1

DIAGNOZA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

DIAGNOZA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

DIAGNOZA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

DIAGNOZA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

LATERALIZACJA – dominacja czynności ruchowych określonych stron ciała.

• Rodzaje (jednorodna, niejednorodna: skrzyżowana, nieustalona).
• Fazy rozwoju lateralizacji.

Ustalenie się dominacji ręki i oka powinno nastąpić do 6.-7. roku życia, gdy dziecko
podejmuje naukę pisania. Jednak brak jednostronnej lateralizacji przed okresem
dojrzewania nie stanowi objawu patologii.

• Metody ustalania lateralizacji:

Wywiad z rodzicami (dziedziczenie)
Obserwacja dziecka (która: ręka, noga, oko oraz, wg C. Hannaford: ucho i półkula
mózgowa)

• Dominacja półkul (wg C. Hannaford „Profil dominujący”)

» Dominacja półkuli logicznej (zwykle po lewej stronie): podczas stresu początkową
reakcją jest analiza sytuacji, pisanie lub rozmawianie o sytuacji, szukanie specyficznych
powodów jej zaistnienia. Uwaga skupiona jest na szczegółach, z silną potrzebą
zrozumienia każdego aspektu danej sytuacji. Pojawić się może mechaniczne działanie i
brak wrażliwości.

» Dominacja półkuli gestalt (zwykle po prawej stronie): podczas stresu początkową
reakcją jest widzenie całej sytuacji i odczuwanie emocji. Mogą wystąpić trudności z
odczytywaniem szczegółów. Problemy z rozkładaniem całej sytuacji na fragmenty, aby
dokładnie je sobie wyobrazić. Trudności z odwołaniem się do zdolności językowych,
trudności z wyrażeniem myśli. Często potrzeba fizycznego ruchu i wyrażenia emocji.
Trudności ze zdolnością do rozumowania, uczucie przygniecenia, nie pamiętanie o
szczegółach. Może pojawić się zbyt duża emocjonalność lub wycofanie.

PERCEPCJA SŁUCHOWA

• Wywiad (dotychczasowy rozwój mowy, opóźnione pojawienie się pierwszych

słów, nieprawidłowa wymowa, czy dziecko zna wierszyki, jak szybko się ich uczy,
czy jest muzykalne)

• Obserwacja (m.in. wymowa: „przekręcanie” wyrazów, mały zasób słów, wady

wymowy)

MOWA

• Wywiad (dotychczasowy rozwój mowy, kiedy gaworzenie, pierwsze wyrazy,

zdania)

• Obserwacja ukierunkowana na mowę dziecka, próby eksperymentalne

ORIENTACJA W CZASIE I PRZESTRZENI

• Obserwacja (pytanie o pory dnia, rok, odczytanie godziny z zegarka)

»» 4-latki potrafią określić pory dnia
»» 5-latki potrafią określić dni tygodnia i jaki dzień jest dzisiaj
»» 6-7latki rozpoznają i nazywają pory roku, odczytują porę dnia na zegarku

OCENA ROZWOJU SCHEMATU CIAŁA (istotna w analizie m.in. percepcji
wzrokowej)

• Pokaż swoje prawe oko, podaj lewą rękę, prawą ręką chwyć za lewe ucho
• Wskaż ściany na lewo i prawo

2

• Pokaż na obrazku przedmioty, które znajdują się nad stołem, obok…, za…,

pod…, na górze, na dole, itp.

PERCEPCJA WZROKOWA

• Wrażliwość wzrokowa: rozpoznawanie barw

»» 3 r.ż. – rozpoznawanie barw podstawowych (czerwona, żółta, zielona i niebieska),
trudności z nazywaniem barw
»» 4. r.ż. – poprawne nazywanie jednego koloru (najczęściej czerwony)
»» 5. r.ż. – poprawne nazywanie czterech barw podstawowych
»» 6.-7. r.ż. – dobre rozpoznawanie odcieni barw

• Rozwój biegłości w rysowaniu

Rozwój poszczególnych umiejętności rysunkowych:

»» 3 r.ż. – kopiowanie ko

ko

ko

koła

a

a

a wg wzoru, nie zawsze jest to koło zamknięte; g

g

g

głowonogi,

owonogi,

owonogi,

owonogi,

czyli kombinacja okręgu (głowa i tułów razem) i linii prostych (kończyny); także dzieci
niewidome od urodzenia rysując człowieka używają kombinacji okręgu i linii prostych.

»» 3.-4. r.ż. – kopiowanie krzy

krzy

krzy

krzyża

a

a

a (najpierw krzyż prosty, dopiero w późniejszym wieku

krzyż ukośny), około 4 r.ż. schema

schema

schema

schemat cz

t cz

t cz

t człowieka prosty

owieka prosty

owieka prosty

owieka prosty (głowa i tułów oddzielnie), 3- i

4-latki rysują poprawnie krzyż i szyny, rysowanie kwadratu u 4-latków: z
zaokrąglonymi kątami.

»» 5. r.ż. – rysowanie kwadratu

kwadratu

kwadratu

kwadratu oraz rozpoznawalnej postaci człowieka, schemat

schemat

schemat

schemat

cz

cz

cz

człowieka z

owieka z

owieka z

owieka zło

o

o

ożony

ony

ony

ony (dalszy rozwój elementów tułowia – wydzielenie talii, spódnica u

kobiet, spodnie u mężczyzn, itp.), reprodukowanie, z błędami, trójkąta.

»» 6. r.ż. – rysowanie rombu

rombu

rombu

rombu (zawsze dopiero po opanowaniu umiejętności rysowania

kwadratu - wynika to z rozwoju funkcji wzrokowo – motorycznych, a nie tylko z
motorycznych), odtwarzanie koła regularnie zaokrąglonego, odtwarzanie poprawnie
kwadratu

»» 6.-7. r.ż. – rysowanie poprawne trójk

trójk

trójk

trójkąta.

ta.

ta.

ta.

• Wywiad i obserwacja (czy dziecko lubi rysować, czy szybko zapamiętało drogę do

przedszkola, w jakim wieku potrafiło odtworzyć koło, kwadrat, kiedy nauczyło
się rozróżniać prawa i lewą rękę)

Test Rozwoju Percepcji Wzrokowej M. Frostig

• Ocena spostrzegania wzrokowego u dzieci w wieku od 3;11 do 7;11.
• Podtesty

1. koordynacja wzrokowo-ruchowa (np. czy pismo mieści się w linijkach),
2. spostrzeganie figury i tła (np. odszukanie ukrytych obrazków,

obrysowywanie figur, na które nakładają się inne figury, odszukanie
określonego znaku na stronie),

3. stałość spostrzegania (np. czy dziecko rozpoznaje literę, którą zna, jeśli

jest narysowana jako większa lub innym kolorem),

4. spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni (np. odszukiwanie

przedmiotu, który różni się położeniem),

3

5. spostrzeganie stosunków przestrzennych, czyli zdolność do oceny

położenia dwóch lub więcej przedmiotów wobec własnego ciała (np.
odwzorowywanie).

• Wykorzystywany w badaniu dojrzałości szkolnej, do rozpoznawania deficytów

rozwojowych percepcji wzrokowej, które mogą być jedną z przyczyn dysleksji.

MOTORYKA DUśA I MAŁA

• Wywiad (historia rozwoju ruchowego)
• Obserwacja podczas zajęć dowolnych, manipulacyjnych, konstrukcyjnych

(klocki), czynności samoobsługowych; analiza wytworów (rysunki, wycinanki)

UWAGA (koncentracja uwagi)

• Mimowolna (dominuje u dzieci przedszkolnych)
• Dowolna

ROZWÓJ MYŚLENIA

• Myślenie przedoperacyjne, egocentryczne

Sprawdzanie fazy myślenia: eksperyment z klockami (na bazie teorii Piageta)

• Klasyfikowanie (co do siebie pasuje?)

»» 3-latki różnicują obiekty i wskazują ważne (wskazywanie obiektów, które wyzwalają
emocje „U babci też jest pies”)

»» 4-latki tworzą pary: 1. gdy obiekty są podobne (motyl i motyl, bo są ładne), 2. gdy
obiekty zwykle występują razem (pies i buda, bo pies mieszka w budzie)

»» kolejny etap: kompletowanie trzech obiektów (pies, buda i kość: pies złapie kość,
schowa się do budy i ją zje)

»» 6-latki i niektóre 5-latki klasyfikują na poziomie kolekcji: wybierają więcej niż trzy
karty i tworzą grupy wg kryteriów:
1. z tego da się zrobić większą całość (np. z kawałków złożyć obrazek),
2. to wszystko służy do tego samego (np. to są rzeczy do ubrania),
3. to jest na wspólnym terytorium (np. te rzeczy są w kuchni)

• Poznawcza reprezentacja rzeczywistości

U dzieci przedszkolnych: zabawa symboliczna polegająca na zastępowaniu jednych
przedmiotów innymi, udawaniem, naśladowaniem

• Dziecięce teorie umysłu
• Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia

Jest to niewerbalny test klasyfikacyjny, w którym klasyfikację traktuje się jako
czynność umysłową polegającą na rozpoznawaniu podobieństwa i różnicy, zastosowanie
dla wieku 3,5 - 9,11.

Całościowa diagnoza rozwoju 1-5 lat, skale obserwacyjne: percepcja wzrokowa,
percepcja słuchowa, motoryka mała i duża, koordynacja wzrokowo – ruchowa, rozwój
społeczny, mowa bierna, mowa czynna, naśladownictwo, funkcje poznawcze,
samodzielność.
Kielin, J. (2002). Profil osiągnięć ucznia. Przewodnik dla nauczycieli i terapeutów
placówek specjalnych. Gdańsk: GWP.