„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Witold Zwolski

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
522[01].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Ewa Urbańska-Sobczak
mgr Teresa Dżugaj


Opracowanie redakcyjne:
inż. Witold Zwolski



Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 522[01].O1.01
„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy”, zawartego w programie
nauczania dla zawodu sprzedawca.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Materiał nauczania

6

4.1. Prawna ochrona pracy. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
4.1.1. Materiał nauczania
4.1.2. Pytania sprawdzające
4.1.3. Ćwiczenia
4.1.4. Sprawdzian postępów

6
6
9

10
11

4.2. Czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy. Środki ochrony

indywidualnej
4.2.1. Materiał nauczania
4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

12
12
15
16
17

4.3. Zagrożenia pożarem. Zasady ochrony przeciwpożarowej

4.3.1. Materiał nauczania
4.3.2. Pytania sprawdzające
4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów

18
18
21
22
23

4.4. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz

udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia
4.4.1. Materiał nauczania
4.4.2. Pytania sprawdzające
4.4.3. Ćwiczenia
4.4.4. Sprawdzian postępów

24
24
27
27
28

4.5. Wymagania ergonomii w środowisku pracy sprzedawcy

4.5.1. Materiał nauczania
4.5.2. Pytania sprawdzające
4.5.3. Ćwiczenia
4.5.4. Sprawdzian postępów

29
29
31
31
32

4.6. Zasady ochrony środowiska

4.6.1. Materiał nauczania
4.6.2. Pytania sprawdzające
4.6.3. Ćwiczenia
4.6.4. Sprawdzian postępów

33
33
34
34
35

5. Sprawdzian osiągnięć

36

6. Literatura

41

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o prawach i obowiązkach

pracodawcy i pracownika, bezpieczeństwie, higienie, ochronie przeciwpożarowej i ochronie
ś

rodowiska, środkach ochrony indywidualnej, czynnikach szkodliwych w środowisku pracy,

zasadach kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz wymaganiach
ergonomii w środowisku pracy sprzedawcy.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych

522[01].O1

Podstawy działalności usługowej

522[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

522[01].O1.02

Przygotowanie do zatrudnienia

522[01].O1.03

Nawiązywanie kontaktów międzyludzkich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−−−−

posługiwać się bezpiecznie podstawowymi narzędziami, przyrządami i urządzeniami
stosowanymi w środowisku życia ucznia,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,

−−−−

oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu,

−−−−

rozpoznawać podstawowe akty prawne,

−−−−

uczestniczyć w dyskusji i prezentacji,

−−−−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,

−

określić prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

zorganizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej w zależności od
rodzaju wykonywanych prac,

−

rozpoznać źródła i czynniki szkodliwe w środowisku pracy,

−

zabezpieczyć się przed czynnikami szkodliwymi w pracy,

−

podjąć działania w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją
przeciwpożarową,

−

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,

−

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom zdrowia i życia w miejscu pracy,

−

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia
i życia,

−

zastosować zasady ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy. Prawa i obowiązki pracodawcy

i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Źródła prawa pracy. Podstawowe zasady prawa pracy

Najważniejszym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy uchwalony przez Sejm ustawą

z dnia 26 czerwca 1974 r., wielokrotnie nowelizowany (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 21,
poz. 94 z późn. zm.). Kodeks pracy normuje podstawowe dziedziny stosunków stanowiących
przedmiot prawa pracy, a mianowicie sferę stosunków pracy.

Art. 1 k.p. stwierdza, iż kodeks „określa prawa i obowiązki pracowników

i pracodawców”. Całość tych praw i obowiązków składa się na treść stosunku pracy.

Kodeks reguluje w miarę wyczerpująco problematykę umowy o pracę (m.in. nawiązanie,

rozwiązanie, wygaśnięcie umowy o pracę, wynagrodzenie za pracę, czas pracy, urlopy,
odpowiedzialność materialną i porządkową), a ponadto ustala hierarchię źródeł prawa pracy.
Zgodnie z art. 9 k.p. „ilekroć w kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to
przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określających
prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych
pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów
określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy”.

Szczególne miejsce wśród źródeł prawa pracy zajmują układy zbiorowe pracy, które

w odróżnieniu od innych źródeł prawa, kształtowanych jednostronnie przez odpowiednie
organy państwa, są źródłami prawa kształtowanymi wolą stron stosunku pracy, a więc przez
pracowników reprezentowanych przez związki zawodowe i pracodawców.

Innym, ważnym źródłem prawa pracy o charakterze wewnątrzzakładowym jest regulamin

pracy, który ustala – według ustawowego określenia „organizację i porządek pracy w procesie
pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników (art. 104 § 1 k.p.),
jak również zawiera informacje dotyczące obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy i przeciwpożarowych oraz informacje o karach stosowanych z tytułu odpowiedzialności
porządkowej pracowników.

Zasady prawa pracy

Powszechnie przyjmuje się, że zasady prawa, to normy prawne o fundamentalnym

znaczeniu dla określonej gałęzi prawa, wyróżnione spośród całości norm prawnych, według
określonych kryteriów nadrzędności jednych norm nad drugimi. Zasady prawa pracy od
innych norm różnią się większą ogólnikowością i tym, że mają znaczenie podstawowe
w systemie prawa pracy, dlatego też twórcy kodeksu pracy zamieścili je na początku,
w rozdziale

II

działu

pierwszego

pod

nazwą

„Podstawowe

zasady

prawa

pracy”

(art.

10–18

k.p.).

Normy zamieszczone w tym rozdziale określają najważniejsze, kluczowe prawa pracownika
i obowiązki pracodawcy. W ramach katalogu podstawowych zasad prawa pracy wyróżniamy
następujące zasady:

−

wolności pracy,

−

swobody nawiązania stosunku pracy,

−

ochrony dóbr osobistych pracownika,

−

równości prawa pracowników,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

−

zakazu dyskryminacji w stosunku pracy,

−

odpłatności za pracę,

−

prawa do wypoczynku,

−

prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

−

zaspokojenia potrzeb socjalno-bytowych pracowników,

−

ułatwiania podnoszenia kwalifikacji pracowników.

Prawna ochrona pracy

Ochrona pracy w znaczeniu prawnym jest to ogół norm prawnych ustanowionych w celu

zabezpieczenia pracowników przed utratą życia w związku z pracą oraz wyłączenie bądź
zmniejszenie niekorzystnego wpływu pracy na jego zdrowie zarówno fizyczne, jak
i psychiczne.

W zakresie tego pojęcia wchodzą normy zawarte w przepisach określających:

1)

wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach,

2)

skutki niedopełnienia tych wymagań,

3)

organizacje i tryb postępowania organów nadzoru nad warunkami pracy (organów
inspekcji pracy).
Pojęcie ochrony pracy obejmuje również postępowanie zgodne z tzw. zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy. Są to reguły oparte na doświadczeniu życiowym
udzielającego człowiekowi wskazań, jak unikać niebezpieczeństw w konkretnych sytuacjach.

Ze względu na zakres regulacji prawnych możemy rozróżnić:

1)

powszechną ochronę pracy dotyczącą ogółu pracowników. Regulacje dotyczące tej
ochrony zawarte są w dziale dziesiątym kodeksu pracy, zatytułowanym „Bezpieczeństwo
i higiena pracy” (art. 207–237) oraz normy prawne zawarte w rozporządzeniu
wykonawczym do tych przepisów,

2)

szczególną ochronę pracy odnoszącą się do pracowników młodocianych i kobiet.
Szczególna ochrona pracy wspomnianych grup opiera się na przepisach zawartych
w dziale

ósmym

kodeksu

pracy

–

„Uprawnienia

pracowników

związane

z rodzicielstwem” (art. 176–189) oraz w dziale dziewiątym tegoż kodeksu
zatytułowanym „Zatrudnienie młodocianych” (art. 190–206).

Podstawowe obowiązki pracodawcy

Obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

nałożył na pracodawców art. 66 Konstytucji RP z 1997 r.

Podstawową powinnością pracodawcy jest ochrona życia i zdrowia pracowników, co

kodeks najczęściej określa jako zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy. Realizacja tego
obowiązku następuje poprzez zapewnienie przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, co dotyczy w szczególności:
1)

organizowania pracy,

2)

dbania o techniczne środki zabezpieczenia bezpieczeństwa i higieny pracy,

3)

egzekwowania znajomości i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przez
pracowników.
W celu zapoznania pracowników z dotyczącymi ich obowiązkami z zakresu

bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej, kodeks zobowiązał pracodawcę
do umieszczenia ich wykazu w regulaminie pracy (art. 104 §1 pkt 8).

Oprócz ogólnego obowiązku ochrony życia i zdrowia pracowników kodeks pracy

i przepisy wykonawcze, zwłaszcza rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26
września 1997 r. o ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r.
Nr

168, poz. 1647) ustanawiają szereg szczególnych obowiązków z tego zakresu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Prawa i obowiązki pracowników w zakresie ochrony pracy

Jeżeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy,

pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy zagrażającej bezpośrednio jego
ż

yciu i zdrowiu lub życiu i zdrowiu innych osób, zawiadamiając o tym niezwłocznie

przełożonego (art. 210 k.p.). W razie zagrożenia pracownik ma także prawo oddalić się
z miejsca pracy. Za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy, pracownik zachowuje
prawo do wynagrodzenia.

W przypadku wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej

(wykaz takich prac zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja
1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej –
Dz. U. Nr 62, poz. 287), pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy, jeżeli jego
stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy.

Każdy pracownik jest nie tylko uprawniony do ochrony życia i zdrowia w procesie pracy,

lecz również zobowiązany do przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy.

Zakres obowiązków pracownika określony został w art. 211 k.p. Zgodnie z tym

przepisem pracownik jest obowiązany w szczególności:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Profilaktyczna ochrona zdrowia

Osobna część przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczy profilaktycznej ochrony

zdrowia. Zgodnie z nimi pracownik powinien być poddany wstępnym i okresowym badaniom
lekarskim, a dodatkowo także niekiedy badaniom kontrolnym (w razie niezdolności do pracy
trwającej dłużej niż 30 dni). Wszystkie te badania są odbywane na koszt pracodawcy. Badania
okresowe i kontrolne powinny być w miarę możliwości przeprowadzone w godzinach pracy
z

zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Ponadto pracodawca powinien stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym

i

innym chorobom związanym z pracą. W razie stwierdzenia objawów takiej choroby

powinien on przenieść pracownika do innej pracy, wypłacając mu dodatek wyrównawczy
przez okres sześciu miesięcy. Dotyczy to także pracownika, który stał się niezdolny do
wykonywania

dotychczasowej pracy wskutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy

i nie nabył prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Ponadto pracodawca obowiązany jest:

−

informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

−

stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym
z wykonywaną pracą.

Szkolenia pracowników

Pracodawca obowiązany jest do szkolenia pracowników. Przepisy w tym zakresie zawarte

są w rozdziale VIII działu X kodeksu pracy zatytułowanym „Szkolenia”. Zgodnie z nimi:

−

Pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:

−

szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktażem ogólnym, prowadzone przez pracowników
służby bhp lub pracodawcę albo osobę wyznaczoną i dotyczące zaznajomienia
z przepisami – dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników oraz studentów
odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych – w wymiarze 3 h,

−

szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym,
prowadzone przez osobę kierującą pracownikami, wyznaczoną przez pracodawcę,
posiadającą odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia
instruktażu i dotyczące zagrożeń na konkretnych stanowiskach pracy oraz sposobów
ochrony przed zagrożeniami i metodami bezpieczeństwa na tym stanowisku dla
pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, pracowników przenoszonych
na te stanowiska, uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu i studentów
odbywających praktyki – w wymiarze minimum 8 h,

−

szkolenie okresowe (doskonalenie) obejmujące aktualizację i ugruntowanie wiadomości
i umiejętności w dziedzinie bhp, dla osób objętych szkoleniem podstawowym w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej
niż raz na 3 lata (przy pracach niebezpiecznych – co 1 rok) oraz dla pozostałych osób –
nie rzadziej niż raz na 6 lat.
Szkolenia te mogą być prowadzone w formie: instruktażu, seminarium, kursu lub

samokształcenia kierowanego. Szkolenie wstępne przeprowadza się według programów
opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz podstawowe źródło wiedzy z zakresu prawa pracy?

2.

Jakie znasz najważniejsze zasady prawa pracy?

3.

Jakie obowiązki ma pracownik według ustaleń Kodeksu Pracy?

4.

Jakie są obowiązki pracodawcy?

5.

Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

6.

Kto ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy
i kto ma chronić zdrowie i życie pracowników?

7.

Jakie znasz rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

8.

Kto ma obowiązek, w świetle obowiązujących przepisów, przeszkolić pracowników
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

9.

Jakiego rodzaju mogą być szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do przedstawionego w tabeli zestawienia obowiązków pracodawcy dopisz obowiązki

pracownika.

Pracodawca jest obowiązany

Pracownik jest obowiązany

Organizować

pracę

w

sposób

zapewniający

bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej
oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem.

Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem
go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń
w tym zakresie

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w Kodeksie Pracy przepisy dotyczące obowiązków pracownika i pracodawcy,

2)

przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika,

3)

dokonać porównania obowiązków pracodawcy i pracownika,

4)

wpisać do tabeli właściwe określenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z rozdziałem 6,

−

Kodeks Pracy.

Ćwiczenie 2

Razem z kolegą/koleżanką opracuj regulamin dla pracownika na podstawie Kodeksu

Pracy art. 108 dotyczącego odpowiedzialności porządkowej pracowników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować zapisy w Kodeksie Pracy dotyczące odpowiedzialności porządkowej
pracownika,

2)

wybrać informacje potrzebne do opracowania regulaminu,

3)

opracować regulamin,

4)

zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z rozdziałem 6,

−

Kodeks Pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić źródła prawa pracy obowiązujące w Polsce?

2)

określić podstawowe zasady prawa pracy?

3)

scharakteryzować obowiązki pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa

i higieny pracy?

4)

określić jakie podstawowe obowiązki ma pracodawca w dziedzinie

bezpieczeństwa i higieny pracy?

5)

określić rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?

6)

określić jak ma przebiegać szkolenie pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2. Czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy. Środki

ochrony indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

Niebezpiecznymi czynnikami w środowisku pracy nazywamy czynniki, które mogą

spowodować utratę zdrowia lub życia człowieka w przypadku kolizyjnego zetknięcia się
z nimi.

Do czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy zaliczamy: czynniki

biologiczne, chemiczne, fizyczne i psychofizyczne.
1.

Czynniki biologiczne to: zwierzęta hodowlane, choroby wywoływane przez bakterie
i wirusy (gruźlica, salmonelloza, czerwonka, borelioza, wścieklizna), choroby inwazyjne,
choroby pasożytnicze wywołane przez pierwotniaki, nicienie, tasiemce, grzyby.
Organizmy żywe (zwierzęta hodowlane, drobnoustroje), produkty ich przemiany materii,
martwe szczątki roślinne i zwierzęce występujące w środowisku pracy mogą być
przyczyną wypadku, spowodować pogorszenie stanu zdrowia pracownika, a także
choroby zawodowe.

2.

Czynniki chemiczne to czynniki niebezpieczne powodujące urazy i czynniki szkodliwe,
które prowadzą lub mogą prowadzić do schorzenia. W zależności od rodzaju działania na
organizm człowieka czynniki chemiczne mogą być: toksyczne, drażniące, uczulające,
rakotwórcze. Czynniki chemiczne mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, skórę
i błony śluzowe oraz przewód pokarmowy.
Zagrożenie ze strony czynników chemicznych w środowisku pracy stanowi jeden
z najistotniejszych problemów w wielu zakładach pracy. Czynniki chemiczne, na których
działanie narażeni są pracownicy, dzieli się na trzy grupy: aerozole, pyły oraz gazy.
Negatywne oddziaływanie szkodliwych czynników chemicznych na człowieka
w środowisku pracy objawia się przede wszystkim:
–

zwiększeniem poziomu zmęczenia fizycznego i psychicznego,

–

podrażnieniem i stanem zapalnym dróg oddechowych,

–

zwiększeniem zagrożenia wypadkowego przy pracy,

–

chorobami nowotworowymi [1, s. 89–90].

3.

Do grupy czynników fizycznych środowiska pracy zalicza się: mikroklimat, hałas,
drgania i oświetlenie.

Mikroklimat to zespół cech powietrza w pomieszczeniach pracy i na stanowiskach

pracy, na który składają się: temperatura powietrza (temperatura wokół ciała ludzkiego),
wilgotność powietrza (ilość pary wodnej zawartej w powietrzu), ruch powietrza
(prędkość przepływu powietrza), ciśnienie powietrza oraz promieniowanie cieplne.

Hałas to każdy dźwięk, który może spowodować utratę słuchu lub może być

szkodliwy dla zdrowia, lub niebezpieczny z innych względów. Hałas jest to dźwięk
zakłócający komfort, nieprzyjemny i niepożądany, który działa na narządy słuchu oraz
inne narządy człowieka.

Drgania mechaniczne to zespół zjawisk występujących na stanowiskach pracy, które

polegają na przekazywaniu energii ze źródła drgań do organizmu człowieka poprzez
określone części ciała w czasie wykonywania czynności zawodowych. Drgania, na które
narażeni mogą być pracownicy w środowisku pracy, dzieli się z uwagi na czas ich trwania
na wstrząsy oraz drgania ciągłe. Natomiast ze względu na sposób oddziaływania na
organizm człowieka, dzieli się je na drgania: o działaniu ogólnym oraz miejscowe,
działające na organizm człowieka przez kończyny górne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Oświetlenie jest to efekt padania światła na dany obiekt. Wyróżniamy dwa rodzaje

oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy: naturalne (słoneczne) oraz sztuczne
(ze sztucznych źródeł światła).

Nieodpowiednie

parametry

poszczególnych

czynników

fizycznych

w pomieszczeniach pracy wpływają niekorzystnie na organizm człowieka. Wysoka
temperatura powietrza powoduje wzrost temperatury ciała, przyspieszoną akcję serca,
senność, odwodnienie, poparzenie, udar cieplny, zmniejszenie wydajności pracy, wzrost
liczby pomyłek i błędów oraz zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku przy
pracy.

Wysoka wilgotność powietrza może spowodować spadek poziomu koncentracji

pracownika, natomiast zbyt niska wilgotność powietrza powoduje wysychanie śluzówek.
Praca w pomieszczeniach, w których ma miejsce szybki ruch powietrza, może
powodować bóle mięśni. Niewłaściwe oświetlenie miejsca pracy powoduje zmęczenie
oczu, bóle głowy, zmiany w systemie nerwowym, ogólne zmęczenie fizyczne,
psychiczne, obniżenie wydajności i jakości pracy. Hałas w środowisku pracy powoduje
wydłużenie czasu reakcji wzrokowej, spadek sprawności narządów słuchu, zaburzenie
układu krążenia, obniżenie wydajności pracy, wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia
wypadku przy pracy, a także możliwość nieodwracalnego uszkodzenia narządu słuchu
[1, 87–89].

4.

Czynniki psychofizyczne to obciążenie fizyczne, statyczne i dynamiczne oraz obciążenie
nerwowo-psychiczne. Czynniki psychofizyczne nazywane są również czynnikami
uciążliwymi, gdyż powodują zmęczenie, które często prowadzi do wyraźnego spadku
wydajności pracy. Mogą być też przyczyną wypadków przy pracy, a nawet chorób
zawodowych.
Zagrożenia występujące w procesach pracy są zwiększane przy pracach szczególnie

niebezpiecznych. Prace szczególnie niebezpieczne to takie prace, przy wykonywaniu, których
występuje zwiększone zagrożenie życia lub zdrowia pracownika, albo prace wykonywane
w trudnych warunkach, uznane przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne.

Pracodawca ustala i aktualizuje wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, występujących

w zakładach pracy. Prace te powinny mieć zapewniony bezpośredni nadzór, odpowiednie
ś

rodki zabezpieczające i instruktaż pracowników.

Do prac szczególnie niebezpiecznych należą:

−

prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych,

−

prace na wysokości,

−

prace budowlane, rozbiórkowe, remontowe,

−

prace w zbiornikach, kanałach i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych.
Prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych obejmują zadania wykonywane

z substancjami i preparatami chemicznymi jak też materiałami, półfabrykatami i wyrobami
gotowymi o właściwościach fizycznych, chemicznych biologicznych zagrażających zdrowiu
i bezpieczeństwu pracowników. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników
o zwiększonym ryzyku i sposobie bezpiecznego ich stosowania oraz postępowania z nimi
w sytuacjach awaryjnych. Materiały niebezpieczne należy przechowywać w opakowaniach
i miejscach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych. W czasie transportu,
składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych należy stosować odpowiednie środki
ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz przestrzegać przepisów w tym zakresie.

Prace na wysokości są wykonywane na wysokości, co najmniej 1 m nad poziomem ziemi

lub podłogi, z wyjątkiem przypadków, gdy powierzchnia, na której pracują robotnicy, jest
osłonięta ze wszystkich stron do wysokości, co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub
wyposażona w inne stałe konstrukcje chroniące. Prace na wysokości prowadzone niezgodnie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

z przepisami bezpieczeństwa pracy są przyczyną wypadków, z których najczęstszymi są
upadki z wysokości oraz upadki do zagłębień.

Prace w zbiornikach, kanałach i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych,

mogą być wykonywane jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie
ustalonym przez pracodawcę. Prace te muszą mieć zapewniony stały nadzór i być tak
przygotowane organizacyjnie oraz technicznie, aby zapewniały bezpieczeństwo pracownikom
podczas wykonywania pracy. Szczegółowe wymagania są ustalone w przepisach.

Środki ochrony indywidualnej

Ś

rodki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia

bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń,
które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony

indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania
się tymi środkami (art. 237 Kodeksu Pracy).

Ś

rodki ochrony indywidualnej powinny:

−−−−

być dobrane odpowiednio do istniejącego zagrożenia,

−−−−

uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy,

−−−−

uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika,

−−−−

być przeznaczone do osobistego użytku.
Ś

rodki ochrony indywidualnej muszą posiadać certyfikat znaku bezpieczeństwa.

Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca środków ochrony indywidualnej jest
obowiązany wydać deklarację zgodności tych wyrobów z normami oraz wymaganiami
określonymi właściwymi przepisami. Środki ochrony indywidualnej stanowią własność
pracodawcy.

Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej

Według Polskiej Normy PN-Z-08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod

względem ich ogólnego przeznaczenia na dziewięć grup oznaczonych odpowiednimi
symbolami:
U – odzież ochronną (płaszcze, kurtki, fartuchy, kamizelki, bluzy, czapki, berety, chustki),
N – środki ochrony kończyn dolnych (buty, trzewiki, getry),
R – środki ochrony kończyn górnych (rękawice, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni),
G – środki ochrony głowy (hełmy ochronne),
T – środki ochrony oczu i twarzy (okulary, gogle, tarcze ochronne, osłony twarzy),
S – środki ochrony słuchu (wkładki i nauszniki przeciwhałasowe, hełmy),
D – środki ochrony układu oddechowego (półmaski, maski),
W – sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości (szelki bezpieczeństwa, linki,

amortyzatory),

C lub I – sprzęt izolujący cały organizm.

Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, również

odzież i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm.

W zależności od rodzaju czynnika szkodliwego stosuje się różne grupy środków ochrony

indywidualnej.

Odzież ochronna – odzież, która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni

pracownika przed jednym lub wieloma zagrożeniami.

Ś

rodki ochrony kończyn dolnych – obuwie ochronne – produkowane jest w szerokim

asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń
jednocześnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Sprzęt ochrony głowy – przemysłowy hełm ochronny stanowi podstawowe

zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym
zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz
uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy.

Sprzęt ochrony twarzy i oczu – dowolna postać środka ochrony indywidualnej

osłaniającego oczy wraz z ich najbliższym otoczeniem oraz twarz lub jego część. Ze względu
na konstrukcję można wyróżnić:

−

okulary ochronne,

−

gogle ochronne,

−

osłony twarzy,

−

przyłbice spawalnicze,

−

tarcze spawalnicze.
Sprzęt ochrony układu oddechowego – sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza

do strefy oddychania. Należy wyróżnić dwie podstawowe grupy zagrożeń dla układu
oddechowego:

−

zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek,
gazów, par),

−

niedobór tlenu (zawartość poniżej 17%).
Sprzęt ochrony układu oddechowego można podzielić na dwie grupy:

−

sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza): maski, półmaski, hełmy
powietrzne,

−

sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła wolnego
od zanieczyszczeń).
Sprzęt ochrony słuchu – ochraniacze słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem

ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości – pracownicy pracujący na stanowiskach

zagrożonych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe,
powinni być wyposażeni w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co zaliczamy do czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy?

2.

Jakie są biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku
pracy?

3.

Czym przejawia się negatywne oddziaływanie szkodliwych czynników chemicznych na
człowieka w środowisku pracy?

4.

Jakie są fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy?

5.

Jaki wpływ na organizm człowieka mają nieodpowiednie parametry poszczególnych
czynników fizycznych?

6.

Jakie prace należą do szczególnie niebezpiecznych?

7.

Jak należy przechowywać materiały niebezpieczne?

8.

Co to są środki ochrony indywidualnej?

9.

Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?

10.

Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?

11.

Co to są środki ochrony kończyn dolnych?

12.

Jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?

13.

Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2.2. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli objawy chorobowe wywoływane przez pyły,

ś

rodki chemiczne i biologiczne.

Czynniki

Objawy chorobowe

Pyły

Ś

rodki chemiczne

Ś

rodki biologiczne

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować objawy chorobowe powodowane przez działanie pyłów, środków
chemicznych i biologicznych,

2)

zakwalifikować wymienione objawy chorobowe do odpowiednich czynników,

3)

zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

Ćwiczenie 2

Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli wymienione poniżej czynniki uciążliwe,

szkodliwe i niebezpieczne występujące w środowisku pracy:

hałas, zwierzęta hodowlane, obciążenia emocjonalne, czynniki rakotwórcze, choroby

pasożytnicze, pyły, bakterie i wirusy, czynniki toksyczne, promieniowanie, czynniki
uczulające, czynniki drażniące.

Czynniki

Rodzaj czynnika

Biologiczne

Chemiczne

Fizyczne

Psychofizyczne

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować czynniki mające wpływ na pracę,

2)

zakwalifikować wymienione czynniki do odpowiednich kategorii,

3)

zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj przykładowe stanowisko pracy i sporządź wykaz czynników szkodliwych,

uciążliwych i niebezpiecznych, które mogą wystąpić przy pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych,

2)

wybrać czynniki, które występują na wybranym stanowisku pracy,

3)

sporządzić notatkę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

przepisy dotyczące występowania czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych,

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać, jakie zagrożenia stwarzają dla organizmu człowieka pyły, środki
chemiczne i biologiczne?

2)

określić czynniki szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy?

3)

rozpoznać, czym przejawia się negatywne oddziaływanie szkodliwych
czynników chemicznych na człowieka w środowisku pracy?

4)

określić biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

5)

określić fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące
w środowisku pracy?

6)

scharakteryzować,

jaki

wpływ

na

organizm

człowieka

mają

nieodpowiednie parametry poszczególnych czynników fizycznych?

7)

scharakteryzować sposób przechowywania materiałów niebezpiecznych
dla człowieka i otoczenia?

8)

rozpoznać

wybrane

znaki

i

symbole

oznaczające

kategorie

bezpieczeństwa?

9)

określić typowe objawy zatruć pyłami, środkami chemicznymi
i biologicznymi?

10)

podać definicję środków ochrony indywidualnej?

11)

określić

wymagania,

jakie

powinny

spełniać

ś

rodki

ochrony

indywidualnej?

12)

wskazać, na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?

13)

rozpoznać środki ochrony kończyn dolnych?

14)

określić zadania, jakie spełnia sprzęt ochrony głowy?

15)

wskazać, co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.3. Zagrożenia pożarem. Zasady ochrony przeciwpożarowej

4.3.1. Materiał nauczania

Ochrona zdrowia i życia ludzkiego oraz dóbr materialnych przed pożarami jest

obowiązkiem każdego obywatela.

Zapewnienie ochrony przeciwpożarowej w zakładach pracy należy do obowiązków

kierowników tych zakładów, a w szczególności:

−

zapewnienie warunków ochrony przeciwpożarowej w zakresie bezpieczeństwa osób
i ochrony mienia,

−

zapewnienie przestrzegania przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych
i technologicznych oraz zapobieganie wszelkim zagrożeniom w tym zakresie,

−

ustalenie wymagań przeciwpożarowych w dokumentacji technicznej, technologicznej
i remontowej, w szczególności przez określenie: charakterystyki zagrożenia pożarowego
występującego w procesach technologicznych, instalacjach i urządzeniach w czasie
ruchu, obsługi i remontów, sposobów usuwania zagrożenia pożarowego oraz
postępowania w razie pożaru,

−

zaopatrzenie zakładów w urządzenia przeciwpożarowe,

−

zaznajomienie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi oraz zapewnienie nadzoru
nad ich przestrzeganiem.
Zagrożeniem pożarowym nazywa się wszystkie czynniki i okoliczności, które stwarzają

sprzyjające warunki do powstania pożaru i jego rozprzestrzenienia się, a także tworzenia się
gazów i dymów trujących, zagrażających życiu ludzi i zwierząt.

Przyczyny powstawania pożarów

Pożary stanowią jedną z najgroźniejszych klęsk żywiołowych. Do najczęściej

występujących przyczyn pożarów zaliczamy:
1)

wady, uszkodzenia i niewłaściwe użytkowanie instalacji elektrycznych,

2)

duże nagromadzenie materiałów łatwopalnych,

3)

występowanie procesu samonagrzewania się materiałów,

4)

wadliwe działanie mechanizmów,

5)

brak porządku i czystości,

6)

nieostrożność osób,

7)

samozapalenie,

8)

wyładowania atmosferyczne podczas burz,

9)

podpalenie umyślne.

Tabela 1. Grupy pożarów [opracowanie własne]

Grupa

pożaru

Rodzaj palącego się materiału i sposób jego spalania

A

Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu, których, obok
innych zjawisk, powstaje zjawisko żarzenia. Na przykład: drewno, papier,
węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny.

B

Pożary cieczy palnych i substancji topiących się wskutek ciepła
wytwarzającego się przy pożarze. Na przykład: benzyna, alkohole, aceton,
eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, smoła, naftalen.

C

Pożary gazów: metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski.

D

Pożary metali: magnez, sód, uran.

E

Pożary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zapobieganie pożarom

Ochrona przeciwpożarowa polega głownie na zapobieganiu pożarom i ich

rozprzestrzenianiu się oraz na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia,
zdrowia i mienia lub środowiska przed pożarem. Znane są dwa sposoby walki z pożarami:
1.

Obrona bierna (profilaktyka), czyli zapobieganie powstawaniu pożarów, to:

−

przestrzeganie

zakazu

używania

otwartego

ognia

i

palenie

tytoniu

w pomieszczeniach zagrożonych,

−

utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w należytym stanie,

−

przechowywanie materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
warunkach,

−

zapewnienie ochrony odgromowej,

−

przeszkolenia pracowników,

−

opracowanie instrukcji ochrony przeciwpożarowej i zapoznanie z nimi
zainteresowanych osób,

−

wyposażenie obiektów w sprzęt gaśniczy.

2.

Obrona czynna, stosowana wówczas, gdy walczymy już z powstałym pożarem. Polega
na:

−

wykorzystywaniu urządzeń i środków gaśniczych,

−

skutecznym alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych
i telefonu,

−

ewakuacji ludzi,

−

dojazdu wozów strażackich i dostępu do hydrantów.

Tabela 2. Wybrane znaki ochrony przeciwpożarowej [opracowanie własne]

Hydrant wewnętrzny

Gaśnica

Kierunek do miejsca rozmieszczenia sprzętu

pożarniczego lub urządzenia ostrzegającego

Zestaw sprzętu pożarowego

Drabina pożarowa

Zasady postępowania w przypadku pożaru:

−

należy zachować spokój,

−

natychmiast zgłosić pożar, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach pożaru,

−

ostrzec innych pracowników przed pożarem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne,

−

natychmiast opuścić obszary zagrożone zgodnie z planem ewakuacji,

−

nie używać wind,

−

należy poruszać się w pozycji jak najbliżej podłogi,

−

działać zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

ratowanie życia ludzi ma pierwszeństwo przed gaszeniem pożaru,

−

nie narażając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-
gaśniczych aż do czasu przybycia straży pożarnej.

Zasady postępowania w czasie gaszenia pożaru:

−

odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności, zamknąć zawory gazowe, zamknąć okna
i drzwi, wyłączyć instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne,

−

gaśnicę uruchamiać dopiero przy źródle pożaru,

−

ustawić się tyłem do kierunku wiatru,

−

zachować ostrożność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,

−

gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu do
tyłu,

−

nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko pożaru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),

−

gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania.

Zagrożenia powstające podczas pożaru:

−

brak tlenu,

−

wysoka temperatura,

−

gęsty dym utrudniający widoczność,

−

ż

rące, drażniące i trujące gazy lub pary (dwutlenek węgla, tlenek węgla, amoniak,

wodorotlenek, żrące lub powodujące korozję pary kwasów, powstające w czasie spalania
tworzyw sztucznych).

Sprzęt oraz środki gaśnicze

Podręcznym sprzętem gaśniczym nazywa się przenośny sprzęt gaśniczy uruchamiany

ręcznie, służący do zwalczania pożaru w zarodku. Najprostszym sprzętem jest wiadro i łopata,
a najprostszymi środkami – woda i piasek. Sprzęt ten nie zawsze jednak wystarcza i dlatego
powinny być w pogotowiu lepsze, bardziej skuteczne środki gaśnicze, do których zaliczamy:
hydranty, hydronetki i gaśnice.

Hydranty służą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Instaluje się je

w miejscach łatwo dostępnych: na korytarzach, klatkach schodowych, przy wyjściu
z budynku. Hydranty najczęściej są zasilane wodą o wysokim ciśnieniu, takim, aby pożar
można gasić bezpośrednio po podłączeniu węża do hydrantu.

Hydronetki dzieli się na wodne i pianowe. Wodne służą do gaszenia takich materiałów

jak: drewno, papier, słoma, tkaniny, natomiast pianowe stosuje się najczęściej do gaszenia
cieczy palnych. Użycie hydronetki wodnej nie wymaga specjalnych umiejętności: strumień
wody należy skierować w miejsce ognia, gasząc od góry do dołu od strony zewnętrznej ku
ś

rodkowi. Użycie hydronetki pianowej wymaga wlania do zbiornika jednego słoika środka

pianotwórczego i wymieszania roztworu. Strumień kieruje się w miejsce ognia, pokrywając

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

paląca się płaszczyznę od strony zewnętrznej w kierunku do środka. Przy gaszeniu cieczy
palnych w zbiornikach strumień piany kieruje się na wewnętrzną ścianę zbiornika, tak, aby
piana spływała po ścianie na powierzchnię cieczy.

Gaśnice do gaszenia pożarów dzieli się na: przenośne – wodne, pianowe, proszkowe

i śniegowe oraz agregaty: pianowy i proszkowy.

Tabela 3. Oznaczenie i możliwości wykorzystania gaśnic [opracowanie własne]

Rodzaje gaśnic

Oznaczenie

Wykorzystanie do

gaszenia

Zastrzeżenia

gaśnice pianowe
gaśnice płynowe
gaśnice proszkowe ABC

A

ciał stałych pochodzenia
organicznego (drewno,
papier, węgiel)

wyłącznie do urządzeń nie
znajdujących się pod
napięciem

gaśnice proszkowe ABC
gaśnice proszkowe BC
gaśnice śniegowe

B

cieczy palnych
i substancji topiących się
pod wpływem ciepła
(benzyna, oleje, smoła)

gaśnice proszkowe ABC
gaśnice proszkowe BC

C

gazów (acetylen, metan,
wodór, propan)

gaśnice

proszkowe

z proszkiem gaszącym
metal

D

metali lekkich
(aluminium, sód, potas,
magnez)

gaśnice śniegowe
gaśnice proszkowe

E

pożarów grupy ABC
i pojazdów
samochodowych

w obrębie urządzeń
elektrycznych pod
napięciem

Za nieprzestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa przeciwpożarowego, każdy

pracownik jest odpowiedzialny osobiście. Sankcje karne są przewidziane zarówno ustawą
o ochronie przeciwpożarowej, Kodeksem Wykroczeń oraz Kodeksem Karnym.

Odpowiedzialność karna przewidziana Kodeksem Wykroczeń i Kodeksem Karnym

przewiduje kary aresztu lub grzywny między innymi za:

−

nieostrożne obchodzenie się z ogniem,

−

eksploatowanie w sposób niewłaściwy urządzeń energetycznych lub pozostawianie ich
w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar.
Odpowiedzialność służbowa wynika z ogólnych postanowień prawa pracy, według

których zakład w razie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych może rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.

Odpowiedzialność cywilna przewiduje naprawienie szkody. Dochodzenie roszczeń

odszkodowawczych odbywa się w postępowaniu sądowym. Zastosowanie sankcji karnych
może nastąpić nie tylko w wyniku zaistniałej szkody lub pożaru, lecz również w wyniku
stwierdzonego dopuszczenia do stanu, jaki sprzyja lub umożliwia powstanie pożaru, na
przykład pozostawienie urządzenia grzewczego w miejscu i warunkach sprzyjających
zapaleniu się obiektu.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są obowiązki kierowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej w zakładzie
pracy?

2.

Jakie można wskazać najczęściej spotykane przyczyny powstawania pożarów?

3.

Jakie znasz grupy pożarów i rodzaje materiałów do nich zaliczane?

4.

Jakie są zasady zapobiegania pożarom?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.

Jakie są zasady postępowania w przypadku pożaru?

6.

Na czym polega obrona bierna i czynna ochrony przeciwpożarowej?

7.

Jakie czynności należy wykonywać w czasie zwalczania pożaru?

8.

Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?

9.

Jakie są rodzaje gaśnic?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj symulację polegającą na zastosowaniu podręcznego sprzętu i środków

gaśniczych do gaszenia pożaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dobrać odpowiedni sprzęt lub środek gaśniczy do określonego typu pożaru,

2)

przeanalizować sposób użycia danego sprzętu lub środka gaśniczego,

3)

przeanalizować najczęściej popełniane błędy przy stosowaniu wyżej wymienionych
ś

rodków,

4)

zaprezentować inscenizację gaszenia pożaru.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

szkolna instrukcja przeciwpożarowa,

–

ogólne przepisy ochrony przeciwpożarowej,

–

sprzęt i środki gaśnicze,

–

literatura zgodna z rozdziałem 6.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj i przeprowadź ewakuację osób z pracowni, w której się znajdujesz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z drogą ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,

2)

wykonać szkic drogi ewakuacyjnej,

3)

zaplanować harmonogram działań i przydzielić osobom odpowiednie role,

4)

przeprowadzić ewakuację,

5)

dokonać analizy przeprowadzonej akcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej,

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

plansze ze znakami informacyjnymi,

−−−−

plany ewakuacyjne,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 3

Zaprezentuj inscenizację gaszenia pożaru w sklepie (uwzględniając wszystkie jego etapy),

w którym od włączonego urządzenia grzewczego zapaliły się towary znajdujące się w sklepie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować instrukcję przeciwpożarową,

2)

zorganizować w grupie zespół do wykonania ćwiczenia,

3)

zaprezentować inscenizację gaszenia pożaru.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja przeciwpożarowa,

−

ogólne przepisy ochrony przeciwpożarowej,

−

gaśnica,

−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić obowiązki kierowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej
w zakładzie pracy?

2)

określić najczęstsze przyczyny powstawania pożarów?

3)

wyjaśnić zasady zapobiegania pożarom?

4)

scharakteryzować bierną i czynną ochronę przeciwpożarową?

5)

określić rodzaje gaśnic?

6)

określić zastosowanie poszczególnych rodzajów gaśnic?

7)

ustalić działania w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie
z instrukcją przeciwpożarową?

8)

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami
ochrony przeciwpożarowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.4. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy oraz udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia
zdrowia i życia

4.4.1. Materiał nauczania

Do najważniejszych zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

należy zaliczyć:

−

udział w procesie pracy jedynie osób odpowiednio przeszkolonych, wyposażonych
w odpowiedni sprzęt, których stan zdrowia pozwala na wykonywanie określonego typu
pracy,

−

stosowanie bezpiecznych materiałów i procesów technologicznych,

−

stosowanie odpowiednich maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy.
Działania zapobiegające wypadkom obejmują:

−

zamianę procesu technologicznego na taki, przy którym czynniki niebezpieczne lub
szkodliwe nie występują,

−

zastosowanie środków ochrony pracowników,

−

zastosowanie odpowiedniego systemu kontroli i nadzoru procesu technologicznego,

−

racjonalną organizacje pracy i wypoczynku.

Pierwsza pomoc przedmedyczna i sposoby powiadamiania służb ratowniczych

W sytuacji, gdy zdarzy się wypadek, udzielenie pierwszej pomocy ofiarom wypadku jest

obowiązkiem każdej osoby znajdującej się na miejscu wydarzenia.

Niosąc pomoc poszkodowanym, należy zawsze przestrzegać podstawowych zasad

udzielania pierwszej pomocy. Trzeba pamiętać, że poszkodowani i świadkowie zdarzenia
reagują emocjonalnie, łatwo wpadają w panikę, która udziela się wszystkim. Również
udzielający pomocy ulega emocjom, działa w stresie, niekiedy sam może potrzebować
wsparcia psychicznego.

Pierwszą czynnością na miejscu zdarzenia jest ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca

wypadku przed dalszymi niebezpiecznymi zdarzeniami. Przede wszystkim należy rozpoznać,
co się wydarzyło i jakie są zagrożenia dla ratującego, poszkodowanego i świadków zdarzenia.

Gdy na miejscu wypadku są poszkodowani lub doszło do nagłego zachorowania, należy

podjąć czynności związane z oceną stanu poszkodowanych, na które składają się: ocena
przytomności, ocena drożności dróg oddechowych, ocena obecności lub braku oddychania,
ocena akcji serca i wydolności krążenia, ocena obrażeń ciała poszkodowanego.

Wezwanie pomocy jest kolejnym etapem udzielania pierwszej pomocy. Poważny stan

poszkodowanego oznacza konieczność jak najszybszego wezwania służb medycznych
(telefon 999 – Pogotowie Ratunkowe lub 112 – Ratownictwo) lub powiadomienia
o zaistniałym wypadku, bezpośrednio po zdarzeniu, odpowiednich osób. Z punktu widzenia
zasad udzielania pierwszej pomocy, należy wzywać pomoc tak, aby poszkodowany nie
pozostał bez opieki. Jeśli ratownik jest sam z poszkodowanym, musi głośno wołać o pomoc,
zwracając jednocześnie uwagę na stan poszkodowanego. Istotne jest też, aby meldunek
o zaistniałym wypadku zawierał zwięzłą i dokładną informację na temat: miejsca zdarzenia,
rodzaju uszkodzeń, przebiegu wydarzeń, liczby poszkodowanych, zakresu udzielonej
pierwszej pomocy, wzywającego pomoc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran

Z krwawieniem mamy do czynienia przy niewielkich uszkodzeniach naczyń

krwionośnych. Krwawienie ustanie po nałożeniu opatrunku uciskowego, mocowanego
bandażem. Do zatrzymania krwotoku zewnętrznego stosuje się następujące sposoby:

−

ucisk krwawiącego naczynia,

−

opatrunek z gazy, bandażu,

−

uniesienie kończyny lub części ciała ku górze.
W przypadku nawet najmniejszego podejrzenia krwotoku wewnętrznego lub tętniczego

należy poszkodowanego przewieźć do szpitala.

Zatrucia gazami

Gazy i pary mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórę.

Jeżeli zatrucie nastąpiło wskutek wchłonięcia szkodliwych gazów i par przez drogi
oddechowe, należy wynieść poszkodowanego na świeże powietrze, rozluźnić ubranie
i przykryć kocem, zapewniając spokój i bezruch.

Przy zatruciach przez przewód pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie niemytymi

rękami) podstawowym zabiegiem jest wywołanie wymiotów i podawanie odtrutek ogólnych:
Letniej wody, węgla aktywnego lub mleka. Mleka nie należy podawać przy zatruciach
ś

rodkami rozpuszczalnymi w tłuszczach.

W przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę należy:

−

zdjąć z poszkodowanego skażoną odzież (ostrożnie, najlepiej przez rozcięcie),

−

skażoną powierzchnię obmyć bieżącą wodą bez mydła (bez używania ręczników, gąbek,
szmatek),

−

skażone części ciała przykryć jałową gazą.

Oparzenia

Postępowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku oparzeń zależy od stopnia

oparzenia:

−

oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skóry) wymaga polewania strumieniem
czystej wody i zabezpieczenia wyjałowionym opatrunkiem,

−

oparzenie drugiego stopnia (pojawiają się pęcherze) wymaga wyłącznie nałożenia
wyjałowionego opatrunku i skierowania do lekarza,

−

oparzenie trzeciego stopnia (martwica skóry i ciemne zwęglone strupy) wymaga
natychmiastowej interwencji lekarza.

Oparzeń nie wolno dotykać rękami ani smarować maściami. Nie wolno również rozcinać

pęcherzy, usuwać z ran ciał obcych, zdzierać części ubrania przylegających do ran ani
polewać spirytusem.

Przy oparzeniach związkami chemicznymi (kwasami, ługami, niegaszonym wapnem)

miejsca oparzone trzeba natychmiast przemywać strumieniem bieżącej wody przez około
15 minut. W przypadku oparzenia oka ługiem elektrycznym należy nałożyć zimny okład
z kwasu bornego i skierować poszkodowanego do lekarza.

Omdlenia

Omdlenie jest nagłą i krótkotrwałą utratą przytomności spowodowaną strachem, dusznym

klimatem w pomieszczeniu, gwałtownymi zmianami ciśnienia. Pierwsza pomoc przy
omdleniach polega na wygodnym ułożeniu zemdlonego (z głową nisko), rozluźnieniu części
ubrania, skropieniu twarzy zimną wodą i zapewnieniu dopływu świeżego powietrza.
Zemdlonemu nie należy podawać płynów do picia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Złamania kończyn

Pierwsza pomoc przy złamaniach i zwichnięciach kończyn polega na unieruchomieniu

kończyny. Uszkodzone kończyny dolne unieruchamia się za pomocą szyny, deseczki, kija itp.
w taki sposób, aby jeden koniec usztywnienia zachodził na miednicę, a drugi do pięty. Szynę
należy zakładać bez podnoszenia nogi i przywiązywać opaską. Pierwsza pomoc przy złamaniach
kończyn górnych polega na założeniu na rękę łubki i zawieszeniu ręki na temblaku.

Udar cieplny i słoneczny

Podczas udaru cieplnego poszkodowanego należy wynieść z pomieszczenia, rozebrać, na

głowę położyć zimny kompres, całe ciało obmywać chłodną wodą. Podobnie należy
postępować w przypadku udaru słonecznego, ewentualnie podając do picia chłodne napoje.

Porażenie prądem elektrycznym

Do porażenia prądem elektrycznym dochodzi najczęściej z powodu niewłaściwego

posługiwania się urządzeniami elektrycznymi bądź z powodu ich złego stanu technicznego.
Samo porażenie polega na przepływie prądu elektrycznego przez ludzkie ciało w wyniku
bezpośredniego kontaktu z przedmiotami stanowiącymi biegun napięcia elektrycznego.
Przepływ prądu przez tkanki organizmu wywołuje w nich niekorzystne zmiany o charakterze
fizycznym, chemicznym i biologicznym. Rozmiary tych zmian zależą od:

−

napięcia i natężenia prądu porażenia,

−

czasu trwania porażenia,

−

drogi przepływu prądu przez organizm.
Fizyczne oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm powoduje przede wszystkim:

−

skurcze mięśni sprawiające, że człowiek porażony nie może samodzielnie odłączyć się od
ź

ródła prądu,

−

mechaniczne uszkodzenia mięsni i kości (złamania).
Skutki chemiczne i biologiczne polegają na zaburzeniu pracy układu nerwowego,

prowadzącym do utraty przytomności, zakłóceniu funkcji układu oddechowego
i krwionośnego lub wręcz śmierci poszkodowanego.

Uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego należy dokonać poprzez:

−

wyłączenie napięcia obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Każda osoba porażona prądem elektrycznym powinna być zbadana przez lekarza, nawet

gdyby oględziny zewnętrzne nie wskazywały na taką potrzebę.

Sposoby eliminowania zagrożeń:

−

przed użyciem należy skontrolować wszystkie przenośne narzędzia elektryczne,
a w szczególności ich elastyczne przewody i wtyczki oraz informować pracodawcę
o usterkach,

−

należy sprawdzić, czy wyjścia gniazdek zostały zabezpieczone urządzeniem
ograniczającym natężenie prądu,

−

należy sprawdzić, czy podczas używania urządzeń elektrycznych kabel jest całkowicie
wyciągnięty z bębna przedłużacza lub rozwijarki – w przeciwnym razie grozi
przegrzaniem i pożarem,

−

nie należy zbliżać części maszyny, np. zraszacza, drabiny lub rur nawadniających na
odległość 15 m od wiszących kabli,

−

nie należy pozostawiać maszyn w pobliżu słupów wysokiego napięcia i drutów pod
napięciem,

−

nie należy używać mechanicznych koparek, jeżeli pod ziemią mogą znajdować się kable.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Należy zapewnić kontrolowanie i oznaczanie ich lokalizacji przez pracodawcę,

−

nie należy używać zewnętrznych gniazdek, jeżeli jest wilgotno, chyba, że są one
odpowiednio fabrycznie zabezpieczone przed deszczem, ochlapaniem i zraszaniem. Nie
należy używać gniazdek, wtyczek lub włączników przeznaczonych do użytku domowego,

−

nie należy dotykać lub zbliżać się do przewodów, które upadły.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są najważniejsze zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy?

2.

Jakie działania profilaktyczne zapobiegają wypadkom?

3.

Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku?

4.

Jaki jest numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?

5.

Jakie są czynności uwalniania porażonego spod działania prądu elektrycznego?

6.

Jak postępujemy przy zatruciu gazami i oparami?

7.

Na czym polega pierwsza pomoc przy złamaniu kończyn dolnych?

8.

Jakie są sposoby eliminowania zagrożeń porażenia prądem?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw razem z kolegą metodą inscenizacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami,

udzielanie pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przygotować scenariusz inscenizacji,

2)

przedstawić inscenizację udzielania pierwszej pomocy,

3)

zweryfikować poprawność udzielonej pomocy (wykonanych czynności) w grupie lub na
forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wskazówki wykonywania sztucznego oddychania,

−

fantom,

−

ś

rodki ochrony osobistej,

−−−−

zasady udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

Ćwiczenie 2

Wyobraź sobie sytuację, że udzielasz pierwszej pomocy koledze, który doznał złamania

kości przedramienia. Wykonaj konieczne czynności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować zasady udzielania pierwszej pomocy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

2)

wykonać czynności zgodnie z procedurą udzielania pierwszej pomocy w takich
przypadkach,

3)

zweryfikować poprawność udzielonej pomocy (wykonanych czynności) w grupie lub na
forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

zasady udzielania pierwszej pomocy,

−−−−

standardowo wyposażona apteczka,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

Ćwiczenie 3

Zaprezentuj symulację rozmowy telefonicznej, w której wzywasz pomocy służb

ratowniczych dla swojego kolegi, który uległ porażeniu prądem elektrycznym. W rozmowie
telefonicznej przedstaw meldunek o zaistniałym wypadku w taki sposób, aby zawierał zwięzłą
i dokładną informację na temat: miejsca zdarzenia, stanu poszkodowanego kolegi oraz
zakresu udzielonej przez Ciebie pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować zasady obowiązujące przy wzywaniu służb ratowniczych,

2)

zaprezentować symulację rozmowy telefonicznej,

3)

ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wskazówki wzywania pomocy służb ratowniczych,

−−−−

scenariusz rozmowy,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać najważniejsze zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy?

2)

wskazać ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w warunkach
zagrożenia życia i zdrowia?

3)

określić działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom?

4)

wyjaśnić podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom
wypadku?

5)

podać numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?

6)

określić czynności uwalniania porażonego spod działania prądu
elektrycznego?

7)

wyjaśnić sposób postępowania przy zatruciu gazami i oparami?

8)

określić sposoby eliminowania zagrożeń porażenia prądem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.5. Wymagania ergonomii w środowisku pracy sprzedawcy

4.5.1. Materiał nauczania

Słowo ergonomia wywodzi się od dwóch greckich słów: ergon – oznaczające czyn, praca

oraz nomos – wiedza, prawo, zwyczaj. W dosłownym tłumaczeniu, zatem ergonomia oznacza
wiedzę o pracy ludzkiej: ergon + nomos = wiedza o pracy ludzkiej.

Definicji ergonomii jest wiele, ujmują one różne charakterystyczne cechy ergonomii: jako

nauki lub działalności praktycznej, z punktu widzenia podmiotu pracy, czyli człowieka lub
całego układu pracy.

Według Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego ergonomia to nauka stosowana

zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii,
organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do
wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka.

Zadaniem ergonomii jest zapewnienie wysokiej wydajności pracy człowieka,

a jednocześnie utrzymanie jego sprawności psychicznej na wysokim poziomie, zapewnienie
mu wygody i komfortu pracy i stworzenie takich warunków, które zapewniają mu dobre
samopoczucie i zadowolenie z wykonywanych zadań zawodowych. Zadaniem ergonomii jest
również eliminacja uciążliwych warunków pracy. Czynniki uciążliwe występują powszechnie
na stanowiskach pracy w przedsiębiorstwach wszystkich typów: przemysłowych, usługowych,
w biurach i w komunikacji. Dominującymi czynnikami uciążliwymi są: wymuszona pozycja
ciała, powtarzające się czynności pracy, monotonia, stres psychospołeczny, uciążliwe warunki
mikroklimatu, przeszkadzający hałas oraz oświetlenie, nieodpowiednie w stosunku do
wykonywanej pracy.

Uciążliwe warunki mogą sprzyjać wypadkom przy pracy, przyspieszają rozwój

i pogłębienie chorób cywilizacyjnych, takich jak choroby układu krążenia, układu ruchu–
przede wszystkim – kręgosłupa.

Na każdym zakładzie pracy ciążą obowiązki zapewnienia pracownikom właściwych

i bezpiecznych warunków pracy, zgodnych z wymaganiami ergonomii.

Wyposażenie stanowiska pracy sprzedawcy zależy od zakresu wykonywanych czynności

przez pracownika.

Poniżej zaprezentowano kluczowe elementy środowiska pracy sprzedawcy:

1.

Pomieszczenia pracy oraz ich wyposażenie mają zapewnić pracownikowi bezpieczne
i higieniczne warunki pracy. Powinny mieć naturalne i sztuczne oświetlenie, odpowiednią
temperaturę powietrza oraz wymianę powietrza, powinny być zabezpieczone przed
wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi oraz hałasem. Powinny być dokonywane
w tych pomieszczeniach okresowe remonty i konserwacje. W pomieszczeniu pracy
sprzedawcy powinna być wystarczająca przestrzeń, wyraźnie oddzielona od przestrzeni,
na której pracują inne osoby.
Podłogi w pomieszczeniach pracy powinny być stabilne, równe, niebliskie, niepalące
i odporne na ścieranie i nacisk oraz łatwe do utrzymania w czystości.
Szyby w oknach oraz inne przedmioty i powierzchnie szklane powinny być osłonięte
siatką zabezpieczającą przed odłamkami szkła w razie stłuczenia, a także mieć
zainstalowane odpowiednie urządzenia (żaluzje, rolety), eliminujące nadmierne
operowanie promieni słonecznych padających na stanowisko pracy.

2.

Stanowisko pracy powinno być bezpieczne i mieć wygodne dojście oraz mieć
odpowiednią powierzchnię, zapewniającą swobodę ruchów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

3.

Oświetlenie ergonomiczne, to oświetlenie, które pozwala dobrze widzieć wszystko to,
co jest niezbędne. Oświetlenie powinno także stwarzać miłą atmosferę. W zależności od
wielkości okien i kierunku ustawienia budynku, może okazać się, że w czasie słonecznej
pogody trzeba przesłaniać okna, a gdy jest pochmurno, włączać sztuczne oświetlenie.
I w jednym i w drugim przypadku światło w pomieszczeniu zajmowanym przez
sprzedawców powinno być rozproszone. Właściwe oświetlenie w pomieszczeniu pracy,
a w szczególności na stanowisku pracy, działa korzystnie na pracowników oraz na
przebieg procesu pracy poprzez:
–

ułatwienie obsługi maszyn i urządzeń,

–

skracanie czasu reakcji i zwiększanie sprawności pracowników,

–

zwiększanie szybkości postrzegania,

–

zmniejszenie poziomu zmęczenia fizycznego i psychicznego,

–

ułatwienie właściwego rozróżniania barw w otoczeniu,

–

zmniejszenie ryzyka powstania wypadku przy pracy.

4.

Temperatura i ruch powietrza. Ogólnie zalecana temperatura nie powinna być niższa
niż 18

o

C, w pomieszczeniach powinien być zapewniony ruch powietrza. Jeżeli naturalna

wymiana powietrza nie zapewnia utrzymania wymaganych parametrów, należy
zainstalować wentylację lub klimatyzację. Powietrze doprowadzone do pomieszczeń
z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji powinno być oczyszczone
z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.

5.

Hałas. Pracodawca ma obowiązek tak zorganizować pracę, aby pracownicy nie
byli narażeni na szkodliwe działanie hałasu. Pracodawca powinien szczególnie zadbać o
to, żeby stosowane maszyny i urządzenia techniczne nie powodowały powstawania
nadmiernego hałasu.
Specyficzne wymagania w zakresie ergonomii stawiane są przed tymi placówkami

handlowymi, które oferują do sprzedaży artykuły żywnościowe.

Miejsce pracy sprzedawcy w lokalu sklepowym branży spożywczej zgodnie

z wymaganiami ergonomii oraz zasadami bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
powinno być zaprojektowane z uwzględnieniem niżej wymienionych elementów:
–

lokale sklepowe, w tym elementy wykończenia ścian i stropów oraz drzwi i okna,
powinny być tak wykonane, aby istniała możliwość łatwego utrzymania ich w czystości
i zapewnienia ochrony przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi i dostępem szkodników,

–

podłogi oraz powierzchnie ścian i sufitów powinny być gładkie, łatwo zmywalne oraz
odporne na ścieranie i uderzenia mechaniczne,

–

okna, z wyłączeniem okien wystawowych, powinny mieć konstrukcję umożliwiająca stałe
wietrzenie pomieszczeń przez górne skrzydła lub wietrzniki umieszczone w górnych
częściach okien, łatwe do otwierania z poziomu podłogi,

–

okna powinny być gładkie, szczelne, dostosowane do zmywania wodą, mieć konstrukcję
zapobiegającą zbieraniu się kurzu i umożliwiającą – w razie potrzeby – założenie ram
z siatkami chroniącymi przed dostępem gryzoni i owadów,

–

drzwi powinny być szczelne i mieć powierzchnię gładką, dostosowaną do zmywania
wodą,

–

dostawa towarów na zaplecze powinna odbywać się odrębnym wejściem od strony
zaplecza,

–

w sklepach samoobsługowych powinny być wyznaczone pomieszczenia do mycia
i dezynfekcji koszy i wózków dla kupujących,

–

w miejscach, których jest dokonywana sprzedaż, powinny znajdować się w dostatecznej
ilości opakowania odpowiednie do rodzaju artykułów spożywczych [5, s. 96].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Pracownicy wykonujący prace przy obrocie artykułami żywnościowymi powinni:

–

posiadać książeczki zdrowia z wynikami okresowych badań lekarskich, wskazującymi na
brak przeciwwskazań do sprzedaży artykułów spożywczych,

–

stosować wymagane na danym stanowisku odzież i obuwie robocze. Przed rozpoczęciem
pracy należy założyć nieuszkodzoną odzież roboczą, zastępującą lub całkowicie
zakrywającą odzież osobistą oraz odpowiednie nakrycie głowy i obuwie robocze,

–

używać opatrunków wodoszczelnych w razie skaleczenia lub otarcia skóry,

–

przestrzegać higieny osobistej,

–

nie używać do odzieży w czasie pracy szpilek, agrafek, łatwo tłukących się i ostrych
przedmiotów oraz takich ozdób jak: pierścionki, kolczyki, broszki i naszyjniki,

–

przed wejściem do toalety, wyjściem poza teren zakładu i miejsce sprzedaży zdjąć odzież
i obuwie robocze,

–

myć ręce mydłem i szczoteczką pod bieżącą wodą po każdorazowym opuszczeniu
stanowiska pracy i po wykonaniu jakiejkolwiek czynności powodującej zabrudzenie rąk,

–

powiadomić niezwłocznie bezpośredniego przełożonego o podejrzeniu chorobą zakaźną
lub inną, która uniemożliwia kontakt ze sprzedawanymi środkami spożywczymi,

–

posiadać niezbędne przy sprzedaży niektórych rodzajów artykułów spożywczych
rękawiczki jednorazowego użytku, oraz przechowywać je w miejscach do tego
przeznaczonych, odpowiednio zabezpieczone przed zanieczyszczeniem [5, s. 96–97].

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak rozumiesz definicję ergonomii?

2.

Co jest podstawowym zadaniem ergonomii?

3.

Jakie są kluczowe elementy środowiska pracy sprzedawcy?

4.

Jak scharakteryzujesz poszczególne elementy środowiska pracy sprzedawcy?

5.

Jakie ma znaczenie właściwe oświetlenie w pomieszczeniu pracy sprzedawcy?

6.

Według jakich zasad ergonomicznych powinno być zaprojektowanie miejsce pracy
sprzedawcy w lokalu sklepowym branży spożywczej?

7.

Jakie obowiązki zgodnie z zasadami bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
spoczywają na sprzedawcach artykułów żywnościowych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypisz pięć najważniejszych elementów, jakie należy uwzględnić przy projektowaniu

miejsca pracy sprzedawcy w lokalu sklepowym branży spożywczej zgodnie z wymaganiami
ergonomii oraz zasadami bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować materiał nauczania dotyczący projektowania stanowisk pracy zgodnie
z zasadami ergonomii,

2)

wybrać elementy, które należy uwzględnić przy projektowaniu stanowiska pracy,

3)

wypisać pięć najważniejszych elementów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

Ćwiczenie 2

Oceń prawdziwość poniższych zdań i wstaw „X” we właściwej kolumnie tabeli.

Zdanie

Prawda

Fałsz

Warunki w zakresie ergonomii, w zakresie ochrony przeciwpożarowej
i warunki sanitarne musza być spełnione w każdym sklepie

Oświetlenie ergonomiczne, to oświetlenie, które wpływa korzystnie na wystrój
wnętrza sklepu

Ogólnie zalecana temperatura w lokalu sklepowym nie powinna być niższa niż
15

o

C

Ergonomia to dziedzina nauk ekonomicznych badająca organizację pracy oraz
formy sprzedaży stosowane w handlu detalicznym

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

ocenić prawdziwość zdań poprzez wstawienie „X” w odpowiedniej kolumnie,

2)

zaprezentować swoją pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

arkusze papieru,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

podać definicję terminu ergonomia?

2)

wyjaśnić, co jest podstawowym zadaniem ergonomii?

3)

określić kluczowe elementy środowiska pracy sprzedawcy?

4)

scharakteryzować poszczególne elementy środowiska pracy sprzedawcy?

5)

wyjaśnić, jakie znaczenie ma właściwe oświetlenie w pomieszczeniu pracy

sprzedawcy?

6)

wyjaśnić,

według

jakich

zasad

ergonomicznych

powinno

być

zaprojektowanie miejsce pracy sprzedawcy w lokalu sklepowym branży
spożywczej?

7)

określić,

jakie

obowiązki

zgodnie

z

zasadami

bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy spoczywają na sprzedawcach artykułów
ż

ywnościowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

4.6. Zasady ochrony środowiska

4.6.1. Materiał nauczania

Ochrona środowiska

Ochrona środowiska jest stałym elementem rozwoju cywilizacji. Zasady ochrony

ś

rodowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.

Najczęściej definicję środowiska interpretuje się jako ogół elementów przyrodniczych,

w szczególności powierzchnia ziemi,

gleba, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy,

a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak i przekształconych
w wyniku działalności człowieka.

Działalność człowieka, głównie gospodarcza powoduje większe lub mniejsze zagrożenia

dla środowiska.

Postęp techniczny prowadzi nieustannie do rosnącej konsumpcji surowców.

Konsekwencjami takiego postępowania jest zanieczyszczenie terenów, wód gruntowych
i powierzchniowych, wyczerpywanie się zasobów środowiska, zmniejszanie warstwy
ozonowej.

Każdy codziennie doświadcza postępującej degradacji środowiska, dlatego liczba

zwolenników jego ochrony stale rośnie.

Degradacja środowiska to niekorzystne zmiany równowagi ekologicznej i struktury

przestrzennej spowodowane nierolniczą i nieleśną działalnością gospodarczą.

Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do środowiska substancji stałych,

ciekłych lub gazowych w takich ilościach lub w takim składzie, który wpływa w sposób
niekorzystny na zdrowie ludzi, klimat, przyrodę, glebę, wodę.

Pestycydy to chemiczne środki ochrony roślin stosowane w ogrodnictwie i rolnictwie.

Pestycydy są szkodliwe ze względu na długi czas rozpadu i zdolności kumulowania się
w środowisku. Do zbiorników wodnych dostają się w wyniku spłukiwania z opylonych lub
opryskanych uprzednio roślin, wymywania z gleby oraz spływania ze ścieków zakładów
produkujących te związki.

Wynikiem zanieczyszczeń gleb poprzez stosowanie pestycydów może być:

−

obniżenie jakości i ilości próchnicy w glebie,

−

wymywanie niezbędnych mikroelementów,

−

zakwaszenie gleby,

−

niszczenie struktury gleby,

−

spadek zasobności gleby,

−

spadek żyzności gleby.
Większość pestycydów jest wysiewana bezpośrednio do gleby lub rozpylana nad polami

uprawnymi, plantacjami i lasami, a więc trafia bezpośrednio do środowiska.

Zasady ochrony środowiska

Ochronę środowiska rozumie się jako podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających

zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności
na:
1)

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,

2)

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

3)

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Podstawowymi aktami prawnymi określającymi zasady ochrony środowiska są:

1)

Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z 2001 r.),

2)

Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z 2001 r.),

3)

Ustawa o odpadach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z 2001 r.),

4)

Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639
z 2001 r.),

5)

Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 z 2001 r.),

6)

Prawo wodne (Dz. U. Nr 233, poz. 2002 z 2001 r.),

7)

Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 228, poz. 1947 z 2005 r.).
Prawo ochrony środowiska stanowi kodeks ekologicznych zasad postępowania

w większości problemów związanych z ochroną środowiska i racjonalnym kształtowaniem
jego zasobów.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co rozumiesz pod pojęciem środowiska?

2.

Na czym polega degradacja środowiska

3.

Jakie są główne źródła zanieczyszczenia środowiska w wyniku produkcji ogrodniczej?

4.

Jaki jest wpływ stosowania pestycydów na środowisko?

5.

Na czym polega ochrona środowiska?

6.

Jakich problemów dotyczy Ustawa Prawo ochrony środowiska?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w Internecie informacje na temat zanieczyszczeń środowiska spowodowanych

działalnością produkcyjną wybranego zakładu drobiarskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować dostępne materiały dydaktyczne,

2)

sporządzić notatkę na podstawie informacji wyszukanych w Internecie na zadany temat,

3)

zaprezentować efekt swojej pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
z 2001 r.),

−−−−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Ćwiczenie 2

Opracuj plakat na temat „Troska o bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w miejscu pracy”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wykonać plakat wykorzystując zdobyte informacje,

2)

zaprezentować efekt swojej pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
z 2001 r.),

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

arkusze papieru,

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj analizy podstawowych aktów prawnych i przyporządkuj je do odpowiednich

działań w środowisku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z Ustawą Prawo ochrony środowiska,

2)

wybrać odpowiednie ustawy i przyporządkować im dziedziny gospodarki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
z 2001 r.),

−−−−

literatura zgodna z rozdziałem 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować termin degradacja środowiska?

2)

zdefiniować pojęcie środowiska?

3)

scharakteryzować pojęcie prawo ochrony środowiska?

4)

scharakteryzować skutki zanieczyszczeń pestycydami?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

5.

Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru, w tym:

−

14 z poziomu podstawowego,

−

6 z poziomu ponadpodstawowego.

Do każdego zadania dołączone są cztery możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawdziwa.

6.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Nie masz obowiązku rozwiązywania zadań w kolejności podanej w teście. Możesz zacząć
od dowolnego, które dla Ciebie jest najłatwiejsze.

9.

Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Kodeks Pracy to

a)

zbiór praw i obowiązków wszystkich pracowników objętych stosunkiem pracy, bez
względu na podstawę prawną ich zatrudnienia.

b)

książka powstała z obowiązków pracowników i pracodawców.

c)

akt normatywny, stanowiący zbiór przepisów regulujących całokształt praw
i obowiązków objętych stosunkiem pracy w odniesieniu do wszystkich pracowników,
bez względu na podstawę prawną ich zatrudnienia.

d)

zbiór praw i obowiązków otrzymywanych przez pracowników w dniu zatrudnienia
od pracodawcy.

2. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi

a)

pracownik.

b)

pracodawca.

c)

osoba kierująca pracownikami.

d)

Państwowa Inspekcja Pracy.

3. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku z zagrożeniami

występującymi na stanowisku pracy o
a)

ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami.

b)

trudnościach występujących w związku z pracą.

c)

potrzebie zapoznania się z chorobami związanymi z wykonywaną pracą.

d)

ochronie przeciwpożarowej w zakładzie pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

4. Ochrona przeciwpożarowa ma na celu

a)

ułatwienie gaszenia pożaru przez strażaków.

b)

ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem.

c)

informowanie pracowników o zagrożeniach powstania pożaru.

d)

zabezpieczenie zakładu pracy przed pożarem.

5. Hydranty służą do

a)

poboru wody w celach gaśniczych.

b)

dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.

c)

utrzymywania czystości.

d)

magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.

6. Termin ergonomia oznacza

a)

czynniki zagrożenia w środowisku pracy.

b)

wymagania dotyczące oświetlenia pomieszczeń pracy.

c)

wymagania dotyczące temperatury i ruchu powietrza w pomieszczeniu.

d)

wiedzę o pracy ludzkiej.

7. Pracownik naprawiał wentylator urządzenia chłodniczego w lokalu sklepowym i został

porażony prądem elektrycznym. Udzielając poszkodowanemu pomocy, w pierwszej
kolejności należy
a)

wezwać pomoc lekarską.

b)

powiadomić przełożonego.

c)

zapewnić dopływ świeżego powietrza.

d)

odciąć dopływ prądu elektrycznego.

8. Przy porażeniu prądem elektrycznym pierwszą czynnością przed przybyciem lekarza jest

a)

sprawdzenie tętna i oddechu poszkodowanego.

b)

zmierzenie temperatury poszkodowanemu.

c)

zmierzenie ciśnienia krwi poszkodowanemu.

d)

uwolnienie poszkodowanego spod napięcia.

9. Do gaszenia pożaru wywołanego zwarciem instalacji elektrycznej należy użyć gaśnicy

a)

pianowej.

b)

wodnej.

c)

proszkowej.

d)

dowolnej.

10. Szkodliwe czynniki chemiczne mogą dostawać się do organizmu człowieka przez

a)

skórę.

b)

układ nerwowy.

c)

układ krwionośny.

d)

drogi oddechowe, skórę, przewód pokarmowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

11. Obowiązek udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku ma

a)

każdy, gdyż nawet w przypadku obecności zagrożeń można wykonać część działań
ratunkowych.

b)

nie każdy, gdyż za ewentualne popełnione błędy zawsze grozi odpowiedzialność
karna.

c)

nie każdy, gdyż pomocy mogą udzielać tylko osoby z wykształceniem medycznym.

d)

nie każdy, gdyż pomocy nie może udzielać przypadkowa osoba.

12. Do pracy na stanowisku wymagającym stosowania środków ochrony indywidualnej bez

zaopatrzenia w odpowiednie środki ochrony pracodawca może
a)

nie dopuścić pracownika.

b)

dopuścić pracownika.

c)

dopuścić wyjątkowo, na krótki czas.

d)

dopuścić po uzgodnieniu z pracownikiem.

13. Podczas pracy z toksycznymi preparatami

a)

pokarmy można spożywać w każdej sytuacji.

b)

pokarmy można spożywać pod warunkiem umycia rąk przed jedzeniem.

c)

nie można spożywać pokarmów.

d)

pokarmy można spożywać jeśli zachodzi taka konieczność.

14. Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie w pierwszej kolejności

a)

przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.

b)

utrzymać przy życiu poszkodowanego,.

c)

szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić.

d)

wezwać pogotowie.

15. Odzież ochronną stosuje się w celu

a)

ochrony przed brudnymi robotami.

b)

zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska.

c)

osłonięcia własnego ubrania.

d)

ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.

16. Do czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy zaliczamy

a)

utrudnienia przy pracy.

b)

atmosferę w gronie pracowników w środowisku pracy.

c)

czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne i psychofizyczne.

d)

czynniki trujące.

17. Biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku pracy to

a)

zwierzęta hodowlane, choroby wywołane przez bakterie i wirusy.

b)

czynniki szkodliwe, które prowadzą do schorzenia.

c)

czynniki związane ze stanem mikroklimatu w pracy.

d)

zagrożenia występujące w środowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

18. Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran wykonuje się

a)

w rękawiczkach.

b)

pod bieżącą wodą.

c)

przy użyciu opaski z kabla.

d)

z zastosowaniem waty i ligniny.

19. Środki ochrony indywidualnej muszą posiadać

a)

wywieszkę z adresem producenta.

b)

tabliczkę z wymiarami.

c)

certyfikat ze znakiem bezpieczeństwa.

d)

numer inwentarzowy.

20. Ochronę środowiska reguluje ustawa

a)

ustawa Prawo ochrony środowiska.

b)

ustawa o ochronie przyrody.

c)

prawo wodne.

d)

prawo Natura 2000.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………….....................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

6. LITERATURA

1.

Boratyński J., Dudek B., Morkis G..: Obsługa klienta Prawo pracy. Higiena pracy. WSiP,
Warszawa 2003

2.

Buchfelder M. A.: Podręcznik pierwszej pomocy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 1999

3.

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

4.

Kamiński B., Dziak A.: Postępowanie w stanach zagrożenia życia. Podręcznik dla szkół
medycznych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997

5.

Komosa A.: Organizacja sprzedaży. Ekonomik s.c. A. Komosa, J. Musiałkiewicz,
Warszawa 2007

6.

Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002

7.

Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2001

8.

Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu. PCK, Warszawa
2000

9.

Kodeks Pracy

Czasopisma specjalistyczne:

−

Służba Pracownicza

−

Bezpieczeństwo Pracy

−

Specjalista ds. BHP

−

Ochrona Pracy