą sprawę na
miejscu, nawet bez uprzedzenia, albo żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt sprawy prowadzonej
przez centralne i terenowe organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych,
zawodowych i społeczno-zawodowych oraz przez organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość
prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych.
RPO może też żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i
inne organy ścigania. Może też żądać do wglądu w Biurze RPO akt sądowych i prokuratorskich oraz akt
innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia. Rzecznik odmawia
ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za
niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki. Po zbadaniu sprawy RPO może: - wyjaśnić
wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia praw i wolności obywatela, - skierować wystąpienie do podmiotu, w
którego działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela, bądź zwrócić się do organu
nadrzędnego nad tym podmiotem z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa;
wystąpienie RPO nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej, - żądać wszczęcia postępowania w sprawach
cywilnych, jak również wziąć udział w toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących
prokuratorowi, - żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach
o przestępstwa ścigane z urzędu, - zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu
administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, -
wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach
o wykroczenia, - wnieść kasację lub rewizje nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie
określonych w odrębnych przepisach. W swoich wystąpieniach RPO formułuje opinie i wnioski co do sposobu
załatwienia sprawy, a także co do ewentualnego wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania
sankcji służbowych. Organ (jednostka organizacyjna), do którego wystąpienie zostało skierowane, obowiązany
jest bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować RPO o podjętych działaniach
lub zajętym stanowisku. W przypadku, gdy RPO nie podziela tego stanowiska, może zwrócić się do jednostki
nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań. W związku z rozpatrywanymi sprawami RPO może przedstawiać
właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia
skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela oraz usprawnienia trybu załatwiania ich spraw.
RPO może występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o
wydanie lub zmianę innych niż ustawy aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka oraz

obywateli. RPO może występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których
mowa w art. 188 Konstytucji, jak i zgłaszać swój udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w
sprawach skarg konstytucyjnych oraz brać udział w tym postępowaniu. Każdy organ, organizacja lub
instytucja, do których zwraca się RPO, obowiązane są z nim współdziałać i udzielać mu pomocy. Podmioty,
do których zwraca się Rzecznik, zobowiązane są zapewniać mu dostęp do akt i dokumentów, udzielać żądanych
przez niego informacji i wyjaśnień, w tym dotyczących podstawy faktycznej i prawnej ich rozstrzygnięć oraz
ustosunkowywać się do ogólnych ocen, uwag i opinii Rzecznika. Rzecznik ma prawo określić termin, w jakim
powinny być dokonane wymienione czynności. Rzecznik Praw Obywatelskich współpracuje z Rzecznikiem Praw
Dziecka, który współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi i innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i
fundacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela.

Podkreślić należy, że zgodnie z art.

80 Konstytucji „każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw
Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy
publicznej." Warto dodać, że przepisy tej ustawy „dotyczące ochrony wolności i praw człowieka i obywatela
odnoszą się również odpowiednio do osób nie będących obywatelami polskimi, znajdujących się pod władzą
Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie przysługujących im wolności i praw" . Rzecznik wykonuje swoje zadania przy
pomocy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, mającego swą siedzibę w Warszawie. Na wniosek Rzecznika
Marszałek Sejmu może powołać od l do 3 zastępców Rzecznika, w tym zastępcę do spraw żołnierzy. Za zgodą
Sejmu Rzecznik może ustanowić swoich pełnomocników terenowych.

168. Rzecznik Praw Dziecka

Art. 72 Konstytucji poświecony jest ochronie praw dziecka. Przepis ten wprowadza

prawo każdego do żądania od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem,
wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz pu-
blicznych. Zakres obowiązków władz publicznych w sferze opieki i pomocy dziecku jest duży. Ze względu na
swoistość i charakter spraw dotyczących ochrony praw dziecka Konstytucja przewiduje specjalny organ do tych
spraw, a mianowicie Rzecznika Praw Dziecka, którego kompetencje i sposób powoływania ma określić ustawa.
Rzecznik Praw Dziecka „stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
Konwencji o prawach dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i
obowiązków rodziców" (art. l ust. 2 ustawy). Rzecznik podejmuje działania: - mając na celu zapewnienie
dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju, z poszanowaniem jego godności i podmiotowości, - na rzecz
ochrony praw dziecka, w szczególności prawa do życia i ochrony zdrowia, do wychowania w rodzinie, do
godziwych warunków socjalnych i do nauki, Szczególną troską i pomocą ma otaczać dzieci niepełnosprawne.
Rzecznika powołuje Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co
najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów. Kadencja Rzecznika trwa 5 lat, licząc od dnia złożenia
ślubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje. Rzecznik jest w swojej działalności niezależny od innych organów państwowych, odpowiada jedynie
przed Sejmem. Bez uprzedniej zgody Sejmu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani
pozbawiony wolności. Nie może zajmować innego stanowiska ani wykonywać innych zajęć zawodowych, a
także prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z obowiązkami i godnością jego urzędu.
Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę w szczególności
informacje wskazujące na naruszenie praw lub dobra dziecka. Może zwracać się do organów władzy
publicznej, organizacji lub instytucji o złożenie wyjaśnień i udzielenie niezbędnych informacji, udostępnienie
akt i dokumentów oraz o podjęcie na rzecz dziecka działań z zakresu ich kompetencji. Rzecznik Praw
Obywatelskich ma obowiązek podejmować sprawy skierowane przez Rzecznika Praw Dziecka. Rzecznik
przedstawia organom władzy publicznej, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do
zapewnienia skutecznej ochrony praw i dobra dziecka oraz usprawnienia trybu załatwiania spraw w tym
zakresie. Może występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o
wydanie innych aktów prawnych. Organy, instytucje i organizacje do których Rzecznik zwrócił się z wnioskami
są obowiązane ustosunkować się do tych wniosków w terminie 30 dni od daty ich otrzymania. Rzecznik
przedstawia Sejmowi i Senatowi, corocznie, informację o swojej działalności i uwagi o stanie przestrzegania praw
dziecka. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Dziecka. Wydatki związane z
funkcjonowaniem Rzecznika pokrywane są z budżetu państwa.

169. Typy sądowej kontroli administracji publicznej.

Kontrola sądowa jest tradycyjną formą zagwarantowania

zgodnego z prawem działania administracji w jej stosunkach z obywatelami. W toku rozwoju historycznego
ukształtowały się różne typy kontroli nad administracją. I tak można wyróżnić: *kontrole wykonywaną
wyłącznie przez powołane w tym celu sądownictwo administracyjne - sądownictwo wyodrębnione, *kontrolę
wykonywaną przez sądy powszechne, *typ mieszany kontroli wykonywanej w części przez sądy powszechne, a
w części przez specjalistyczne sądownictwo administracyjne. Postulat poddania czynności administracyjnych
kontroli sądów zrodził się w okresie walki przeciwko nieskrępowanej przepisami prawa administracji państwa
absolutnego. We Francji koncepcję sądownictwa administracyjnego wysunięto w czasie Wielkiej Rewolucji

170. Rodzaje systemów sądownictwa administracyjnego.

W sądownictwie administracyjnym można rozróżnić

system oparty o zasadę klauzuli generalnej oraz system oparty o zasadę enumeracji. System klauzuli
generalnej polega na tym, że wszystkie akty administracyjne, bądź wszystkie akty adm. określonego rodzaju,
podlegają kontroli sądu adm. Jednak prawie w każdym ustawodawstwie znajdujemy wyjątki od klauzuli
generalnej, tzn. że pewne akty wyłączone są spod kontroli sądu. Dlatego system klauzuli generalnej często łączy
się z negatywną klauzulą enumeracyjną, tzn. z klauzulą wyliczającą akty adm. wyłączone spod kontroli sądu
adm. System enumeracji charakteryzuje się tym, że kontroli sądu adm. poddane są jedynie akty wyraźnie
wyliczone w ustawie, cała zaś reszta nie jest poddana tej kontroli. Można też odróżnić w organizacji sądownictwa
adm. system ochrony prawa podmiotowego, zbudowany z punktu widzenia ochrony praw jednostki, i system ochrony prawa
przedmiotowego, zbudowany z punktu widzenia kontroli legalności aktów adm. bez względu na ich stosunek do jednostek,
system mający na celu zapewnienie przestrzegania prawa przedmiotowego. System ochrony prawa podmiotowego polega na
tym, że sąd adm. działa tylko na wniosek osoby, której prawo podmiotowe zostało przez akt adm. naruszone. W tym systemie
prawo wniesienia skargi ogranicza się tylko do pewnego kręgu osób posiadających legitymację skargową; inaczej mówiąc,
orzecznictwo sądowe ogranicza się tylko do orzekania o tych aktach, które zostały zaskarżone przez osoby uprawnione. Zaś
możliwość wniesienia skargi ograniczona jest do aktu indywidualnego. Skarga przysługuje stronie dopiero wówczas, gdy akt jej
dotyczy. Natomiast w systemie ochrony prawa przedm. skargę można wnosić nie tylko na nielegalny akt adm., lecz także na
nielegalne rozporządzenie, którego legalność sąd może również skontrolować i w wyniku przeprowadzonej kontroli może
rozporządzenie uchylić. W systemie ochrony prawa przedm. sąd może wkraczać z urzędu albo też z czyjejkolwiek
inicjatywy, a nadto kontroli sądowej poddane są również akty o charakterze generalnym (rozporządzenia, statuty itp.).
System ochrony prawa przedmiotowego jest doskonalszy; ma jednak tę wadę, że znacznie hamuje funkcjonowanie administracji,
ponieważ każdy może kwestionować wszelkie jej akty. Dlatego ustawodawstwa przyjmują z reguły system ochrony prawa
podmiotowego. Różnicę można objaśnić następującym przykładem. Jeśli minister wyda rozporządzenie niezgodne z ustawą
- to w systemie ochrony prawa przedm. można wnieść skargę na nielegalne rozporządzenie. Natomiast w systemie ochrony
prawa podm. skargę będzie mogła wnieść osoba, która otrzymała akt adm. (decyzję), wydaną na podstawie nielegalnego
rozporządzenia i przez to niezgodną z prawem.

171. Rozwój sądownictwa administracyjnego we Francji, Austrii i Niemczech.

Początków sądownictwa adm. można

doszukać się w epoce napoleońskiej. Idee i doświadczenia francuskie oddziaływały na inne państwa. We Francji w latach
1799-1800 Napoleon I powołał do życia Radę Stanu i rady prefekturalne. Rady prefekturalne w I instancji, a Rada Stanu w II
instancji rozpatrywały tzw. spory administracyjne i dlatego były wówczas już i nazywane sądami adm. W Austrii i państwach
niemieckich sądownictwo adm. ukształtowało się w drugiej połowie XIX wieku, od roku 1863 poczynając. W tych państwach
można wyodrębnić dwa modele sądownictwa adm. Model typu austriackiego i krajów poludniowoniemieckich
charakteryzuje się jednoinstancyjnym sądownictwem; istnieje tylko jeden „Trybu Adm." W tym modelu sąd orzeka o
legalności aktów adm. i jest wyposażony w kompetencje wyłącznie kasacyjne. Drugi model północnoniemiecki
(pruski) polegał na wieloinstancyjnym sądownictwie adm. W tym modelu sądownictwo adm. rozumiane było -
gdy chodzi o niższe instancje - jako działanie kolegium urzędników adm., uzupełnionego czynnikiem
obywatelskim, zgodnie z regułami postępowania sądowego. W systemie pruskim istniało trójinstancyjne
sądownictwo adm.. Pierwszą instancją był wydział powiatowy (organ samorządu terytorialnego), a drugą -
wydział obwodowy. Trzecią instancją był sąd typu kasacyjnego, niezawisły i niezależny. W związku z modelem
pruskim w XIX wieku mówiono o sądownictwie adm. znaczeniu: 1. kontroli sprawowanej przez sądy adm. 2. orzekani przez władze
adm., w którym władze te mają charakter i przywileje sędziowskie. Obecnie przez sądownictwo adm. rozumiemy kontrolę adm. z punktu
widzenia legalności, sprawowaną przez sądy adm. Współcześnie we Francji działają międzydepartamentalne trybunały adm., a od 1989 r.
również apelacyjne sądy adm.; nadal działa Rada Stanu. Do 1988 r. sądownictwo adm. we Francji było dwuinstancyjne.
Sądami I instancji były trybunały adm., a sądem II instancji - Rada Stanu. Poza wymienionymi sądami we
Francji działają jeszcze wyspecjalizowane sądy adm., jak Izba Obrachunkowa, Sąd Dyscypliny Budżetowej i
Finansowej czy Komisja Orzekająca do spraw osób odmawiających służby wojskowej ze względów religijnych.
W Republice Federalnej Niemiec istnieje ogólne sądownictwo adm. oraz dwa rodzaje szczególnego
sądownictwa adm.: socjalne i finansowe. W ogólnym sądownictwie adm. występują sądy adm., wyższe sądy
adm. jako instancja odwoławcza oraz Federalny Sąd Adm. W zakresie spraw socjalnych istnieje trójinstancyjne,
natomiast w sprawach finansowych - dwuinstancyjne sądownictwo adm. Ogólne sądownictwo adm. jest
trójinstancyjne. W I instancji właściwy rzeczowo jest w zasadzie sąd adm. Od wyroku sądu adm. służy odwołanie
do wyższego sądu adm. Obie wymienione instancje rozpoznają sprawę zarówno z punktu widzenia
faktycznego, jak i prawnego. Natomiast Federalny Sąd Adm. jest jedynie instancją rewizyjną, która bada
zaskarżone wyroki jedynie co do i zgodności z prawem. Od zasady trójinstancyjności istnieją wyjątki. W
niektórych sprawach odpada jedna instancja. Na przykład w sprawach o scalenie gruntów właściwy w I
instancji jest od razu wyższy sąd adm. Natomiast w sprawach obowiązku wojskowego nie jest dopuszczalne
odwołanie do wyższego sądu adm., lecz rewizja bezpośrednio do Federalnego Sądu Adm. Wreszcie
trójinstancyjność jest wyłączona, gdy chodzi o sprawy załatwiane według przepisów prawa krajowego (Landu),
ponieważ w takich przypadkach nie służy rewizja do Federalnego Sądu Adm. Sądownictwo administracyjne w RFN jest

powołane w zasadzie do ochrony prawa podmiotowego, tj. do kontroli działania adm. tylko wówczas, gdy wpłynie skarga osoby,
której prawo w konkretnym przypadku zostało naruszone. Nie chodzi przy tym o naruszenie prawa tylko przez wydanie aktu
prawnego, ale przez jakiekolwiek działanie adm. publ., a nawet przez zaniechanie działania. Forma działania adm. ma
znaczenie dla określenia rodzaju skargi. W Austrii funkcjonuje nadal Trybunał Adm., który i rozpoczął swoją
działalność w 1876 r. Austriackie sądownictwo administracyjną skoncentrowane w jednym sądzie, który
kontroluje wszystkie władcze adm.; obowiązuje więc zasada klauzuli generalnej. Kontrola ta obejmuje tylko
indywidualne akty adm., gdyż kontrola rozpór należy do TK. Do sądu administracyjnego można wnosić
skargi na bezczynność władzy. Kontrola sądu adm. jest kontrolą następną i to kontrolą legalności. Uchyla
decyzję i przekazuje sprawę do organu adm. w celu przeprowadzenia niewadliwego postępowania adm.
Austriacki sąd administracyjny kontroluje również decyzje oparte uznaniu pod kątem wykorzystania uznania
„w rozumieniu ustawy"; w przeciwnym razie może stwierdzić nadużycie bądź przekroczenie uznania

6

. Natomiast

sąd nie ocenia celowości decyzji. W zasadzie austriackie sądownictwo adm. tworzy system ochrony prawa
podmiotowego, zaś ochrona ta jest dopuszczalna tylko w ściśle określonych przypadkach i tylko wskutek skargi
organów i urzędowych. Sąd wyposażony jest w zasadzie tylko w kompetencje kasacyjne. Jedynie wyjątkowo w
przypadkach skargi na bezczynność sąd może sam rozstrzygnąć merytorycznie sprawę. W określonych przez
konstytucję Austrii przypadkach skargi na decyzje władz adm. rozpatruje TK; wtedy i wyłączona jest
kontrola sądu adm. Chodzi o przypadki, gdy skarżący twierdzi, że decyzja narusza jego konstytucyjnie
zagwarantowane prawa, jak np. prawo własności, równości wobec prawa, wolności nauki, słowa, religii, i
wyznania i inne

7

.

172. Powstanie i rozwój sądownictwa administracyjnego administracyjnego w Polsce

W Drugiej Rzeczypospolitej

ogólnym sądem adm. był Najwyższy Trybunał Adm.(NTA). W woj. zach., tj. pomorskim, poznańskim i śląskim istniało
jeszcze tzw. sądownictwo adm. niższego stopnia. Poza ogólnym sądem adm. istniały jeszcze dwa specjalne sądy adm.:
Inwalidzki Sąd Administracyjny i Sąd Ubezpieczeń Społecznych. Konstytucja marcowa z 1921 r. przyjęła sądownictwo adm.
typu kasacyjnego o kompetencjach określonych klauzulą ogólną; nie przesądziła zaś o tym, czy wprowadza ochronę prawa
podmiotowego czy również prawa przedm. Akty z 3 sierpnia 1922 r. i z 27 października 1932 utrzymały NTA jako jedyną
instancję, nie realizując przepisu art. 73 Konstytucji marcowej co do wieloinstancyjności sądownictwa adm. Legitymację
skargową przyznano każdemu, kogo prawa naruszono lub obciążono obowiązkiem bez podstawy prawnej . Przyjęto więc
system ochrony prawa podmiotowego. Jeśli skarga była dopuszczalna i została wniesiona z zachowaniem wymogów
formalnych, to wówczas Trybunał rozpatrywał sprawę i wydawał wyrok. NTA orzekał na podstawie stanu faktycznego
utrwalonego w aktach sprawy. W przypadku uznania skargi za uzasadnioną NTA uchylał zaskarżony akt w całości.
Organ adm., którego akt został uchylony, był zobowiązany w ciągu miesiąca od doręczenia mu wypisu wyroku
wydać nowy akt; organ adm. był związany interpretacją ustawy zawartą w uzasadnieniu wyroku NTA,|
Kompetencja NTA opierała się na klauzuli generalnej, ograniczonej jednak klauzulą enumeracji negatywnej.
Ta ostatnia klauzula wyliczała sprawy, które nie podlegały orzecznictwu Trybunału. NTA swoim
orzecznictwem przyczyniał się do ujednolicenia praktyki adm. i do jednolitej wykładni ustaw w całym
państwie. W woj. zach. istniało niższe sądownictwo adm. odziedziczone po zaborcy. Były to wydziały powiatowe
(miejskie w miastach wydzielonych z powiatów) jako I instancja oraz wojewódzkie sądy adm. jako I lub II
instancja. Woj. sądy adm. miały swoje siedziby w Katowicach, Poznaniu i Toruniu. Działały one na podst. i w
zakresie utrzymanych w mocy przepisów dzielnicowych. W tych przypadkach NTA stanowił III instancję.
Inwalidzki Sąd Administracyjny wprowadzony został w 1935 r. dla orzekania o legalności orzeczeń w sprawach
zaopatrzeń dla inwalidów wojennych i wojskowych oraz osób pozostałych po tych inwalidach, po poległych,
zagonionych i zmarłych w związku ze służbą wojskową. Po II wojnie światowej do 1980 r. nie istniało ogólne
sądownictwo adm. Natomiast od 1946 do 1974 r. działały sądy ubezpieczeń społecznych, będące specjalnymi
sądami adm. Ustawą z 24 X 1974 r. zostały zniesione okręgowe sądy ubezpieczeń i Trybunał
Ubezpieczeń Społecznych. Obecnie, od l stycznia 1999 r., sądy ubezpieczeń społ. bądź sądy pracy i ubezpieczeń społ.
działają w 25 sądach okręgowych. Z dniem l lipca 1981 r. utworzono 5 ośrodków zamiejscowych Naczelnego Sądu Adm.
- NSA -(w Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu). Mimo posiadania ośrodków zamiejscowych NSA jest
jednym sądem. W okresie od l września 1980 do 26 maja 1990 r. kompetencja NSA opierała się na klauzuli enumeracji
pozytywnej. Zasadniczą zmianę w zakresie kompetencji NSA przyniosła ustawa z 24 maja 1990 r. - Ustawa ta zerwała z
dotychczasową klauzulą enumeracji pozytywnej, wprowadzając w jej miejsce klauzulę generalną, ograniczoną klauzulą
enumeracji negatywnej. Wprowadzenie tej klauzuli oznaczało, że do NSA można zaskarżać w zasadzie wszystkie decyzje
adm. wydawane w trybie określonym w k.p.a., jak i w ustawach szczególnych. Do czasu wejścia w życie Konstytucji z 1997 r.
NSA nie miał konstytucyjnych podstaw. Obecnie Konst. poświęcą NSA oraz innym sądom adm. w całości art. 184 i185.
Zasadnicze znaczenie dla ukształtowania systemu naszego sądownictwa adm. mają przepisy Konstytucji RP z 21 kwietnia 1997 r.
Jest to prawo jednostki do dochodzenia swoich praw przed właściwym, niezależnym, bezstronnymi niezawisłym sądem; chodzi
tu również o sprawy adm. Istotne znaczenie ma art. 176 ust. l Konstytucji, stanowiący, że postępowanie sądowe jest co
najmniej dwuinstancyjne. Przyjęty w Konst. model sądownictwa polega na wyodrębnieniu dwóch niezależnych od siebie
pionów, jeden obejmuje sądy powszechne i sądy wojskowe z Sądem Najwyższym na czele, drugi - sądy adm. z NSA na
czele

10

. Od utworzenia NSA w 1980 r. do końca 2003 r. był on sądem adm. orzekającym jednoinstancyjnie, którego orzeczenia

były prawomocne; W myśl art. 176 ust. l Konstytucji RP postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Konieczne
więc było wprowadzenie dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego. Dnia 25 lipca 2002r. uchwalona
została ustawa – Prawo o ustroju sądów adm., a dnia 30 sierpnia 2002r. ustawa - Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi oraz ustawa - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów
administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

173. Ustrój sądownictwa administracyjnego administracyjnego Polsce:

Wojewódzkie sądy adm. – jest ich 16, organy:

Prezes, wiceprezes, sędziowie, mogą dzielić się na wydziały orzecznicze; w Bydgoszczy jest 19 sędziów, a w Gdańsku
34; dwa wydziały: finansowy i ogólnoadministracyjny, są tworzone oddziały funkcjonalne. Organy sądu: 1 organ
monokratyczny – Prezes WSA, 2 organy kolegialne: Zgromadzenie Ogólne Sądów Adm. i Kolegium Sądu. Prezes
kieruje sądem, reprezentuje na zewnątrz, pełni czynności adm. sądowej – administruje sądem.

174. Organizacja WSA.

Według art. 2 ustawy o ustroju sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd

Administracyjny (NSA) oraz wojewódzkie sądy administracyjne Wojewódzki sąd administracyjny (WSA)
tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw. Na wniosek prezesa NSA, w drodze
rozporządzenia, Prezydent RP tworzy i znosi woj. sądy adm. oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a
może także tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów. Rozporządzeniem z 25
kwietnia 2003 r. w sprawie utworzenia wojewódzkich sądów administracyjnych oraz ustalenia ich siedzib i
obszarów właściwości Prezydent RP utworzył 14 woj. sądów adm. Jedynie w woj. lubuskim i świętokrzyskim
nie ma woj. sądu adm. Dla obszaru woj. lubuskiego właściwy jest WSA w Poznaniu, a dla obszaru woj.
świętokrzyskiego - WSA w Krakowie. Art. 85 u.wpr. stanowi, że z dniem l stycznia 2004 r. tworzy się w War-: i w
miejscowościach, w których miały siedziby ośrodki zamiejscowe , wojewódzkie sądy administracyjne na podstawie u.o u.
oraz znosi się dotychczasowe ośrodki zamiejscowe NSA. Ustawa wprowadzająca przesądziła o utworzeniu łódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie oraz 11 wojewódzkich sądów administracyjnych w miejscowościach, w których miały
siedziby ośrodki zamiejscowe NSA. Wymienione wyżej rozporządzenie Prezydenta RP tworzy nadto wojewódzkie sądy
administracyjne w dwóch miejscowo-i, w których nie miały siedziby ośrodki zamiejscowe NSA, a mianowicie L w Opolu i
WSA w Olsztynie. W skład wojewódzkiego sądu administracyjnego wchodzą: prezes sądu, prezes lub wiceprezesi sądu oraz
sędziowie. Liczbę sędziów i wiceprezesów w wojewódzkim sądzie administracyjnym określa Prezes NSA. Organami
wojewódzkiego sądu administracyjnego są: - prezes sądu, - zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkiego sądu administracyj-
nego (zgromadzenie ogólne), - kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego (kolegium sądu).

175. Organizacja NSA

W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą: Prezes NSA, prezesi oraz sędziowie. Liczbę

stanowisk sędziowskich, w tym liczbę wiceprezeesów Naczelnego Sądu Administracyjnego ustala Prezydent RP na wniosek
Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA. Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: - Prezes NSA, -
Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA, - Kolegium NSA. Rozpatrywanie środków odwoławczych przez NSA jest
konsekwencją wprowadzenia dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego. Podejmowanie uchwał w celu i
przypadkach wskazanych w postępowaniu przed sądami adm. służy zapewnieniu jednolitości orzecznictwa sądów
administracyjnych, oczywiście, bez naruszenia zasady niezawisłości sędziowskiej. Dzięki rozstrzyganiu sporów o
właściwość przez NSA zagwarantowane jest jednolite ukształtowanie właściwości organów jednostek samorządu terytorialnego,
samorządowych kolegiów odwoławczych i organów administracji rządowej w skali całego kraju, oczywiście, w sprawach, które
rozstrzygać będzie NSA. Liczbę sędziów określa Prezydent (75 sędziów sędziów NSA w Warszawie); struktura organizacyjna: Izby -
obecnie 3: finansowa, gospodarcza, ogólnoadministracyjna

176. Zakres kontroli sądu administracyjnego.

177. Pozostałe sądy sprawujące kontrolę administracji publicznej

*Sądy ubezpieczeń społecznych Ustawa z 18

kwietnia 1985 r. o rozpoznaniu przez sądy spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych powierzyła od l lipca
1985 r. rozpoznanie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych sądom pracy i ubezpieczeń społecznych, stanowiącym
odrębne jednostki organizacyjne sądów wojewódzkich. Z kolei ustawa z 25 listopada 1986 r. o organizacji i
finansowaniu ubezpieczeń społecznych przewidywała, że od decyzji oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) z
zakresu ubezpieczenia społecznego, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz innych świadczeń należących do
właściwości ZUS przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Obecnie obowiązująca ustawa z 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje, że ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych
spraw dotyczących w szczególności a) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, b) przebiegu ubezpieczeń, c) ustalania
wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek, d) ustalania uprawnień do świadczeń z
ubezpieczeń społecznych, i e) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do
właściwego sądu ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od doręczenia decyzji według zasad określonych w kodeksie
postępowania cywilnego. Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej Zakładu, która wydała decyzję, lub do
protokołu sporządzonego przez tę jednostkę. Jeżeli Zakład uzna odwołanie za słuszne, zmienia lub uchyla decyzję w terminie
14 dni od wniesienia odwołania i tym przypadku odwołaniu nie nadaje dalszego biegu. Jeżeli odwołanie nie zostało w

całości lub w części uwzględnione, Zakład przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od wniesienia
odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem. Sąd rozpatruje sprawy, w których wniesiono odwołania od
decyzji organów rentowych, według przepisów kodeksu postępowania cywilnego normujących postępowanie
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Po rozpatrzeniu sprawy sąd ubezpieczeń społ. (rozpatruje
sprawy, w których wniesiono odwołania od decyzji organów rentowych) oddala odwołanie, jeżeli nie ma
podstaw do jego uwzględnienia. W razie uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości
lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Z powyższego wynika, iż sąd ubezpieczeń społecznych - inaczej niż
sąd administracyjny - może wydawać orzeczenia reformatoryjne, tzn. orzekać merytorycznie w sprawie. Jeżeli
jednak odwołanie wniesiono w związku z niewydaniem decyzji przez organ rentowy, sąd w razie uwzględnienia
odwołania zobowiązuje organ rentowy do wydania decyzji w określonym terminie bądź orzeka co do istoty
sprawy. *Sąd ochrony konkurencji i konsumentów Podejmuje decyzje w sprawach odwołań od decyzji i
zażaleń na postanowienia Prezesów Urzędów: Regulacji Energetyki; Transportu Kolejowego; Regulacji
Telekomunikacji i Poczty; oraz Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wymienieni prezesi są centralnymi
organami administracji rządowej, wydającymi decyzje w zakresie spraw zaliczonych do ich kompetencji.
Rozpoznając odwołania od decyzji i zażalenia na postanowienia wymienionych organów, stosuje przepisy
kodeksu postępowania cywilnego. Oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia. W
razie uwzględnienia odwołania sąd zaskarżoną decyzję albo uchyla albo zmienia w całości lub w
części i orzeka co do istoty sprawy. Od orzeczenia sądu drugiej instancji kasacja przysługuje niezależnie od
wartości przedmiotu sporu. Zarówno w przypadku gdy sprawę rozpatruje sąd ubezpieczeń społ., jak i wówczas,
gdy orzeka sąd ochrony konkurencji i konsumentów mamy do czynienia z taką regulacją prawną, że sprawy należą
najpierw do właściwości organów adm., a decyzje tych organów stają się prawomocne, o ile nie zostaną
zaskarżone do sądu. W przypadku wniesienia odwołania sąd rozpatruje daną sprawę i w wyniku tego
rozpatrzenia albo odwołanie oddala, co powoduje, iż decyzja adm. staje się prawomocna, albo decyzję uchyla i
orzeka o istocie sprawy, a więc merytorycznie. *Sądy powszechne i Sąd Najwyższy Poza przypadkami
omówionymi wyżej sądy powszechne rozpatrują jeszcze inne sprawy związane z działalnością adm. publ. Np.
w sprawach o unieważnienie, sprostowanie oraz ustalenie treści aktu stanu cywilnego orzeka sąd w
postępowaniu nieprocesowym na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu
cywilnego. W ogóle poddanie obowiązku egzekucji administracyjnej nie przesądza o wyłączeniu sporu co do
istnienia tego obowiązku lub jego wysokości przed sądem powszechnym, jeżeli z charakteru obowiązku
wynika, że do rozpoznania takiego sporu właściwy jest sąd powszechny. Ordynacja wyborcza do Sejmu i do
Senatu z 2001 r. stanowi, że Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Pu-
blicznych, na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową Komisję Wyborczą oraz
opinii i wydanych w wyniku rozpoznania protestów, rozstrzyga o ważności wyborów oraz o ważności
wyboru posła lub senatora, przeciwko któremu wniesiono protest. Rozstrzygnięcie to podejmuje Sąd
Najwyższy w formie uchwały, którą ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP. *Trybunał Konstytucyjny Ustawą
konstytucyjną z 26 marca 1982 r. wprowadzono do Konstytucji z 1952 r. przepis o Trybunale Konstytucyjnym. Trybunał ten
rozpoczął swoją działalność dopiero po wejściu w życie ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Konstytucja
poszerzyła kompetencje Trybunału oprawo orzekania o zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych, wprowadziła
powszechną skargę konstytucyjną. Trybunał uzyskał prawo rozstrzygania sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi
konstytucyjnymi organami państwa. Orzeczenia Trybunału mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenie
TK o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, aktu normatywnego, na podstawie którego zostało
wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi
podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach określonych w przepisach
właściwych dla danego postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji). Można więc żądać wznowienia postępowania; podanie o
wznowienie postępowania adm. z tej przyczyny należy wnieść w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia
TK. W porównaniu ze stanem poprzednim TK utracił prawo ustalania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw. TK
informuje Sejm i Senat o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału. TK
przedstawia innym właściwym organom stanowiącym prawo uwagi o stwierdzonych uchybieniach i lukach w
prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zachowania spójności systemu prawnego RP.

178. Kontrola resortowa. -

kontrola wykonywana w ramach struktury organizacyjnej resortu, wówczas gdy organ

kontrolujący, jak i podmiot kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub centralnemu
organowi administracji rządowej. Kontrola resortowa jest przede wszystkim przejawem zachodzącego pomiędzy
podmiotami, pozostającymi w zależności od siebie, stosunku nadzoru. Organ nadrzędny odpowiada za działalność organu
podporządkowanego i stąd wynika potrzeba uzyskiwania informacji, które pozwalają na ocenę działalności i uruchomienie w
porę odpowiednich środków korygujących lub zapobiegających powstawaniu zjawisk niekorzystnych. Takie zainteresowanie
przejawia się nie tylko w stosunkach między organem bezpośrednio nadrzędnym a organami bezpośrednio podległymi, ale także
w stosunkach pomiędzy każdym organem zajmującym w strukturze organizacyjnej danego resortu pozycję wyższą a wszystkimi
jednostkami organizacyjnymi działającymi na niższych szczeblach i choćby tylko pośrednio mu podległymi. Każdy minister i
kierownik organu centralnego jest zainteresowany działaniem wszystkich podległych mu jednostek organizacyjnych, musi

interesować się działaniem jednostek organizacyjnych danego resortu, gdyż odpowiada za funkcjonowanie przydzielonego działu
bądź działów administracji rządowej. W obrębie każdej jednostki organizacyjnej przełożony powinien kontrolować pracę
podległych pracowników i sam podlega kontroli ze strony swego przełożonego. Kontrola resortowa obejmuje zatem liczne
zespoły podmiotów, jednostek organizacyjnych i osób, działających w strukturze aparatu podległego naczelnemu lub
centralnemu organowi administracji rządowej. Jest ona wynikiem stosunku nadrzędności i podporządkowania.

Kontrola

resortowa realizowana jest w sposób bezpośredni przez pracowników poszczególnych komórek organizacyjnych organu
nadrzędnego nad jednostką kontrolowaną albo też jest wykonywana przez specjalne komórki organizacyjne. W każdym
ministerstwie tworzy się m.in. komórkę organizacyjną, biuro, wydział lub wyodrębnione stanowiska do spraw kontroli, skarg i
wniosków. Obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z 29 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przepro-
wadzania kontroli przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. W skład Kancelarii Prezesa RM wchodzi Departament
Kontroli Skarg i Wniosków. Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie przewiduje, że
wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów: - kontroluje wykonywanie przez organy zespolonej administracji rządowej
zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM, -
kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej,
realizowanych na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej.

179. Kontrola instancyjna.

Kontrola instancyjna jest najczęściej szczególną formą wykonywania kontroli resortowej.

Kontrola ta jest instytucją procedury administracyjnej. Wiąże się ona jednak często z wykonywaniem funkcji nadzoru,
ponieważ kontrolujący organ ma prawo do zmiany rozstrzygnięć organu niższego stopnia. Kontrola instancyjna wiąże się
zawsze z pewnym podporządkowaniem organu niższego organowi wyższego stopnia; jest jedną z najpełniejszych form kontroli.
Pewnym niedostatkiem tej kontroli jest jej niepełny obiektywizm w ocenie, ponieważ organ kontrolujący z reguły jest
współodpowiedzialny za wyniki działania organu kontrolowanego. Kontrola ta może być nieskuteczna, gdy organ
kontrolowany działał zgodnie z zaleceniami organu kontrolującego, chociażby zalecenia te, obiektywnie rzecz biorąc, były
nietrafne. Dlatego kontrola instancyjna wymaga uzupełnienia różnymi formami kontroli niezawisłej, a zwłaszcza kontrolą
sądową.Dla zwiększenia bezstronności kontroli instancyjnej powołuje się dla niektórych kategorii spraw
specjalne organy odwoławcze, z reguły organy kolegialne z udziałem czynnika obywatelskiego. W takich
przypadkach organy te są wyposażone w pewną niezawisłość w orzekaniu. Do takich organów należą
samorządowe kolegia odwoławcze i inne kolegialne organy odwoławcze

180. Kontrola międzyresortowa.

Kontrolę międzyresortową sprawują organy administracji rządowej wy-

posażone w kompetencje w tym zakresie. I tak Główny Urząd Statystyczny kontroluje legalność, terminowość i
rzetelność sprawozdawczości statystycznej. Funkcje kontrolne - w zakresie swego działania - sprawują takie
organy jak Urząd Patentowy RP, Prezes Głównego Urzędu Miar, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów
celnych, jak i organy policji, państwowej straży pożarnej i inne.

181. Kontrola prokuratorska.

W latach 1950-1990 kontrola prokuratorska należała do kontroli niezawisłej od

administracji państwowej. W tym czasie (do 1989 r.) prokuratura podlegała Radzie Państwa, a następnie -
Prezydentowi. W tym okresie zadaniem prokuratury było strzeżenie praworządności w działaniach organów
państwowych, innych państwowych jednostek organizacyjnych, spółdzielni, organizacji zawodowych,
samorządowych i społecznych, a także w postępowaniu obywateli. Od 31 marca 1990 r., sytuacja uległa istotnej
zmianie. Odtąd funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości, a prokuratura włączona jest do
resortu sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem
przestępstw. Nas interesują zadania prokuratury dotyczące strzeżenia praworządności w działaniach
administracji publicznej. Zadanie to prokuratura wykonuje przez podejmowanie środków przewidzianych pra-
wem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym,
administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach, przez zaskarżanie do sądu
niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z
prawem takich decyzji, jak i przez opiniowanie projektów aktów normatywnych. Prokurator Generalny może
występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami o stwierdzenie zgodności ustawy i umowy
międzynarodowej z Konstytucją albo zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z
Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Jeżeli uchwała organu samorządu
terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je
wydał, o ich zmianę lub uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru. W
przypadku uchwał i zarządzeń organów jednostek samorządu terytorialnego prokurator może też wystąpić z
wnioskiem o ich uchylenie do sądu administracyjnego. Od l października 1995 r. prokurator może zaskarżać
również akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę oraz organy rządowej administracji niezespolonej.
Gdy zaś chodzi o udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym, to kwestię tę normuje kodeks
postępowania administracyjnego. Na podstawie tych przepisów kodeksu prokurator ma prawo zwrócenia się do organu
administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem, może brać udział w

każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.
Prokuratorowi, który bierze udział w postępowaniu administracyjnym, służą prawa strony. Prokuratorowi służy prawo
wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy k.p.a. lub przepisy szczególne przewidują wznowienie po-
stępowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę. Wreszcie, prokuratorowi służy skarga do sądu
administracyjnego na rozstrzygnięcia organów administracji publicznej w sprawie indywidualnej, inne akty bądź czynności
uzasadniające wniesienie skargi. Skargę tę prokurator może wnieść w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia stronie
rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, a w pozostałych przypadkach w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie
aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi. Prokurator może wnieść skargę na akt lub uchwałę
stanowiące przepisy prawa miejscowego także po upływie terminu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia
uchwały. Postępowanie przed sądem administracyjnym toczy się z udziałem prokuratora, gdy wniósł on skargę albo zgłosił
swój udział w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Jednakże nieobecność prokuratora na rozprawie nie
wstrzymuje rozpoznania sprawy przez sąd.

182. kontrola regionalnych izb obrachunkowych.

Ustawy o samorządzie: gminnym, powiatowym i o samorządzie woje-

wództwa stanowią, że organami nadzoru nad działalnością tych samorządów w zakresie spraw finansowych są
regionalne izby obrachunkowe (RIO). Ustawa określa izby, o których mowa, jako państwowe organy nadzoru i
kontroli. W szczególności izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie
spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych następujących
podmiotów: - jednostek samorządu terytorialnego, - związków międzygminnych, - stowarzyszeń gmin oraz
stowarzyszeń gmin i powiatów, - związków powiatów, - stowarzyszeń powiatów, - samorządowych jednostek
organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych, - innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania
przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. 2 Warto zauważyć, że
wymienione rozporządzenie weszło w życie l rok i 20 dni przed jego ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw ! Izby kontrolują
gospodarkę finansową na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym.
Kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanych
przez te jednostki na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień, dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium
celowości, rzetelności i gospodarności. Izby przeprowadzają co najmniej raz na cztery lata kompleksową kontrolę gospodarki
finansowej jednostek samorządu terytorialnego Kontrola kompleksowa obejmuje całokształt zagadnień finansowych
związanych z realizacją zadań jednostki samorządu terytorialnego.

Izby kontrolują pod względem rachunkowym i

formalnym kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz wnioski o przyznanie
części rekompensującej subwencji ogólnej. Wydział kontroli gospodarki finansowej przeprowadza kontrole: -
kompleksowe, obejmujące gospodarkę finansową jednostek samorządu terytorialnego, - problemowe,
obejmujące wybrane zagadnienia w jednej lub kilku jednostkach kontrolowanych, - doraźne, podejmowane
w razie potrzeby.

183. Kontrola społeczna (inne formy kontroli).

1. Oprócz kontroli administracji wykonywanej przez organy

państwowe istnieją jeszcze formy kontroli sprawowanej bezpośrednio przez obywateli i ich organizacje oraz przez
środki masowego przekazu.

1

Według art. 63 Konstytucji każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w

interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do
organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu
administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa. Skarżący mogą
kierować skargi bezpośrednio do organów właściwych do ich rozpatrzenia albo za pośrednictwem posłów na
Sejm, senatorów i radnych bądź organizacji społecznych oraz redakcji prasowych, radia, telewizji i kroniki
filmowej. 2. Istotna rola w zakresie kontroli administracji przypada środkom masowego przekazu, zwłaszcza
prasie. Ustawa z 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe nakłada na przedsiębiorców i podmioty nie-zaliczone do
sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku obowiązek udzielania prasie
informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta
tajemnicą nie narusza prawa do prywatności. W przypadku odmowy udzielenia informacji, na żądanie redaktora
naczelnego, odmowę doręcza się zainteresowanej redakcji w formie pisemnej w terminie 3 dni. Tę odmowę bądź niespełnienie
przez nią przesłanek określonych w art. 4 ust. 3 prawa prasowego można zaskarżyć w ciągu 30 dni do sądu
administracyjnego. Prasa i inne środki masowego przekazywania (radio, telewizja i kronika filmowa) ujawniają i
krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gospodarczego oraz prowadzą działalność interwencyjną. W ten
sposób środki te sprawują kontrolę społeczną. Artykuły, notatki i inne wiadomości opublikowane w prasie, których treść
ma znamiona skargi i które przesłane zostały przez redakcję prasową do właściwego organu, podlegają rozpatrzeniu i
załatwieniu jako skargi. Właściwy organ zawiadamia redakcję prasową o sposobie załatwienia skargi, a w miarę
możliwości także osoby, których sprawa dotyczy. Niezależnie od roli środków masowego przekazywania w wykorzystaniu
1przekazywaniu skarg na działalność administracji publicznej należy podkreślić znaczenie opinii publicznej o administracji
publicznej, zwłaszcza dla samej administracji. Poprzez kształtowanie za pomocą środków masowego przekazywania opinii
publicznej społeczeństwo wywiera wpływ na administrację. Jest to więc forma oddziaływania kontrolnego.

W interesie

administracji leży dostarczanie środkom masowego przekazywania, a za ich pośrednictwem społeczeństwu, informacji o swej

działalności. Brak rzetelnej informacji o materialnych i prawnych możliwościach podejmowania działań przez administrację
prowadzi często do nieuzasadnionej krytyki. Informacje przekazywane przez administrację środkom masowego przekazywania
służą nie tylko ocenie działalności administracji, ale umożliwiają realizację jej zadań, gdyż wykonywanie zadań
administracyjnych wymaga zrozumienia i aprobaty społeczeństwa. Obowiązek udostępniania informacji publicznej ciąży na
władzach publicznych oraz innych podmiotach wykonujących zadania publiczne. W szczególności do udostępniania
informacji publicznej zobowiązane są organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego, organy samorządów
gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujące Skarb Państwa, państwowe osoby prawne albo osoby prawne
samorządu terytorialnego, a także związki zawodowe i ich organizacje oraz partie polityczne. Organy administracji,
przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe jednostki organizacyjne są obowiązane udzielać informacji w zakresie swojej
właściwości w terminie nie dłuższym niż 24 godziny od zwrócenia się dziennikarza lub redakcji o informację; jeżeli nie dysponują
taką informacją w danym czasie, to są obowiązane przekazać ją w uzgodnionym terminie. Wymienione podmioty powinny też z
własnej inicjatywy nawiązywać i rozwijać kontakty z prasą i udostępniać jej informacje, które mogą interesować opinię publiczną.
Informacje mogą być przekazywane w rozmowie bezpośredniej, na piśmie, w formie wywiadu lub wypowiedzi, na konferencji
prasowej lub innych spotkaniach z przedstawicielami prasy, jak i telefonicznie lub za pomocą innych źródeł łączności, jeżeli nie ma
wątpliwości co do redakcji i tożsamości dziennikarza. W urzędach centralnych organów administracji rządowej oraz urzędach
wojewódzkich działają rzecznicy prasowi tych organów. Rzecznik Prasowy Rządu podlega Prezesowi Rady Ministrów i jest
przez niego powoływany i odwoływany. Rzecznik Prasowy Rządu ma prawo uczestniczyć w posiedzeniach Rady Ministrów i
jej organów.

VI. Materialne prawo administracyjne

184. Pojęcie materialnego prawa administracyjnego.

185. Typy norm materialnego prawa administracyjnego

186. Działy materialnego prawa administracyjnego