[przykład]

 

■

 

■

Podstawa prawna

już niebawem wraz z odsetkami. 

prenumerata

gazetaprawna.pl

UBEZPIECZENIA 

i ŚWIADCZENIA

n

n

PRZYKŁAD 

n

n

n

   

 Wniosek o wypłatę zawieszonej 

emerytury będzie można złożyć w każdym 

czasie

Marek Opolski
ekspert z zakresu emerytur i rent 

Ustawa o ustaleniu i wypłacie emerytur, do 

których prawo uległo zawieszeniu w okre-

sie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 

2012 r., została podpisana przez prezyden-

ta RP. Zacznie ona obowiązywać po upływie 

14 dni od dnia publikacji w Dzienniku Ustaw.  

W dniu, w którym zamykaliśmy numer, to 

jeszcze nie nastąpiło. Nowa regulacja umoż-

liwi wypłatę emerytur, które zostały zawie-

szone przez ZUS.

Trybunał wytyczył drogę 

Od 1 stycznia 2011 r. obowiązuje art. 103a usta-

wy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-

pieczeń Społecznych. Przewiduje on, że prawo 

do emerytury ulega zawieszeniu w razie konty-

nuowania stosunku pracy nawiązanego przed 

nabyciem prawa do tego świadczenia. Przepis 

ten miał zastosowanie również do osób, które 

nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 

2011 r. Jeśli do 30 września 2011 r. nie rozwiąza-

ły one stosunku pracy, ZUS zawiesił im prawo 

do świadczenia od 1 października 2011r. I wła-

śnie w odniesieniu do tej grupy osób Trybunał 

Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2012 r. 

orzekł, że przepisy zakazujące łączenia pracy 

z pobieraniem emerytury są niezgodne z za-

sadą ochrony zaufania obywatela do państwa 

i stanowionego przez nie prawa przewidzianą 

w Konstytucji RP.

Osoby, które objął wyrok trybunału, mogły 

żądać wznowienia postępowania przez ZUS. 

Organ ten realizując wniosek świadczenio-

biorcy podejmował wypłatę zawieszonego 

świadczenia. W każdym jednak przypadku 

emerytura mogła być wypłacona najwcze-

śniej od dnia ogłoszenia wyroku trybuna-

łu z 13 listopada 2012 r., tj. od 22 listopada 

2012 r. ZUS odmawiał natomiast wyrówna-

nia świadczenia za okres, w którym było ono 

zawieszone przypadający od 1 października 

2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Ustalenie kwoty

ZUS wypłaci zawieszoną emeryturę w takiej 

wysokości, w jakiej przysługiwałaby świadcze-

niobiorcy w okresie jej zawieszenia. W celu 

ustalenia kwoty do wypłaty zsumuje więc 

wysokość świadczeń z poszczególnych mie-

sięcy, uwzględniając jednocześnie przepro-

wadzone w międzyczasie waloryzacje. No-

welizacja zakłada także wypłatę przez ZUS 

odsetek ustawowych określonych przepisa-

mi prawa cywilnego z tytułu nieotrzymania 

przez emeryta świadczeń w poszczególnych 

miesiącach, w których podlegały zawiesze-

niu. Odsetki te zostaną ustalone na ogólnych 

zasadach przewidzianych w rozporządzeniu 

ministra pracy i polityki socjalnej z 1 lutego 

1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wy-

płacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu 

lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń spo-

łecznych (Dz.U. nr 12, poz. 104). 

Świadczeniobiorcy nie będą jednak mogli 

liczyć na wypłatę odsetek za cały okres przy-

padający do dnia wypłaty zawieszonych eme-

rytur. Na podstawie omawianej nowelizacji 

ZUS wypłaci je wyłącznie za okres do dnia 

wejścia w życie nowych przepisów. 

[przykład]

Dla tych, którzy poszli do sądu 

Wielu emerytów, którym ZUS odmówił wy-

płaty  wyrównania  świadczenia  za  okres 

przypadający od 1 października 2011 r. do 21 

listopada 2012 r., złożyło odwołania od nieko-

rzystnych dla siebie decyzji. Praktyka sądów 

była w tym zakresie dość zróżnicowana, za-

równo jeśli chodzi o przyznanie zawieszonych 

emerytur, jak i ustalenie odsetek za zwłokę 

w wypłacie tych świadczeń. Niemniej jednak 

w wielu przypadkach sądy ustalały obowiązek 

wypłaty zaległych emerytur, czasami również 

z odsetkami ustawowymi. Ustawa z 13 grud-

nia 2013 r. nie obejmie swoimi regulacjami 

tych osób, którym na podstawie prawomoc-

nego wyroku sądu została już ustalona wy-

płata zawieszonej emerytury. Od tej zasady 

przewidziany został jednak pewien wyjątek.

Osoby, którym sąd prawomocnym wyro-

kiem przyznał prawo do wypłaty zawieszonej 

emerytury, ale nie orzekł o odsetkach albo 

też oddalił roszczenie o odsetki, będą mogły 

zgłosić wniosek o ich wypłatę przez ZUS. Od-

setki będą się im należały:

■

do dnia wypłaty zaległych świadczeń (jeśli 

wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła 

przed wejściem w życie ustawy z 13 grud-

nia 2013 r.) lub 

■

do dnia wejścia w życie ustawy (gdy wy-

płata zawieszonej emerytury nastąpiła po 

tym dniu).

Ustawa z 13 grudnia 2013 r. reguluje także 

sytuację emerytów, którzy przed wejściem jej 

w życie odwołali się od niekorzystnej decyzji 

ZUS odmawiającej wypłaty zawieszonej eme-

rytury, ale postępowanie przed sądem nie 

zostało jeszcze zakończone prawomocnym 

wyrokiem. W takim przypadku do czasu za-

kończenia postępowania sądowego nie będą 

oni mogli skorzystać z przepisów tej ustawy. 

Jeśli zgłoszą wcześniej wniosek o wypłatę za-

ległych emerytur, ZUS wyda postanowienie 

o zawieszeniu postępowania do czasu prawo-

mocnego rozstrzygnięcia sądu kończącego 

postępowanie w sprawie.

Tylko na żądanie

Emeryt zamierzający skorzystać z regulacji 

wprowadzonych ustawą z 13 grudnia 2013 r. 

będzie musiał zgłosić wniosek o wypłatę za-

wieszonych emerytur do właściwej placówki 

ZUS, która wypłaca świadczenie. We wnio-

sku tym powinien wskazać żądanie wypłaty 

świadczenia zawieszonego w związku z kon-

tynuowaniem stosunku pracy oraz okres, za 

który wypłata ma być zrealizowana. Ponadto 

świadczeniobiorca musi podać własne dane 

osobowe, numer pobieranej emerytury oraz 

nazwę placówki ZUS wypłacającej świadcze-

nie, a także pamiętać o złożeniu podpisu. 

Emeryt może wniosek o wypłatę zawieszonej 

emerytury złożyć w każdym czasie. Jeżeli jed-

nak dopiero za jakiś czas zamierza skorzystać 

z takiej możliwości, powinien pamiętać o tym, 

że odsetki od wypłaconych kwot będą liczone 

tylko do dnia wejścia w życie nowelizacji. 

Gdy emeryt zgłosi wniosek o wypłatę zawie-

szonych emerytur, ZUS podejmie postępowanie 

w tej sprawie. Na wydanie stosownej decyzji bę-

dzie miał 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej 

okoliczności niezbędnej do jej wydania. Jeśli 

sprawa nie będzie wymagała przeprowadzenia 

postępowania wyjaśniającego, taką okoliczno-

ścią może być wpływ wniosku emeryta o wypła-

tę zawieszonej emerytury. W przeciwnym razie 

data, od której należy liczyć 60-dniowy termin 

na wydanie decyzji, może być inna i wynikać 

np. z dostarczenia przez świadczeniobiorcę 

dodatkowego dokumentu.

Niektórzy muszą się najpierw 

rozliczyć

Niektórzy muszą się najpierw 

Niektórzy muszą się najpierw 

Emeryci, którzy w okresie zawieszenia wy-

płaty swojego świadczenia w związku z kon-

tynuowaniem stosunku pracy nie osiągnęli 

jeszcze powszechnego wieku emerytalnego, 

do wniosku o wypłatę zawieszonych eme-

rytur będą musieli dołączyć zaświadczenie 

pracodawcy potwierdzające przychód w da-

nym roku kalendarzowym oraz w poszcze-

gólnych jego miesiącach. Należy bowiem 

podkreślić, że takie osoby mają ograniczone 

możliwości zarobkowania. W przypadku 

gdy ich przychód z działalności podlegają-

cej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych 

lub z tytułu służby przekracza jeden z obo-

wiązujących progów zarobkowych (70 proc. 

lub 130 proc. przeciętnego miesięcznego 

wynagrodzenia), przysługująca im emery-

tura podlega odpowiednio zmniejszeniu 

lub zawieszeniu.

W związku z tym przed wypłatą zawie-

szonej emerytury dla osób, które w okresie 

jej zawieszenia (lub w części tego okresu) 

miały ograniczone możliwości dorabiania, 

ZUS najpierw dokona rozliczenia przychodu 

uzyskanego w tym okresie przez świadcze-

niobiorcę. Na pełną wypłatę świadczenia 

emeryt będzie mógł liczyć wyłącznie wtedy, 

gdy po dokonaniu tego rozliczenia okaże się, 

że nie został przekroczony nawet niższy próg 

zarobkowy i tym samym emerytura przysłu-

giwała za okres zawieszenia w pełnej wyso-

kości. Jeśli w wyniku rozliczenia zostanie 

stwierdzone, że świadczenie przysługiwało 

wówczas w zmniejszonej wysokości, ZUS 

wypłaci zawieszoną emeryturę, ale w odpo-

wiednio niższej kwocie. Na żadną wypłatę 

nie będą mogli liczyć ci emeryci, których 

przychód w okresie zawieszenia emerytury 

z powodu kontynuowania stosunku pracy 

był tak wysoki (przekroczył 130 proc. prze-

ciętnego miesięcznego wynagrodzenia), że 

i tak skutkowałby wstrzymaniem wypłaty 

świadczenia.

Omawiana  regulacja  zawiera  pewne 

szczególne  rozwiązanie  dla  emerytów, 

którzy w okresie od 1 października 2011 r. 

do 21 listopada 2012 r. mieli zawieszoną 

wcześniejszą emeryturę, a po 31 grudnia 

2012 r. nabyli prawo do emerytury z tytułu 

ukończenia powszechnego wieku emery-

talnego. Obliczając to drugie świadczenie, 

ZUS musiał zastosować obowiązującą od 

1 stycznia 2013 r. regulację przewidującą 

pomniejszanie podstawy obliczenia eme-

rytury przyznanej z tytułu ukończenia po-

wszechnego wieku emerytalnego o kwoty 

pobranych wcześniejszych emerytur przy-

sługujących z FUS. 

Zasada przewidująca pomniejszanie pod-

stawy obliczenia emerytury powszechnej 

o kwoty pobranych wcześniejszych emery-

tur znajdzie zastosowanie także w przypad-

ku, gdy zawieszona wcześniejsza emerytura 

zostanie wypłacona na podstawie omawia-

nej ustawy. ZUS pomniejszy w takiej sytuacji 

podstawę obliczenia emerytury powszech-

nej o kwotę wypłaty zawieszonej emerytu-

ry w wysokości przed odliczeniem zaliczki 

na podatek dochodowy od osób fi zycznych 

i składki na ubezpieczenie zdrowotne

Podstawa prawna

Art. 1-9 ustawy z 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie 

emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie 

od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

Art. 103, 103a i 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emerytu-

rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. 

Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy 

o fi nansach publicznych oraz niektórych innych ustaw 

(Dz.U. nr 257, poz. 1726).

ZUS jednak wypłaci zawieszone 

emerytury, i to z wyrównaniem

Pieniądze będzie można odzyskać 

już niebawem wraz z odsetkami. 

Te jednak, niezależnie od tego, 

kiedy zostanie złożony wniosek, będą wypłacone tylko do dnia wejścia w życie nowych przepisów

prenumerata

Czwartek  6 lutego 2014, nr 25 (3666)

gazetaprawna.pl

Warunki

Nowelizacja umożliwi wypłatę emerytury 

zawieszonej od 1 października 2011 r. do 

21 listopada 2012 r. osobom, które spełniły 

łącznie dwa warunki:

n

  nabyły prawo do emerytury przed 1 

stycznia 2011 r. (tj. przed wejściem 

w życie art. 103a ustawy emerytalnej),

n

  ZUS zawiesił im prawo do tego świad-

czenia na podstawie art. 28 ustawy z 16 

grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o fi -

nansach publicznych oraz niektórych 

innych ustaw w związku z kontynuowa-

niem po 30 września 2011 r. dotychcza-

sowego stosunku pracy. 

PRZYKŁAD 

Sposób obliczenia

Andrzej D. nabył prawo do emerytury od 
1 listopada 2010 r. nie rozwiązując dotych-
czasowego stosunku pracy. Po waloryzacji 
w marcu 2011 r. świadczenie to wyniosło 
1909 zł, a w wyniku waloryzacji z marca 
2012 r. – 1980 zł. W związku z wejściem 
w życie art. 103a ustawy emerytalnej emery-
tura została zawieszona od 1 października 
2011 r. Podjęcie wypłaty świadczenia nastąpiło 
dopiero od 22 listopada 2012 r. w wyniku 
zgłoszenia przez emeryta skargi o wzno-
wienie postępowania na podstawie wyroku 
Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 
2012 r. Uprawniony nie otrzymał natomiast 
wyrównania emerytury za okres, w którym 
była ona zawieszona. Na podstawie ustawy 
z 13 grudnia 2013 r. ZUS wypłaci Panu Andrze-
jowi zawieszoną emeryturę w wysokości:

n

  1909 zł (plus odsetki) za miesiące paździer-

nik 2011 r. – luty 2012 r.,

n

  1980 zł (plus odsetki) za miesiące marzec 

– październik 2012 r.,

n

  1386 zł (plus odsetki) za listopad 2012 r. 

Kiedy i dla kogo rekompensata

Jeśli emeryt nie otrzymał 
wypłaty zawieszonej 
emerytury w wyniku 
odwołania od decyzji ZUS

Jeśli zawieszona emerytura 
została wypłacona na 
mocy wyroku sądu, ale 
sąd nie orzekł o odsetkach 
albo roszczenie o odsetki 
zostało oddalone

Jeśli sąd orzekł o odsetkach 
z tytułu zawieszonej 
emerytury

Odsetki będą przysługiwa-
ły za okres do dnia wejścia 
w życie ustawy

Odsetki będą przysługiwały:
- do dnia wypłaty zaległych 
świadczeń (jeśli wypłata 
zawieszonej emerytury 
nastąpiła przed dniem wejścia 
w życie ustawy) lub
- do dnia wejścia w życie 
ustawy (gdy wypłata zawie-
szonej emerytury nastąpiła po 
tym dniu)

Odsetki przewidziane 
w ustawie z 13 grudnia 2013 r. 
nie będą przysługiwały

WAŻNE

 Wniosek o wypłatę zawieszonej 

emerytury będzie można złożyć w każdym 

czasie

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               1 / 4

 

ubezpieczenia

Dziennik  Gazeta  Prawna,    6  lutego  2014  nr  25  (3666)   

   

gazetaprawna.pl

ii

Zaświadczenie o przychodzie 

emeryta do 28 lutego

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. płac

Jeśli przedsiębiorca w 2013 r. zatrudniał na 

podstawie umowy o pracę lub umowy-zle-

cenia osobę uprawnioną do emerytury, ren-

ty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty 

rodzinnej i wypłacał z tytułu zatrudnienia 

wynagrodzenie, to ma obowiązek przesła-

nia odpowiedniej informacji do właściwe-

go organu rentowego. Wyjątkiem są eme-

ryci, którzy wiek emerytalny osiągnęli przed 

podjęciem zatrudnienia. Zgodnie z art. 127 

ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu 

Ubezpieczeń Społecznych ten obowiązek ich 

nie dotyczy.

Składniki pensji

Zaświadczenie  ma  zawierać  informacje 

o przychodzie emeryta/rencisty w roku ka-

lendarzowym. 

[przykład 1]

 Dotyczy to wypłaco-

nego wynagrodzenia za pracę, nagród, premii, 

wynagrodzenia i dodatku za godziny nad-

liczbowe, wynagrodzenia za urlop oraz in-

nych wypłat, które są objęte obowiązkowymi 

ubezpieczeniami społecznymi. Dodatkowo 

trzeba wykazać wysokość wypłaconych za-

siłków: chorobowego, macierzyńskiego, opie-

kuńczego, wynagrodzenia za czas niezdolno-

ści do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego 

i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego 

i dodatku wyrównawczego, pomimo że nie 

stanowią one podstawy składek na ubez-

pieczenia społeczne. Takie same informacje 

należy umieścić w zaświadczeniu emeryta/

rencisty, który z tytułu wykonywania czyn-

ności na podstawie umowy-zlecenia otrzymał 

w 2013 roku przychód podlegający oskładko-

waniu. 

[przykład 2]

Przychody w zaświadczeniu warto wykazać 

w podziale na poszczególne miesiące roku, 

ponieważ w razie ewentualnej konieczności 

zmniejszenia lub zawieszenia prawa do świad-

czeń organ rentowy będzie miał informację 

o momencie zmniejszenia lub zawieszenia. 

W  zaświadczeniu  oprócz  przychodów 

umieścić trzeba dane zakładu pracy/zlece-

niobiorcy, dane osobowe identyfikujące pra-

cownika oraz numer świadczenia, o ile jest on 

pracodawcy znany. Można w zaświadczeniu 

podać także numer telefonu osoby, która za-

świadczenie wystawiła, co ułatwi ewentualny 

kontakt w przypadku jakichkolwiek wątpli-

wości ze strony organu rentowego.

Brak obowiązku 

Pracodawca nie ma obowiązku wystawienia 

zaświadczenia dla pracownika/zleceniobiorcy:

 

■

emeryta, który wiek 60 lat (kobieta) i 65 lat 

(mężczyzna) ukończył przed podjęciem 

pracy zarobkowej lub przed przejściem 

na emeryturę,

 

■

osoby uprawnionej do renty: inwalidy wo-

jennego, z tytułu pobytu w obozie i w miej-

scach odosobnienia i rent rodzinnych po 

tych inwalidach,

 

■

osoby  uprawnionej  do  renty  inwalidy 

wojskowego w związku ze służbą wojsko-

wą i renty rodzinnej po żołnierzu, które-

go śmierć pozostaje w związku ze służbą 

wojskową.

Nie ma też obowiązku wystawiania za-

świadczenia dla osoby, która osiągnęła przy-

chód z tytułu wykonywania czynności nie 

podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń spo-

łecznych (np. samoistna, a więc niewykony-

wana na rzecz pracodawcy umowa o dzieło), 

ponieważ przychody z takiej działalności nie 

mają wpływu na wysokość świadczeń eme-

rytalnych/rentowych. 

Najczęściej popełniane błędy

Pracodawcom zdarza się zapomnieć o za-

świadczeniach dla osób uprawnionych do 

renty rodzinnej. Czasem sami pracownicy 

nie zgłaszają pobierania takiego świadczenia. 

Zatem pracodawca nie ma świadomości, że 

zaświadczenie należy wystawić. 

Innym błędem jest niewystawienie za-

świadczenia dla osoby, która była zatrud-

niona na początku roku – przedsiębiorcy nie 

pamiętają po prostu o tym obowiązku. Aby 

nie pominąć żadnego emeryta czy rencisty, 

jakiego przedsiębiorca zatrudniał i któremu 

wypłacał wynagrodzenie, można zajrzeć do 

miesięcznych raportów ZUS RCA i spraw-

dzić ubezpieczonych według kodu tytułu 

ubezpieczenia. Jeśli przedostatnia cyfra kodu 

tytułu ubezpieczenia to 1 – oznacza osobę, 

która ma ustalone prawo do emerytury, z ko-

lei cyfra 2 – osobę, która ma ustalone prawo 

do renty (także rodzinnej). W taki sposób 

żadna osoba nie powinna zostać pominię-

ta. Jeśli jednak zdarzy się, że pracodawca 

lub zleceniodawca z różnych powodów nie 

wystawi zaświadczenia o przychodach, Za-

kład Ubezpieczeń Społecznych upomni się 

o jego wystawienie.

Płatnicy muszą poinformować ZUS o 

przychodach osiągniętych przez emerytów i rencistów w poprzednim 

roku.

 Istotna jest data ich wypłaty, a nie okres, za który są należne

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta 

zleceniobiorcy

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 05678/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie zleceniodaw-
cy, który zatrudnia emeryta] w okresie od 
1.01.2013 do 31.12.2013 zleciła wykonanie czyn-
ności (umowa-zlecenie) osobie z ustalonym 
prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię zleceniobiorcy, adres 
zamieszkania, PESEL]

Zleceniobiorca z tytułu wykonywania umowy-
-zlecenia w poszczególnych miesiącach 2013 r. 
uzyskał przychody przyjmowane do podstawy 
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne 
w wysokości: 

Miesiąc

Kwota

styczeń

400,00 zł 

luty

400,00 zł 

marzec

400,00 zł 

kwiecień

400,00 zł 

maj

400,00 zł 

czerwiec

400,00 zł 

lipiec

400,00 zł 

sierpień

400,00 zł 

wrzesień

400,00 zł 

październik

400,00 zł 

listopad

400,00 zł 

grudzień

400,00 zł 

RAZEM

4 800,00 zł 

W wyżej wskazanym okresie odprowadzo-
no składki na ubezpieczenia społeczne i nie 
wypłacono zleceniobiorcy żadnych innych 
wypłat, które podlegałby uwzględnieniu przy 
ustalaniu przychodu mającego wpływ na 
zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego 
świadczenia.
Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym 
okresie ww. nie korzystał z urlopu bezpłat-
nego, nie pobierał wynagrodzenia ani zasiłku 
chorobowego.

Podstawa prawna

Art. 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. 

poz. 1440 z późn. zm.). 

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub 

zmniejszania emerytury lub renty.

WAżNe

   

 Należy wykazać przychód zgodny 

z datą jego wypłaty, a nie należny za 

dany miesiąc. Zatem jeśli wynagrodze-

nie za grudzień 2013 r. jest wypłacane do 

10 stycznia 2014 r., to pracodawca wykaże 

je jako przychód dopiero za rok 2014 r., 

czyli w zaświadczeniu, jakie ma obowiązek 

złożyć do końca lutego 2015 r.

Czy praca w warunkach szczególnych musi być na pełny etat

Pracownik  był  przez  18  lat  zatrudniony  na 
stanowisku  ślusarza  –  spawacza.  Jego  praca 
polegała  na  tym,  że  wykonywał  czynności  
ślusarskie,  a  w  razie  konieczności  spawał  też 
zmontowane  elementy.  Przeciętnie  pracę 
spawacza  wykonywał  raz  w  tygodniu  przez 
4–5 godzin. Czy osoba ta może uzyskać wcześ- 
niejszą  emeryturę  z  tytułu  pracy  w  warun-
kach szczególnych?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Nie, okres ten nie może być uznany za okres 

zatrudnienia w warunkach szczególnych, 

gdyż pracownik nie świadczył w pełnym wy-

miarze czasu pracy zaliczanej do wykony-

wanej w warunkach szczególnych (tj. pracy 

spawacza). Dlatego też nie uzyska on na tej 

podstawie wcześniejszej emerytury. 

Nadal wielu zatrudnionych stara się o uzyska-

nie emerytury wynikającej z pracy w warunkach 

szczególnych na podstawie ustawy o emerytu-

rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-

łecznych. Umożliwia to jej art. 184. Możliwe jest 

nabycie emerytury po ukończeniu wieku 60 lat 

(mężczyzna) lub 55 lat (kobieta) przy posiadaniu 

okresu składkowego i nieskładkowego wyno-

szącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla 

mężczyzn i co najmniej 15 lat pracy w warun-

kach szczególnych. Przy tym warunki te (z wy-

jątkiem uzyskania wieku emerytalnego) muszą 

być spełnione na 1 stycznia 1999 roku. Rodzaje 

prac wykonywanych w warunkach szczególnych 

określone są w załącznikach do rozporządzenia 

Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego 

pracowników zatrudnionych w szczególnych 

warunkach lub w szczególnym charakterze, 

które zawierają ich zamknięty katalog.

Istotne jest przy tym, że okresami pracy 

uzasadniającymi prawo do wcześniejszej 

emerytury są te, w których praca w okre-

ślonych warunkach jest wykonywana stale 

i w pełnym wymiarze czasu pracy obowią-

zującym na danym stanowisku (par. 2 ust. 1 

powołanego rozporządzenia). Jeżeli więc za-

trudniony tylko w części swego czasu pracy 

pracował w warunkach szczególnych, a w czę-

ści wykonywał inne prace, to okres ten nie 

może zostać uwzględniony przy ustalaniu 

uprawnień do wcześniejszej emerytury jako 

praca w warunkach szczególnych. 

Wykonywanie prac wymienionych w roz-

porządzeniu jednocześnie z niewymienio-

nymi tam przekreśla możliwość uznania za 

pracę w szczególnych warunkach i to nawet 

gdy zatrudniony w warunkach szczególnych 

pracował przez większość swojego czasu pra-

cy. Praca w warunkach szczególnych nie była 

bowiem w takiej sytuacji wykonywana stale 

i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W zbliżony sposób wypowiadał się Sąd Naj-

wyższy w wyroku z 5 czerwca 2007 r. (sygn. 

akt I UK 376/06, OSNP 2008/13-14/203). Pod-

niósł on, że zatrudnienie na stanowisku kie-

rownika kilku oczyszczalni ścieków, które nie 

ograniczało się do sprawowania stale i w peł-

nym wymiarze czasu dozoru nad pracowni-

kami świadczącymi pracę w szczególnych wa-

runkach, ale polegało na wykonywaniu także 

innych, licznych czynności kierowniczych, 

nie jest wykonywaniem pracy w szczegól-

nych warunkach dla potrzeb nabycia prawa 

do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Decydujące znaczenie ma tu faktyczne 

wykonywanie pracy, a nie zapisy dokonane 

przez byłego pracodawcę, np. w świadectwie 

wykonywania pracy. ZUS odmówi świadcze-

nia, gdy praca w warunkach szczególnych nie 

była wykonywana stale i w pełnym wymiarze 

czasu pracy.

Podstawa prawna

Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach 

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 

z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w spra-

wie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych 

w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakte-

rze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta 

pracownika

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 012343/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie pracodawcy] 
w okresie od 1.01.2013 do 31.12.2013 zatrudniał 
osobę z ustalonym prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię pracownika, adres zamiesz-
kania, PESEL]

Z tytułu wykonywania umowy o pracę 
w poszczególnych miesiącach 2013 r. pracow-
nik uzyskał przychody przyjmowane do 
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia 
społeczne w wysokości:

Miesiąc

Kwota

styczeń

3000,00 zł

luty

3000,00 zł

marzec

3000,00 zł

kwiecień

2800,00 zł 

plus wynagrodzenie 
chorobowe 138,06 zł

maj

3000,00 zł

czerwiec

3000,00 zł

lipiec

3000,00 zł

sierpień

3000,00 zł

wrzesień

3000,00 zł

październik

3000,00 zł

listopad

3000,00 zł

grudzień

3000,00 zł

RAZEM

36 000,00 zł

Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym 
okresie ww. pracownik nie korzystał z urlopu 
bezpłatnego, lecz przebywał na zwolnie-
niu lekarskim w okresie od 11.04.2013 r. do 
12.04.2013 r.
W wyżej wskazanym okresie odprowadzono 
składki na ubezpieczenia społeczne i nie wypła-
cono pracownikowi żadnych innych wypłat, 
które podlegałby uwzględnieniu przy ustalaniu 
przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub 
zmniejszenie pobieranego świadczenia.

ubezpieczenia

Dziennik  Gazeta  Prawna,    6  lutego  2014  nr  25  (3666)   

   

gazetaprawna.pl

ii

Zaświadczenie o przychodzie 

emeryta do 28 lutego

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. płac

Jeśli przedsiębiorca w 2013 r. zatrudniał na 

podstawie umowy o pracę lub umowy-zle-

cenia osobę uprawnioną do emerytury, ren-

ty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty 

rodzinnej i wypłacał z tytułu zatrudnienia 

wynagrodzenie, to ma obowiązek przesła-

nia odpowiedniej informacji do właściwe-

go organu rentowego. Wyjątkiem są eme-

ryci, którzy wiek emerytalny osiągnęli przed 

podjęciem zatrudnienia. Zgodnie z art. 127 

ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu 

Ubezpieczeń Społecznych ten obowiązek ich 

nie dotyczy.

Składniki pensji

Zaświadczenie  ma  zawierać  informacje 

o przychodzie emeryta/rencisty w roku ka-

lendarzowym. 

[przykład 1]

 Dotyczy to wypłaco-

nego wynagrodzenia za pracę, nagród, premii, 

wynagrodzenia i dodatku za godziny nad-

liczbowe, wynagrodzenia za urlop oraz in-

nych wypłat, które są objęte obowiązkowymi 

ubezpieczeniami społecznymi. Dodatkowo 

trzeba wykazać wysokość wypłaconych za-

siłków: chorobowego, macierzyńskiego, opie-

kuńczego, wynagrodzenia za czas niezdolno-

ści do pracy, świadczenia rehabilitacyjnego 

i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego 

i dodatku wyrównawczego, pomimo że nie 

stanowią one podstawy składek na ubez-

pieczenia społeczne. Takie same informacje 

należy umieścić w zaświadczeniu emeryta/

rencisty, który z tytułu wykonywania czyn-

ności na podstawie umowy-zlecenia otrzymał 

w 2013 roku przychód podlegający oskładko-

waniu. 

[przykład 2]

Przychody w zaświadczeniu warto wykazać 

w podziale na poszczególne miesiące roku, 

ponieważ w razie ewentualnej konieczności 

zmniejszenia lub zawieszenia prawa do świad-

czeń organ rentowy będzie miał informację 

o momencie zmniejszenia lub zawieszenia. 

W  zaświadczeniu  oprócz  przychodów 

umieścić trzeba dane zakładu pracy/zlece-

niobiorcy, dane osobowe identyfikujące pra-

cownika oraz numer świadczenia, o ile jest on 

pracodawcy znany. Można w zaświadczeniu 

podać także numer telefonu osoby, która za-

świadczenie wystawiła, co ułatwi ewentualny 

kontakt w przypadku jakichkolwiek wątpli-

wości ze strony organu rentowego.

Brak obowiązku 

Pracodawca nie ma obowiązku wystawienia 

zaświadczenia dla pracownika/zleceniobiorcy:

■

emeryta, który wiek 60 lat (kobieta) i 65 lat 

(mężczyzna) ukończył przed podjęciem 

pracy zarobkowej lub przed przejściem 

na emeryturę,

■

osoby uprawnionej do renty: inwalidy wo-

jennego, z tytułu pobytu w obozie i w miej-

scach odosobnienia i rent rodzinnych po 

tych inwalidach,

■

osoby  uprawnionej  do  renty  inwalidy 

wojskowego w związku ze służbą wojsko-

wą i renty rodzinnej po żołnierzu, które-

go śmierć pozostaje w związku ze służbą 

wojskową.

Nie ma też obowiązku wystawiania za-

świadczenia dla osoby, która osiągnęła przy-

chód z tytułu wykonywania czynności nie 

podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń spo-

łecznych (np. samoistna, a więc niewykony-

wana na rzecz pracodawcy umowa o dzieło), 

ponieważ przychody z takiej działalności nie 

mają wpływu na wysokość świadczeń eme-

rytalnych/rentowych. 

Najczęściej popełniane błędy

Pracodawcom zdarza się zapomnieć o za-

świadczeniach dla osób uprawnionych do 

renty rodzinnej. Czasem sami pracownicy 

nie zgłaszają pobierania takiego świadczenia. 

Zatem pracodawca nie ma świadomości, że 

zaświadczenie należy wystawić. 

Innym błędem jest niewystawienie za-

świadczenia dla osoby, która była zatrud-

niona na początku roku – przedsiębiorcy nie 

pamiętają po prostu o tym obowiązku. Aby 

nie pominąć żadnego emeryta czy rencisty, 

jakiego przedsiębiorca zatrudniał i któremu 

wypłacał wynagrodzenie, można zajrzeć do 

miesięcznych raportów ZUS RCA i spraw-

dzić ubezpieczonych według kodu tytułu 

ubezpieczenia. Jeśli przedostatnia cyfra kodu 

tytułu ubezpieczenia to 1 – oznacza osobę, 

która ma ustalone prawo do emerytury, z ko-

lei cyfra 2 – osobę, która ma ustalone prawo 

do renty (także rodzinnej). W taki sposób 

żadna osoba nie powinna zostać pominię-

ta. Jeśli jednak zdarzy się, że pracodawca 

lub zleceniodawca z różnych powodów nie 

wystawi zaświadczenia o przychodach, Za-

kład Ubezpieczeń Społecznych upomni się 

o jego wystawienie.

Płatnicy muszą poinformować ZUS o 

przychodach osiągniętych przez emerytów i rencistów w poprzednim 

roku.

 Istotna jest data ich wypłaty, a nie okres, za który są należne

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta 

zleceniobiorcy

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 05678/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie zleceniodaw-
cy, który zatrudnia emeryta] w okresie od 
1.01.2013 do 31.12.2013 zleciła wykonanie czyn-
ności (umowa-zlecenie) osobie z ustalonym 
prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię zleceniobiorcy, adres 
zamieszkania, PESEL]

Zleceniobiorca z tytułu wykonywania umowy-
-zlecenia w poszczególnych miesiącach 2013 r. 
uzyskał przychody przyjmowane do podstawy 
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne 
w wysokości: 

Miesiąc

Kwota

styczeń

400,00 zł 

luty

400,00 zł 

marzec

400,00 zł 

kwiecień

400,00 zł 

maj

400,00 zł 

czerwiec

400,00 zł 

lipiec

400,00 zł 

sierpień

400,00 zł 

wrzesień

400,00 zł 

październik

400,00 zł 

listopad

400,00 zł 

grudzień

400,00 zł 

RAZEM

4 800,00 zł 

W wyżej wskazanym okresie odprowadzo-
no składki na ubezpieczenia społeczne i nie 
wypłacono zleceniobiorcy żadnych innych 
wypłat, które podlegałby uwzględnieniu przy 
ustalaniu przychodu mającego wpływ na 
zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego 
świadczenia.
Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym 
okresie ww. nie korzystał z urlopu bezpłat-
nego, nie pobierał wynagrodzenia ani zasiłku 
chorobowego.

Podstawa prawna

Art. 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. 

poz. 1440 z późn. zm.). 

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub 

zmniejszania emerytury lub renty.

WAżNe

 Należy wykazać przychód zgodny 

z datą jego wypłaty, a nie należny za 

dany miesiąc. Zatem jeśli wynagrodze-

nie za grudzień 2013 r. jest wypłacane do 

10 stycznia 2014 r., to pracodawca wykaże 

je jako przychód dopiero za rok 2014 r., 

czyli w zaświadczeniu, jakie ma obowiązek 

złożyć do końca lutego 2015 r.

Czy praca w warunkach szczególnych musi być na pełny etat

Pracownik  był  przez  18  lat  zatrudniony  na 
stanowisku  ślusarza  –  spawacza.  Jego  praca 
polegała  na  tym,  że  wykonywał  czynności 
ślusarskie,  a  w  razie  konieczności  spawał  też 
zmontowane  elementy.  Przeciętnie  pracę 
spawacza  wykonywał  raz  w  tygodniu  przez 
4–5 godzin. Czy osoba ta może uzyskać wcześ-
niejszą  emeryturę  z  tytułu  pracy  w  warun-
kach szczególnych?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Nie, okres ten nie może być uznany za okres 

zatrudnienia w warunkach szczególnych, 

gdyż pracownik nie świadczył w pełnym wy-

miarze czasu pracy zaliczanej do wykony-

wanej w warunkach szczególnych (tj. pracy 

spawacza). Dlatego też nie uzyska on na tej 

podstawie wcześniejszej emerytury. 

Nadal wielu zatrudnionych stara się o uzyska-

nie emerytury wynikającej z pracy w warunkach 

szczególnych na podstawie ustawy o emerytu-

rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-

łecznych. Umożliwia to jej art. 184. Możliwe jest 

nabycie emerytury po ukończeniu wieku 60 lat 

(mężczyzna) lub 55 lat (kobieta) przy posiadaniu 

okresu składkowego i nieskładkowego wyno-

szącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla 

mężczyzn i co najmniej 15 lat pracy w warun-

kach szczególnych. Przy tym warunki te (z wy-

jątkiem uzyskania wieku emerytalnego) muszą 

być spełnione na 1 stycznia 1999 roku. Rodzaje 

prac wykonywanych w warunkach szczególnych 

określone są w załącznikach do rozporządzenia 

Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego 

pracowników zatrudnionych w szczególnych 

warunkach lub w szczególnym charakterze, 

które zawierają ich zamknięty katalog.

Istotne jest przy tym, że okresami pracy 

uzasadniającymi prawo do wcześniejszej 

emerytury są te, w których praca w okre-

ślonych warunkach jest wykonywana stale 

i w pełnym wymiarze czasu pracy obowią-

zującym na danym stanowisku (par. 2 ust. 1 

powołanego rozporządzenia). Jeżeli więc za-

trudniony tylko w części swego czasu pracy 

pracował w warunkach szczególnych, a w czę-

ści wykonywał inne prace, to okres ten nie 

może zostać uwzględniony przy ustalaniu 

uprawnień do wcześniejszej emerytury jako 

praca w warunkach szczególnych. 

Wykonywanie prac wymienionych w roz-

porządzeniu jednocześnie z niewymienio-

nymi tam przekreśla możliwość uznania za 

pracę w szczególnych warunkach i to nawet 

gdy zatrudniony w warunkach szczególnych 

pracował przez większość swojego czasu pra-

cy. Praca w warunkach szczególnych nie była 

bowiem w takiej sytuacji wykonywana stale 

i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W zbliżony sposób wypowiadał się Sąd Naj-

wyższy w wyroku z 5 czerwca 2007 r. (sygn. 

akt I UK 376/06, OSNP 2008/13-14/203). Pod-

niósł on, że zatrudnienie na stanowisku kie-

rownika kilku oczyszczalni ścieków, które nie 

ograniczało się do sprawowania stale i w peł-

nym wymiarze czasu dozoru nad pracowni-

kami świadczącymi pracę w szczególnych wa-

runkach, ale polegało na wykonywaniu także 

innych, licznych czynności kierowniczych, 

nie jest wykonywaniem pracy w szczegól-

nych warunkach dla potrzeb nabycia prawa 

do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Decydujące znaczenie ma tu faktyczne 

wykonywanie pracy, a nie zapisy dokonane 

przez byłego pracodawcę, np. w świadectwie 

wykonywania pracy. ZUS odmówi świadcze-

nia, gdy praca w warunkach szczególnych nie 

była wykonywana stale i w pełnym wymiarze 

czasu pracy.

Podstawa prawna

Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach 

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 

z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w spra-

wie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych 

w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakte-

rze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

PRZYKŁAD 1

Zaświadczenie dla emeryta 

pracownika

ZAŚWIADCZENIE

Dot.: E 012343/10

Zaświadcza się, że [oznaczenie pracodawcy] 
w okresie od 1.01.2013 do 31.12.2013 zatrudniał 
osobę z ustalonym prawem do emerytury:

[Nazwisko i imię pracownika, adres zamiesz-
kania, PESEL]

Z tytułu wykonywania umowy o pracę 
w poszczególnych miesiącach 2013 r. pracow-
nik uzyskał przychody przyjmowane do 
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia 
społeczne w wysokości:

Miesiąc

Kwota

styczeń

3000,00 zł

luty

3000,00 zł

marzec

3000,00 zł

kwiecień

2800,00 zł 

plus wynagrodzenie 
chorobowe 138,06 zł

maj

3000,00 zł

czerwiec

3000,00 zł

lipiec

3000,00 zł

sierpień

3000,00 zł

wrzesień

3000,00 zł

październik

3000,00 zł

listopad

3000,00 zł

grudzień

3000,00 zł

RAZEM

36 000,00 zł

Ponadto zaświadcza się, iż we wskazanym 
okresie ww. pracownik nie korzystał z urlopu 
bezpłatnego, lecz przebywał na zwolnie-
niu lekarskim w okresie od 11.04.2013 r. do 
12.04.2013 r.
W wyżej wskazanym okresie odprowadzono 
składki na ubezpieczenia społeczne i nie wypła-
cono pracownikowi żadnych innych wypłat, 
które podlegałby uwzględnieniu przy ustalaniu 
przychodu mającego wpływ na zawieszenie lub 
zmniejszenie pobieranego świadczenia.

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               2 / 4

 

Dziennik  Gazeta  Prawna,    6  lutego  2014  nr  25  (3666)   

   

gazetaprawna.pl

obowiązki

iii

Czas na roczną informację o składkach

Andrzej Radzisław
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń 

społecznych nakładają na każdego płatni-

ka składek, bez względu na to, za ile osób 

rozlicza składki, obowiązek przekazywania 

swoim ubezpieczonym informacji rocznej. 

Dane w niej zawarte to informacje, jakie za 

te osoby zostały wykazane w dokumentach 

rozliczeniowych przekazanych do ZUS za 

poszczególne miesiące ubiegłego roku. Ak-

cja ta ma na celu zapoznać ubezpieczonego 

z danymi, jakie płatnik za niego przekazał 

do organu rentowego, oraz spowodować, aby 

ubezpieczony zweryfikował je pod względem 

zgodności ze stanem faktycznym.

Dla wszystkich

Takie same obowiązki w zakresie przekazy-

wania informacji ubezpieczonym ma płat-

nik w stosunku do wszystkich osób, dla któ-

rych pełni on obowiązki płatnika składek. 

Obowiązki te nie dotyczą więc wyłącznie 

ubezpieczonych, którzy podlegają ubezpie-

czeniom społecznym. Oznacza to, że infor-

macja powinna być przekazana również 

ubezpieczonym, za których płatnik opłaca 

tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne, 

oraz osobom, za które płatnik wykazuje tylko  

należne składki, a więc za osoby, które pod-

legają ubezpieczeniom emerytalnym i ren-

towym z tytułu pobierania zasiłku macie-

rzyńskiego czy też przebywania na urlopie 

wychowawczym.

Informacja ta może zostać wygenerowana 

w programie Płatnik. Taka funkcjonalność ma 

zostać udostępniona w II etapie wdrażania 

nowego Płatnika. Jeżeli funkcjonalność ta 

zostanie udostępniona przed końcem lutego, 

to w programie  możliwe będzie stworzenie 

informacji rocznej. Jeżeli  tak się nie stanie, 

to płatnicy mogą skorzystać z programów 

komercyjnych generujących taką informację.

Roczna informacja powinna zawierać dane 

zawarte w złożonych za ubezpieczonego ra-

portach rozliczeniowych składanych do ZUS 

za poszczególne miesiące 2013 r., datę jej spo-

rządzenia oraz podpis płatnika składek lub 

osoby przez niego upoważnionej.

Miesięczne raporty

Jeżeli płatnik co miesiąc przekazywał infor-

macje zawarte w raportach swoim ubezpie-

czonym, to tym samym należy uznać, że wy-

pełnił on obowiązek przekazania informacji 

rocznej i  nie musi  tych samym danych prze-

kazać jeszcze raz do 28 lutego 2014 r. Taka 

informacja powinna być jednak przekazana, 

gdy pomimo otrzymywania raportów mie-

sięcznych ubezpieczony zwróci się o prze-

kazanie informacji rocznej. Natomiast gdy 

informacja miesięczna była przekazywana 

ubezpieczonemu tylko za niektóre miesiące 

2013 r., to w informacji rocznej płatnik może 

przekazać tylko zestawienie dotyczące pozo-

stałych miesięcy. 

[przykład]

Niezgodne dane

Ubezpieczony, który uważa, że informacja 

nie jest zgodna ze stanem faktycznym, zgła-

sza na piśmie lub do protokołu do płatnika 

składek w terminie 3 miesięcy od jej otrzy-

mania wniosek o sprostowanie informacji 

zawartych w raportach (ZUS RCA, ZUS RZA, 

ZUS RSA). Jeżeli ubezpieczony nie zakwe-

stionuje przekazanych mu informacji, to 

uznaje się je za zgodne ze stanem faktycz-

nym, chyba że te dotyczące okresu objętego 

raportem (ZUS RCA, ZUS RZA za dany mie-

siąc) zostaną zakwestionowane przez ZUS 

poprzez wydanie decyzji. A zatem niezwykle 

ważne jest dokładne zapoznanie się przez 

ubezpieczonego z treścią informacji o wy-

sokości należnych składek na ubezpieczenia 

społeczne i zdrowotne w celu ustalenia, czy 

płatnik prawidłowo je naliczył.

Jeżeli po sporządzeniu i przekazaniu in-

formacji rocznej płatnik będzie korygował za 

ubezpieczonego imienny raport miesięczny 

złożony za 2013 r., powinien pamiętać rów-

nież o przekazaniu tej informacji ubezpie-

czonemu. Oczywiście wówczas powinien 

przekazać nie całą informację za wszystkie 

miesiące, ale tylko dane za miesiące, które 

zostały zmienione.

Podstawa prawna

Art. 41 ust. 8, 8a 11, 12 i 13 oraz art. 83 ust. 2 ustawy 

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.).

Na złożenie tego dokumentu zostały trzy tygodnie. Wystawiamy go 

osobom zgłoszonym do ubezpieczeń 

społecznych i zdrowotnego

 i przekazujemy w formie pisemnej lub za ich zgodną elektronicznie

PRZYKŁAD 

Tylko za pozostały okres

Spółka ABC, począwszy od danych za 
czerwiec 2013 r., przekazywała wszystkim 
swoim pracownikom co miesiąc informacje 
o należnych za nich składkach na ubezpiecze-
nia. W informacji rocznej za 2013 r. powinna 
przekazać dane za pozostały okres czyli od 
stycznia do maja 2013 r.

Wieczna egzekucja zabezpieczonych należności

Magdalena Januszewska
radca prawny

Zasadą jest, że należności z tytułu składek 

ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, 

licząc od dnia, w którym stały się wyma-

galne. Wynika to z art. 24 ust. 4 ustawy 

o systemie ubezpieczeń społecznych; dalej: 

u.s.u.s. Taki termin obowiązuje od 2012 r. 

W latach 2003–2011 było to 10 lat, a wcze-

śniej – 5. Ustawa wskazuje okoliczności, 

w których bieg terminu przedawnienia 

ulega zawieszeniu (np. od dnia podjęcia 

pierwszej czynności zmierzającej do wy-

egzekwowania należności) lub przerwaniu 

(np. ogłoszenie upadłości).

Przewiduje jednak także sytuację, w której 

należności z tytułu składek nie przedawniają 

się nigdy. Chodzi o te, które zostały zabez-

pieczone hipoteką lub zastawem. Po upły-

wie terminu przedawnienia należności te 

mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu 

hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych 

składek i odsetek za zwłokę, liczonych do 

dnia przedawnienia (art. 24 ust. 5 u.s.u.s.). 

Przepis ten wprowadzono 1 stycznia 2003 r.

W praktyce oznacza to, że w stosunku do 

osoby, która nie ma majątku, zobowiązanie 

wobec ZUS się przedawni. Natomiast wo-

bec tej, która ma np. mieszkanie i istnieje 

możliwość ustanowienia hipoteki na nim, 

składki nie przedawnią się nigdy. Jak widać, 

sytuacja dwóch dłużników zależy wyłącz-

nie od ich sytuacji majątkowej, a nie ma 

nic wspólnego z przyczynami powstania 

zaległości w składkach ani postępowaniem 

danej osoby. 

Interwencja RPO

Na problem niekonstytucyjności takiego roz-

wiązania we wniosku z 15 stycznia br. skiero-

wanym do ministra pracy i polityki społecz- 

nej zwraca uwagę rzecznik praw obywatel-

skich. Wystąpił on o podjęcie zmian prawo-

dawczych mających na celu usunięcie nie-

konstytucyjnej regulacji prawnej z ustawy 

o systemie ubezpieczeń społecznych. Argu-

menty za niekonstytucyjnością tej regulacji 

można znaleźć w wyroku Trybunału Kon-

stytucyjnego z 8 października 2013 r. (sygn. 

akt SK 40/12).

Co badał TK

Trybunał rozstrzygnął w nim o niezgodności 

z konstytucją art. 70 par. 6 ordynacji podatko-

wej (dalej: o.p.) w brzmieniu obowiązującym 

w latach 1998–2002,  którego treść zbliżona 

była do art. 24 ust. 5 u.s.u.s. (z tym, że wymie-

niał on tylko hipotekę). Ten przepis o.p. Trybu-

nał Konstytucyjny w powołanym wyroku uznał 

za niezgodny z konstytucją. TK był związany 

skargą, więc nie mógł orzec niekonstytucyj-

ności obecnie obowiązującego przepisu or-

dynacji podatkowej regulującego tę kwestię, 

a mianowicie jej art. 70 par. 8. Zgodnie z no-

wym przepisem nie ulegają przedawnieniu 

zobowiązania podatkowe zabezpieczone hi-

poteką lub zastawem skarbowym, jednakże po 

upływie terminu przedawnienia zobowiązania 

te mogą być egzekwowane tylko z przedmio-

tu hipoteki lub zastawu. Jest on więc zbieżny 

z art. 24 ust. 5 u.s.u.s. TK stwierdził jednak, że 

te same argumenty przemawiają za niekon-

stytucyjnością starego art. 70 par. 6 o.p., jak 

i obecnego art. 70 par. 8 o.p., a co za tym idzie 

– ten drugi powinien być nowelizowany. Na 

razie jednak zmiana taka nie nastąpiła. 

Podobne regulacje, podobne 

argumenty

Skoro u.s.u.s. i o.p. zawierają obecnie analo-

giczne regulacje odnoszące się do wyłączenia 

przedawnienia zobowiązań publicznopraw-

nych (składek i podatków), to jakie argumenty 

przemawiają za ich niekonstytucyjnością?

TK zwrócił uwagę, że przepis z o.p. całko-

wicie wyłącza przedawnienie niektórych na-

leżności podatkowych na podstawie nieuza-

sadnionego i arbitralnego kryterium (formy 

zabezpieczenia). A skoro już ustawodawca 

zdecydował się na wprowadzenie instytucji 

przedawnienia, to przy określaniu jej zasad 

działania powinien przestrzegać standar-

dów konstytucyjnych. W tym wypadku TK 

uznał naruszenie art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, 

czyli zasady równej dla wszystkich ochrony 

prawnej własności. Nie chodzi więc o samo 

wyłączenie przedawnienia, lecz o to, że o jego 

istnieniu lub nieistnieniu decyduje forma za-

bezpieczenia należności, a ściślej – posiada-

nie lub nieposiadanie określonego majątku, 

co w nieuzasadniony sposób dzieli zobowią-

zanych, czyniąc z niektórych dożywotnich 

dłużników państwa. 

Część osób odpowiada przez ograniczony 

okres, a w wypadku zabezpieczenia ich dłu-

gów hipoteką lub zastawem – bez czasowego 

ograniczenia.

Bez zmian

Jak widać, to posiadany majątek jest podstawą 

do powstania dożywotniej odpowiedzialno-

ści za zobowiązania składkowe i podatkowe, 

co niestety może skłaniać nieuczciwych do 

wyzbywania się go zawczasu.

Pomimo wątpliwości konstytucyjnych za-

równo art. 24 ust. 5 u.s.u.s., jak i art. 70 par. 8 o.p. 

nadal obowiązują. ZUS (tak jak organy skarbo-

we) nadal ma więc narzędzie do egzekwowania 

zaległości składkowych z majątku dłużnika – w 

zasadzie w nieskończoność. Stosunkowo szyb-

ko może to zmienić nowelizacja tych przepi-

sów, w każdym razie prędzej niż ewentualny 

wyrok TK. Pozostaje pytanie, czy państwo jest 

skłonne pozbawić się tak pewnych sposobów 

na ściąganie swoich należności.

Podstawa prawna

Art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

Art. 24, 26, 27 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie  

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 

z późn. zm.).

Art. 70 par. 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja 

podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.). 

O zakwestionowanym przepisie czytaj  

w rozmowie z prof. Genowefą Grabowską  

na s. C2

Ma pecha ten, kto zalega wobec ZUS, a ma nieruchomość lub inny wartościowy majątek. Jego zobowiązanie nigdy się 

nie przedawni. 

Konstytucyjność takiego rozwiązania kwestionuje rzecznik praw obywatelskich

Obowiązujące zasady

Hipoteka

Dla zabezpieczenia należności z tytułu składek ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na 

wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą jej ustanowienia jest doręczona decyzja 

o określeniu wysokości należności z tytułu składek. Przedmiotem hipoteki przymusowej 

może być: 

n

  część ułamkowa nieruchomości (udział dłużnika);

n

  nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka;

n

  nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywil-

nej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej 

– w przypadku gdy dłużnikiem jest spółka.

n

  użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie sta-

nowiącymi własność użytkownika wieczystego;

n

  spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;

n

  wierzytelność zabezpieczona hipoteką;

n

  statek morski lub statek morski w budowie wpisane do rejestru okrętowego.

Zastaw

Należności z tytułu składek są zabezpieczone ustawowym prawem zastawu na wszyst-

kich będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika 

i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych. Zastaw ten  

wpisuje się do rejestru zastawów skarbowych. 

Co zawiera RMUA

Tytuł ubezpieczenia, wysokości należ-

nych składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wymiar czasu pracy, zestawienie 

składek na ubezpieczenia społeczne w po-

dziale na: emerytalne, rentowe, choro-

bowe i wypadkowe, podstawę wymiaru 

składek, kwotę składek w podziale na 

należną od ubezpieczonego i płatnika 

składek, zasiłki finansowane z budżetu 

państwa, rodzaje i okresy przerw w opła-

caniu składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wypłacone zasiłki oraz wynagrodzenia 

z tytułu niezdolności do pracy wypłacone 

na podstawie kodeksu pracy, symbol wo-

jewódzkiego oddziału NFZ, do której prze-

kazywana jest składka na ubezpieczenie 

zdrowotne.

WAżne

   

 Z obowiązku składania informa-

cji zwolniony jest płatnik, który pobiera 

składki zdrowotne z emerytury

WAżne

   

 Informacja powinna zostać spo-

rządzona i przekazana ubezpieczonym 

w terminie do 28 lutego 2014 r. w formie 

pisemnej lub za zgodą ubezpieczonego 

w formie dokumentu elektronicznego. 

Dane te muszą zostać przekazane w po-

dziale na poszczególne miesiące 2013 r.

Dziennik  Gazeta  Prawna,    6  lutego  2014  nr  25  (3666)   

   

gazetaprawna.pl

obowiązki

iii

Czas na roczną informację o składkach

Andrzej Radzisław
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń 

społecznych nakładają na każdego płatni-

ka składek, bez względu na to, za ile osób 

rozlicza składki, obowiązek przekazywania 

swoim ubezpieczonym informacji rocznej. 

Dane w niej zawarte to informacje, jakie za 

te osoby zostały wykazane w dokumentach 

rozliczeniowych przekazanych do ZUS za 

poszczególne miesiące ubiegłego roku. Ak-

cja ta ma na celu zapoznać ubezpieczonego 

z danymi, jakie płatnik za niego przekazał 

do organu rentowego, oraz spowodować, aby 

ubezpieczony zweryfikował je pod względem 

zgodności ze stanem faktycznym.

Dla wszystkich

Takie same obowiązki w zakresie przekazy-

wania informacji ubezpieczonym ma płat-

nik w stosunku do wszystkich osób, dla któ-

rych pełni on obowiązki płatnika składek. 

Obowiązki te nie dotyczą więc wyłącznie 

ubezpieczonych, którzy podlegają ubezpie-

czeniom społecznym. Oznacza to, że infor-

macja powinna być przekazana również 

ubezpieczonym, za których płatnik opłaca 

tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne, 

oraz osobom, za które płatnik wykazuje tylko  

należne składki, a więc za osoby, które pod-

legają ubezpieczeniom emerytalnym i ren-

towym z tytułu pobierania zasiłku macie-

rzyńskiego czy też przebywania na urlopie 

wychowawczym.

Informacja ta może zostać wygenerowana 

w programie Płatnik. Taka funkcjonalność ma 

zostać udostępniona w II etapie wdrażania 

nowego Płatnika. Jeżeli funkcjonalność ta 

zostanie udostępniona przed końcem lutego, 

to w programie  możliwe będzie stworzenie 

informacji rocznej. Jeżeli  tak się nie stanie, 

to płatnicy mogą skorzystać z programów 

komercyjnych generujących taką informację.

Roczna informacja powinna zawierać dane 

zawarte w złożonych za ubezpieczonego ra-

portach rozliczeniowych składanych do ZUS 

za poszczególne miesiące 2013 r., datę jej spo-

rządzenia oraz podpis płatnika składek lub 

osoby przez niego upoważnionej.

Miesięczne raporty

Jeżeli płatnik co miesiąc przekazywał infor-

macje zawarte w raportach swoim ubezpie-

czonym, to tym samym należy uznać, że wy-

pełnił on obowiązek przekazania informacji 

rocznej i  nie musi  tych samym danych prze-

kazać jeszcze raz do 28 lutego 2014 r. Taka 

informacja powinna być jednak przekazana, 

gdy pomimo otrzymywania raportów mie-

sięcznych ubezpieczony zwróci się o prze-

kazanie informacji rocznej. Natomiast gdy 

informacja miesięczna była przekazywana 

ubezpieczonemu tylko za niektóre miesiące 

2013 r., to w informacji rocznej płatnik może 

przekazać tylko zestawienie dotyczące pozo-

stałych miesięcy. 

[przykład]

Niezgodne dane

Ubezpieczony, który uważa, że informacja 

nie jest zgodna ze stanem faktycznym, zgła-

sza na piśmie lub do protokołu do płatnika 

składek w terminie 3 miesięcy od jej otrzy-

mania wniosek o sprostowanie informacji 

zawartych w raportach (ZUS RCA, ZUS RZA, 

ZUS RSA). Jeżeli ubezpieczony nie zakwe-

stionuje przekazanych mu informacji, to 

uznaje się je za zgodne ze stanem faktycz-

nym, chyba że te dotyczące okresu objętego 

raportem (ZUS RCA, ZUS RZA za dany mie-

siąc) zostaną zakwestionowane przez ZUS 

poprzez wydanie decyzji. A zatem niezwykle 

ważne jest dokładne zapoznanie się przez 

ubezpieczonego z treścią informacji o wy-

sokości należnych składek na ubezpieczenia 

społeczne i zdrowotne w celu ustalenia, czy 

płatnik prawidłowo je naliczył.

Jeżeli po sporządzeniu i przekazaniu in-

formacji rocznej płatnik będzie korygował za 

ubezpieczonego imienny raport miesięczny 

złożony za 2013 r., powinien pamiętać rów-

nież o przekazaniu tej informacji ubezpie-

czonemu. Oczywiście wówczas powinien 

przekazać nie całą informację za wszystkie 

miesiące, ale tylko dane za miesiące, które 

zostały zmienione.

Podstawa prawna

Art. 41 ust. 8, 8a 11, 12 i 13 oraz art. 83 ust. 2 ustawy 

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.).

Na złożenie tego dokumentu zostały trzy tygodnie. Wystawiamy go 

osobom zgłoszonym do ubezpieczeń 

społecznych i zdrowotnego

 i przekazujemy w formie pisemnej lub za ich zgodną elektronicznie

PRZYKŁAD 

Tylko za pozostały okres

Spółka ABC, począwszy od danych za 
czerwiec 2013 r., przekazywała wszystkim 
swoim pracownikom co miesiąc informacje 
o należnych za nich składkach na ubezpiecze-
nia. W informacji rocznej za 2013 r. powinna 
przekazać dane za pozostały okres czyli od 
stycznia do maja 2013 r.

Wieczna egzekucja zabezpieczonych należności

Magdalena Januszewska
radca prawny

Zasadą jest, że należności z tytułu składek 

ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, 

licząc od dnia, w którym stały się wyma-

galne. Wynika to z art. 24 ust. 4 ustawy 

o systemie ubezpieczeń społecznych; dalej: 

u.s.u.s. Taki termin obowiązuje od 2012 r. 

W latach 2003–2011 było to 10 lat, a wcze-

śniej – 5. Ustawa wskazuje okoliczności, 

w których bieg terminu przedawnienia 

ulega zawieszeniu (np. od dnia podjęcia 

pierwszej czynności zmierzającej do wy-

egzekwowania należności) lub przerwaniu 

(np. ogłoszenie upadłości).

Przewiduje jednak także sytuację, w której 

należności z tytułu składek nie przedawniają 

się nigdy. Chodzi o te, które zostały zabez-

pieczone hipoteką lub zastawem. Po upły-

wie terminu przedawnienia należności te 

mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu 

hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych 

składek i odsetek za zwłokę, liczonych do 

dnia przedawnienia (art. 24 ust. 5 u.s.u.s.). 

Przepis ten wprowadzono 1 stycznia 2003 r.

W praktyce oznacza to, że w stosunku do 

osoby, która nie ma majątku, zobowiązanie 

wobec ZUS się przedawni. Natomiast wo-

bec tej, która ma np. mieszkanie i istnieje 

możliwość ustanowienia hipoteki na nim, 

składki nie przedawnią się nigdy. Jak widać, 

sytuacja dwóch dłużników zależy wyłącz-

nie od ich sytuacji majątkowej, a nie ma 

nic wspólnego z przyczynami powstania 

zaległości w składkach ani postępowaniem 

danej osoby. 

Interwencja RPO

Na problem niekonstytucyjności takiego roz-

wiązania we wniosku z 15 stycznia br. skiero-

wanym do ministra pracy i polityki społecz-

nej zwraca uwagę rzecznik praw obywatel-

skich. Wystąpił on o podjęcie zmian prawo-

dawczych mających na celu usunięcie nie-

konstytucyjnej regulacji prawnej z ustawy 

o systemie ubezpieczeń społecznych. Argu-

menty za niekonstytucyjnością tej regulacji 

można znaleźć w wyroku Trybunału Kon-

stytucyjnego z 8 października 2013 r. (sygn. 

akt SK 40/12).

Co badał TK

Trybunał rozstrzygnął w nim o niezgodności 

z konstytucją art. 70 par. 6 ordynacji podatko-

wej (dalej: o.p.) w brzmieniu obowiązującym 

w latach 1998–2002,  którego treść zbliżona 

była do art. 24 ust. 5 u.s.u.s. (z tym, że wymie-

niał on tylko hipotekę). Ten przepis o.p. Trybu-

nał Konstytucyjny w powołanym wyroku uznał 

za niezgodny z konstytucją. TK był związany 

skargą, więc nie mógł orzec niekonstytucyj-

ności obecnie obowiązującego przepisu or-

dynacji podatkowej regulującego tę kwestię, 

a mianowicie jej art. 70 par. 8. Zgodnie z no-

wym przepisem nie ulegają przedawnieniu 

zobowiązania podatkowe zabezpieczone hi-

poteką lub zastawem skarbowym, jednakże po 

upływie terminu przedawnienia zobowiązania 

te mogą być egzekwowane tylko z przedmio-

tu hipoteki lub zastawu. Jest on więc zbieżny 

z art. 24 ust. 5 u.s.u.s. TK stwierdził jednak, że 

te same argumenty przemawiają za niekon-

stytucyjnością starego art. 70 par. 6 o.p., jak 

i obecnego art. 70 par. 8 o.p., a co za tym idzie 

– ten drugi powinien być nowelizowany. Na 

razie jednak zmiana taka nie nastąpiła. 

Podobne regulacje, podobne 

argumenty

Skoro u.s.u.s. i o.p. zawierają obecnie analo-

giczne regulacje odnoszące się do wyłączenia 

przedawnienia zobowiązań publicznopraw-

nych (składek i podatków), to jakie argumenty 

przemawiają za ich niekonstytucyjnością?

TK zwrócił uwagę, że przepis z o.p. całko-

wicie wyłącza przedawnienie niektórych na-

leżności podatkowych na podstawie nieuza-

sadnionego i arbitralnego kryterium (formy 

zabezpieczenia). A skoro już ustawodawca 

zdecydował się na wprowadzenie instytucji 

przedawnienia, to przy określaniu jej zasad 

działania powinien przestrzegać standar-

dów konstytucyjnych. W tym wypadku TK 

uznał naruszenie art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, 

czyli zasady równej dla wszystkich ochrony 

prawnej własności. Nie chodzi więc o samo 

wyłączenie przedawnienia, lecz o to, że o jego 

istnieniu lub nieistnieniu decyduje forma za-

bezpieczenia należności, a ściślej – posiada-

nie lub nieposiadanie określonego majątku, 

co w nieuzasadniony sposób dzieli zobowią-

zanych, czyniąc z niektórych dożywotnich 

dłużników państwa. 

Część osób odpowiada przez ograniczony 

okres, a w wypadku zabezpieczenia ich dłu-

gów hipoteką lub zastawem – bez czasowego 

ograniczenia.

Bez zmian

Jak widać, to posiadany majątek jest podstawą 

do powstania dożywotniej odpowiedzialno-

ści za zobowiązania składkowe i podatkowe, 

co niestety może skłaniać nieuczciwych do 

wyzbywania się go zawczasu.

Pomimo wątpliwości konstytucyjnych za-

równo art. 24 ust. 5 u.s.u.s., jak i art. 70 par. 8 o.p. 

nadal obowiązują. ZUS (tak jak organy skarbo-

we) nadal ma więc narzędzie do egzekwowania 

zaległości składkowych z majątku dłużnika – w 

zasadzie w nieskończoność. Stosunkowo szyb-

ko może to zmienić nowelizacja tych przepi-

sów, w każdym razie prędzej niż ewentualny 

wyrok TK. Pozostaje pytanie, czy państwo jest 

skłonne pozbawić się tak pewnych sposobów 

na ściąganie swoich należności.

Podstawa prawna

Art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

Art. 24, 26, 27 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie 

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 

z późn. zm.).

Art. 70 par. 8 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja 

podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.). 

O zakwestionowanym przepisie czytaj 

w rozmowie z prof. Genowefą Grabowską 

na s. C2

Ma pecha ten, kto zalega wobec ZUS, a ma nieruchomość lub inny wartościowy majątek. Jego zobowiązanie nigdy się 

nie przedawni. 

Konstytucyjność takiego rozwiązania kwestionuje rzecznik praw obywatelskich

Obowiązujące zasady

Hipoteka

Dla zabezpieczenia należności z tytułu składek ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na 

wszystkich nieruchomościach dłużnika. Podstawą jej ustanowienia jest doręczona decyzja 

o określeniu wysokości należności z tytułu składek. Przedmiotem hipoteki przymusowej 

może być: 

n

część ułamkowa nieruchomości (udział dłużnika);

n

nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka;

n

nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywil-

nej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej 

– w przypadku gdy dłużnikiem jest spółka.

n

użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie sta-

nowiącymi własność użytkownika wieczystego;

n

spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;

n

wierzytelność zabezpieczona hipoteką;

n

statek morski lub statek morski w budowie wpisane do rejestru okrętowego.

Zastaw

Należności z tytułu składek są zabezpieczone ustawowym prawem zastawu na wszyst-

kich będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika 

i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych. Zastaw ten  

wpisuje się do rejestru zastawów skarbowych. 

Co zawiera RMUA

Tytuł ubezpieczenia, wysokości należ-

nych składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wymiar czasu pracy, zestawienie 

składek na ubezpieczenia społeczne w po-

dziale na: emerytalne, rentowe, choro-

bowe i wypadkowe, podstawę wymiaru 

składek, kwotę składek w podziale na 

należną od ubezpieczonego i płatnika 

składek, zasiłki finansowane z budżetu 

państwa, rodzaje i okresy przerw w opła-

caniu składek na ubezpieczenia społecz-

ne, wypłacone zasiłki oraz wynagrodzenia 

z tytułu niezdolności do pracy wypłacone 

na podstawie kodeksu pracy, symbol wo-

jewódzkiego oddziału NFZ, do której prze-

kazywana jest składka na ubezpieczenie 

zdrowotne.

WAżne

 Z obowiązku składania informa-

cji zwolniony jest płatnik, który pobiera 

składki zdrowotne z emerytury

WAżne

 Informacja powinna zostać spo-

rządzona i przekazana ubezpieczonym 

w terminie do 28 lutego 2014 r. w formie 

pisemnej lub za zgodą ubezpieczonego 

w formie dokumentu elektronicznego. 

Dane te muszą zostać przekazane w po-

dziale na poszczególne miesiące 2013 r.

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               3 / 4

 

Dziennik  Gazeta  Prawna,    6  lutego  2014  nr  25  (3666)   

   

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy 

o odpowiedzialności

Stan faktyczny 

Sąd okręgowy zmienił decyzję, którą ZUS 

podwyższył o 50 proc. stopę procentową składki na ubezpie-

czenie wypadkowe za okres od kwietnia 2010 r. do marca 

2011 r., w ten sposób, że orzekł o jej niepodwyższeniu. 

Pismem z kwietnia 2011 r. organ rentowy powiadomił 

płatnika o wysokości stopy procentowej składki na ubez-

pieczenie wypadkowe obowiązującej w roku składkowym 

obejmującym okres rozliczeniowy od 1 kwietnia 2010 r. do 

31 marca 2011 r. w wysokości 3,0 proc. Pismem z 11 maja 

2011 r. poinformował natomiast o wszczęciu postępowania 

w sprawie zaniżenia stopy procentowej składki wypadkowej 

za okres od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. Zaskarżona 

decyzja została wydana po ustaleniu, że w deklaracjach ZUS 

DRA za powyższy okres błędnie wskazano składkę na ubezpie-

czenie wypadkowe w wysokości 2,0 proc. (zamiast 3,0 proc.). 

Nieprawidłowe wskazanie stopy procentowej składki na to 

ubezpieczenie było spowodowane błędem pracownika firmy 

zewnętrznej zajmującej się sprawami bhp w spółce. Został on 

dostrzeżony w wyniku przeprowadzenia kontroli wewnętrz-

nej przez płatnika i przez niego skorygowany w wysokości 

odprowadzonych składek.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji 

uznał, że art. 34 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpie-

czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób 

zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm., 

dalej: ustawa wypadkowa) daje organowi rentowemu możli-

wość ustalenia wyższej stopy składki tylko, gdy płatnik nie 

przekaże w ogóle danych lub przekaże nieprawdziwe dane, 

o których mowa w art. 31 tej ustawy. Ten ostatni przepis nie 

wymienia jednak jako podstawy obciążenia płatnika karą 

określoną w art. 34 sytuacji, w której popełniono błąd nie-

wynikający z zamierzonego działania płatnika.

W ocenie sądu pierwszej instancji sankcje podwyższają-

ce stopę procentową składki wypadkowej zawarte w art. 34 

ustawy wypadkowej mogą dotyczyć jedynie niesumiennych, 

nierzetelnych płatników składek, którzy zatajają stosowne 

informacje przed zakładem. Nie dotyczą zaś tych, którzy na 

skutek zwykłej ludzkiej pomyłki składają deklaracje z błę-

dem, a następnie je korygują i regulują płatności składek.

Sąd apelacyjny oddalił apelację organu rentowego. Wyraził 

on pogląd, że błąd analogiczny do popełnionego przez płatnika 

może uruchomić skutecznie procedurę wymierzenia sankcji 

z art. 34 ustawy wypadkowej. Wskazane przez niego dane 

były bowiem obiektywnie nieprawdziwe i ponosi on odpo-

wiedzialność za takie uchybienie i to niezależnie od tego, czy 

błąd był wynikiem zaniedbania pracownika zatrudnionego 

przez płatnika czy też obsługującą go firmę zewnętrzną. Dla 

prawidłowej interpretacji zasad stosowania sankcji określo-

nej w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej istotne jest jednak 

to, że podwyższenie stopy procentowej składki na cały rok 

składkowy do 150 proc. ustalonej na podstawie prawidłowych 

danych ma charakter sankcji o charakterze represyjnym za 

nieprzekazanie danych lub przekazanie nieprawdziwych 

danych, o których mówi art. 31 tej ustawy. 

Sąd apelacyjny podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie 

płatnik sam spostrzegł własne uchybienie oraz przedsięwziął 

wszelkie środki dla wyeliminowania wszystkich skutków 

swojego błędu. W niniejszej sprawie poza sporem jest, że 

zarówno na moment wszczęcia postępowania przez organ 

rentowy, jak i wydania zaskarżonej decyzji stan zaniżenia 

składki na ubezpieczenie wypadkowe nie istniał. Poza tym 

to płatnik weryfikując własną dokumentację w wyniku sa-

mokontroli ujawnił popełnione błędy i zawiadomił o tym 

organ rentowy, a następnie obliczył i odprowadził składki 

w należnej wysokości wraz z odsetkami. 

W przekonaniu sądu drugiej instancji nie ma żadnych 

podstaw logicznych i słusznościowych do aprobowania po-

glądu co do możliwości stosowania sankcji w momencie, gdy 

płatnik nie tylko skorygował uchybienie, ale także usunął 

jego skutki opłacając składki z odsetkami. Celem deklaracji 

korygującej jest doprowadzenie do stanu zgodnego z prawem. 

W wyniku wyrównania składek wraz z odsetkami przestała 

istnieć sytuacja opisana w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, 

tj. przekazania nieprawdziwych danych. Zostały one bowiem 

zastąpione danymi prawdziwymi, a należności opłacone. Sąd 

drugiej instancji wskazał ponadto, że przyjęcie, iż postawa 

płatnika po stwierdzeniu własnego błędu pozostaje bez wpły-

wu na wymierzenie sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej 

może powodować premiowanie przemilczenia przez płatnika 

wykrytego błędu w oczekiwaniu na to, że organ rentowy go 

nie wychwyci w ramach postępowania kontrolnego. Stano-

wiłoby to wypaczenie intencji ustawodawcy, który w różnych 

sferach działalności państwa stanowi normy zmierzające do 

uwolnienia od restrykcji tych podmiotów, które podejmują 

działania zmierzające do uchylenia skutków własnych za-

niedbań czy nawet celowego działania nakierowanego na 

zmniejszenie zobowiązań fiskalnych. 

Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną orga-

nu rentowego.

UzaSadnienie

 

Skarga kasacyjna okazała się nieusprawie-

dliwiona. Sąd Najwyższy stwierdził przede wszystkim, że 

wskazanie przez płatnika błędnej stopy procentowej skład-

ki na ubezpieczenie wypadkowe było skutkiem jego pomył-

ki polegającej na niewykazaniu osób zatrudnionych w wa-

runkach zagrożenia. SN podzielił pogląd, zgodnie z którym 

odpowiedzialność płatnika składek za podanie nieprawdzi-

wych danych do ustalenia wysokości składek na ubezpie-

czenie wypadkowe oparta jest na winie płatnika, podobnie 

jak w przypadku opłaty dodatkowej wymierzanej na pod-

stawie art. 24 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o sys-

temie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 

z późn. zm., dalej: ustawa systemowa). Uznał też, że z treści 

art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej wynika domniemanie winy 

płatnika w sytuacji, w której przekazane przez niego dane 

nie odpowiadają prawdzie. Dlatego to płatnik składek ma 

obowiązek wykazać, iż zgłoszenie nieprawdziwych danych 

nastąpiło z przyczyn od niego niezawinionych. 

Zdaniem SN za takim sposobem wykładni przepisu prze-

mawia zwłaszcza jego sanacyjny charakter. Skoro upraw-

nia on do wymierzenia określonej sankcji polegającej na 

okresowym podwyższeniu do 150 proc. stopy procentowej 

składki wypadkowej, to przesłanką tej sankcji powinno być 

zawinione działanie płatnika, a nie działanie od niego nie-

zależne. Okoliczności, w których dochodzi do przekazania 

Zakładowi nieprawdziwych danych do ustalenia wysokości 

składki na ubezpieczenie wypadkowe muszą być oceniane 

z uwzględnieniem czynnika subiektywnego, a nie wyłącz-

nie jako obiektywna konsekwencja określonych działań bądź 

zaniechań płatnika. 

Odmiennie niż w wyroku z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 

207/11 (LEX, nr 1130156), SN w obecnym składzie jest zda-

nia, że do zastosowania sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1 

ustawy wypadkowej nie jest wystarczające wystąpienie po 

stronie płatnika jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym 

stopniu (culpa levissima) charakterystycznym dla odpowie-

dzialności deliktowej. Skoro skutek w postaci przekazania 

Zakładowi nieprawdziwych danych jest wynikiem nienale-

żytego wykonania obowiązków ciążących z mocy ustawy na 

płatniku, a fakt ten stwarza domniemanie winy i przenosi 

na płatnika ciężar wykazania, iż zgłoszenie nieprawdziwych 

danych nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, to przy 

uwzględnieniu analogii iuris i odwołaniu się w tym zakre-

sie do zasad odpowiedzialności kontraktowej należałoby 

uznać, iż kwestia winy płatnika składek powinna być ocenia-

na przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie 

należytej staranności (art. 472 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. 

Kodeks cywilny, Dz.U. z 2014 r., poz. 121, dalej: k.c. w związku 

z art. 471 k.c.). Zwłaszcza jeśli zważyć, że również z art. 471 

k.c. wynika domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte 

wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za 

które dłużnik odpowiada, a zgodnie z art. 472 k.c., o ile co 

innego nie wynika z przepisów szczególnych lub z czynno-

ści prawnej, dłużnik jest odpowiedzialny za niezachowanie 

należytej staranności, a na wierzycielu nie spoczywa ciężar 

udowodnienia faktów świadczących o winie dłużnika. Ten 

ostatni powinien natomiast dowieść faktów świadczących 

o niezawinieniu przez niego zaistniałych naruszeń ciążących 

na nim obowiązków, które mogą wynikać nie tylko z umo-

wy, ale także z ustawy.

Ponadto SN jest zdania, że podobieństwo między sankcją 

przewidzianą w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej a opłatą 

dodatkową, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy systemowej, 

przejawia się także w tym, że celem obu tych instytucji jest 

zdyscyplinowanie płatników do należytego wykonywania 

ciążących na nich obowiązków. Dlatego też zastosowanie 

każdej z nich ma sens, gdy przy uwzględnieniu wszystkich 

Podwyższając stopę składki wypadkowej o 50 proc., trzeba 

uwzględnić stosunek płatnika do wypełniania obowiązków 

komentarz

 

ekSperta

dr Wojciech ostaszeWski

asystent sędziego w izbie Pracy, Ubezpieczeń społecznych 

i spraw Publicznych sądu Najwyższego

N

a wstępie przypomnieć trzeba, iż czym innym są 

dane nieprawidłowe, a czym innym nieprawdziwe. 

W tym ostatnim przypadku chodzi bowiem 

o zawinione zachowanie płatnika, ukierunkowane na 

wprowadzenie organu rentowego w błąd. Artykuł 34 ust. 1 

ustawy wypadkowej pozwala na zastosowanie sankcji 

w nim przewidzianej tylko w przypadku podania niepraw-

dziwych danych, a nie danych nieprawidłowych (wyrok SN 

z 16 czerwca 2011 r., sygn. akt I UK 15/11; OSNP 2012/15-

16/199, wyrok SN z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12, 

M.P.Pr. 2013/1/49-50). We wcześniejszych orzeczeniach 

dotyczących omawianego zagadnienia SN twierdził, iż 

wynikająca z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sankcja 

będzie miała zastosowanie do płatnika, który ponosi winę 

nawet w jej najlżejszym stopniu (culpa levissima) za 

przekazanie nieodpowiadających prawdzie danych 

(por. wyroki SN z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 207/11, 

LEX nr 1130156; z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12, 

MPP 2013/1/49-50). Prezentowaną w omawianym wyroku 

wykładnią art. 34 ustawy wypadkowej natomiast SN 

łagodzi swoistą odpowiedzialność płatnika wynikającą ze 

wskazanego przepisu, wskazując, że do zastosowania 

sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej nie 

jest wystarczające wystąpienie po stronie płatnika 

jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym stopniu, 

charakterystycznym dla odpowiedzialności deliktowej. 

Kwestia winy płatnika składek powinna być oceniana 

przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie 

należytej staranności. 

okoliczności można przewidywać, że spełni lub może spełnić 

założony przez ustawodawcę dyscyplinujący cel. W przypadku 

stosowania obu wymienionych instytucji powinien być więc 

wzięty pod uwagę stosunek płatnika składek do realizacji 

ustawowych obowiązków, w tym także jego zachowanie po 

stwierdzeniu nieprawidłowości w dotychczasowym działaniu. 

Odmienne rozumienie powołanego przepisu, które zakłada 

nałożenie na płatnika składek sankcji w każdym przypadku 

przekazania zakładowi nieprawdziwych danych służących do 

ustalenia prawidłowej stopy procentowej składki wypadkowej 

musiałoby prowadzić do wniosku, że płatnikowi nie będzie 

opłacać się jakakolwiek inicjatywa w zakresie naprawienia 

zaistniałych błędów, skoro przewidziana treścią art. 34 ust. 1 

ustawy sankcja i tak nie może go ominąć. W takiej sytuacji 

osiągnięcie dyscyplinującego celu tej regulacji nie byłoby 

w ogóle możliwe.

Podsumowując ten wątek rozważań, SN stoi na stanowi-

sku, że użyte w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sformuło-

wanie „ustala” rozumieć trzeba w ten sposób, że zakład jest 

wprawdzie zobligowany do nałożenia przewidzianej sankcji, 

ale dopiero, gdy stwierdzi fakt nieprzekazania mu danych 

lub przekazania nieprawdziwych danych, o których mowa 

w art. 31, a płatnik składek nie wykaże, iż nastąpiło to mimo 

zachowania należytej staranności, czyli jest następstwem 

okoliczności, za które on nie odpowiada.

Zaskarżony rozpatrywaną skargą kasacyjną wyrok sądu 

apelacyjnego nie pozostaje w sprzeczności z przedstawio-

nymi wyżej założeniami interpretacyjnymi, wskazujący-

mi na konieczność badania, czy sankcjonowane quasi-karą 

niewykonanie obowiązków płatnika składek wynika z przy-

czyn, za które on odpowiada. Podkreślenia wymaga także 

to, że należyta staranność dłużnika w zakresie prowadzonej 

przez niego działalności gospodarczej, którą określa się przy 

uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności, nie 

oznacza staranności wyjątkowej, lecz dostosowaną do dzia-

łającej osoby, przedmiotu, jakiego działanie to dotyczy oraz 

okoliczności, w jakich ono następuje.

Z powyższych względów skarga kasacyjna podlegała od-

daleniu.

Wyrok Sn

 z 8 listopada 2013 r., sygn. akt ii Uk 147/13

ZAMÓW: bok@in

for.pl, 22 761

 30 30

P I S

Z E M Y   O D P O

W I E

D Z I

A L N I E

P A T R Z Y M Y  

O B I E K T Y W N

I E                

C e n

a :   1 1 9   z ł

  |

  l i c z b a   s

t r o

n :   3 3 6

Najważniejsze orzeczenia SN

•  czas pracy



•



wynagrodzenia•wypadki przy pracy



•zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracowników
•równe traktowanie w zatrudnieniu i mobbing  •



urlopy

•uprawnienia związane z rodzicielstwem  •zakaz konkurencji

PRAWO PRACY 

    AUTOPROMOCJA

Dziennik  Gazeta  Prawna,    6  lutego  2014  nr  25  (3666)   

   

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy 

o odpowiedzialności

Stan faktyczny 

Sąd okręgowy zmienił decyzję, którą ZUS 

podwyższył o 50 proc. stopę procentową składki na ubezpie-

czenie wypadkowe za okres od kwietnia 2010 r. do marca 

2011 r., w ten sposób, że orzekł o jej niepodwyższeniu. 

Pismem z kwietnia 2011 r. organ rentowy powiadomił 

płatnika o wysokości stopy procentowej składki na ubez-

pieczenie wypadkowe obowiązującej w roku składkowym 

obejmującym okres rozliczeniowy od 1 kwietnia 2010 r. do 

31 marca 2011 r. w wysokości 3,0 proc. Pismem z 11 maja 

2011 r. poinformował natomiast o wszczęciu postępowania 

w sprawie zaniżenia stopy procentowej składki wypadkowej 

za okres od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. Zaskarżona 

decyzja została wydana po ustaleniu, że w deklaracjach ZUS 

DRA za powyższy okres błędnie wskazano składkę na ubezpie-

czenie wypadkowe w wysokości 2,0 proc. (zamiast 3,0 proc.). 

Nieprawidłowe wskazanie stopy procentowej składki na to 

ubezpieczenie było spowodowane błędem pracownika firmy 

zewnętrznej zajmującej się sprawami bhp w spółce. Został on 

dostrzeżony w wyniku przeprowadzenia kontroli wewnętrz-

nej przez płatnika i przez niego skorygowany w wysokości 

odprowadzonych składek.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji 

uznał, że art. 34 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpie-

czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób 

zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm., 

dalej: ustawa wypadkowa) daje organowi rentowemu możli-

wość ustalenia wyższej stopy składki tylko, gdy płatnik nie 

przekaże w ogóle danych lub przekaże nieprawdziwe dane, 

o których mowa w art. 31 tej ustawy. Ten ostatni przepis nie 

wymienia jednak jako podstawy obciążenia płatnika karą 

określoną w art. 34 sytuacji, w której popełniono błąd nie-

wynikający z zamierzonego działania płatnika.

W ocenie sądu pierwszej instancji sankcje podwyższają-

ce stopę procentową składki wypadkowej zawarte w art. 34 

ustawy wypadkowej mogą dotyczyć jedynie niesumiennych, 

nierzetelnych płatników składek, którzy zatajają stosowne 

informacje przed zakładem. Nie dotyczą zaś tych, którzy na 

skutek zwykłej ludzkiej pomyłki składają deklaracje z błę-

dem, a następnie je korygują i regulują płatności składek.

Sąd apelacyjny oddalił apelację organu rentowego. Wyraził 

on pogląd, że błąd analogiczny do popełnionego przez płatnika 

może uruchomić skutecznie procedurę wymierzenia sankcji 

z art. 34 ustawy wypadkowej. Wskazane przez niego dane 

były bowiem obiektywnie nieprawdziwe i ponosi on odpo-

wiedzialność za takie uchybienie i to niezależnie od tego, czy 

błąd był wynikiem zaniedbania pracownika zatrudnionego 

przez płatnika czy też obsługującą go firmę zewnętrzną. Dla 

prawidłowej interpretacji zasad stosowania sankcji określo-

nej w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej istotne jest jednak 

to, że podwyższenie stopy procentowej składki na cały rok 

składkowy do 150 proc. ustalonej na podstawie prawidłowych 

danych ma charakter sankcji o charakterze represyjnym za 

nieprzekazanie danych lub przekazanie nieprawdziwych 

danych, o których mówi art. 31 tej ustawy. 

Sąd apelacyjny podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie 

płatnik sam spostrzegł własne uchybienie oraz przedsięwziął 

wszelkie środki dla wyeliminowania wszystkich skutków 

swojego błędu. W niniejszej sprawie poza sporem jest, że 

zarówno na moment wszczęcia postępowania przez organ 

rentowy, jak i wydania zaskarżonej decyzji stan zaniżenia 

składki na ubezpieczenie wypadkowe nie istniał. Poza tym 

to płatnik weryfikując własną dokumentację w wyniku sa-

mokontroli ujawnił popełnione błędy i zawiadomił o tym 

organ rentowy, a następnie obliczył i odprowadził składki 

w należnej wysokości wraz z odsetkami. 

W przekonaniu sądu drugiej instancji nie ma żadnych 

podstaw logicznych i słusznościowych do aprobowania po-

glądu co do możliwości stosowania sankcji w momencie, gdy 

płatnik nie tylko skorygował uchybienie, ale także usunął 

jego skutki opłacając składki z odsetkami. Celem deklaracji 

korygującej jest doprowadzenie do stanu zgodnego z prawem. 

W wyniku wyrównania składek wraz z odsetkami przestała 

istnieć sytuacja opisana w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, 

tj. przekazania nieprawdziwych danych. Zostały one bowiem 

zastąpione danymi prawdziwymi, a należności opłacone. Sąd 

drugiej instancji wskazał ponadto, że przyjęcie, iż postawa 

płatnika po stwierdzeniu własnego błędu pozostaje bez wpły-

wu na wymierzenie sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej 

może powodować premiowanie przemilczenia przez płatnika 

wykrytego błędu w oczekiwaniu na to, że organ rentowy go 

nie wychwyci w ramach postępowania kontrolnego. Stano-

wiłoby to wypaczenie intencji ustawodawcy, który w różnych 

sferach działalności państwa stanowi normy zmierzające do 

uwolnienia od restrykcji tych podmiotów, które podejmują 

działania zmierzające do uchylenia skutków własnych za-

niedbań czy nawet celowego działania nakierowanego na 

zmniejszenie zobowiązań fiskalnych. 

Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną orga-

nu rentowego.

UzaSadnienie

Skarga kasacyjna okazała się nieusprawie-

dliwiona. Sąd Najwyższy stwierdził przede wszystkim, że 

wskazanie przez płatnika błędnej stopy procentowej skład-

ki na ubezpieczenie wypadkowe było skutkiem jego pomył-

ki polegającej na niewykazaniu osób zatrudnionych w wa-

runkach zagrożenia. SN podzielił pogląd, zgodnie z którym 

odpowiedzialność płatnika składek za podanie nieprawdzi-

wych danych do ustalenia wysokości składek na ubezpie-

czenie wypadkowe oparta jest na winie płatnika, podobnie 

jak w przypadku opłaty dodatkowej wymierzanej na pod-

stawie art. 24 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o sys-

temie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 

z późn. zm., dalej: ustawa systemowa). Uznał też, że z treści 

art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej wynika domniemanie winy 

płatnika w sytuacji, w której przekazane przez niego dane 

nie odpowiadają prawdzie. Dlatego to płatnik składek ma 

obowiązek wykazać, iż zgłoszenie nieprawdziwych danych 

nastąpiło z przyczyn od niego niezawinionych. 

Zdaniem SN za takim sposobem wykładni przepisu prze-

mawia zwłaszcza jego sanacyjny charakter. Skoro upraw-

nia on do wymierzenia określonej sankcji polegającej na 

okresowym podwyższeniu do 150 proc. stopy procentowej 

składki wypadkowej, to przesłanką tej sankcji powinno być 

zawinione działanie płatnika, a nie działanie od niego nie-

zależne. Okoliczności, w których dochodzi do przekazania 

Zakładowi nieprawdziwych danych do ustalenia wysokości 

składki na ubezpieczenie wypadkowe muszą być oceniane 

z uwzględnieniem czynnika subiektywnego, a nie wyłącz-

nie jako obiektywna konsekwencja określonych działań bądź 

zaniechań płatnika. 

Odmiennie niż w wyroku z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 

207/11 (LEX, nr 1130156), SN w obecnym składzie jest zda-

nia, że do zastosowania sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1 

ustawy wypadkowej nie jest wystarczające wystąpienie po 

stronie płatnika jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym 

stopniu (culpa levissima) charakterystycznym dla odpowie-

dzialności deliktowej. Skoro skutek w postaci przekazania 

Zakładowi nieprawdziwych danych jest wynikiem nienale-

żytego wykonania obowiązków ciążących z mocy ustawy na 

płatniku, a fakt ten stwarza domniemanie winy i przenosi 

na płatnika ciężar wykazania, iż zgłoszenie nieprawdziwych 

danych nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, to przy 

uwzględnieniu analogii iuris i odwołaniu się w tym zakre-

sie do zasad odpowiedzialności kontraktowej należałoby 

uznać, iż kwestia winy płatnika składek powinna być ocenia-

na przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie 

należytej staranności (art. 472 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. 

Kodeks cywilny, Dz.U. z 2014 r., poz. 121, dalej: k.c. w związku 

z art. 471 k.c.). Zwłaszcza jeśli zważyć, że również z art. 471 

k.c. wynika domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte 

wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za 

które dłużnik odpowiada, a zgodnie z art. 472 k.c., o ile co 

innego nie wynika z przepisów szczególnych lub z czynno-

ści prawnej, dłużnik jest odpowiedzialny za niezachowanie 

należytej staranności, a na wierzycielu nie spoczywa ciężar 

udowodnienia faktów świadczących o winie dłużnika. Ten 

ostatni powinien natomiast dowieść faktów świadczących 

o niezawinieniu przez niego zaistniałych naruszeń ciążących 

na nim obowiązków, które mogą wynikać nie tylko z umo-

wy, ale także z ustawy.

Ponadto SN jest zdania, że podobieństwo między sankcją 

przewidzianą w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej a opłatą 

dodatkową, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy systemowej, 

przejawia się także w tym, że celem obu tych instytucji jest 

zdyscyplinowanie płatników do należytego wykonywania 

ciążących na nich obowiązków. Dlatego też zastosowanie 

każdej z nich ma sens, gdy przy uwzględnieniu wszystkich 

Podwyższając stopę składki wypadkowej o 50 proc., trzeba 

uwzględnić stosunek płatnika do wypełniania obowiązków 

komentarz

ekSperta

dr Wojciech ostaszeWski

asystent sędziego w izbie Pracy, Ubezpieczeń społecznych 

i spraw Publicznych sądu Najwyższego

N

a wstępie przypomnieć trzeba, iż czym innym są 

dane nieprawidłowe, a czym innym nieprawdziwe. 

W tym ostatnim przypadku chodzi bowiem 

o zawinione zachowanie płatnika, ukierunkowane na 

wprowadzenie organu rentowego w błąd. Artykuł 34 ust. 1 

ustawy wypadkowej pozwala na zastosowanie sankcji 

w nim przewidzianej tylko w przypadku podania niepraw-

dziwych danych, a nie danych nieprawidłowych (wyrok SN 

z 16 czerwca 2011 r., sygn. akt I UK 15/11; OSNP 2012/15-

16/199, wyrok SN z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12, 

M.P.Pr. 2013/1/49-50). We wcześniejszych orzeczeniach 

dotyczących omawianego zagadnienia SN twierdził, iż 

wynikająca z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sankcja 

będzie miała zastosowanie do płatnika, który ponosi winę 

nawet w jej najlżejszym stopniu (culpa levissima) za 

przekazanie nieodpowiadających prawdzie danych 

(por. wyroki SN z 21 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 207/11, 

LEX nr 1130156; z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12, 

MPP 2013/1/49-50). Prezentowaną w omawianym wyroku 

wykładnią art. 34 ustawy wypadkowej natomiast SN 

łagodzi swoistą odpowiedzialność płatnika wynikającą ze 

wskazanego przepisu, wskazując, że do zastosowania 

sankcji wynikającej z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej nie 

jest wystarczające wystąpienie po stronie płatnika 

jakiejkolwiek winy nawet w jej najlżejszym stopniu, 

charakterystycznym dla odpowiedzialności deliktowej. 

Kwestia winy płatnika składek powinna być oceniana 

przez pryzmat jego odpowiedzialności za niezachowanie 

należytej staranności. 

okoliczności można przewidywać, że spełni lub może spełnić 

założony przez ustawodawcę dyscyplinujący cel. W przypadku 

stosowania obu wymienionych instytucji powinien być więc 

wzięty pod uwagę stosunek płatnika składek do realizacji 

ustawowych obowiązków, w tym także jego zachowanie po 

stwierdzeniu nieprawidłowości w dotychczasowym działaniu. 

Odmienne rozumienie powołanego przepisu, które zakłada 

nałożenie na płatnika składek sankcji w każdym przypadku 

przekazania zakładowi nieprawdziwych danych służących do 

ustalenia prawidłowej stopy procentowej składki wypadkowej 

musiałoby prowadzić do wniosku, że płatnikowi nie będzie 

opłacać się jakakolwiek inicjatywa w zakresie naprawienia 

zaistniałych błędów, skoro przewidziana treścią art. 34 ust. 1 

ustawy sankcja i tak nie może go ominąć. W takiej sytuacji 

osiągnięcie dyscyplinującego celu tej regulacji nie byłoby 

w ogóle możliwe.

Podsumowując ten wątek rozważań, SN stoi na stanowi-

sku, że użyte w art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej sformuło-

wanie „ustala” rozumieć trzeba w ten sposób, że zakład jest 

wprawdzie zobligowany do nałożenia przewidzianej sankcji, 

ale dopiero, gdy stwierdzi fakt nieprzekazania mu danych 

lub przekazania nieprawdziwych danych, o których mowa 

w art. 31, a płatnik składek nie wykaże, iż nastąpiło to mimo 

zachowania należytej staranności, czyli jest następstwem 

okoliczności, za które on nie odpowiada.

Zaskarżony rozpatrywaną skargą kasacyjną wyrok sądu 

apelacyjnego nie pozostaje w sprzeczności z przedstawio-

nymi wyżej założeniami interpretacyjnymi, wskazujący-

mi na konieczność badania, czy sankcjonowane quasi-karą 

niewykonanie obowiązków płatnika składek wynika z przy-

czyn, za które on odpowiada. Podkreślenia wymaga także 

to, że należyta staranność dłużnika w zakresie prowadzonej 

przez niego działalności gospodarczej, którą określa się przy 

uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności, nie 

oznacza staranności wyjątkowej, lecz dostosowaną do dzia-

łającej osoby, przedmiotu, jakiego działanie to dotyczy oraz 

okoliczności, w jakich ono następuje.

Z powyższych względów skarga kasacyjna podlegała od-

daleniu.

Wyrok Sn

 z 8 listopada 2013 r., sygn. akt ii Uk 147/13

    AUTOPROMOCJA

    AUTOPROMOCJA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               4 / 4