[przykład]

■

■

Podstawa prawna

już niebawem wraz z odsetkami.

prenumerata

gazetaprawna.pl

UBEZPIECZENIA

i ŚWIADCZENIA

n

n

PRZYKŁAD

n

n

n

Wniosek o wypłatę zawieszonej

emerytury będzie można złożyć w każdym

czasie

Marek Opolski
ekspert z zakresu emerytur i rent

Ustawa o ustaleniu i wypłacie emerytur, do

których prawo uległo zawieszeniu w okre-

sie od 1 października 2011 r. do 21 listopada

2012 r., została podpisana przez prezyden-

ta RP. Zacznie ona obowiązywać po upływie

14 dni od dnia publikacji w Dzienniku Ustaw.

W dniu, w którym zamykaliśmy numer, to

jeszcze nie nastąpiło. Nowa regulacja umoż-

liwi wypłatę emerytur, które zostały zawie-

szone przez ZUS.

Trybunał wytyczył drogę

Od 1 stycznia 2011 r. obowiązuje art. 103a usta-

wy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-

pieczeń Społecznych. Przewiduje on, że prawo

do emerytury ulega zawieszeniu w razie konty-

nuowania stosunku pracy nawiązanego przed

nabyciem prawa do tego świadczenia. Przepis

ten miał zastosowanie również do osób, które

nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia

2011 r. Jeśli do 30 września 2011 r. nie rozwiąza-

ły one stosunku pracy, ZUS zawiesił im prawo

do świadczenia od 1 października 2011r. I wła-

śnie w odniesieniu do tej grupy osób Trybunał

Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2012 r.

orzekł, że przepisy zakazujące łączenia pracy

z pobieraniem emerytury są niezgodne z za-

sadą ochrony zaufania obywatela do państwa

i stanowionego przez nie prawa przewidzianą

w Konstytucji RP.

Osoby, które objął wyrok trybunału, mogły

żądać wznowienia postępowania przez ZUS.

Organ ten realizując wniosek świadczenio-

biorcy podejmował wypłatę zawieszonego

świadczenia. W każdym jednak przypadku

emerytura mogła być wypłacona najwcze-

śniej od dnia ogłoszenia wyroku trybuna-

łu z 13 listopada 2012 r., tj. od 22 listopada

2012 r. ZUS odmawiał natomiast wyrówna-

nia świadczenia za okres, w którym było ono

zawieszone przypadający od 1 października

2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Ustalenie kwoty

ZUS wypłaci zawieszoną emeryturę w takiej

wysokości, w jakiej przysługiwałaby świadcze-

niobiorcy w okresie jej zawieszenia. W celu

ustalenia kwoty do wypłaty zsumuje więc

wysokość świadczeń z poszczególnych mie-

sięcy, uwzględniając jednocześnie przepro-

wadzone w międzyczasie waloryzacje. No-

welizacja zakłada także wypłatę przez ZUS

odsetek ustawowych określonych przepisa-

mi prawa cywilnego z tytułu nieotrzymania

przez emeryta świadczeń w poszczególnych

miesiącach, w których podlegały zawiesze-

niu. Odsetki te zostaną ustalone na ogólnych

zasadach przewidzianych w rozporządzeniu

ministra pracy i polityki socjalnej z 1 lutego

1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wy-

płacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu

lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń spo-

łecznych (Dz.U. nr 12, poz. 104).

Świadczeniobiorcy nie będą jednak mogli

liczyć na wypłatę odsetek za cały okres przy-

padający do dnia wypłaty zawieszonych eme-

rytur. Na podstawie omawianej nowelizacji

ZUS wypłaci je wyłącznie za okres do dnia

wejścia w życie nowych przepisów.

[przykład]

Dla tych, którzy poszli do sądu

Wielu emerytów, którym ZUS odmówił wy-

płaty wyrównania świadczenia za okres

przypadający od 1 października 2011 r. do 21

listopada 2012 r., złożyło odwołania od nieko-

rzystnych dla siebie decyzji. Praktyka sądów

była w tym zakresie dość zróżnicowana, za-

równo jeśli chodzi o przyznanie zawieszonych

emerytur, jak i ustalenie odsetek za zwłokę

w wypłacie tych świadczeń. Niemniej jednak

w wielu przypadkach sądy ustalały obowiązek

wypłaty zaległych emerytur, czasami również

z odsetkami ustawowymi. Ustawa z 13 grud-

nia 2013 r. nie obejmie swoimi regulacjami

tych osób, którym na podstawie prawomoc-

nego wyroku sądu została już ustalona wy-

płata zawieszonej emerytury. Od tej zasady

przewidziany został jednak pewien wyjątek.

Osoby, którym sąd prawomocnym wyro-

kiem przyznał prawo do wypłaty zawieszonej

emerytury, ale nie orzekł o odsetkach albo

też oddalił roszczenie o odsetki, będą mogły

zgłosić wniosek o ich wypłatę przez ZUS. Od-

setki będą się im należały:

■

do dnia wypłaty zaległych świadczeń (jeśli

wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła

przed wejściem w życie ustawy z 13 grud-

nia 2013 r.) lub

■

do dnia wejścia w życie ustawy (gdy wy-

płata zawieszonej emerytury nastąpiła po

tym dniu).

Ustawa z 13 grudnia 2013 r. reguluje także

sytuację emerytów, którzy przed wejściem jej

w życie odwołali się od niekorzystnej decyzji

ZUS odmawiającej wypłaty zawieszonej eme-

rytury, ale postępowanie przed sądem nie

zostało jeszcze zakończone prawomocnym

wyrokiem. W takim przypadku do czasu za-

kończenia postępowania sądowego nie będą

oni mogli skorzystać z przepisów tej ustawy.

Jeśli zgłoszą wcześniej wniosek o wypłatę za-

ległych emerytur, ZUS wyda postanowienie

o zawieszeniu postępowania do czasu prawo-

mocnego rozstrzygnięcia sądu kończącego

postępowanie w sprawie.

Tylko na żądanie

Emeryt zamierzający skorzystać z regulacji

wprowadzonych ustawą z 13 grudnia 2013 r.

będzie musiał zgłosić wniosek o wypłatę za-

wieszonych emerytur do właściwej placówki

ZUS, która wypłaca świadczenie. We wnio-

sku tym powinien wskazać żądanie wypłaty

świadczenia zawieszonego w związku z kon-

tynuowaniem stosunku pracy oraz okres, za

który wypłata ma być zrealizowana. Ponadto

świadczeniobiorca musi podać własne dane

osobowe, numer pobieranej emerytury oraz

nazwę placówki ZUS wypłacającej świadcze-

nie, a także pamiętać o złożeniu podpisu.

Emeryt może wniosek o wypłatę zawieszonej

emerytury złożyć w każdym czasie. Jeżeli jed-

nak dopiero za jakiś czas zamierza skorzystać

z takiej możliwości, powinien pamiętać o tym,

że odsetki od wypłaconych kwot będą liczone

tylko do dnia wejścia w życie nowelizacji.

Gdy emeryt zgłosi wniosek o wypłatę zawie-

szonych emerytur, ZUS podejmie postępowanie

w tej sprawie. Na wydanie stosownej decyzji bę-

dzie miał 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej

okoliczności niezbędnej do jej wydania. Jeśli

sprawa nie będzie wymagała przeprowadzenia

postępowania wyjaśniającego, taką okoliczno-

ścią może być wpływ wniosku emeryta o wypła-

tę zawieszonej emerytury. W przeciwnym razie

data, od której należy liczyć 60-dniowy termin

na wydanie decyzji, może być inna i wynikać

np. z dostarczenia przez świadczeniobiorcę

dodatkowego dokumentu.

Niektórzy muszą się najpierw

rozliczyć

Niektórzy muszą się najpierw

Niektórzy muszą się najpierw

Emeryci, którzy w okresie zawieszenia wy-

płaty swojego świadczenia w związku z kon-

tynuowaniem stosunku pracy nie osiągnęli

jeszcze powszechnego wieku emerytalnego,

do wniosku o wypłatę zawieszonych eme-

rytur będą musieli dołączyć zaświadczenie

pracodawcy potwierdzające przychód w da-

nym roku kalendarzowym oraz w poszcze-

gólnych jego miesiącach. Należy bowiem

podkreślić, że takie osoby mają ograniczone

możliwości zarobkowania. W przypadku

gdy ich przychód z działalności podlegają-

cej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych

lub z tytułu służby przekracza jeden z obo-

wiązujących progów zarobkowych (70 proc.

lub 130 proc. przeciętnego miesięcznego

wynagrodzenia), przysługująca im emery-

tura podlega odpowiednio zmniejszeniu

lub zawieszeniu.

W związku z tym przed wypłatą zawie-

szonej emerytury dla osób, które w okresie

jej zawieszenia (lub w części tego okresu)

miały ograniczone możliwości dorabiania,

ZUS najpierw dokona rozliczenia przychodu

uzyskanego w tym okresie przez świadcze-

niobiorcę. Na pełną wypłatę świadczenia

emeryt będzie mógł liczyć wyłącznie wtedy,

gdy po dokonaniu tego rozliczenia okaże się,

że nie został przekroczony nawet niższy próg

zarobkowy i tym samym emerytura przysłu-

giwała za okres zawieszenia w pełnej wyso-

kości. Jeśli w wyniku rozliczenia zostanie

stwierdzone, że świadczenie przysługiwało

wówczas w zmniejszonej wysokości, ZUS

wypłaci zawieszoną emeryturę, ale w odpo-

wiednio niższej kwocie. Na żadną wypłatę

nie będą mogli liczyć ci emeryci, których

przychód w okresie zawieszenia emerytury

z powodu kontynuowania stosunku pracy

był tak wysoki (przekroczył 130 proc. prze-

ciętnego miesięcznego wynagrodzenia), że

i tak skutkowałby wstrzymaniem wypłaty

świadczenia.

Omawiana regulacja zawiera pewne

szczególne rozwiązanie dla emerytów,

którzy w okresie od 1 października 2011 r.

do 21 listopada 2012 r. mieli zawieszoną

wcześniejszą emeryturę, a po 31 grudnia

2012 r. nabyli prawo do emerytury z tytułu

ukończenia powszechnego wieku emery-

talnego. Obliczając to drugie świadczenie,

ZUS musiał zastosować obowiązującą od

1 stycznia 2013 r. regulację przewidującą

pomniejszanie podstawy obliczenia eme-

rytury przyznanej z tytułu ukończenia po-

wszechnego wieku emerytalnego o kwoty

pobranych wcześniejszych emerytur przy-

sługujących z FUS.

Zasada przewidująca pomniejszanie pod-

stawy obliczenia emerytury powszechnej

o kwoty pobranych wcześniejszych emery-

tur znajdzie zastosowanie także w przypad-

ku, gdy zawieszona wcześniejsza emerytura

zostanie wypłacona na podstawie omawia-

nej ustawy. ZUS pomniejszy w takiej sytuacji

podstawę obliczenia emerytury powszech-

nej o kwotę wypłaty zawieszonej emerytu-

ry w wysokości przed odliczeniem zaliczki

na podatek dochodowy od osób fi zycznych

i składki na ubezpieczenie zdrowotne

Podstawa prawna

Art. 1-9 ustawy z 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie

emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie

od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Art. 103, 103a i 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emerytu-

rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.

Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy

o fi nansach publicznych oraz niektórych innych ustaw

(Dz.U. nr 257, poz. 1726).

ZUS jednak wypłaci zawieszone

emerytury, i to z wyrównaniem

Pieniądze będzie można odzyskać

już niebawem wraz z odsetkami.

Te jednak, niezależnie od tego,

kiedy zostanie złożony wniosek, będą wypłacone tylko do dnia wejścia w życie nowych przepisów

prenumerata

Czwartek 6 lutego 2014, nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

Warunki

Nowelizacja umożliwi wypłatę emerytury

zawieszonej od 1 października 2011 r. do

21 listopada 2012 r. osobom, które spełniły

łącznie dwa warunki:

n

nabyły prawo do emerytury przed 1

stycznia 2011 r. (tj. przed wejściem

w życie art. 103a ustawy emerytalnej),

n

ZUS zawiesił im prawo do tego świad-

czenia na podstawie art. 28 ustawy z 16

grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o fi -

nansach publicznych oraz niektórych

innych ustaw w związku z kontynuowa-

niem po 30 września 2011 r. dotychcza-

sowego stosunku pracy.

PRZYKŁAD

Sposób obliczenia

Andrzej D. nabył prawo do emerytury od
1 listopada 2010 r. nie rozwiązując dotych-
czasowego stosunku pracy. Po waloryzacji
w marcu 2011 r. świadczenie to wyniosło
1909 zł, a w wyniku waloryzacji z marca
2012 r. – 1980 zł. W związku z wejściem
w życie art. 103a ustawy emerytalnej emery-
tura została zawieszona od 1 października
2011 r. Podjęcie wypłaty świadczenia nastąpiło
dopiero od 22 listopada 2012 r. w wyniku
zgłoszenia przez emeryta skargi o wzno-
wienie postępowania na podstawie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada
2012 r. Uprawniony nie otrzymał natomiast
wyrównania emerytury za okres, w którym
była ona zawieszona. Na podstawie ustawy
z 13 grudnia 2013 r. ZUS wypłaci Panu Andrze-
jowi zawieszoną emeryturę w wysokości:

n

1909 zł (plus odsetki) za miesiące paździer-

nik 2011 r. – luty 2012 r.,

n

1980 zł (plus odsetki) za miesiące marzec

– październik 2012 r.,

n

1386 zł (plus odsetki) za listopad 2012 r.

Kiedy i dla kogo rekompensata

Jeśli emeryt nie otrzymał
wypłaty zawieszonej
emerytury w wyniku
odwołania od decyzji ZUS

Jeśli zawieszona emerytura
została wypłacona na
mocy wyroku sądu, ale
sąd nie orzekł o odsetkach
albo roszczenie o odsetki
zostało oddalone

Jeśli sąd orzekł o odsetkach
z tytułu zawieszonej
emerytury

Odsetki będą przysługiwa-
ły za okres do dnia wejścia
w życie ustawy

Odsetki będą przysługiwały:
- do dnia wypłaty zaległych
świadczeń (jeśli wypłata
zawieszonej emerytury
nastąpiła przed dniem wejścia
w życie ustawy) lub
- do dnia wejścia w życie
ustawy (gdy wypłata zawie-
szonej emerytury nastąpiła po
tym dniu)

Odsetki przewidziane
w ustawie z 13 grudnia 2013 r.
nie będą przysługiwały

WAŻNE

Wniosek o wypłatę zawieszonej

emerytury będzie można złożyć w każdym

czasie

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

1 / 4

ubezpieczenia

Dziennik Gazeta Prawna, 6 lutego 2014 nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

ii

Zaświadczenie o przychodzie

emeryta do 28 lutego

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. płac

Jeśli przedsiębiorca w 2013 r. zatrudniał na

podstawie umowy o pracę lub umowy-zle-

cenia osobę uprawnioną do emerytury, ren-

ty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty

rodzinnej i wypłacał z tytułu zatrudnienia

wynagrodzenie, to ma obowiązek przesła-

nia odpowiedniej informacji do właściwe-

go organu rentowego. Wyjątkiem są eme-

ryci, którzy wiek emerytalny osiągnęli przed

podjęciem zatrudnienia. Zgodnie z art. 127

ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych ten obowiązek ich

nie dotyczy.

Składniki pensji

Zaświadczenie ma zawierać informacje

o przychodzie emeryta/rencisty w roku ka-

lendarzowym.

[przykład 1]

Dotyczy to wypłaco-

nego wynagrodzenia za pracę, nagród, premii,

wynagrodzenia i dodatku za godziny nad-

liczbowe, wynagrodzenia za urlop oraz in-

nych wypłat, które są objęte obowiązkowymi

ubezpieczeniami społecznymi. Dodatkowo

trzeba wykazać wysokość wypłaconych za-

siłków: chorobowego, macierzyńskiego, opie-

kuńczego, wynagrodzenia za czas niezdolno-

ści do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego

i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego

i dodatku wyrównawczego, pomimo że nie

stanowią one podstawy składek na ubez-

pieczenia społeczne. Takie same informacje

należy umieścić w zaświadczeniu emeryta/

rencisty, który z tytułu wykonywania czyn-

ności na podstawie umowy-zlecenia otrzymał

w 2013 roku przychód podlegający oskładko-

waniu.

[przykład 2]

Przychody w zaświadczeniu warto wykazać

w podziale na poszczególne miesiące roku,

ponieważ w razie ewentualnej konieczności

zmniejszenia lub zawieszenia prawa do świad-

czeń organ rentowy będzie miał informację

o momencie zmniejszenia lub zawieszenia.

W zaświadczeniu oprócz przychodów

umieścić trzeba dane zakładu pracy/zlece-

niobiorcy, dane osobowe identyfikujące pra-

cownika oraz numer świadczenia, o ile jest on

pracodawcy znany. Można w zaświadczeniu

podać także numer telefonu osoby, która za-

świadczenie wystawiła, co ułatwi ewentualny

kontakt w przypadku jakichkolwiek wątpli-

wości ze strony organu rentowego.

Brak obowiązku

Pracodawca nie ma obowiązku wystawienia

zaświadczenia dla pracownika/zleceniobiorcy:

■

emeryta, który wiek 60 lat (kobieta) i 65 lat

(mężczyzna) ukończył przed podjęciem

pracy zarobkowej lub przed przejściem

na emeryturę,

■

osoby uprawnionej do renty: inwalidy wo-

jennego, z tytułu pobytu w obozie i w miej-

scach odosobnienia i rent rodzinnych po

tych inwalidach,

■

osoby uprawnionej do renty inwalidy

wojskowego w związku ze służbą wojsko-

wą i renty rodzinnej po żołnierzu, które-

go śmierć pozostaje w związku ze służbą

wojskową.

Nie ma też obowiązku wystawiania za-

świadczenia dla osoby, która osiągnęła przy-

chód z tytułu wykonywania czynności nie

podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń spo-

łecznych (np. samoistna, a więc niewykony-

wana na rzecz pracodawcy umowa o dzieło),

ponieważ przychody z takiej działalności nie

mają wpływu na wysokość świadczeń eme-

rytalnych/rentowych.

Najczęściej popełniane błędy

Pracodawcom zdarza się zapomnieć o za-

świadczeniach dla osób uprawnionych do

renty rodzinnej. Czasem sami pracownicy

nie zgłaszają pobierania takiego świadczenia.

Zatem pracodawca nie ma świadomości, że

zaświadczenie należy wystawić.

Innym błędem jest niewystawienie za-

świadczenia dla osoby, która była zatrud-

niona na początku roku – przedsiębiorcy nie

pamiętają po prostu o tym obowiązku. Aby

nie pominąć żadnego emeryta czy rencisty,

jakiego przedsiębiorca zatrudniał i któremu

wypłacał wynagrodzenie, można zajrzeć do

miesięcznych raportów ZUS RCA i spraw-

dzić ubezpieczonych według kodu tytułu

ubezpieczenia. Jeśli przedostatnia cyfra kodu

tytułu ubezpieczenia to 1 – oznacza osobę,

która ma ustalone prawo do emerytury, z ko-

lei cyfra 2 – osobę, która ma ustalone prawo

do renty (także rodzinnej). W taki sposób

żadna osoba nie powinna zostać pominię-

ta. Jeśli jednak zdarzy się, że pracodawca

lub zleceniodawca z różnych powodów nie

wystawi zaświadczenia o przychodach, Za-

kład Ubezpieczeń Społecznych upomni się

o jego wystawienie.

Płatnicy muszą poinformować ZUS o

przychodach osiągniętych przez emerytów i rencistów w poprzednim

roku.

Istotna jest data ich wypłaty, a nie okres, za który są należne

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta

zleceniobiorcy

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 05678/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie zleceniodaw-
cy, który zatrudnia emeryta] w okresie od
1.01.2013 do 31.12.2013 zleciła wykonanie czyn-
ności (umowa-zlecenie) osobie z ustalonym
prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię zleceniobiorcy, adres
zamieszkania, PESEL]

Zleceniobiorca z tytułu wykonywania umowy-
-zlecenia w poszczególnych miesiącach 2013 r.
uzyskał przychody przyjmowane do podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
w wysokości:

Miesiąc

Kwota

styczeń

400,00 zł

luty

400,00 zł

marzec

400,00 zł

kwiecień

400,00 zł

maj

400,00 zł

czerwiec

400,00 zł

lipiec

400,00 zł

sierpień

400,00 zł

wrzesień

400,00 zł

październik

400,00 zł

listopad

400,00 zł

grudzień

400,00 zł

RAZEM

4 800,00 zł

W wyżej wskazanym okresie odprowadzo-
no składki na ubezpieczenia społeczne i nie
wypłacono zleceniobiorcy żadnych innych
wypłat, które podlegałby uwzględnieniu przy
ustalaniu przychodu mającego wpływ na
zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego
świadczenia.
Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym
okresie ww. nie korzystał z urlopu bezpłat-
nego, nie pobierał wynagrodzenia ani zasiłku
chorobowego.

Podstawa prawna

Art. 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r.

poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub

zmniejszania emerytury lub renty.

WAżNe

Należy wykazać przychód zgodny

z datą jego wypłaty, a nie należny za

dany miesiąc. Zatem jeśli wynagrodze-

nie za grudzień 2013 r. jest wypłacane do

10 stycznia 2014 r., to pracodawca wykaże

je jako przychód dopiero za rok 2014 r.,

czyli w zaświadczeniu, jakie ma obowiązek

złożyć do końca lutego 2015 r.

Czy praca w warunkach szczególnych musi być na pełny etat

Pracownik był przez 18 lat zatrudniony na
stanowisku ślusarza – spawacza. Jego praca
polegała na tym, że wykonywał czynności
ślusarskie, a w razie konieczności spawał też
zmontowane elementy. Przeciętnie pracę
spawacza wykonywał raz w tygodniu przez
4–5 godzin. Czy osoba ta może uzyskać wcześ-
niejszą emeryturę z tytułu pracy w warun-
kach szczególnych?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Nie, okres ten nie może być uznany za okres

zatrudnienia w warunkach szczególnych,

gdyż pracownik nie świadczył w pełnym wy-

miarze czasu pracy zaliczanej do wykony-

wanej w warunkach szczególnych (tj. pracy

spawacza). Dlatego też nie uzyska on na tej

podstawie wcześniejszej emerytury.

Nadal wielu zatrudnionych stara się o uzyska-

nie emerytury wynikającej z pracy w warunkach

szczególnych na podstawie ustawy o emerytu-

rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-

łecznych. Umożliwia to jej art. 184. Możliwe jest

nabycie emerytury po ukończeniu wieku 60 lat

(mężczyzna) lub 55 lat (kobieta) przy posiadaniu

okresu składkowego i nieskładkowego wyno-

szącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla

mężczyzn i co najmniej 15 lat pracy w warun-

kach szczególnych. Przy tym warunki te (z wy-

jątkiem uzyskania wieku emerytalnego) muszą

być spełnione na 1 stycznia 1999 roku. Rodzaje

prac wykonywanych w warunkach szczególnych

określone są w załącznikach do rozporządzenia

Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego

pracowników zatrudnionych w szczególnych

warunkach lub w szczególnym charakterze,

które zawierają ich zamknięty katalog.

Istotne jest przy tym, że okresami pracy

uzasadniającymi prawo do wcześniejszej

emerytury są te, w których praca w okre-

ślonych warunkach jest wykonywana stale

i w pełnym wymiarze czasu pracy obowią-

zującym na danym stanowisku (par. 2 ust. 1

powołanego rozporządzenia). Jeżeli więc za-

trudniony tylko w części swego czasu pracy

pracował w warunkach szczególnych, a w czę-

ści wykonywał inne prace, to okres ten nie

może zostać uwzględniony przy ustalaniu

uprawnień do wcześniejszej emerytury jako

praca w warunkach szczególnych.

Wykonywanie prac wymienionych w roz-

porządzeniu jednocześnie z niewymienio-

nymi tam przekreśla możliwość uznania za

pracę w szczególnych warunkach i to nawet

gdy zatrudniony w warunkach szczególnych

pracował przez większość swojego czasu pra-

cy. Praca w warunkach szczególnych nie była

bowiem w takiej sytuacji wykonywana stale

i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W zbliżony sposób wypowiadał się Sąd Naj-

wyższy w wyroku z 5 czerwca 2007 r. (sygn.

akt I UK 376/06, OSNP 2008/13-14/203). Pod-

niósł on, że zatrudnienie na stanowisku kie-

rownika kilku oczyszczalni ścieków, które nie

ograniczało się do sprawowania stale i w peł-

nym wymiarze czasu dozoru nad pracowni-

kami świadczącymi pracę w szczególnych wa-

runkach, ale polegało na wykonywaniu także

innych, licznych czynności kierowniczych,

nie jest wykonywaniem pracy w szczegól-

nych warunkach dla potrzeb nabycia prawa

do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Decydujące znaczenie ma tu faktyczne

wykonywanie pracy, a nie zapisy dokonane

przez byłego pracodawcę, np. w świadectwie

wykonywania pracy. ZUS odmówi świadcze-

nia, gdy praca w warunkach szczególnych nie

była wykonywana stale i w pełnym wymiarze

czasu pracy.

Podstawa prawna

Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w spra-

wie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych

w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakte-

rze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta

pracownika

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 012343/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie pracodawcy]
w okresie od 1.01.2013 do 31.12.2013 zatrudniał
osobę z ustalonym prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię pracownika, adres zamiesz-
kania, PESEL]

Z tytułu wykonywania umowy o pracę
w poszczególnych miesiącach 2013 r. pracow-
nik uzyskał przychody przyjmowane do
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne w wysokości:

Miesiąc

Kwota

styczeń

3000,00 zł

luty

3000,00 zł

marzec

3000,00 zł

kwiecień

2800,00 zł

plus wynagrodzenie
chorobowe 138,06 zł

maj

3000,00 zł

czerwiec

3000,00 zł

lipiec

3000,00 zł

sierpień

3000,00 zł

wrzesień

3000,00 zł

październik

3000,00 zł

listopad

3000,00 zł

grudzień

3000,00 zł

RAZEM

36 000,00 zł

Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym
okresie ww. pracownik nie korzystał z urlopu
bezpłatnego, lecz przebywał na zwolnie-
niu lekarskim w okresie od 11.04.2013 r. do
12.04.2013 r.
W wyżej wskazanym okresie odprowadzono
składki na ubezpieczenia społeczne i nie wypła-
cono pracownikowi żadnych innych wypłat,
które podlegałby uwzględnieniu przy ustalaniu
przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub
zmniejszenie pobieranego świadczenia.

ubezpieczenia

Dziennik Gazeta Prawna, 6 lutego 2014 nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

ii

Zaświadczenie o przychodzie

emeryta do 28 lutego

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. płac

Jeśli przedsiębiorca w 2013 r. zatrudniał na

podstawie umowy o pracę lub umowy-zle-

cenia osobę uprawnioną do emerytury, ren-

ty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty

rodzinnej i wypłacał z tytułu zatrudnienia

wynagrodzenie, to ma obowiązek przesła-

nia odpowiedniej informacji do właściwe-

go organu rentowego. Wyjątkiem są eme-

ryci, którzy wiek emerytalny osiągnęli przed

podjęciem zatrudnienia. Zgodnie z art. 127

ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych ten obowiązek ich

nie dotyczy.

Składniki pensji

Zaświadczenie ma zawierać informacje

o przychodzie emeryta/rencisty w roku ka-

lendarzowym.

[przykład 1]

Dotyczy to wypłaco-

nego wynagrodzenia za pracę, nagród, premii,

wynagrodzenia i dodatku za godziny nad-

liczbowe, wynagrodzenia za urlop oraz in-

nych wypłat, które są objęte obowiązkowymi

ubezpieczeniami społecznymi. Dodatkowo

trzeba wykazać wysokość wypłaconych za-

siłków: chorobowego, macierzyńskiego, opie-

kuńczego, wynagrodzenia za czas niezdolno-

ści do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego

i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego

i dodatku wyrównawczego, pomimo że nie

stanowią one podstawy składek na ubez-

pieczenia społeczne. Takie same informacje

należy umieścić w zaświadczeniu emeryta/

rencisty, który z tytułu wykonywania czyn-

ności na podstawie umowy-zlecenia otrzymał

w 2013 roku przychód podlegający oskładko-

waniu.

[przykład 2]

Przychody w zaświadczeniu warto wykazać

w podziale na poszczególne miesiące roku,

ponieważ w razie ewentualnej konieczności

zmniejszenia lub zawieszenia prawa do świad-

czeń organ rentowy będzie miał informację

o momencie zmniejszenia lub zawieszenia.

W zaświadczeniu oprócz przychodów

umieścić trzeba dane zakładu pracy/zlece-

niobiorcy, dane osobowe identyfikujące pra-

cownika oraz numer świadczenia, o ile jest on

pracodawcy znany. Można w zaświadczeniu

podać także numer telefonu osoby, która za-

świadczenie wystawiła, co ułatwi ewentualny

kontakt w przypadku jakichkolwiek wątpli-

wości ze strony organu rentowego.

Brak obowiązku

Pracodawca nie ma obowiązku wystawienia

zaświadczenia dla pracownika/zleceniobiorcy:

■

emeryta, który wiek 60 lat (kobieta) i 65 lat

(mężczyzna) ukończył przed podjęciem

pracy zarobkowej lub przed przejściem

na emeryturę,

■

osoby uprawnionej do renty: inwalidy wo-

jennego, z tytułu pobytu w obozie i w miej-

scach odosobnienia i rent rodzinnych po

tych inwalidach,

■

osoby uprawnionej do renty inwalidy

wojskowego w związku ze służbą wojsko-

wą i renty rodzinnej po żołnierzu, które-

go śmierć pozostaje w związku ze służbą

wojskową.

Nie ma też obowiązku wystawiania za-

świadczenia dla osoby, która osiągnęła przy-

chód z tytułu wykonywania czynności nie

podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń spo-

łecznych (np. samoistna, a więc niewykony-

wana na rzecz pracodawcy umowa o dzieło),

ponieważ przychody z takiej działalności nie

mają wpływu na wysokość świadczeń eme-

rytalnych/rentowych.

Najczęściej popełniane błędy

Pracodawcom zdarza się zapomnieć o za-

świadczeniach dla osób uprawnionych do

renty rodzinnej. Czasem sami pracownicy

nie zgłaszają pobierania takiego świadczenia.

Zatem pracodawca nie ma świadomości, że

zaświadczenie należy wystawić.

Innym błędem jest niewystawienie za-

świadczenia dla osoby, która była zatrud-

niona na początku roku – przedsiębiorcy nie

pamiętają po prostu o tym obowiązku. Aby

nie pominąć żadnego emeryta czy rencisty,

jakiego przedsiębiorca zatrudniał i któremu

wypłacał wynagrodzenie, można zajrzeć do

miesięcznych raportów ZUS RCA i spraw-

dzić ubezpieczonych według kodu tytułu

ubezpieczenia. Jeśli przedostatnia cyfra kodu

tytułu ubezpieczenia to 1 – oznacza osobę,

która ma ustalone prawo do emerytury, z ko-

lei cyfra 2 – osobę, która ma ustalone prawo

do renty (także rodzinnej). W taki sposób

żadna osoba nie powinna zostać pominię-

ta. Jeśli jednak zdarzy się, że pracodawca

lub zleceniodawca z różnych powodów nie

wystawi zaświadczenia o przychodach, Za-

kład Ubezpieczeń Społecznych upomni się

o jego wystawienie.

Płatnicy muszą poinformować ZUS o

przychodach osiągniętych przez emerytów i rencistów w poprzednim

roku.

Istotna jest data ich wypłaty, a nie okres, za który są należne

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta

zleceniobiorcy

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 05678/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie zleceniodaw-
cy, który zatrudnia emeryta] w okresie od
1.01.2013 do 31.12.2013 zleciła wykonanie czyn-
ności (umowa-zlecenie) osobie z ustalonym
prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię zleceniobiorcy, adres
zamieszkania, PESEL]

Zleceniobiorca z tytułu wykonywania umowy-
-zlecenia w poszczególnych miesiącach 2013 r.
uzyskał przychody przyjmowane do podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
w wysokości:

Miesiąc

Kwota

styczeń

400,00 zł

luty

400,00 zł

marzec

400,00 zł

kwiecień

400,00 zł

maj

400,00 zł

czerwiec

400,00 zł

lipiec

400,00 zł

sierpień

400,00 zł

wrzesień

400,00 zł

październik

400,00 zł

listopad

400,00 zł

grudzień

400,00 zł

RAZEM

4 800,00 zł

W wyżej wskazanym okresie odprowadzo-
no składki na ubezpieczenia społeczne i nie
wypłacono zleceniobiorcy żadnych innych
wypłat, które podlegałby uwzględnieniu przy
ustalaniu przychodu mającego wpływ na
zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego
świadczenia.
Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym
okresie ww. nie korzystał z urlopu bezpłat-
nego, nie pobierał wynagrodzenia ani zasiłku
chorobowego.

Podstawa prawna

Art. 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r.

poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub

zmniejszania emerytury lub renty.

WAżNe

Należy wykazać przychód zgodny

z datą jego wypłaty, a nie należny za

dany miesiąc. Zatem jeśli wynagrodze-

nie za grudzień 2013 r. jest wypłacane do

10 stycznia 2014 r., to pracodawca wykaże

je jako przychód dopiero za rok 2014 r.,

czyli w zaświadczeniu, jakie ma obowiązek

złożyć do końca lutego 2015 r.

Czy praca w warunkach szczególnych musi być na pełny etat

Pracownik był przez 18 lat zatrudniony na
stanowisku ślusarza – spawacza. Jego praca
polegała na tym, że wykonywał czynności
ślusarskie, a w razie konieczności spawał też
zmontowane elementy. Przeciętnie pracę
spawacza wykonywał raz w tygodniu przez
4–5 godzin. Czy osoba ta może uzyskać wcześ-
niejszą emeryturę z tytułu pracy w warun-
kach szczególnych?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Nie, okres ten nie może być uznany za okres

zatrudnienia w warunkach szczególnych,

gdyż pracownik nie świadczył w pełnym wy-

miarze czasu pracy zaliczanej do wykony-

wanej w warunkach szczególnych (tj. pracy

spawacza). Dlatego też nie uzyska on na tej

podstawie wcześniejszej emerytury.

Nadal wielu zatrudnionych stara się o uzyska-

nie emerytury wynikającej z pracy w warunkach

szczególnych na podstawie ustawy o emerytu-

rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-

łecznych. Umożliwia to jej art. 184. Możliwe jest

nabycie emerytury po ukończeniu wieku 60 lat

(mężczyzna) lub 55 lat (kobieta) przy posiadaniu

okresu składkowego i nieskładkowego wyno-

szącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla

mężczyzn i co najmniej 15 lat pracy w warun-

kach szczególnych. Przy tym warunki te (z wy-

jątkiem uzyskania wieku emerytalnego) muszą

być spełnione na 1 stycznia 1999 roku. Rodzaje

prac wykonywanych w warunkach szczególnych

określone są w załącznikach do rozporządzenia

Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego

pracowników zatrudnionych w szczególnych

warunkach lub w szczególnym charakterze,

które zawierają ich zamknięty katalog.

Istotne jest przy tym, że okresami pracy

uzasadniającymi prawo do wcześniejszej

emerytury są te, w których praca w okre-

ślonych warunkach jest wykonywana stale

i w pełnym wymiarze czasu pracy obowią-

zującym na danym stanowisku (par. 2 ust. 1

powołanego rozporządzenia). Jeżeli więc za-

trudniony tylko w części swego czasu pracy

pracował w warunkach szczególnych, a w czę-

ści wykonywał inne prace, to okres ten nie

może zostać uwzględniony przy ustalaniu

uprawnień do wcześniejszej emerytury jako

praca w warunkach szczególnych.

Wykonywanie prac wymienionych w roz-

porządzeniu jednocześnie z niewymienio-

nymi tam przekreśla możliwość uznania za

pracę w szczególnych warunkach i to nawet

gdy zatrudniony w warunkach szczególnych

pracował przez większość swojego czasu pra-

cy. Praca w warunkach szczególnych nie była

bowiem w takiej sytuacji wykonywana stale

i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W zbliżony sposób wypowiadał się Sąd Naj-

wyższy w wyroku z 5 czerwca 2007 r. (sygn.

akt I UK 376/06, OSNP 2008/13-14/203). Pod-

niósł on, że zatrudnienie na stanowisku kie-

rownika kilku oczyszczalni ścieków, które nie

ograniczało się do sprawowania stale i w peł-

nym wymiarze czasu dozoru nad pracowni-

kami świadczącymi pracę w szczególnych wa-

runkach, ale polegało na wykonywaniu także

innych, licznych czynności kierowniczych,

nie jest wykonywaniem pracy w szczegól-

nych warunkach dla potrzeb nabycia prawa

do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Decydujące znaczenie ma tu faktyczne

wykonywanie pracy, a nie zapisy dokonane

przez byłego pracodawcę, np. w świadectwie

wykonywania pracy. ZUS odmówi świadcze-

nia, gdy praca w warunkach szczególnych nie

była wykonywana stale i w pełnym wymiarze

czasu pracy.

Podstawa prawna

Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w spra-

wie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych

w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakte-

rze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta

pracownika

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 012343/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie pracodawcy]
w okresie od 1.01.2013 do 31.12.2013 zatrudniał
osobę z ustalonym prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię pracownika, adres zamiesz-
kania, PESEL]

Z tytułu wykonywania umowy o pracę
w poszczególnych miesiącach 2013 r. pracow-
nik uzyskał przychody przyjmowane do
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne w wysokości:

Miesiąc

Kwota

styczeń

3000,00 zł

luty

3000,00 zł

marzec

3000,00 zł

kwiecień

2800,00 zł

plus wynagrodzenie
chorobowe 138,06 zł

maj

3000,00 zł

czerwiec

3000,00 zł

lipiec

3000,00 zł

sierpień

3000,00 zł

wrzesień

3000,00 zł

październik

3000,00 zł

listopad

3000,00 zł

grudzień

3000,00 zł

RAZEM

36 000,00 zł

Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym
okresie ww. pracownik nie korzystał z urlopu
bezpłatnego, lecz przebywał na zwolnie-
niu lekarskim w okresie od 11.04.2013 r. do
12.04.2013 r.
W wyżej wskazanym okresie odprowadzono
składki na ubezpieczenia społeczne i nie wypła-
cono pracownikowi żadnych innych wypłat,
które podlegałby uwzględnieniu przy ustalaniu
przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub
zmniejszenie pobieranego świadczenia.

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

2 / 4

Dziennik Gazeta Prawna, 6 lutego 2014 nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

obowiązki

iii

Czas na roczną informację o składkach

Andrzej Radzisław
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń

społecznych nakładają na każdego płatni-

ka składek, bez względu na to, za ile osób

rozlicza składki, obowiązek przekazywania

swoim ubezpieczonym informacji rocznej.

Dane w niej zawarte to informacje, jakie za

te osoby zostały wykazane w dokumentach

rozliczeniowych przekazanych do ZUS za

poszczególne miesiące ubiegłego roku. Ak-

cja ta ma na celu zapoznać ubezpieczonego

z danymi, jakie płatnik za niego przekazał

do organu rentowego, oraz spowodować, aby

ubezpieczony zweryfikował je pod względem

zgodności ze stanem faktycznym.

Dla wszystkich

Takie same obowiązki w zakresie przekazy-

wania informacji ubezpieczonym ma płat-

nik w stosunku do wszystkich osób, dla któ-

rych pełni on obowiązki płatnika składek.

Obowiązki te nie dotyczą więc wyłącznie

ubezpieczonych, którzy podlegają ubezpie-

czeniom społecznym. Oznacza to, że infor-

macja powinna być przekazana również

ubezpieczonym, za których płatnik opłaca

tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne,

oraz osobom, za które płatnik wykazuje tylko

należne składki, a więc za osoby, które pod-

legają ubezpieczeniom emerytalnym i ren-

towym z tytułu pobierania zasiłku macie-

rzyńskiego czy też przebywania na urlopie

wychowawczym.

Informacja ta może zostać wygenerowana

w programie Płatnik. Taka funkcjonalność ma

zostać udostępniona w II etapie wdrażania

nowego Płatnika. Jeżeli funkcjonalność ta

zostanie udostępniona przed końcem lutego,

to w programie możliwe będzie stworzenie

informacji rocznej. Jeżeli tak się nie stanie,

to płatnicy mogą skorzystać z programów

komercyjnych generujących taką informację.

Roczna informacja powinna zawierać dane

zawarte w złożonych za ubezpieczonego ra-

portach rozliczeniowych składanych do ZUS

za poszczególne miesiące 2013 r., datę jej spo-

rządzenia oraz podpis płatnika składek lub

osoby przez niego upoważnionej.

Miesięczne raporty

Jeżeli płatnik co miesiąc przekazywał infor-

macje zawarte w raportach swoim ubezpie-

czonym, to tym samym należy uznać, że wy-

pełnił on obowiązek przekazania informacji

rocznej i nie musi tych samym danych prze-

kazać jeszcze raz do 28 lutego 2014 r. Taka

informacja powinna być jednak przekazana,

gdy pomimo otrzymywania raportów mie-

sięcznych ubezpieczony zwróci się o prze-

kazanie informacji rocznej. Natomiast gdy

informacja miesięczna była przekazywana

ubezpieczonemu tylko za niektóre miesiące

2013 r., to w informacji rocznej płatnik może

przekazać tylko zestawienie dotyczące pozo-

stałych miesięcy.

[przykład]

Niezgodne dane

Ubezpieczony, który uważa, że informacja

nie jest zgodna ze stanem faktycznym, zgła-

sza na piśmie lub do protokołu do płatnika

składek w terminie 3 miesięcy od jej otrzy-

mania wniosek o sprostowanie informacji

zawartych w raportach (ZUS RCA, ZUS RZA,

ZUS RSA). Jeżeli ubezpieczony nie zakwe-

stionuje przekazanych mu informacji, to

uznaje się je za zgodne ze stanem faktycz-

nym, chyba że te dotyczące okresu objętego

raportem (ZUS RCA, ZUS RZA za dany mie-

siąc) zostaną zakwestionowane przez ZUS

poprzez wydanie decyzji. A zatem niezwykle

ważne jest dokładne zapoznanie się przez

ubezpieczonego z treścią informacji o wy-

sokości należnych składek na ubezpieczenia

społeczne i zdrowotne w celu ustalenia, czy

płatnik prawidłowo je naliczył.

Jeżeli po sporządzeniu i przekazaniu in-

formacji rocznej płatnik będzie korygował za

ubezpieczonego imienny raport miesięczny

złożony za 2013 r., powinien pamiętać rów-

nież o przekazaniu tej informacji ubezpie-

czonemu. Oczywiście wówczas powinien

przekazać nie całą informację za wszystkie

miesiące, ale tylko dane za miesiące, które

zostały zmienione.

Podstawa prawna

Art. 41 ust. 8, 8a 11, 12 i 13 oraz art. 83 ust. 2 ustawy

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.).

Na złożenie tego dokumentu zostały trzy tygodnie. Wystawiamy go

osobom zgłoszonym do ubezpieczeń

społecznych i zdrowotnego

i przekazujemy w formie pisemnej lub za ich zgodną elektronicznie

PRZYKŁAD

Tylko za pozostały okres

Spółka ABC, począwszy od danych za
czerwiec 2013 r., przekazywała wszystkim
swoim pracownikom co miesiąc informacje
o należnych za nich składkach na ubezpiecze-
nia. W informacji rocznej za 2013 r. powinna
przekazać dane za pozostały okres czyli od
stycznia do maja 2013 r.

Wieczna egzekucja zabezpieczonych należności

Magdalena Januszewska
radca prawny

Zasadą jest, że należności z tytułu składek

ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat,

licząc od dnia, w którym stały się wyma-

galne. Wynika to z art. 24 ust. 4 ustawy

o systemie ubezpieczeń społecznych; dalej:

u.s.u.s. Taki termin obowiązuje od 2012 r.

W latach 2003–2011 było to 10 lat, a wcze-

śniej – 5. Ustawa wskazuje okoliczności,

w których bieg terminu przedawnienia

ulega zawieszeniu (np. od dnia podjęcia

pierwszej czynności zmierzającej do wy-

egzekwowania należności) lub przerwaniu

(np. ogłoszenie upadłości).

Przewiduje jednak także sytuację, w której

należności z tytułu składek nie przedawniają

się nigdy. Chodzi o te, które zostały zabez-

pieczone hipoteką lub zastawem. Po upły-

wie terminu przedawnienia należności te

mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu

hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych

składek i odsetek za zwłokę, liczonych do

dnia przedawnienia (art. 24 ust. 5 u.s.u.s.).

Przepis ten wprowadzono 1 stycznia 2003 r.

W praktyce oznacza to, że w stosunku do

osoby, która nie ma majątku, zobowiązanie

wobec ZUS się przedawni. Natomiast wo-

bec tej, która ma np. mieszkanie i istnieje

możliwość ustanowienia hipoteki na nim,

składki nie przedawnią się nigdy. Jak widać,

sytuacja dwóch dłużników zależy wyłącz-

nie od ich sytuacji majątkowej, a nie ma

nic wspólnego z przyczynami powstania

zaległości w składkach ani postępowaniem

danej osoby.

Interwencja RPO

Na problem niekonstytucyjności takiego roz-

wiązania we wniosku z 15 stycznia br. skiero-

wanym do ministra pracy i polityki społecz-

nej zwraca uwagę rzecznik praw obywatel-

skich. Wystąpił on o podjęcie zmian prawo-

dawczych mających na celu usunięcie nie-

konstytucyjnej regulacji prawnej z ustawy

o systemie ubezpieczeń społecznych. Argu-

menty za niekonstytucyjnością tej regulacji

można znaleźć w wyroku Trybunału Kon-

stytucyjnego z 8 października 2013 r. (sygn.

akt SK 40/12).

Co badał TK

Trybunał rozstrzygnął w nim o niezgodności

z konstytucją art. 70 par. 6 ordynacji podatko-

wej (dalej: o.p.) w brzmieniu obowiązującym

w latach 1998–2002, którego treść zbliżona

była do art. 24 ust. 5 u.s.u.s. (z tym, że wymie-

niał on tylko hipotekę). Ten przepis o.p. Trybu-

nał Konstytucyjny w powołanym wyroku uznał

za niezgodny z konstytucją. TK był związany

skargą, więc nie mógł orzec niekonstytucyj-

ności obecnie obowiązującego przepisu or-

dynacji podatkowej regulującego tę kwestię,

a mianowicie jej art. 70 par. 8. Zgodnie z no-

wym przepisem nie ulegają przedawnieniu

zobowiązania podatkowe zabezpieczone hi-

poteką lub zastawem skarbowym, jednakże po

upływie terminu przedawnienia zobowiązania

te mogą być egzekwowane tylko z przedmio-

tu hipoteki lub zastawu. Jest on więc zbieżny

z art. 24 ust. 5 u.s.u.s. TK stwierdził jednak, że

te same argumenty przemawiają za niekon-

stytucyjnością starego art. 70 par. 6 o.p., jak

i obecnego art. 70 par. 8 o.p., a co za tym idzie

– ten drugi powinien być nowelizowany. Na

razie jednak zmiana taka nie nastąpiła.

Podobne regulacje, podobne

argumenty

Skoro u.s.u.s. i o.p. zawierają obecnie analo-

giczne regulacje odnoszące się do wyłączenia

przedawnienia zobowiązań publicznopraw-

nych (składek i podatków), to jakie argumenty

przemawiają za ich niekonstytucyjnością?

TK zwrócił uwagę, że przepis z o.p. całko-

wicie wyłącza przedawnienie niektórych na-

leżności podatkowych na podstawie nieuza-

sadnionego i arbitralnego kryterium (formy

zabezpieczenia). A skoro już ustawodawca

zdecydował się na wprowadzenie instytucji

przedawnienia, to przy określaniu jej zasad

działania powinien przestrzegać standar-

dów konstytucyjnych. W tym wypadku TK

uznał naruszenie art. 64 ust. 2 Konstytucji RP,

czyli zasady równej dla wszystkich ochrony

prawnej własności. Nie chodzi więc o samo

wyłączenie przedawnienia, lecz o to, że o jego

istnieniu lub nieistnieniu decyduje forma za-

bezpieczenia należności, a ściślej – posiada-

nie lub nieposiadanie określonego majątku,

co w nieuzasadniony sposób dzieli zobowią-

zanych, czyniąc z niektórych dożywotnich

dłużników państwa.

Część osób odpowiada przez ograniczony

okres, a w wypadku zabezpieczenia ich dłu-

gów hipoteką lub zastawem – bez czasowego

ograniczenia.

Bez zmian

Jak widać, to posiadany majątek jest podstawą

do powstania dożywotniej odpowiedzialno-

ści za zobowiązania składkowe i podatkowe,

co niestety może skłaniać nieuczciwych do

wyzbywania się go zawczasu.

Pomimo wątpliwości konstytucyjnych za-

równo art. 24 ust. 5 u.s.u.s., jak i art. 70 par. 8 o.p.

nadal obowiązują. ZUS (tak jak organy skarbo-

we) nadal ma więc narzędzie do egzekwowania

zaległości składkowych z majątku dłużnika – w

zasadzie w nieskończoność. Stosunkowo szyb-

ko może to zmienić nowelizacja tych przepi-

sów, w każdym razie prędzej niż ewentualny

wyrok TK. Pozostaje pytanie, czy państwo jest

skłonne pozbawić się tak pewnych sposobów

na ściąganie swoich należności.

Podstawa prawna

Art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

Art. 24, 26, 27 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442

z późn. zm.).

Art. 70 par. 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja

podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.).

O zakwestionowanym przepisie czytaj

w rozmowie z prof. Genowefą Grabowską

na s. C2

Ma pecha ten, kto zalega wobec ZUS, a ma nieruchomość lub inny wartościowy majątek. Jego zobowiązanie nigdy się

nie przedawni.

Konstytucyjność takiego rozwiązania kwestionuje rzecznik praw obywatelskich

Obowiązujące zasady

Hipoteka

Dla zabezpieczenia należności z tytułu składek ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na

wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą jej ustanowienia jest doręczona decyzja

o określeniu wysokości należności z tytułu składek. Przedmiotem hipoteki przymusowej

może być:

n

część ułamkowa nieruchomości (udział dłużnika);

n

nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka;

n

nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywil-

nej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej

– w przypadku gdy dłużnikiem jest spółka.

n

użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie sta-

nowiącymi własność użytkownika wieczystego;

n

spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;

n

wierzytelność zabezpieczona hipoteką;

n

statek morski lub statek morski w budowie wpisane do rejestru okrętowego.

Zastaw

Należności z tytułu składek są zabezpieczone ustawowym prawem zastawu na wszyst-

kich będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika

i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych. Zastaw ten

wpisuje się do rejestru zastawów skarbowych.

Co zawiera RMUA

Tytuł ubezpieczenia, wysokości należ-

nych składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wymiar czasu pracy, zestawienie

składek na ubezpieczenia społeczne w po-

dziale na: emerytalne, rentowe, choro-

bowe i wypadkowe, podstawę wymiaru

składek, kwotę składek w podziale na

należną od ubezpieczonego i płatnika

składek, zasiłki finansowane z budżetu

państwa, rodzaje i okresy przerw w opła-

caniu składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wypłacone zasiłki oraz wynagrodzenia

z tytułu niezdolności do pracy wypłacone

na podstawie kodeksu pracy, symbol wo-

jewódzkiego oddziału NFZ, do której prze-

kazywana jest składka na ubezpieczenie

zdrowotne.

WAżne

Z obowiązku składania informa-

cji zwolniony jest płatnik, który pobiera

składki zdrowotne z emerytury

WAżne

Informacja powinna zostać spo-

rządzona i przekazana ubezpieczonym

w terminie do 28 lutego 2014 r. w formie

pisemnej lub za zgodą ubezpieczonego

w formie dokumentu elektronicznego.

Dane te muszą zostać przekazane w po-

dziale na poszczególne miesiące 2013 r.

Dziennik Gazeta Prawna, 6 lutego 2014 nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

obowiązki

iii

Czas na roczną informację o składkach

Andrzej Radzisław
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń

społecznych nakładają na każdego płatni-

ka składek, bez względu na to, za ile osób

rozlicza składki, obowiązek przekazywania

swoim ubezpieczonym informacji rocznej.

Dane w niej zawarte to informacje, jakie za

te osoby zostały wykazane w dokumentach

rozliczeniowych przekazanych do ZUS za

poszczególne miesiące ubiegłego roku. Ak-

cja ta ma na celu zapoznać ubezpieczonego

z danymi, jakie płatnik za niego przekazał

do organu rentowego, oraz spowodować, aby

ubezpieczony zweryfikował je pod względem

zgodności ze stanem faktycznym.

Dla wszystkich

Takie same obowiązki w zakresie przekazy-

wania informacji ubezpieczonym ma płat-

nik w stosunku do wszystkich osób, dla któ-

rych pełni on obowiązki płatnika składek.

Obowiązki te nie dotyczą więc wyłącznie

ubezpieczonych, którzy podlegają ubezpie-

czeniom społecznym. Oznacza to, że infor-

macja powinna być przekazana również

ubezpieczonym, za których płatnik opłaca

tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne,

oraz osobom, za które płatnik wykazuje tylko

należne składki, a więc za osoby, które pod-

legają ubezpieczeniom emerytalnym i ren-

towym z tytułu pobierania zasiłku macie-

rzyńskiego czy też przebywania na urlopie

wychowawczym.

Informacja ta może zostać wygenerowana

w programie Płatnik. Taka funkcjonalność ma

zostać udostępniona w II etapie wdrażania

nowego Płatnika. Jeżeli funkcjonalność ta

zostanie udostępniona przed końcem lutego,

to w programie możliwe będzie stworzenie

informacji rocznej. Jeżeli tak się nie stanie,

to płatnicy mogą skorzystać z programów

komercyjnych generujących taką informację.

Roczna informacja powinna zawierać dane

zawarte w złożonych za ubezpieczonego ra-

portach rozliczeniowych składanych do ZUS

za poszczególne miesiące 2013 r., datę jej spo-

rządzenia oraz podpis płatnika składek lub

osoby przez niego upoważnionej.

Miesięczne raporty

Jeżeli płatnik co miesiąc przekazywał infor-

macje zawarte w raportach swoim ubezpie-

czonym, to tym samym należy uznać, że wy-

pełnił on obowiązek przekazania informacji

rocznej i nie musi tych samym danych prze-

kazać jeszcze raz do 28 lutego 2014 r. Taka

informacja powinna być jednak przekazana,

gdy pomimo otrzymywania raportów mie-

sięcznych ubezpieczony zwróci się o prze-

kazanie informacji rocznej. Natomiast gdy

informacja miesięczna była przekazywana

ubezpieczonemu tylko za niektóre miesiące

2013 r., to w informacji rocznej płatnik może

przekazać tylko zestawienie dotyczące pozo-

stałych miesięcy.

[przykład]

Niezgodne dane

Ubezpieczony, który uważa, że informacja

nie jest zgodna ze stanem faktycznym, zgła-

sza na piśmie lub do protokołu do płatnika

składek w terminie 3 miesięcy od jej otrzy-

mania wniosek o sprostowanie informacji

zawartych w raportach (ZUS RCA, ZUS RZA,

ZUS RSA). Jeżeli ubezpieczony nie zakwe-

stionuje przekazanych mu informacji, to

uznaje się je za zgodne ze stanem faktycz-

nym, chyba że te dotyczące okresu objętego

raportem (ZUS RCA, ZUS RZA za dany mie-

siąc) zostaną zakwestionowane przez ZUS

poprzez wydanie decyzji. A zatem niezwykle

ważne jest dokładne zapoznanie się przez

ubezpieczonego z treścią informacji o wy-

sokości należnych składek na ubezpieczenia

społeczne i zdrowotne w celu ustalenia, czy

płatnik prawidłowo je naliczył.

Jeżeli po sporządzeniu i przekazaniu in-

formacji rocznej płatnik będzie korygował za

ubezpieczonego imienny raport miesięczny

złożony za 2013 r., powinien pamiętać rów-

nież o przekazaniu tej informacji ubezpie-

czonemu. Oczywiście wówczas powinien

przekazać nie całą informację za wszystkie

miesiące, ale tylko dane za miesiące, które

zostały zmienione.

Podstawa prawna

Art. 41 ust. 8, 8a 11, 12 i 13 oraz art. 83 ust. 2 ustawy

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.).

Na złożenie tego dokumentu zostały trzy tygodnie. Wystawiamy go

osobom zgłoszonym do ubezpieczeń

społecznych i zdrowotnego

i przekazujemy w formie pisemnej lub za ich zgodną elektronicznie

PRZYKŁAD

Tylko za pozostały okres

Spółka ABC, począwszy od danych za
czerwiec 2013 r., przekazywała wszystkim
swoim pracownikom co miesiąc informacje
o należnych za nich składkach na ubezpiecze-
nia. W informacji rocznej za 2013 r. powinna
przekazać dane za pozostały okres czyli od
stycznia do maja 2013 r.

Wieczna egzekucja zabezpieczonych należności

Magdalena Januszewska
radca prawny

Zasadą jest, że należności z tytułu składek

ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat,

licząc od dnia, w którym stały się wyma-

galne. Wynika to z art. 24 ust. 4 ustawy

o systemie ubezpieczeń społecznych; dalej:

u.s.u.s. Taki termin obowiązuje od 2012 r.

W latach 2003–2011 było to 10 lat, a wcze-

śniej – 5. Ustawa wskazuje okoliczności,

w których bieg terminu przedawnienia

ulega zawieszeniu (np. od dnia podjęcia

pierwszej czynności zmierzającej do wy-

egzekwowania należności) lub przerwaniu

(np. ogłoszenie upadłości).

Przewiduje jednak także sytuację, w której

należności z tytułu składek nie przedawniają

się nigdy. Chodzi o te, które zostały zabez-

pieczone hipoteką lub zastawem. Po upły-

wie terminu przedawnienia należności te

mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu

hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych

składek i odsetek za zwłokę, liczonych do

dnia przedawnienia (art. 24 ust. 5 u.s.u.s.).

Przepis ten wprowadzono 1 stycznia 2003 r.

W praktyce oznacza to, że w stosunku do

osoby, która nie ma majątku, zobowiązanie

wobec ZUS się przedawni. Natomiast wo-

bec tej, która ma np. mieszkanie i istnieje

możliwość ustanowienia hipoteki na nim,

składki nie przedawnią się nigdy. Jak widać,

sytuacja dwóch dłużników zależy wyłącz-

nie od ich sytuacji majątkowej, a nie ma

nic wspólnego z przyczynami powstania

zaległości w składkach ani postępowaniem

danej osoby.

Interwencja RPO

Na problem niekonstytucyjności takiego roz-

wiązania we wniosku z 15 stycznia br. skiero-

wanym do ministra pracy i polityki społecz-

nej zwraca uwagę rzecznik praw obywatel-

skich. Wystąpił on o podjęcie zmian prawo-

dawczych mających na celu usunięcie nie-

konstytucyjnej regulacji prawnej z ustawy

o systemie ubezpieczeń społecznych. Argu-

menty za niekonstytucyjnością tej regulacji

można znaleźć w wyroku Trybunału Kon-

stytucyjnego z 8 października 2013 r. (sygn.

akt SK 40/12).

Co badał TK

Trybunał rozstrzygnął w nim o niezgodności

z konstytucją art. 70 par. 6 ordynacji podatko-

wej (dalej: o.p.) w brzmieniu obowiązującym

w latach 1998–2002, którego treść zbliżona

była do art. 24 ust. 5 u.s.u.s. (z tym, że wymie-

niał on tylko hipotekę). Ten przepis o.p. Trybu-

nał Konstytucyjny w powołanym wyroku uznał

za niezgodny z konstytucją. TK był związany

skargą, więc nie mógł orzec niekonstytucyj-

ności obecnie obowiązującego przepisu or-

dynacji podatkowej regulującego tę kwestię,

a mianowicie jej art. 70 par. 8. Zgodnie z no-

wym przepisem nie ulegają przedawnieniu

zobowiązania podatkowe zabezpieczone hi-

poteką lub zastawem skarbowym, jednakże po

upływie terminu przedawnienia zobowiązania

te mogą być egzekwowane tylko z przedmio-

tu hipoteki lub zastawu. Jest on więc zbieżny

z art. 24 ust. 5 u.s.u.s. TK stwierdził jednak, że

te same argumenty przemawiają za niekon-

stytucyjnością starego art. 70 par. 6 o.p., jak

i obecnego art. 70 par. 8 o.p., a co za tym idzie

– ten drugi powinien być nowelizowany. Na

razie jednak zmiana taka nie nastąpiła.

Podobne regulacje, podobne

argumenty

Skoro u.s.u.s. i o.p. zawierają obecnie analo-

giczne regulacje odnoszące się do wyłączenia

przedawnienia zobowiązań publicznopraw-

nych (składek i podatków), to jakie argumenty

przemawiają za ich niekonstytucyjnością?

TK zwrócił uwagę, że przepis z o.p. całko-

wicie wyłącza przedawnienie niektórych na-

leżności podatkowych na podstawie nieuza-

sadnionego i arbitralnego kryterium (formy

zabezpieczenia). A skoro już ustawodawca

zdecydował się na wprowadzenie instytucji

przedawnienia, to przy określaniu jej zasad

działania powinien przestrzegać standar-

dów konstytucyjnych. W tym wypadku TK

uznał naruszenie art. 64 ust. 2 Konstytucji RP,

czyli zasady równej dla wszystkich ochrony

prawnej własności. Nie chodzi więc o samo

wyłączenie przedawnienia, lecz o to, że o jego

istnieniu lub nieistnieniu decyduje forma za-

bezpieczenia należności, a ściślej – posiada-

nie lub nieposiadanie określonego majątku,

co w nieuzasadniony sposób dzieli zobowią-

zanych, czyniąc z niektórych dożywotnich

dłużników państwa.

Część osób odpowiada przez ograniczony

okres, a w wypadku zabezpieczenia ich dłu-

gów hipoteką lub zastawem – bez czasowego

ograniczenia.

Bez zmian

Jak widać, to posiadany majątek jest podstawą

do powstania dożywotniej odpowiedzialno-

ści za zobowiązania składkowe i podatkowe,

co niestety może skłaniać nieuczciwych do

wyzbywania się go zawczasu.

Pomimo wątpliwości konstytucyjnych za-

równo art. 24 ust. 5 u.s.u.s., jak i art. 70 par. 8 o.p.

nadal obowiązują. ZUS (tak jak organy skarbo-

we) nadal ma więc narzędzie do egzekwowania

zaległości składkowych z majątku dłużnika – w

zasadzie w nieskończoność. Stosunkowo szyb-

ko może to zmienić nowelizacja tych przepi-

sów, w każdym razie prędzej niż ewentualny

wyrok TK. Pozostaje pytanie, czy państwo jest

skłonne pozbawić się tak pewnych sposobów

na ściąganie swoich należności.

Podstawa prawna

Art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

Art. 24, 26, 27 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442

z późn. zm.).

Art. 70 par. 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja

podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.).

O zakwestionowanym przepisie czytaj

w rozmowie z prof. Genowefą Grabowską

na s. C2

Ma pecha ten, kto zalega wobec ZUS, a ma nieruchomość lub inny wartościowy majątek. Jego zobowiązanie nigdy się

nie przedawni.

Konstytucyjność takiego rozwiązania kwestionuje rzecznik praw obywatelskich

Obowiązujące zasady

Hipoteka

Dla zabezpieczenia należności z tytułu składek ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na

wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą jej ustanowienia jest doręczona decyzja

o określeniu wysokości należności z tytułu składek. Przedmiotem hipoteki przymusowej

może być:

n

część ułamkowa nieruchomości (udział dłużnika);

n

nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka;

n

nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywil-

nej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej

– w przypadku gdy dłużnikiem jest spółka.

n

użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie sta-

nowiącymi własność użytkownika wieczystego;

n

spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;

n

wierzytelność zabezpieczona hipoteką;

n

statek morski lub statek morski w budowie wpisane do rejestru okrętowego.

Zastaw

Należności z tytułu składek są zabezpieczone ustawowym prawem zastawu na wszyst-

kich będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika

i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych. Zastaw ten

wpisuje się do rejestru zastawów skarbowych.

Co zawiera RMUA

Tytuł ubezpieczenia, wysokości należ-

nych składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wymiar czasu pracy, zestawienie

składek na ubezpieczenia społeczne w po-

dziale na: emerytalne, rentowe, choro-

bowe i wypadkowe, podstawę wymiaru

składek, kwotę składek w podziale na

należną od ubezpieczonego i płatnika

składek, zasiłki finansowane z budżetu

państwa, rodzaje i okresy przerw w opła-

caniu składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wypłacone zasiłki oraz wynagrodzenia

z tytułu niezdolności do pracy wypłacone

na podstawie kodeksu pracy, symbol wo-

jewódzkiego oddziału NFZ, do której prze-

kazywana jest składka na ubezpieczenie

zdrowotne.

WAżne

Z obowiązku składania informa-

cji zwolniony jest płatnik, który pobiera

składki zdrowotne z emerytury

WAżne

Informacja powinna zostać spo-

rządzona i przekazana ubezpieczonym

w terminie do 28 lutego 2014 r. w formie

pisemnej lub za zgodą ubezpieczonego

w formie dokumentu elektronicznego.

Dane te muszą zostać przekazane w po-

dziale na poszczególne miesiące 2013 r.

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

3 / 4

Dziennik Gazeta Prawna, 6 lutego 2014 nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy

o odpowiedzialności

Stan faktyczny

Sąd okręgowy zmienił decyzję, którą ZUS

podwyższył o 50 proc. stopę procentową składki na ubezpie-

czenie wypadkowe za okres od kwietnia 2010 r. do marca

2011 r., w ten sposób, że orzekł o jej niepodwyższeniu.

Pismem z kwietnia 2011 r. organ rentowy powiadomił

płatnika o wysokości stopy procentowej składki na ubez-

pieczenie wypadkowe obowiązującej w roku składkowym

obejmującym okres rozliczeniowy od 1 kwietnia 2010 r. do

31 marca 2011 r. w wysokości 3,0 proc. Pismem z 11 maja

2011 r. poinformował natomiast o wszczęciu postępowania

w sprawie zaniżenia stopy procentowej składki wypadkowej

za okres od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. Zaskarżona

decyzja została wydana po ustaleniu, że w deklaracjach ZUS

DRA za powyższy okres błędnie wskazano składkę na ubezpie-

czenie wypadkowe w wysokości 2,0 proc. (zamiast 3,0 proc.).

Nieprawidłowe wskazanie stopy procentowej składki na to

ubezpieczenie było spowodowane błędem pracownika firmy

zewnętrznej zajmującej się sprawami bhp w spółce. Został on

dostrzeżony w wyniku przeprowadzenia kontroli wewnętrz-

nej przez płatnika i przez niego skorygowany w wysokości

odprowadzonych składek.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji

uznał, że art. 34 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpie-

czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm.,

dalej: ustawa wypadkowa) daje organowi rentowemu możli-

wość ustalenia wyższej stopy składki tylko, gdy płatnik nie

przekaże w ogóle danych lub przekaże nieprawdziwe dane,

o których mowa w art. 31 tej ustawy. Ten ostatni przepis nie

wymienia jednak jako podstawy obciążenia płatnika karą

określoną w art. 34 sytuacji, w której popełniono błąd nie-

wynikający z zamierzonego działania płatnika.

W ocenie sądu pierwszej instancji sankcje podwyższają-

ce stopę procentową składki wypadkowej zawarte w art. 34

ustawy wypadkowej mogą dotyczyć jedynie niesumiennych,

nierzetelnych płatników składek, którzy zatajają stosowne

informacje przed zakładem. Nie dotyczą zaś tych, którzy na

skutek zwykłej ludzkiej pomyłki składają deklaracje z błę-

dem, a następnie je korygują i regulują płatności składek.

Sąd apelacyjny oddalił apelację organu rentowego. Wyraził

on pogląd, że błąd analogiczny do popełnionego przez płatnika

może uruchomić skutecznie procedurę wymierzenia sankcji

z art. 34 ustawy wypadkowej. Wskazane przez niego dane

były bowiem obiektywnie nieprawdziwe i ponosi on odpo-

wiedzialność za takie uchybienie i to niezależnie od tego, czy

błąd był wynikiem zaniedbania pracownika zatrudnionego

przez płatnika czy też obsługującą go firmę zewnętrzną. Dla

prawidłowej interpretacji zasad stosowania sankcji określo-

nej w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej istotne jest jednak

to, że podwyższenie stopy procentowej składki na cały rok

składkowy do 150 proc. ustalonej na podstawie prawidłowych

danych ma charakter sankcji o charakterze represyjnym za

nieprzekazanie danych lub przekazanie nieprawdziwych

danych, o których mówi art. 31 tej ustawy.

Sąd apelacyjny podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie

płatnik sam spostrzegł własne uchybienie oraz przedsięwziął

wszelkie środki dla wyeliminowania wszystkich skutków

swojego błędu. W niniejszej sprawie poza sporem jest, że

zarówno na moment wszczęcia postępowania przez organ

rentowy, jak i wydania zaskarżonej decyzji stan zaniżenia

składki na ubezpieczenie wypadkowe nie istniał. Poza tym

to płatnik weryfikując własną dokumentację w wyniku sa-

mokontroli ujawnił popełnione błędy i zawiadomił o tym

organ rentowy, a następnie obliczył i odprowadził składki

w należnej wysokości wraz z odsetkami.

W przekonaniu sądu drugiej instancji nie ma żadnych

podstaw logicznych i słusznościowych do aprobowania po-

glądu co do możliwości stosowania sankcji w momencie, gdy

płatnik nie tylko skorygował uchybienie, ale także usunął

jego skutki opłacając składki z odsetkami. Celem deklaracji

korygującej jest doprowadzenie do stanu zgodnego z prawem.

W wyniku wyrównania składek wraz z odsetkami przestała

istnieć sytuacja opisana w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej,

tj. przekazania nieprawdziwych danych. Zostały one bowiem

zastąpione danymi prawdziwymi, a należności opłacone. Sąd

drugiej instancji wskazał ponadto, że przyjęcie, iż postawa

płatnika po stwierdzeniu własnego błędu pozostaje bez wpły-

wu na wymierzenie sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej

może powodować premiowanie przemilczenia przez płatnika

wykrytego błędu w oczekiwaniu na to, że organ rentowy go

nie wychwyci w ramach postępowania kontrolnego. Stano-

wiłoby to wypaczenie intencji ustawodawcy, który w różnych

sferach działalności państwa stanowi normy zmierzające do

uwolnienia od restrykcji tych podmiotów, które podejmują

działania zmierzające do uchylenia skutków własnych za-

niedbań czy nawet celowego działania nakierowanego na

zmniejszenie zobowiązań fiskalnych.

Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną orga-

nu rentowego.

UzaSadnienie

Skarga kasacyjna okazała się nieusprawie-

dliwiona. Sąd Najwyższy stwierdził przede wszystkim, że

wskazanie przez płatnika błędnej stopy procentowej skład-

ki na ubezpieczenie wypadkowe było skutkiem jego pomył-

ki polegającej na niewykazaniu osób zatrudnionych w wa-

runkach zagrożenia. SN podzielił pogląd, zgodnie z którym

odpowiedzialność płatnika składek za podanie nieprawdzi-

wych danych do ustalenia wysokości składek na ubezpie-

czenie wypadkowe oparta jest na winie płatnika, podobnie

jak w przypadku opłaty dodatkowej wymierzanej na pod-

stawie art. 24 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o sys-

temie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442

z późn. zm., dalej: ustawa systemowa). Uznał też, że z treści

art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej wynika domniemanie winy

płatnika w sytuacji, w której przekazane przez niego dane

nie odpowiadają prawdzie. Dlatego to płatnik składek ma

obowiązek wykazać, iż zgłoszenie nieprawdziwych danych

nastąpiło z przyczyn od niego niezawinionych.

Zdaniem SN za takim sposobem wykładni przepisu prze-

mawia zwłaszcza jego sanacyjny charakter. Skoro upraw-

nia on do wymierzenia określonej sankcji polegającej na

okresowym podwyższeniu do 150 proc. stopy procentowej

składki wypadkowej, to przesłanką tej sankcji powinno być

zawinione działanie płatnika, a nie działanie od niego nie-

zależne. Okoliczności, w których dochodzi do przekazania

Zakładowi nieprawdziwych danych do ustalenia wysokości

składki na ubezpieczenie wypadkowe muszą być oceniane

z uwzględnieniem czynnika subiektywnego, a nie wyłącz-

nie jako obiektywna konsekwencja określonych działań bądź

zaniechań płatnika.

Odmiennie niż w wyroku z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK

207/11 (LEX, nr 1130156), SN w obecnym składzie jest zda-

nia, że do zastosowania sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1

ustawy wypadkowej nie jest wystarczające wystąpienie po

stronie płatnika jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym

stopniu (culpa levissima) charakterystycznym dla odpowie-

dzialności deliktowej. Skoro skutek w postaci przekazania

Zakładowi nieprawdziwych danych jest wynikiem nienale-

żytego wykonania obowiązków ciążących z mocy ustawy na

płatniku, a fakt ten stwarza domniemanie winy i przenosi

na płatnika ciężar wykazania, iż zgłoszenie nieprawdziwych

danych nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, to przy

uwzględnieniu analogii iuris i odwołaniu się w tym zakre-

sie do zasad odpowiedzialności kontraktowej należałoby

uznać, iż kwestia winy płatnika składek powinna być ocenia-

na przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie

należytej staranności (art. 472 ustawy z 23 kwietnia 1964 r.

Kodeks cywilny, Dz.U. z 2014 r., poz. 121, dalej: k.c. w związku

z art. 471 k.c.). Zwłaszcza jeśli zważyć, że również z art. 471

k.c. wynika domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte

wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za

które dłużnik odpowiada, a zgodnie z art. 472 k.c., o ile co

innego nie wynika z przepisów szczególnych lub z czynno-

ści prawnej, dłużnik jest odpowiedzialny za niezachowanie

należytej staranności, a na wierzycielu nie spoczywa ciężar

udowodnienia faktów świadczących o winie dłużnika. Ten

ostatni powinien natomiast dowieść faktów świadczących

o niezawinieniu przez niego zaistniałych naruszeń ciążących

na nim obowiązków, które mogą wynikać nie tylko z umo-

wy, ale także z ustawy.

Ponadto SN jest zdania, że podobieństwo między sankcją

przewidzianą w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej a opłatą

dodatkową, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy systemowej,

przejawia się także w tym, że celem obu tych instytucji jest

zdyscyplinowanie płatników do należytego wykonywania

ciążących na nich obowiązków. Dlatego też zastosowanie

każdej z nich ma sens, gdy przy uwzględnieniu wszystkich

Podwyższając stopę składki wypadkowej o 50 proc., trzeba

uwzględnić stosunek płatnika do wypełniania obowiązków

komentarz

ekSperta

dr Wojciech ostaszeWski

asystent sędziego w izbie Pracy, Ubezpieczeń społecznych

i spraw Publicznych sądu Najwyższego

N

a wstępie przypomnieć trzeba, iż czym innym są

dane nieprawidłowe, a czym innym nieprawdziwe.

W tym ostatnim przypadku chodzi bowiem

o zawinione zachowanie płatnika, ukierunkowane na

wprowadzenie organu rentowego w błąd. Artykuł 34 ust. 1

ustawy wypadkowej pozwala na zastosowanie sankcji

w nim przewidzianej tylko w przypadku podania niepraw-

dziwych danych, a nie danych nieprawidłowych (wyrok SN

z 16 czerwca 2011 r., sygn. akt I UK 15/11; OSNP 2012/15-

16/199, wyrok SN z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12,

M.P.Pr. 2013/1/49-50). We wcześniejszych orzeczeniach

dotyczących omawianego zagadnienia SN twierdził, iż

wynikająca z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sankcja

będzie miała zastosowanie do płatnika, który ponosi winę

nawet w jej najlżejszym stopniu (culpa levissima) za

przekazanie nieodpowiadających prawdzie danych

(por. wyroki SN z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 207/11,

LEX nr 1130156; z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12,

MPP 2013/1/49-50). Prezentowaną w omawianym wyroku

wykładnią art. 34 ustawy wypadkowej natomiast SN

łagodzi swoistą odpowiedzialność płatnika wynikającą ze

wskazanego przepisu, wskazując, że do zastosowania

sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej nie

jest wystarczające wystąpienie po stronie płatnika

jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym stopniu,

charakterystycznym dla odpowiedzialności deliktowej.

Kwestia winy płatnika składek powinna być oceniana

przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie

należytej staranności.

okoliczności można przewidywać, że spełni lub może spełnić

założony przez ustawodawcę dyscyplinujący cel. W przypadku

stosowania obu wymienionych instytucji powinien być więc

wzięty pod uwagę stosunek płatnika składek do realizacji

ustawowych obowiązków, w tym także jego zachowanie po

stwierdzeniu nieprawidłowości w dotychczasowym działaniu.

Odmienne rozumienie powołanego przepisu, które zakłada

nałożenie na płatnika składek sankcji w każdym przypadku

przekazania zakładowi nieprawdziwych danych służących do

ustalenia prawidłowej stopy procentowej składki wypadkowej

musiałoby prowadzić do wniosku, że płatnikowi nie będzie

opłacać się jakakolwiek inicjatywa w zakresie naprawienia

zaistniałych błędów, skoro przewidziana treścią art. 34 ust. 1

ustawy sankcja i tak nie może go ominąć. W takiej sytuacji

osiągnięcie dyscyplinującego celu tej regulacji nie byłoby

w ogóle możliwe.

Podsumowując ten wątek rozważań, SN stoi na stanowi-

sku, że użyte w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sformuło-

wanie „ustala” rozumieć trzeba w ten sposób, że zakład jest

wprawdzie zobligowany do nałożenia przewidzianej sankcji,

ale dopiero, gdy stwierdzi fakt nieprzekazania mu danych

lub przekazania nieprawdziwych danych, o których mowa

w art. 31, a płatnik składek nie wykaże, iż nastąpiło to mimo

zachowania należytej staranności, czyli jest następstwem

okoliczności, za które on nie odpowiada.

Zaskarżony rozpatrywaną skargą kasacyjną wyrok sądu

apelacyjnego nie pozostaje w sprzeczności z przedstawio-

nymi wyżej założeniami interpretacyjnymi, wskazujący-

mi na konieczność badania, czy sankcjonowane quasi-karą

niewykonanie obowiązków płatnika składek wynika z przy-

czyn, za które on odpowiada. Podkreślenia wymaga także

to, że należyta staranność dłużnika w zakresie prowadzonej

przez niego działalności gospodarczej, którą określa się przy

uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności, nie

oznacza staranności wyjątkowej, lecz dostosowaną do dzia-

łającej osoby, przedmiotu, jakiego działanie to dotyczy oraz

okoliczności, w jakich ono następuje.

Z powyższych względów skarga kasacyjna podlegała od-

daleniu.

Wyrok Sn

z 8 listopada 2013 r., sygn. akt ii Uk 147/13

ZAMÓW: bok@in

for.pl, 22 761

30 30

P I S

Z E M Y O D P O

W I E

D Z I

A L N I E

P A T R Z Y M Y

O B I E K T Y W N

I E

C e n

a : 1 1 9 z ł

|

l i c z b a s

t r o

n : 3 3 6

Najważniejsze orzeczenia SN

• czas pracy



•



wynagrodzenia•wypadki przy pracy



•zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracowników
•równe traktowanie w zatrudnieniu i mobbing •



urlopy

•uprawnienia związane z rodzicielstwem •zakaz konkurencji

PRAWO PRACY

AUTOPROMOCJA

Dziennik Gazeta Prawna, 6 lutego 2014 nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy

o odpowiedzialności

Stan faktyczny

Sąd okręgowy zmienił decyzję, którą ZUS

podwyższył o 50 proc. stopę procentową składki na ubezpie-

czenie wypadkowe za okres od kwietnia 2010 r. do marca

2011 r., w ten sposób, że orzekł o jej niepodwyższeniu.

Pismem z kwietnia 2011 r. organ rentowy powiadomił

płatnika o wysokości stopy procentowej składki na ubez-

pieczenie wypadkowe obowiązującej w roku składkowym

obejmującym okres rozliczeniowy od 1 kwietnia 2010 r. do

31 marca 2011 r. w wysokości 3,0 proc. Pismem z 11 maja

2011 r. poinformował natomiast o wszczęciu postępowania

w sprawie zaniżenia stopy procentowej składki wypadkowej

za okres od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. Zaskarżona

decyzja została wydana po ustaleniu, że w deklaracjach ZUS

DRA za powyższy okres błędnie wskazano składkę na ubezpie-

czenie wypadkowe w wysokości 2,0 proc. (zamiast 3,0 proc.).

Nieprawidłowe wskazanie stopy procentowej składki na to

ubezpieczenie było spowodowane błędem pracownika firmy

zewnętrznej zajmującej się sprawami bhp w spółce. Został on

dostrzeżony w wyniku przeprowadzenia kontroli wewnętrz-

nej przez płatnika i przez niego skorygowany w wysokości

odprowadzonych składek.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji

uznał, że art. 34 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpie-

czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm.,

dalej: ustawa wypadkowa) daje organowi rentowemu możli-

wość ustalenia wyższej stopy składki tylko, gdy płatnik nie

przekaże w ogóle danych lub przekaże nieprawdziwe dane,

o których mowa w art. 31 tej ustawy. Ten ostatni przepis nie

wymienia jednak jako podstawy obciążenia płatnika karą

określoną w art. 34 sytuacji, w której popełniono błąd nie-

wynikający z zamierzonego działania płatnika.

W ocenie sądu pierwszej instancji sankcje podwyższają-

ce stopę procentową składki wypadkowej zawarte w art. 34

ustawy wypadkowej mogą dotyczyć jedynie niesumiennych,

nierzetelnych płatników składek, którzy zatajają stosowne

informacje przed zakładem. Nie dotyczą zaś tych, którzy na

skutek zwykłej ludzkiej pomyłki składają deklaracje z błę-

dem, a następnie je korygują i regulują płatności składek.

Sąd apelacyjny oddalił apelację organu rentowego. Wyraził

on pogląd, że błąd analogiczny do popełnionego przez płatnika

może uruchomić skutecznie procedurę wymierzenia sankcji

z art. 34 ustawy wypadkowej. Wskazane przez niego dane

były bowiem obiektywnie nieprawdziwe i ponosi on odpo-

wiedzialność za takie uchybienie i to niezależnie od tego, czy

błąd był wynikiem zaniedbania pracownika zatrudnionego

przez płatnika czy też obsługującą go firmę zewnętrzną. Dla

prawidłowej interpretacji zasad stosowania sankcji określo-

nej w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej istotne jest jednak

to, że podwyższenie stopy procentowej składki na cały rok

składkowy do 150 proc. ustalonej na podstawie prawidłowych

danych ma charakter sankcji o charakterze represyjnym za

nieprzekazanie danych lub przekazanie nieprawdziwych

danych, o których mówi art. 31 tej ustawy.

Sąd apelacyjny podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie

płatnik sam spostrzegł własne uchybienie oraz przedsięwziął

wszelkie środki dla wyeliminowania wszystkich skutków

swojego błędu. W niniejszej sprawie poza sporem jest, że

zarówno na moment wszczęcia postępowania przez organ

rentowy, jak i wydania zaskarżonej decyzji stan zaniżenia

składki na ubezpieczenie wypadkowe nie istniał. Poza tym

to płatnik weryfikując własną dokumentację w wyniku sa-

mokontroli ujawnił popełnione błędy i zawiadomił o tym

organ rentowy, a następnie obliczył i odprowadził składki

w należnej wysokości wraz z odsetkami.

W przekonaniu sądu drugiej instancji nie ma żadnych

podstaw logicznych i słusznościowych do aprobowania po-

glądu co do możliwości stosowania sankcji w momencie, gdy

płatnik nie tylko skorygował uchybienie, ale także usunął

jego skutki opłacając składki z odsetkami. Celem deklaracji

korygującej jest doprowadzenie do stanu zgodnego z prawem.

W wyniku wyrównania składek wraz z odsetkami przestała

istnieć sytuacja opisana w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej,

tj. przekazania nieprawdziwych danych. Zostały one bowiem

zastąpione danymi prawdziwymi, a należności opłacone. Sąd

drugiej instancji wskazał ponadto, że przyjęcie, iż postawa

płatnika po stwierdzeniu własnego błędu pozostaje bez wpły-

wu na wymierzenie sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej

może powodować premiowanie przemilczenia przez płatnika

wykrytego błędu w oczekiwaniu na to, że organ rentowy go

nie wychwyci w ramach postępowania kontrolnego. Stano-

wiłoby to wypaczenie intencji ustawodawcy, który w różnych

sferach działalności państwa stanowi normy zmierzające do

uwolnienia od restrykcji tych podmiotów, które podejmują

działania zmierzające do uchylenia skutków własnych za-

niedbań czy nawet celowego działania nakierowanego na

zmniejszenie zobowiązań fiskalnych.

Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną orga-

nu rentowego.

UzaSadnienie

Skarga kasacyjna okazała się nieusprawie-

dliwiona. Sąd Najwyższy stwierdził przede wszystkim, że

wskazanie przez płatnika błędnej stopy procentowej skład-

ki na ubezpieczenie wypadkowe było skutkiem jego pomył-

ki polegającej na niewykazaniu osób zatrudnionych w wa-

runkach zagrożenia. SN podzielił pogląd, zgodnie z którym

odpowiedzialność płatnika składek za podanie nieprawdzi-

wych danych do ustalenia wysokości składek na ubezpie-

czenie wypadkowe oparta jest na winie płatnika, podobnie

jak w przypadku opłaty dodatkowej wymierzanej na pod-

stawie art. 24 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o sys-

temie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442

z późn. zm., dalej: ustawa systemowa). Uznał też, że z treści

art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej wynika domniemanie winy

płatnika w sytuacji, w której przekazane przez niego dane

nie odpowiadają prawdzie. Dlatego to płatnik składek ma

obowiązek wykazać, iż zgłoszenie nieprawdziwych danych

nastąpiło z przyczyn od niego niezawinionych.

Zdaniem SN za takim sposobem wykładni przepisu prze-

mawia zwłaszcza jego sanacyjny charakter. Skoro upraw-

nia on do wymierzenia określonej sankcji polegającej na

okresowym podwyższeniu do 150 proc. stopy procentowej

składki wypadkowej, to przesłanką tej sankcji powinno być

zawinione działanie płatnika, a nie działanie od niego nie-

zależne. Okoliczności, w których dochodzi do przekazania

Zakładowi nieprawdziwych danych do ustalenia wysokości

składki na ubezpieczenie wypadkowe muszą być oceniane

z uwzględnieniem czynnika subiektywnego, a nie wyłącz-

nie jako obiektywna konsekwencja określonych działań bądź

zaniechań płatnika.

Odmiennie niż w wyroku z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK

207/11 (LEX, nr 1130156), SN w obecnym składzie jest zda-

nia, że do zastosowania sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1

ustawy wypadkowej nie jest wystarczające wystąpienie po

stronie płatnika jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym

stopniu (culpa levissima) charakterystycznym dla odpowie-

dzialności deliktowej. Skoro skutek w postaci przekazania

Zakładowi nieprawdziwych danych jest wynikiem nienale-

żytego wykonania obowiązków ciążących z mocy ustawy na

płatniku, a fakt ten stwarza domniemanie winy i przenosi

na płatnika ciężar wykazania, iż zgłoszenie nieprawdziwych

danych nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, to przy

uwzględnieniu analogii iuris i odwołaniu się w tym zakre-

sie do zasad odpowiedzialności kontraktowej należałoby

uznać, iż kwestia winy płatnika składek powinna być ocenia-

na przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie

należytej staranności (art. 472 ustawy z 23 kwietnia 1964 r.

Kodeks cywilny, Dz.U. z 2014 r., poz. 121, dalej: k.c. w związku

z art. 471 k.c.). Zwłaszcza jeśli zważyć, że również z art. 471

k.c. wynika domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte

wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za

które dłużnik odpowiada, a zgodnie z art. 472 k.c., o ile co

innego nie wynika z przepisów szczególnych lub z czynno-

ści prawnej, dłużnik jest odpowiedzialny za niezachowanie

należytej staranności, a na wierzycielu nie spoczywa ciężar

udowodnienia faktów świadczących o winie dłużnika. Ten

ostatni powinien natomiast dowieść faktów świadczących

o niezawinieniu przez niego zaistniałych naruszeń ciążących

na nim obowiązków, które mogą wynikać nie tylko z umo-

wy, ale także z ustawy.

Ponadto SN jest zdania, że podobieństwo między sankcją

przewidzianą w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej a opłatą

dodatkową, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy systemowej,

przejawia się także w tym, że celem obu tych instytucji jest

zdyscyplinowanie płatników do należytego wykonywania

ciążących na nich obowiązków. Dlatego też zastosowanie

każdej z nich ma sens, gdy przy uwzględnieniu wszystkich

Podwyższając stopę składki wypadkowej o 50 proc., trzeba

uwzględnić stosunek płatnika do wypełniania obowiązków

komentarz

ekSperta

dr Wojciech ostaszeWski

asystent sędziego w izbie Pracy, Ubezpieczeń społecznych

i spraw Publicznych sądu Najwyższego

N

a wstępie przypomnieć trzeba, iż czym innym są

dane nieprawidłowe, a czym innym nieprawdziwe.

W tym ostatnim przypadku chodzi bowiem

o zawinione zachowanie płatnika, ukierunkowane na

wprowadzenie organu rentowego w błąd. Artykuł 34 ust. 1

ustawy wypadkowej pozwala na zastosowanie sankcji

w nim przewidzianej tylko w przypadku podania niepraw-

dziwych danych, a nie danych nieprawidłowych (wyrok SN

z 16 czerwca 2011 r., sygn. akt I UK 15/11; OSNP 2012/15-

16/199, wyrok SN z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12,

M.P.Pr. 2013/1/49-50). We wcześniejszych orzeczeniach

dotyczących omawianego zagadnienia SN twierdził, iż

wynikająca z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sankcja

będzie miała zastosowanie do płatnika, który ponosi winę

nawet w jej najlżejszym stopniu (culpa levissima) za

przekazanie nieodpowiadających prawdzie danych

(por. wyroki SN z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 207/11,

LEX nr 1130156; z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12,

MPP 2013/1/49-50). Prezentowaną w omawianym wyroku

wykładnią art. 34 ustawy wypadkowej natomiast SN

łagodzi swoistą odpowiedzialność płatnika wynikającą ze

wskazanego przepisu, wskazując, że do zastosowania

sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej nie

jest wystarczające wystąpienie po stronie płatnika

jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym stopniu,

charakterystycznym dla odpowiedzialności deliktowej.

Kwestia winy płatnika składek powinna być oceniana

przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie

należytej staranności.

okoliczności można przewidywać, że spełni lub może spełnić

założony przez ustawodawcę dyscyplinujący cel. W przypadku

stosowania obu wymienionych instytucji powinien być więc

wzięty pod uwagę stosunek płatnika składek do realizacji

ustawowych obowiązków, w tym także jego zachowanie po

stwierdzeniu nieprawidłowości w dotychczasowym działaniu.

Odmienne rozumienie powołanego przepisu, które zakłada

nałożenie na płatnika składek sankcji w każdym przypadku

przekazania zakładowi nieprawdziwych danych służących do

ustalenia prawidłowej stopy procentowej składki wypadkowej

musiałoby prowadzić do wniosku, że płatnikowi nie będzie

opłacać się jakakolwiek inicjatywa w zakresie naprawienia

zaistniałych błędów, skoro przewidziana treścią art. 34 ust. 1

ustawy sankcja i tak nie może go ominąć. W takiej sytuacji

osiągnięcie dyscyplinującego celu tej regulacji nie byłoby

w ogóle możliwe.

Podsumowując ten wątek rozważań, SN stoi na stanowi-

sku, że użyte w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sformuło-

wanie „ustala” rozumieć trzeba w ten sposób, że zakład jest

wprawdzie zobligowany do nałożenia przewidzianej sankcji,

ale dopiero, gdy stwierdzi fakt nieprzekazania mu danych

lub przekazania nieprawdziwych danych, o których mowa

w art. 31, a płatnik składek nie wykaże, iż nastąpiło to mimo

zachowania należytej staranności, czyli jest następstwem

okoliczności, za które on nie odpowiada.

Zaskarżony rozpatrywaną skargą kasacyjną wyrok sądu

apelacyjnego nie pozostaje w sprzeczności z przedstawio-

nymi wyżej założeniami interpretacyjnymi, wskazujący-

mi na konieczność badania, czy sankcjonowane quasi-karą

niewykonanie obowiązków płatnika składek wynika z przy-

czyn, za które on odpowiada. Podkreślenia wymaga także

to, że należyta staranność dłużnika w zakresie prowadzonej

przez niego działalności gospodarczej, którą określa się przy

uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności, nie

oznacza staranności wyjątkowej, lecz dostosowaną do dzia-

łającej osoby, przedmiotu, jakiego działanie to dotyczy oraz

okoliczności, w jakich ono następuje.

Z powyższych względów skarga kasacyjna podlegała od-

daleniu.

Wyrok Sn

z 8 listopada 2013 r., sygn. akt ii Uk 147/13

AUTOPROMOCJA

AUTOPROMOCJA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

4 / 4