Kappale 10

Komentarz gramatyczny
Każdy język ma jakiś ciekawy podział rzeczowników. My mamy żywotne i nieżywotne,

Anglicy policzalne i niepoliczalne a Finowie? Też mają swój, a jakże, nawet dość zbliżony

do angielskiego. Otóż Finowie dzielą rzeczy na podzielne i niepodzielne. Niepodzielne to

takie, które przy próbie podziału na mniejsze części tracą swoją właściwość. Na przykład

gdy przekroimy jabłko, już jabłkiem nie będzie a połówką. Po porżnięciu świniaka

będziemy mieli wyłącznie mięso (to przykład samego autora, na wykładzie którego

miałem okazję być). natomiast rzeczy podzielne to takie, które nie ucierpią na próbie
podziału - po odlaniu części wody z butelki, w środku dalej będzie woda, po
wysmarowaniu części masła, to co zostanie dalej będzie masłem. Takie wyrazy noszą też
inną nazwę - ainesanat.

Dlaczego ten podział jest taki ważny? Ano dlatego, że rzeczowniki z każdej grupy

zachowują się nieco inaczej. Jak?
Tämä on kahvia.

Kupissa on kavia.
Minulla on kahvia.

Juon kahvia.

Jak widać, we wszystkich czterech przykładach wyraz kahvi (kawa) jest w partitiwie.
Dlaczego? Abo dlatego, że nie ma tam całej kawy, jaka istnieje, a jedynie jej część. Trochę

to dziwne jak na nasze warunki ale... przecież my też mamy coś podobnego. Nalej mi

piwa. Daj se siana. Ta konstrukcja jest jak najbardziej uprawniona i nazywa się
genetivus partitivus - dopełniacz cząstkowy. Zatem z dumą możemy powiedzieć, że tak

bardzo gorsi nie jesteśmy...

Jako podmiot, rzeczowniki podzielne występują zazwyczaj w mianowniku. Natomiast w

takim wypadku orzecznik jest w partitiwie:
Kahvi on hyvää.

Partitiw wystąpi również w odpowiedziach na pytania:

Mitä tämä on? Kahvia.

Mitä kupissa on? Kahvia.
Mitä sinä juot? Kahvia.

Minkallaista (millaista) kahvi on? Hyvää.

Morał z tego jeszcze jeden: nie tylko odpowiadający musi myśleć, w jakim przypadku
odpowiedzieć. Odpowiedzialność jest obopólna, bo pytania o rzeczy niepodzielne
również zadajemy w partitiwie. Zatem szybko przypomnijmy sobie pytania w tym
przypadku:
mikä

mitä

millainen

millaista

minkävärinen

minkäväristä

1.
To kieliszek do wina.
Ten kieliszek jest duży.

To jest wino.

To wino jest słodkie.

To butelka wina. W butelce jest wino. Wino jest słodkie.

Co to jest?

To filiżanka do kawy.

Jaka jest ta filiżanka?
Jest mała.

Co to jest?

To jest kawa.

Jaka jest ta kawa?
Ona jest dobra.

Słówka

lassi - szklanka
viinilassi - kieliszek

pullo - butelka
viini - wino

kahvi - kawa

makea - słodki
kuppi - filiżanka

Tämä on viniä
Wiemy już, dlaczego w tym zdaniu orzecznik jest w partitiwie. Wynotujmy z tekstu

wszystkie zdania w partitiwie:

Tämä on viniä.

Tämä viini on makeaa.
Pullossa on viniä.

Se on makeaa.
Se on kahvia. Millaista tämä kahvi on?

Se on hyvää.

2.
Co jest w tamtej szklance?
W niej jest woda.
A w tej drugiej?
W niej jest piwo.

Nie masz mleka? Ja chcę mleka.
Niestety nie mamy mleka, ale mamy kwaśne mleko. Chcesz kwaśnego mleka?
Nie chcę pić nic oprócz mleka, niestety.

Słówka
vesi, vettä, veden - woda
olut, olutta, oluen - piwo
maito, maitoa, maidon - mleko
piimä - kwaśne mleko

juoda (2) - pić

vesi, vettä, veden

Wyraz z pierwszej grupy tych, które kończą się na -i, ale jeszcze bardziej chamski, bo z
wymianą stóp. Jak widać, formę genatiwu (veden) utworzono od tematu partitiwu

(vet-). Sama wymiana stóp jest jak najbardziej regularna, taka sama, jak na przykład w
słowie maito - maidon. Dla pewności odmiana:

Nom

vesi

Part

vettä

Gen

veden

Adess

vedellä

Iness

vedessä

Elat

vedestä

Transl

vedeksi

N Pl

vedet

3.
Chcesz kawy? Kawa może być?
Nie, dziękuję. Ale napiję się herbaty, jak macie.
Owszem, mamy też i herbatę. Chwileczkę.

Słówko

tee, teetä, teen - herbata

Kyllä meilla on
Wyraz kyllä niekoniecznie oznacza suche tak. Może służyć do potwierdzania w sposób

delikatniejszy, nadaje zdaniu nieco wyższego rejestru. Jest różnica między suchym Joo a
odpowiedzią jak w tytule. Ten zwrot należy do tych bardziej eleganckich.

4.

Pije pan kawę czy herbatę?

Kawę proszę. węgierski
Z cukrem czy bez cukru?

Bez cukru proszę.
A śmietana. Ma być śmietana?

Dziękuję, bez śmietany też.
Proszę.

Słówka
sokeri - cukier
ilman (+partit.) - bez
kerma - śmiatana

Kahvia, kiitos

To dziękuję jest tu ni przypiął ni wypiął, po naszemu patrząc. Przecież on wcale nie
odmawia, wręcz przeciwnie. Po naszemu powie się proszę. Ale to dziękowanie za
wszystko to zmora ogólnoskandynawska, w szwedzkim jest dokładnie tak samo. Proszę -
powiemy najczęściej, gdy coś oferujemy, gdy prosimy - raczej dziękujemy.
Kahvia, kiitos. - Kawę proszę.

Ilman sokeria, kiitos. - Bez cukru proszę.

Zatem morał: jeśli macie o coś poprosić, pomyślcie, czy nie trzeba przypadkiem

podziękować.

Ilman sokeria

Pamiętacie poimki? Były dwa: luona i kanssa. Oba z genetiwem. Przyimki też bywają,
jednak są o wiele rzadsze niż np. w języku polskim. Tu wystąpi jeden - ilman,

oznaczający bez. Jak sama nazwa wskazuje, występuje przed wyrazem określanym.
Uwaga: je się go z partitiwem.

Ilman sokeria - bez cukru
Ilman suola - bez soli

Juon kahvia ilman maitoa - piję kawę bez mleka.

5.

Ta kawa jest bardzo dobra.

Chce pan więcej?
Dziękuję, nie. Wszyscy lekarze mówią, że nie wolno mi pić kawy, ale ja piję jednak mało
od czasu do czasu w miłym towarzystwie.

Słówka
lääkari, lääkariä, lääkarin - lekarz

silloin talloin - od czasu do czasu
seura - towarzystwo

lisää - więcej

ei saa

To jeden ze sposobów wyrażenia zakazu. Minä en saa tehdä - nie wolno mi. Jest
mocniejszym zwrotem niż minä en voi...

6.

Słówka

syödä (2) - jeść
suklaa, sauklaata, suklaan - czekolada

mielelläni - z przyjemnością

mielelläni
Zawsze mam wam sporo do powiedzenia na temat form gramatycznych a tu się muszę
trochę powstrzymać. Na dokładne wytłumaczenie problemu będzie jeszcze czas. Na razie
przyjmijcie tylko ostrzeżenie, że tego wyrazu można użyć tylko w odniesieniu do samego

siebie. Nie wolno go użyć w zdaniu On je czekoladę z przyjemnością. Dlaczego? jak

będziecie starsi (o kilka lekcji) to się dowiecie.

7.

Słówka

tomaatti - pomidor
keitto - zupa
tomatikeitto - zupa pomidorowa
keskiolut, keskiolutta, keskioluen - piwo o sredniej zawartości alkoholu

tavallinen - zwyczajny

ihana - wspaniały

8.

Ten kot jest biały.
Mleko jest białe.

Ten kot jest czarny.

Kawa jest czarna.
Ten pies jest brązowy.
Czekolada jest brązowa.

Ten kot nie jest ani biały ani czarny. On jest szary.

Życie jest czasem szare.

Ta róża jest czerwona.
Wino jest czerwone.

Pomarańcza jest pomarańczowa.
Marmolada jest pomarańczowa.

Księżyc jest żółty.

Masło jest żółte.

Niebo jest niebieskie.

W jeziorze woda jest niebieska.

Drzewo jest zielone.

Szpinak jest zielony.

Fiołek jest fioletowy.
Atrament jest fioletowy.

Słówka
ruskea, -a (-ta), -n - brązowy
harmaa, -ta, -n - szary

Elämä - życie
apelsiini, -a, -n - pomarańcza
oranssivärinen - pomarańczowy
keltainen - żółty
kuu, -ta, -n - księżyc

sininen - niebiesku
järvi, -en, -eä - jezioro
virheä, -ä (-tä), -n - zielony
orvokki, -a, -kin - fiołek
sinipunainen - fioletowy
muste, -ttas, -en - atrament

vihreäa - vihreata, vaikeaa - vaikeata

Rzadko, ale niekiedy jednak się zdarza, że nie wiemy, którą końcówkę partitiwu wybrać.

Tak jest często w wyrazach zakończonych dwugłosem (dyftongiem). Wtedy możliwe są

obie formy: -a/-ä, -ta/-tä

taivas on sininen
Kiedyś przeszedłem dość burzliwą dyskusję, utrzymując, że niebo jest podzielne i w
związku z tym powinno być w partitiwie i maiłem na to morze argumentów. A to, że

widzimy tylko część, a to, że nie wiadomo gdzie się zaczyna a gdzie kończy, więc nie

wiadomo, jak wygląda całe, ponadto jego niepodzielność jest wątpliwa. Niestety, tak nie

jest. Taivas on sininen i basta, choć na logikę wynika zupełnie co innego. A morał?

Chłopski rozum i zdrowy rozsądek przy nauce języka zawsze ustąpią zwyczajowi
językowemu.

voi
Tak, miało znaczyć może. I znaczy. Znaczy też masło. Jest jeszcze trzecie znaczenie - ojej!

voi voi...

9.

Słówka
sitruuna, -a, -n - cytryna
lakritsi - lukrecja

10.

Słówka
lippu, -a, -pun - flaga
Sveitsi - Szwajcaria

Kiina - Chiny

Japani - Japonia