Jakie wymagania powinny spełniać przyciski sterowania oburęcznego?
2010-11-10
W zakładzie pracy posługujemy się maszynami produkcyjnymi wyprodukowanymi
przed 2004 r. Jak powinny wyglądać przyciski sterowania oburęcznego? Czy powinny
przybrać formę tzw. grzybków czy może powinny być schowane w obudowie? Gdzie
szukać regulacji tej kwestii?
Odpowiedź
Przyciski sterowania oburęcznego, traktowane jako elementy sterownicze przeznaczone do
uruchamiania maszyny, powinny przybrać formę przycisków schowanych w obudowie.
Elementy sterownicze przeznaczony do zatrzymywania całej maszyny mogą przybierać formę
tzw. grzybków. Wymagania w tym zakresie określają: rozporządzenie Ministra Gospodarki z
dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i
higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr
191, poz. 1596 z późn. zm.) - dalej r.m.w.u.m. oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki z
dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199,
poz. 1228) - dalej r.z.w.m.
Uzasadnienie
Maszyny produkcyjne, o których mowa w pytaniu zostały wyprodukowane przed 2004 r., a
więc przed wejściem w życie uchylonego już rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn
i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 91, poz. 858) - dalej r.m.e.b. Ponieważ r.m.e.b.
weszło w życie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii
Europejskiej (1 maja 2004 r.), nie dotyczyło ono maszyn wyprodukowanych przed dniem 1
maja 2004 r.
Zgodnie z § 34 r.m.w.u.m. maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. powinny być, w
terminie do dnia 1 stycznia 2006 r., dostosowane do minimalnych wymagań dotyczących
maszyn określonych w rozdziale 3 r.m.w.u.m. Ocena zgodności maszyn z wymaganiami
r.m.w.u.m. powinna być wykonana dla maszyn nabytych i oddawanych do użytku przed
dniem 1 stycznia 2003 r. przez zespół, którego skład powinien ustalić pracodawca. W skład
takiego zespołu mogliby wchodzić: pracodawca lub jego przedstawiciel, pracownik służby
bhp, technolog produkcji, konserwator maszyny oraz inni pracownicy posiadający znajomość
eksploatacji i konserwacji maszyny.
Jeżeli maszyna nie spełnia wymagań opisanych w r.m.w.u.m., powinna być (na skutek
wykonanej oceny) do nich dostosowana. Jednym ze sposobów dostosowania maszyny do
wymagań z r.m.w.u.m. jest zamontowanie np. przycisków sterowania oburęcznego.
W § 9 ust. 1 i 2 r.m.w.u.m. opisano jedynie wymagania dla elementów sterujących, nie
wskazując jednakże gotowych rozwiązań. Zgodnie z § 9 ust. 1 i 2 r.m.w.u.m. elementy
sterownicze, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników powinny być widoczne i
możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane. Elementy powinny być
usytuowane poza strefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała
dodatkowych zagrożeń; nie mogą one stwarzać także jakichkolwiek zagrożeń w związku z
przypadkowym ich zadziałaniem. Zgodnie z § 11 r.m.w.u.m. układy sterowania maszyn
powinny zapewniać bezpieczeństwo i być dobierane z uwzględnianiem możliwych
uszkodzeń, defektów oraz ograniczeń, jakie można przewidzieć w planowanych warunkach
użytkowania maszyny. Zgodnie z § 12 ust. 1 r.m.w.u.m. uruchomienie maszyny powinno być
możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania.

1

Aby spełnić wymagania z § 9 ust. 1 i 2, § 11 oraz § 12 ust. 1 r.m.w.u.m. pracodawca powinien
zapewnić montaż na maszynie przycisków sterowania oburęcznego w postaci paneli
dotykowych. Działanie paneli sterowania oburęcznego polega na zajęciu obydwu rąk
użytkownika maszyny przez cały cykl jej pracy tak i "odciągnięciu" ich od miejsca
niebezpiecznego.
Przepis § 13 ust. 1 i 2 r.m.w.u.m. wskazuje, że maszyny powinny być wyposażone w układ
sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego ich zatrzymywania. Każde
stanowisko pracy wyposaża się w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymywania całej
maszyny lub niektórych jej części, w zależności od rodzaju zagrożenia tak, aby maszyna była
bezpieczna. Przepis § 14 ust. 1 r.m.w.u.m. wskazuje, że względu na zagrożenia, jakie
stwarzają maszyny, w zależności od czasu ich zatrzymywania, wyposaża się je w urządzenie
zatrzymania awaryjnego.
Aby spełnić wymagania z § 13 ust. 1 i 2 oraz § 14 ust. 1 r.m.w.u.m. pracodawca powinien
zapewnić montaż na maszynie elementu sterowniczego przeznaczonego do zatrzymania całej
maszyny lub niektórych części maszyny w postaci, tzw. grzybka stopu awaryjnego. Działanie
grzybka stopu awaryjnego umożliwia wyeliminowanie zaistniałego niebezpieczeństwa lub
zapobieżenie jego wystąpieniu.
Należy pamiętać, iż pomocnym dla pracodawcy są przepisy r.z.w.m., gdzie również wskazano
wymagania dla elementów sterowniczych przeznaczonych do uruchamiania maszyny oraz do
jej zatrzymywania. Co prawda r.z.w.m. dotyczy producentów maszyn używanych w trakcie
pracy, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby zespół powołany przez pracodawcę, dokonując
oceny spełniania minimalnych wymagań przez maszynę opisanych w r.m.w.u.m., bazował na
wymaganiach zawartych w r.z.w.m.
Krzysztof Zamajtys

2