w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 3 / 2 0 0 5

i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e

82

i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e

zmiany terminologii
z zakresu instalacji elektrycznych

dr inż. Antoni Wolski – Komitet Techniczny 55 PKN

Z

godnie z wcześniejszą zapowiedzią
prezentujemy zmiany w terminolo-

gii z zakresu instalacji elektrycznych,
które w niedługim czasie staną się obo-
wiązujące. Prezentowane zmiany są wy-
ciągiem z normy PN-EN-61140, która zo-
stała przetłumaczona na język polski
przez Komitet Techniczny 55 i wprowa-
dzona przez prezesa PKN do zbioru Pol-
skich Norm.

W ostatnim okresie, przy opracowy-

waniu nowych lub modyfikacji istnieją-
cych norm, dotyczących instalacji elek-
trycznych, postanowiono przeprowa-
dzić również korektę pewnych termi-
nów. Wprowadzana korekta miała na
celu lepsze dostosowanie terminu do
opisywanego pojęcia, jak również wpro-
wadzenie pewnych uproszczeń termino-
logicznych w przypadkach, gdzie było
to możliwe.

Przeprowadzane modyfikacje termi-

nologiczne obejmują przede wszystkim
zmiany wprowadzone w międzynaro-
dowych dokumentach normalizacyj-
nych. Jednocześnie wprowadzono nie-
zbędne korekty niektórych dotychczaso-
wych terminów polskich, niezależnie od
zmian wynikających z modyfikacji ter-
minologii międzynarodowej. Podstawo-
wą publikacją, w której zawarto termino-

logię z zakresu elektryki jest międzyna-
rodowy słownik elektryczny

Internatio-

nal Electrical Vocabulary

(IEV), opraco-

wywany i wydawany przez Międzynaro-
dową Komisję Elektrotechniczną (

Inter-

national Electrotechnical Commission

).

Z zakresu terminów dotyczących insta-
lacji elektrycznych najbardziej istotne
są dwie części słownika: IEC 60050-826
„Instalacje elektryczne” Ed.2:2004 oraz
PN-IEC 60050-195 „Uziemienia i ochro-
na przeciwporażeniowa” Ed. 2001. Po-
nadto istotną normą z zakresu termino-
logii elektrycznej jest nowa edycja nor-
my PN-EN 61140 „Ochrona przed pora-
żeniem elektrycznym. Wspólne aspekty
instalacji i urządzeń”. Terminologia z za-
kresu instalacji elektrycznych, przedsta-
wiona w obu wymienionych normach
terminologicznych, ujęta jest i skoordy-
nowana w wymienionej normie PN-EN
61140. Wprowadzone zmiany przedsta-
wione są przede wszystkim w poda-
nych wyżej normach terminologicznych.
W normach przedmiotowych będą one
ujmowane przy wprowadzaniu nowych
edycji tych norm, zarówno międzynaro-
dowych, jak i krajowych.

Niżej prezentujemy zestaw najistot-

niejszych wprowadzanych zmian.
W niezbędnych przypadkach podano

odpowiednie wyjaśnienia lub komen-
tarz. W słowniku podawane są niekie-
dy dwa terminy, termin drugi jest rów-
noważnym synonimem lub terminem
stosowanym, ale niezalecanym. Przy
niektórych terminach podano obok,
kursywą, termin w wersji dotychczaso-
wej. Najistotniejszą zmianą jest wprowa-
dzenie nowych terminów dotyczących
ochrony. Wprowadzono termin ochrona
podstawowa

w miejsce

ochrona przed

dotykiem bezpośrednim

oraz ochrona

przy uszkodzeniu

w miejsce

ochrona

przed dotykiem pośrednim

. Nowe ter-

miny nie tylko lepiej klasyfikują zagroże-
nie, ale są krótsze, co ułatwi ich używa-
nie. Szczególnie termin „ochrona przed
dotykiem pośrednim” budził u wielu
specjalistów zastrzeżenia. Uważano, że
raczej powinno się było używać terminu

ochrona

przy

dotyku pośrednim

.

Nowa terminologia polska konse-

kwentnie eliminuje termin

ochrona

dodatkowa

. Termin ten stosowany był

w dawnych polskich przepisach doty-
czących ochrony przed porażeniem
elektrycznym w odniesieniu do ochro-
ny przy uszkodzeniu. Wyeliminowanie
terminu

ochrona dodatkowa

pozwoli

na uniknięcie nieporozumień. Wprowa-
dzono natomiast termin ochrona uzu-

pełniająca

dla określenia zastosowa-

nia uzupełniających środków ochrony,
wspomagających działanie zabezpiecza-
jące środków zastosowanych w ochronie
podstawowej i przy uszkodzeniu.

Ważnym terminem związanym z in-

stalacjami elektrycznymi jest termin
„urządzenie”

. W tytule normy EN 61140

podkreślono, że istnieją istotne, ważne
związki między instalacjami i urządze-
niami elektrycznymi. W definicji poda-
nej we wspomnianej normie określono,
że są to wszystkie urządzenia przezna-
czone do wytwarzania, przekształcania,
przesyłania, magazynowania, rozdziału
lub wykorzystywania energii elektrycz-
nej, takie jak maszyny, transformato-
ry, aparaty, przyrządy pomiarowe, urzą-
dzenia zabezpieczające, oprzewodowa-
nia, odbiorniki. Z treści normy wynika,
ze istnieją trzy elementy systemu elek-
trycznego: instalacje, urządzenia oraz
sieci elektryczne, i to niezależnie od
wysokości napięcia. Terminowi „urzą-
dzenie” w języku angielskim odpowia-
da termin

equipment

. Termin ten jest

często tłumaczony w innych publika-
cjach oraz dokumentach jako „sprzęt”,
co w języku polskim zawęża zakres ob-
jęty tym terminem. Przy posługiwa-
niu się dokumentacjami normalizacyj-

reklama

e.i_03_2005.indb 82

e.i_03_2005.indb 82

2005-02-21 15:57:02

2005-02-21 15:57:02

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 3 / 2 0 0 5

83

nymi EN i IEC dotyczącymi instalacji
elektrycznych należy przyjmować zna-
czenie terminu „urządzenie” zgodnie
z podaną wyżej definicją.

Przyjęto ostatecznie, w odniesieniu

do instalacji, napięcie nominalne (in-
stalacji elektrycznej)

w miejsce dosyć

powszechnie stosowanego terminu

na-

pięcie znamionowe

.

Wiele kontrowersji budziło tłumacze-

nie angielskich terminów

touch volta-

ge

i

touch current

tylko jako napięcie

dotykowe

i prąd dotykowy. W nowej

terminologii polskiej wprowadzono
oprócz dotychczasowych, wymienio-
nych terminów odpowiednie synoni-
my napięcie rażeniowe i prąd rażenio-
wy

. Te uzupełniające synonimy w wie-

lu przypadkach ściślej opisują występu-
jące zjawiska związane z porażeniem
elektrycznym.

Utrzymane zostały terminy: prąd

przetężeniowy, prąd zwarciowy, prąd
przeciążeniowy

. Wprowadzono jednak

dodatkowy termin: prąd uszkodzenio-
wy

, definiując go jako prąd przepływa-

jący w danym miejscu, będący rezulta-

tem uszkodzenia izolacji. W wielu przy-
padkach prąd ten pokrywa się z defini-
cją i praktycznym odniesieniem do prą-
du zwarciowego. Ponadto zdefiniowano
ściślej prąd upływowy jako prąd elek-
tryczny w niepożądanej ścieżce prze-
wodzącej pojawiający się w stanie nor-
malnej pracy.

Zmodyfikowane zostały niektóre ter-

miny dotyczące uziemienia. Przyjęto ter-
min instalacja uziemiająca w miejsce

sieci uziemiającej

oraz ustalono termin

uziemienie funkcjonalne

sugerując, że

termin

uziemienie robocze

jest termi-

nem niezalecanym. W zakresie instala-
cji o bardzo obniżonym napięciu (ELV)
ustalono, że są to „układy”. Poprawne
terminy to układ SELV i układ FELV,
a nie np.

systemy SELV

lub

FELV

.

Wprowadzony został ostatecznie

termin odłączenie izolacyjne w miej-
sce

odłączenie

,

wyłączenie

dla okre-

ślenia stanu zapewniającego oddziele-
nie elementów instalacji lub urządzeń
od każdego źródła energii elektrycznej.
Terminy wyłączenie i odłączenie mogą
być stosowane dla określenia czynno-

reklama

ści operacyjnych w systemie elektrycz-
nym. Ustalone zostały ostatecznie trzy
kategorie rozwiązań ograniczających do-
stęp do części pod napięciem: obudowa
(zniknął termin

osłona

), przegroda (an-

gielski termin

barier

) oraz przeszkoda

lub bariera. Do określenia poszczegól-
nych rodzajów izolacji przyjęto następu-
jące terminy: izolacja podstawowa oraz
izolacja wzmocniona, izolacja podwój-
na, izolacja dodatkowa

. W zakresie ter-

minologii dotyczącej poszczególnych
elementów instalacji ustalono, częścio-
wo wprowadzone już wcześniej termi-
ny. Są to: oprzewodowanie w miejsce

okablowania

, rozdzielnica, a nie

tablica

(rozdzielcza)

,

szafa (rozdzielcza)

, listwy

instalacyjne, otwierane

lub zamknię-

te

, a nie

kanały instalacyjne

, korytko

instalacyjne, drabinka instalacyjna

,

przewody szynowe

, a nie

szynoprze-

wody

. Urządzenia zostały podzielone na

trzy kategorie: urządzenia ręczne, sta-
cjonarne

i stałe. Zniknął termin

urzą-

dzenie przenośne

.

Przedstawione zmiany terminologii

nie wyczerpują listy ustanowionych

modyfikacji, sygnalizują jednak kie-
runek wprowadzanych zmian. Podsta-
wowym zamiarem przy wprowadza-
niu nowych terminów jest uzyskanie
jednoznaczności, a jednocześnie za-
stosowanie możliwie krótkich okre-
śleń dostosowanych do współczesne-
go języka. Najlepszym przykładem są
nowe terminy dla określenia poszcze-
gólnych rodzajów ochrony.

W wymienionych na początku nor-

mach znajdują się oczywiście, oprócz
zestawu terminów w języku polskim
i co najmniej w języku angielskim,
odpowiadające poszczególnym termi-
nom definicje. Istotne jest, aby nowa,
usprawniona terminologia znala-
zła się w nowelizowanych normach
przedmiotowych i literaturze oraz
była stosowana w praktyce zawodo-
wej. W podanym przeglądzie wymie-
niono nowe terminy z zakresu insta-
lacji elektrycznych. Istnieją również
nowe terminy w dziedzinie pokrew-
nej do instalacji elektrycznych – insta-
lacji – a właściwie – urządzeń pioru-
nochronnych.

e.i_03_2005.indb 83

e.i_03_2005.indb 83

2005-02-21 15:57:08

2005-02-21 15:57:08