Równowaga gospodarcza .

Modele równowagi w gospodarce

Wykład 9

dr Katarzyna Szarzec

1

Wykład 9

LITERATURA zalecana, w szczególności:

- Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 9,
ss. 246 – 279.
- A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w
gospodarce (ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 5.
- M. Nasiłowski, System rynkowy, rozdział 11, ss. 231 – 244.

Podstawowy model AD-AS

P

AS

AD

P

E

E

• Popyt globalny (AD) – łączna

wartość dóbr i usług, jaką nabywcy
decydują się zakupić w danych
warunkach i czasie

– zależy od: ogólnego poziomu cen

(P), wysokości dochodów ludności

2

Y

Y

E

P

E

0

• Podaż globalna (AS) – łączna wartość

dóbr i usług, jaką producenci decydują
się wytworzyć w danych warunkach i
czasie

– zależy od: zasobów czynników

produkcji i efektywności ich
wykorzystania, ogólnego poziomu
cen, kosztów produkcji.

Równowaga…

• Równowaga makroekonomiczna – stan, w

którym globalny popyt równy jest globalnej
podaży.

3

podaży.

• Równowaga ogólna – równoczesna

równowaga na rynkach czynników
produkcji i produktów.

Model keynesowski i neoklasyczny

• Rożne założenia – różne wnioski…..
• Malejąca krzywa globalnego popytu – prawo

popytu.

• Spór o kształt krzywej globalnej podaży:

– model ekonomii neoklasycznej – pionowa krzywa

4

– model ekonomii neoklasycznej – pionowa krzywa

globalnej podaży.

– model keynesowski – pozioma krzywa globalnej

podaży.

• Wertykalny lub horyzontalny przebieg krzywej

globalnej podaży mają zasadnicze znaczenie dla
wniosków o równowadze gospodarczej.

Model

keynesowski

(krótki okres)

P

AS

AD

AD'

P

AS

AD

AD'

E'

Model

neoklasyczny

(długi okres)

5

Y

Y

P

0

E

E'

Y

Y

E

E

0

Y

P

E'

Model neoklasyczny – makroanaliza w

oparciu o mikrofundamenty

•

Analiza działań podmiotów gospodarczych na
rynku konkurencji doskonałej:

– identyfikacja ich celów gospodarczych,
– rekonstrukcja ich wiedzy i oczekiwań,
– ustalenie warunku optymalności

6

– ustalenie warunku optymalności

podejmowanych działań.

•

Analiza makroekonomiczna prowadzona jako
agregacja działań pojedynczych racjonalnych
podmiotów na wszystkich rynkach (dóbr,
kapitału, pracy).

Model neoklasyczny – założenia

• Wszystkie podmioty gospodarujące (przedsiębiorstwa i

gospodarstwa domowe) są racjonalne i zmierzają do
maksymalizacji swoich zysków lub użyteczności;

• Wszystkie rynki są doskonale konkurencyjne – ceny i

płace doskonale elastyczne;

• Wszystkie podmioty mają doskonałą znajomość

warunków rynkowych i cen przed przystąpieniem do

7

warunków rynkowych i cen przed przystąpieniem do
wymiany (wiedza);

• Wymiana następuje, gdy na wszystkich rynkach zostały

ustalone ceny, przy których następuje oczyszczenie
rynku;

• Oczekiwania podmiotów są stabilne.

Konkluzja: rynki zawsze powracają do równowagi

(oczyszczają się).

3 składowe modelu neoklasycznego:

• Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia

i produkcji

• Prawo rynków Say’a

8

• Prawo rynków Say’a

• Ilościowa teoria pieniądza

Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia

i produkcji

• krótkookresowa funkcja produkcji – maksymalna wartość

produkcji, jaką przedsiębiorstwa mogą wytworzyć z danej
wielkości nakładów czynników wytwórczych

Y=A f(K,L)

• Właściwości funkcji produkcji:

9

• Właściwości funkcji produkcji:

– dla danych wartości A i K, istnieje dodatnia korelacja między

zatrudnieniem (L) i produktem (Y)

– malejące przychody dla zmiennego nakładu tj. siły roboczej (L) –

wzrost zatrudnienia wiąże się z malejącym produktem krańcowym
siły roboczej;

– przesuwa się w górę, jeśli zwiększa się nakład kapitału (K) i/ lub

następuje wzrost produkcyjności nakładów (wzrost wartości A –
ulepszenie technologiczne)

Funkcja produkcji

Y=Af(K,L)

Y

Y’=A’f(K,L)

–

10

L

Y

–

produkt

K – kapitał

L – praca

A – wskaźnik łącznej
produkcyjności
czynników wytwórczych
(technologia)

Rynek pracy_1

• Popyt na pracę (LD) – wynika z funkcji produkcji i jest

odwrotnie proporcjonalny do realnej stawki płac (w/P).

• Podaż pracy (LS) – praca jest dla osób ją wykonujących

zajęciem „przykrym”, dlatego podaż pracy rośnie (maleje)
wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych.

11

wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych.

• Odchylenia od stanu równowagi (LD ≠ LS) są

automatycznie korygowane przez zmianę realnej stawki
płac – równowaga oznacza stan pełnego wykorzystania
zdolności wytwórczych.

• Bezrobocie ma charakter dobrowolny.

Rynek pracy_2

w/P

LS

LD

w/P

2

LD<LS

LD – popyt na pracę

12

L

w/P

E

E

0

w/P

1

w/P

2

LD>LS

LS – podaż pracy

w/P – stawka płacy
realnej

L – zasób siły roboczej

Prawo rynków Say’a

• prawo rynków J.B. Saya (1803):

Trzeba zaznaczyć, że wykończony produkt z tą samą chwilą
umożliwia zbyt innym produktom w całej wysokości swej
wartości. (…) Sam fakt stworzenia jakiegoś produktu
otwiera w tejże chwili zbyt innemu produktowi.

13

• Zgodnie z prawem rynków: produkcja (globalna podaż)

wytwarza na siebie dostateczny popyt globalny, tzn.
wartość produkcji jest równa wartości dochodów, które są
bezpośrednio lub pośrednio w całości wydawane na
nabycie wytworzonego produktu.

Rynek kapitałowy – oszczędności i inwestycje_1

• Oszczędności gospodarstw (S), będące odłożonym na

przyszłość popytem, są rosnącą funkcją stopy procentowej
(r).

• Inwestycje przedsiębiorstw (I) są malejącą funkcją r.
• Elastyczne stopy procentowe uniemożliwiają – za pomocą

systemu bankowego – wystąpienie trwałych rozbieżności

14

systemu bankowego – wystąpienie trwałych rozbieżności
inwestycji i oszczędności.

• Odchylenia od stanu równowagi (I≠S) są natychmiast

korygowane za pomocą zmian stopy procentowej –
przedsiębiorcy inwestują dokładnie tyle, ile oszczędności
zgromadziły gospodarstwa domowe, a więc oszczędności
automatycznie przekształcają się w inwestycje.

Rynek kapitałowy…_2

r

S

I

r

2

I<S

I – inwestycje

15

I, S

r

E

E

0

r

1

2

I>S

S – oszczędności

r – stopa procentowa

Ilościowa teoria pieniądza

• Założenia:

– gospodarka funkcjonuje na poziomie produkcji

potencjalnej

– zwyczaje płatnicze są w krótkim okresie stałe, czyli

V

=constans

• Równanie wymiany Irvinga Fishera:

16

• Równanie wymiany Irvinga Fishera:

M • V= P • Y

p

gdzie:
M – ilość pieniądza w obiegu (nominalna)
V – szybkość obiegu pieniądza
P – przeciętny poziom cen towarów i usług
Y

p

– realny dochód narodowy określający rozmiar

dokonywanych transakcji towarowych (realny produkt
potencjalny)

Wnioski z równania Fishera

• Neutralność pieniądza – zmiany w podaży pieniądza

nie mają wpływu na wielkości realne w gospodarce
np. na produkcję, zatrudnienie, realną stopę
procentową

17

procentową

• Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, przeciętny

poziom cen w gospodarce jest proporcjonalny do
nominalnego zasobu pieniądza w obiegu, czyli:
poziom cen w gospodarce będzie rósł na skutek
zwiększania podaży pieniądza.

Model neoklasyczny – podsumowanie_1

• Model neoklasyczny (ujęcie podażowe) – długookresowa

analiza

• opis procesu tworzenia produktu, w którym kluczową rolę

odgrywają tzw. dostosowania cenowe;

• wytworzony w gospodarce produkt jest równy

produktowi potencjalnemu (efektywny popyt jest

18

produktowi potencjalnemu (efektywny popyt jest
dostateczny do wchłonięcia całej wytworzonej przy
pełnym wykorzystaniu czynników wielkości produkcji);

• równowaga makroekonomiczna ustalana jest

natychmiastowo poprzez dostosowania giętkich cen i płac:

– jakiekolwiek zmiany globalnego popytu prowadzą do

takich zmian przeciętnego poziomu cen i
proporcjonalnych zmian płac nominalnych, że realne
płace i realny produkt nie ulegną zmianie.

Model neoklasyczny – podsumowanie_2

• Wnioski:

– neutralność pieniądza;

– szkodliwość interwencjonizmu państwowego

(polityki dyskrecjonalnej fiskalnej i
monetarnej),

19

monetarnej),

– doktryna leseferyzmu, czyli ograniczonej roli

państwa w gospodarce (państwo w roli „stróża
nocnego”, minimum państwa w gospodarce).

Model neoklasyczny – podsumowanie_3

P

AS

AD

E

AD'

20

Y

Y

P

0

E

E'

Model keynesowski – założenia

Krytyka i zakwestionowanie:
• prawa rynków Saya;
• elastyczności cen i płac;
• równoważenia się rynku przy Y

p

Założenia:

21

Założenia:
• analiza krótkookresowa;
• sztywność (lepkość) cen i płac – rynek konkurencji

niedoskonałej (monopole, ZZ);

• niepełne wykorzystanie czynników produkcji;
• inwestycje głównie zależą od psychologicznej skłonności

do inwestowania, a w mniejszym – od stopy procentowej.

Model keynesowski – wnioski_1

• Model keynesowski (ujęcie popytowe, krótkookresowe)
• opis procesu tworzenia produktu, w którym kluczową rolę

odgrywają tzw. dostosowania ilościowe – równowaga
makroekonomiczna ustalana jest powoli poprzez zmiany
zapasów i wielkości produkcji;

• przebieg krzywej globalnej podaży:

– „odwrócona litera L”,

22

– „odwrócona litera L”,
– horyzontalny fragment tej krzywej – krzywa AD może przecinać

krzywą AS przy różnym poziomie produkcji.

• równowaga na rynku towarów i usług może wystąpić gdy

Y

f

‹

Y

p

(bo nadmierna skłonność do oszczędzania prowadzi

do spadku C i są niedostateczne inwestycje);

• przy stabilnym poziomie cen i płac przedsiębiorcy są

gotowi dostarczyć dowolną ilość towarów i usług pod
warunkiem, że znajdzie się na nie odpowiedni popyt.

Model keynesowski – wnioski_2

• rola państwa

:

– konieczność interwencji państwa

zmierzającej do pobudzenia globalnego
popytu;

23

popytu;

– bardziej skuteczna jest polityka fiskalna

niż monetarna (patrz: model IS-LM)

„Nasz” model makroekonomiczny

P

LAS

AD

Krótki okres –
keynesowski

24

Y

Y

P

0

E

1

P

1

SAS

Długi okres –
neoklasyczny

Krzywa zagregowanej podaży

• Krótkookresowa krzywa zagregowanej

podaży (SAS) – ceny i płace nie są zupełnie
sztywne, więc krzywa SAS jest nachylona
dodatnio.

25

dodatnio.

– wzrost produkcji wywołuje w krótkim okresie

tylko niewielki wzrost cen.

• Długookresowa krzywa podaży (LAS)

ilustruje produkt potencjalny, niezależny od
przeciętnego poziomu cen.

Wstrząsy (szoki) makroekonomiczne

• Źródła niestabilności (wstrząsy/ szoki gospodarcze) –

przyczyny wywołujące wahania koniunkturalne (zmiany w
PKB, bezrobociu, inflacji):

– pozytywnie i negatywnie oddziałujące na gospodarkę;

• Popytowy szok makroekonomiczny – źródłem mogą być:

polityka gospodarcza państwa, zmiany podaży pieniądza,

26

polityka gospodarcza państwa, zmiany podaży pieniądza,
nagła zmiana nastrojów inwestorów lub gustów
konsumentów; wpływa na położenie krzywej AD.

• Podażowy szok makroekonomiczny - źródłem mogą być:

polityka państwa, klęski żywiołowe, zmiany cen surowców
(kryzys naftowy), wahania kosztów produkcji czy
przełomowe innowacje w zakresie technologii produkcji;
wpływa na położenie krzywej SAS i LAS.

Szoki popytowe

LAS

AD'

E

3

SAS'

AD

E

4

P

P

2

Szoki podażowe

P

LAS'

P

2

SAS

E

2

LAS

27

Y

Y

P

E

1

SAS

E

2

E

4

Y

1

Y

2

0

P

1

Y

Y

P

0

AD

E

1

SAS'

P

1

E

2

Y

P’

Kryzysy naftowe_1

• 1973-74 (czynnik polityczny: embargo OPEC na
dostawy ropy naftowej do USA i Europy Zach. – „broń
naftowa”),

• 1978-80 (rewolucja w Iranie),

• 1989-90 (inwazja Iraku na Kuwejt)

28

EFEKTY:

recesja i inflacja

-4,00%

-2,00%

0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

8,00%

1

9

7

0

1

9

7

1

1

9

7

2

1

9

7

3

1

9

7

4

1

9

7

5

1

9

7

6

1

9

7

7

1

9

7

8

1

9

7

9

1

9

8

0

1

9

8

1

1

9

8

2

1

9

8

3

1

9

8

4

1

9

8

5

1

9

8

6

1

9

8

7

1

9

8

8

1

9

8

9

1

9

9

0

1

9

9

1

1

9

9

2

1

9

9

3

1

9

9

4

1

9

9

5

1

9

9

6

1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

Tempo zmian PKB w USA,
rok poprzedni=100

Kryzysy naftowe_2

Wg modelu MFW, wzrost ceny baryłki ropy o 10$
powoduje spadek tempa światowego PKB o 3/5 punktu
procent. w roku następnym

- 2005 r. – 67$ za baryłkę, to wzrost o 30$ w okresie roku

- IV 2008r. – 110$ za baryłkę

29

- IV 2008r. – 110$ za baryłkę

Dlaczego nie ma
kryzysu naftowego?

Dlaczego nie ma kryzysu…? (1)

1. Wzrosty są duże, ale są

stopniowe – w 1979 r. cena
wzrosła dwukrotnie w okresie 6
m-cy, w 2005 – trwało to 18 m-
cy: podmioty się dostosowały

2. Relatywna cena ropy (w

30

2. Relatywna cena ropy (w

porównaniu do innych
dóbr, surowców) nie jest aż tak
wysoka

3. Współczesne gospodarki

bardziej opierają się na potędze
umysłu i mikrochipach niż
ropie

Dlaczego nie ma kryzysu…? (2)

4. Amerykanie konsumują ropy

relatywnie mniej niż w latach
70., tyle, że kraje rozwijające
konsumują aż nadto..

5. Wzrasta cena ropy, bo wzrasta

popyt (Chiny!), a nie z powodu

31

popyt (Chiny!), a nie z powodu
ograniczenia podaży

6. Nie tylko OPEC wydobywa ropę

7. Słaby USD

8. Alternatywne źródła energii

Opracowanie: The Economist

32

„Podsumowanie podsumowań”

• „Nasz” model:

– krótki okres: keynesowski

– długi okres: neoklasyczny

• Porównania modeli z/w na:

33

– założenia: podmiot gospodarczy, mechanizm rynkowy

– poziom równowagi makroekonomicznej

– źródła niestabilności gospodarki

– interwencja państwa w gospodarce

• Inne założenia → inne wnioski i rekomendacje…

Pytania…?

dr Katarzyna Szarzec

34