Małgorzata Morozewicz

Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski

Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku

„BYŁ SOBIE WILK...”

Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności

przygotowane w ramach projektu:

Podlaska Akademia Przyrody

Małgorzata Morozewicz

Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski

Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku

„BYŁ SOBIE WILK...”

Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności

przygotowane w ramach projektu:

Podlaska Akademia Przyrody

Projekt „Podlaska Akademia Przyrody” korzysta
z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego
z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.

HONOROWY PATRONAT nad projektem objął
Podlaski Kurator Oświaty

LIDER:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe,
ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]

PARTNER:
Towarzystwo Amicus,
ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]

Białystok 2014

ISBN: 978-83-940838-3-0

Scenariusze zajęć szkolnych

dotyczące bioróżnorodności

przygotowane w ramach projektu:

Podlaska Akademia Przyrody

„Nie było nas, był wilk”

Scenariusz zajęć szkolnych pod hasłem:

„Nie było nas, był wilk”

Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne.

Wiek dzieci: 7–9 lat.

Miejsce zajęć: sala szkolna.

Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka

oraz podniesienie świadomości dzieci na temat bioróżnorodności i wyrobienie u dzieci praktycznych

nawyków ochrony lokalnej fauny i flory.

Cele ogólne:

– rozbudzanie ciekawości przyrodniczej,

– poznanie miejsca życia wilka,

– rozwijanie sprawności manualnej dzieci,

–

rozwijanie spostrzegawczości,

–

wdrażanie do pracy w grupie i zespole,

–

kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania,

–

doskonalenie koncentracji uwagi,

– ukazanie niebezpieczeństw zagrażających środowisku przyrodniczemu w wyniku niewłaściwej

gospodarki człowieka,

– poszukiwanie przez dzieci możliwości zapobiegania zagrożeniom,

– rozwijanie postawy proekologicznej,

– budzenie zainteresowania otaczającym światem na przykładzie drzew i wilka,

– poszerzanie zasobu słownictwa dzieci o nowe słowo: „ekologia”,

– uwrażliwienie na piękno przyrody poprzez pogłębianie przeżyć dziecięcych,

– budzenie wrażliwości na dobro i zło w postępowaniu człowieka.

Cele operacyjne:
Dziecko:

– potrafi wskazać las jako środowisko życia wilka,

– wie, że nie należy niszczyć drzew,

– poszerza swoje wiadomości na temat zagrożeń, które negatywnie wpływają na środowisko,

– wie, do czego prowadzi niewłaściwa gospodarka człowieka,

– wie, jak ważne są drzewa w życiu człowieka,

– zna znaczenie słowa „ekologia”,

– podejmuje działania proekologiczne w najbliższym środowisku poprzez napisanie petycji do władz

miasta.

Metody pracy:

– czynna: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych dzieciom,

– słowna: rozmowa, wypowiedzi dzieci,

– oglądowa: ilustracje, obserwacja przedmiotów.

Środki dydaktyczne:

• fragment książki pt. „Wilk i Czerwony Kapturek” T. Matuszkiewicz dotyczący znaczenia lasu

dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz

świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności;

• „Gdzie mieszka wilk” – karta pracy nr 1, nożyczki, klej, atlas geograficzny;

• „Wycieczka” – wiersz W. Ścisłowskiego;

• „Zagrożenia dla Ziemi” – arkusze szarego papieru z konarem drzewa, farby, pinezki, taśma

dwustronna;

• „Strażnicy wody” – karta pracy nr 2;

• „Strażnicy energii elektrycznej” – karta pracy nr 3;

• „Strażnicy odpadów” – karta pracy nr 4;

• „Happening ekologiczny” – apel do dorosłych, biały materiał, farby, pinezki, kołki drewniane;

• „Zielony ogród” – praca w kąciku przyrody, nasiona, doniczki, ziemia ogrodowa, rękawiczki;

• „Zdrowy styl życia” – karta pracy nr 5, ankieta.

Faza wstępna zajęć:
1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. „Wilk i Czerwony Kapturek” T. Matuszkiewicz

i następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu oraz zadaje pytania: dlaczego zwierzęta

uciekły z lasu?, dlaczego tak postępował Kuba?

Czerwony Kapturek bardzo kochał swoją babcię i przy niej zawsze był grzeczny. Zachowywał się wręcz

wzorowo. Zupełnie inaczej, niż przy rodzicach. Pilnie odrabiał lekcje, chętnie pomagał w prostych pracach

domowych, a nawet robił zakupy w miasteczku. Kiedy jednak babcia nie patrzyła, znów był tym samym

Kubą, jakim znali go tata i mama.

Gdy szedł przez las, na całe gardło wykrzykiwał najbrzydsze słowa, jakie tylko znał. Walił drągiem

w drzewa i krzewy, niszczył ich liście i łamał gałęzie. Rozdeptywał żaby i grzyby, wyrywał owadom nogi

i skrzydełka, rzucał kamieniami w ptaki i napotkane zwierzęta, a przy tym strasznie śmiecił: rozrzucał

w lesie papierki po cukierkach, torebki po chipsach i puszki po napojach.

Ptaki i zwierzęta były przerażone zachowaniem Czerwonego Kapturka w lesie. Przecież las był ich domem,

a chłopiec ten dom niszczył! Najpierw odfrunęły z lasu wszystkie ptaki, a zaraz za nimi wyprowadziły się

wszystkie zwierzęta. Co do jednego!

To jednak nie koniec nieszczęść. Gdy las opustoszał, nagle stracił wszystkie kolory i stał się całkiem szary.

Szary, pusty i ponury.

Wilki odchodziły z lasu jako ostatnie ze zwierząt. Tylko ciekawski wilczek, który już urósł, wydoroślał

i stał się przywódcą watahy, postanowił zostać. Chciał sprawdzić, dlaczego las jest teraz tak samo szary, jak

jego futro.

– Będziemy za tobą tęsknić – skomleli jego bracia i siostry. Skulili grzbiety i schowali ogony między nogi.

W ten sposób pokazywali, jak bardzo się boją.

– Nie bójcie się. Nie pozwolę, aby ktoś wypędzał nas z naszego domu – zawarczał młody wilk i ze złości zjeżył

sierść. Stanął na sztywnych nogach, wyprostował ogon i śmiało spojrzał pozostałym wilkom w oczy. Chciał

im pokazać, że niczego się nie boi.

– Wkrótce się spotkamy – szczeknął i zniknął w lesie. Ale gdy został sam, nagle obleciał go strach. Podkulił

ogon, zwinął się w kłębek pod krzakiem i zaskomlał cicho.

Czerwonego Kapturka wcale nie obchodziło to, że las stracił kolory, a wokół leżą porozrzucane przez niego

śmieci. Jakby nic się nie stało, codziennie wędrował leśną ścieżką, z głową schowaną pod czerwonym kaptu-

rem swojej bluzy. Jak dawniej krzyczał, przeklinał, niszczył i śmiecił.

Rozwinięcie zajęć:
2. „Gdzie mieszka wilk” – karta pracy nr 1 (5 minut)

Na konturowej mapie Polski dziecko wycina i przykleja dwa napisy: Karpaty i Puszcza Białowieska. Może

skorzystać z pomocy nauczyciela. Przy wykonaniu tego zadania pomoże atlas geograficzny.

3. „Wycieczka” – wiersz W. Ścisłowskiego (5 minut)

Nauczyciel prosi jednego ucznia, aby odczytał wiersz.

4. „Zagrożenia dla Ziemi” (5–7minut)

Uświadomienie zagrożeń dla Ziemi ze strony człowieka. Nauczyciel dzieli klasę na 5 zespołów

2–3-osobowych, każdy z nich dostaje arkusz szarego papieru z namalowaną sylwetką drzewa. Dzieci piszą

farbami na konarach drzewa przykłady zagrożeń człowieka dla przyrody w postaci haseł, np.:

– pożary lasów,

– ścieki płynące do wód,

– dymiące kominy,

– śmieci.

Przedstawienie prac grup i omówienie treści oraz wyciągnięcie wniosków.

Przygotowanie wystawy z prac w klasie.

5. „Strażnicy przyrody” – karty pracy 2, 3, 4, (10–15 minut)

Nauczyciel dzieli uczniów na trzy zespoły, uczniowie losują kolorowe paseczki: czerwone, żółte i zielone.

Pierwszą grupę tworzą uczniowie z czerwonymi, druga to paski żółte, trzecia – zielone. Nauczyciel wydaje

polecenia grupom. Obserwuje ich pracę i służy pomocą. Po odczytaniu uzupełnionych kart pracy zachęca

do dyskusji. Uczniowie w zespołach wypełniają karty pracy, przedstawiają efekty swej pracy klasie.

Karta pracy nr 2:

ZESPÓŁ I – STRAŻNICY WODY

Co możesz zrobić na rzecz oszczędzania wody: Nasze hasła zachęcające do oszczędzania wody:
– podczas mycia zębów nalewamy wody do

kubka, a kran zakręcamy,

– dobrze zakręcamy krany, aby nie kapała

woda,

– obserwujemy krany: jeżeli pojawiają się

przecieki, wymieniamy uszczelkę,

– korzystamy z krótkiego prysznica, a nie

z kąpieli w wannie,

– staramy się używać pralki wtedy, gdy uzbiera

się odpowiednia liczba rzeczy do prania,

– naczynia myjemy w komorze zlewozmywaka,

a nie pod bieżącą wodą,

– warzywa i owoce myjemy w misce, wodę po

umyciu możemy wykorzystać do podlania

roślin,

– działki i ogrody podlewamy wieczorem, aby

uniknąć szybkiego parowania wody z gleby.

Przykładowe odpowiedzi w kolumnie drugiej:

– Nie marnuj wody, bo to składnik życia i urody!

– Oszczędność wody w moim domu nie szkodzi nikomu!

– Każdy z nas wody potrzebuje, dlatego nią mądrze gospodaruję!

– Nie stracisz swej urody, gdy będziesz zmniejszał zużycie wody!

– Rozważne wody używanie – to nasze rodzinne zadanie!

– Ten tylko chwat, kto wody brat!

– Ochrona wody jest ochroną życia!

Karta pracy nr 3:

ZESPÓŁ II – STRAŻNICY ENERGII ELEKTRYCZNEJ

Co możemy zrobić na rzecz oszczędzania

energii elektrycznej:

Nasze hasła zachęcające do oszczędzania

energii elektrycznej:

– używamy światła tylko wtedy, gdy jest nam

potrzebne,

– kupujemy żarówki energooszczędne,

– włączamy radioodbiorniki, telewizory,

komputery tylko wtedy, gdy z nich

korzystamy,

– nalewamy do czajników elektrycznych taką

ilość wody, jaka jest nam potrzebna.

Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:

– Każdego intryguje, gdy elektryczność się marnuje!

– Oszczędzając energię – oszczędzasz na wydatkach!

Karta pracy nr 4:

Co możemy zrobić na rzecz zmniejszenia ilości

odpadów:

Nasze hasła zachęcające do zmniejszania ilości

odpadów:

– segregować odpady domowe, celem

ponownego wykorzystania surowców

(butelki szklane, plastik, papier, metale),

– kupować artykuły pakowane w opakowania

wielokrotnego użytku, np. napoje

w butelkach szklanych.

Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:

– Człowieku młody – segreguj śmieci, a będziesz zdrowszy!

– Segregując odpady, myślisz o przyszłości nie tylko swojej, lecz także swych dzieci!

6. „Happening ekologiczny” – apel do dorosłych (20–30 minut)

Uczniowie, czyli strażnicy trzech grup, na białym płótnie piszą farbami hasła:

• Zespół 1 – „Strażnicy wody” – wybierają hasło z kolumny nr 2 na karcie pracy 2,

• Zespół 2 – „Strażnicy energii elektrycznej” – wybierają hasło z kolumny nr 2 na karcie pracy 3,

• Zespół 3 – „Strażnicy odpadów” – wybierają hasło z kolumny nr 2 na karcie pracy 4.

Po przygotowaniu transparentów uczniowie wychodzą przed szkołę i przez 10 minut wędrują po osiedlu

wokół szkoły, głosząc swoje hasła.

Zakończenie zajęć:
7. „Zdrowy styl życia” – karta pracy nr 5 (5–7 minut)

Uczniowie odpowiadają na pytania ankiety, przyznając po 1 punkcie, jeżeli jest to prawda:

• Czy chodzisz na piesze wędrówki lub jeździsz rowerem trzy razy w tygodniu?

• Czy spożywasz codziennie warzywa i owoce?

• Czy robiąc zakupy, zwracasz uwagę na ilość konserwantów zawartych w produkcie?

• Czy wykorzystujesz swoje zeszyty do ostatniej strony?

• Czy wyłączasz światło, gdy wychodzisz z pokoju?

• Czy wyrzucasz śmieci do kosza?

• Czy segregujesz śmieci?

• Czy opiekujesz się jakimś zwierzakiem?

• Czy jesteś pomocny dla innych?

• Czy działasz w szkole w kółku ekologicznym?

Punktacja:

9–10 × TAK – Brawo! Jesteś ekologiczny i Twoi koledzy mogą brać z Ciebie przykład.

5–8 × TAK – Styl życia jest bliski ekologicznemu, ale musisz zrobić jeszcze kilka postanowień,

np. ograniczyć słodycze, więcej się poruszać.

4 i mniej × TAK – Nie martw się, wszystko przed Tobą! Zacznij od małych kroczków. Powodzenia!

Na podsumowanie dzieci odpowiadają na pytania:

1. Na czym polega segregacja?

2. Czy dbasz o środowisko?

3. Gdzie mieszka wilk?

4. Co to jest happening?

Bibliografia:
1. H. Okarma: Wilk–monografia przyrodniczo–łowiecka, Białowieża 1992.

2. K. Chwedeńczuk: Pies czy wilk, Warszawa 1987.

3. B. Jędrzejewska, W. Jędrzejewski, H. Okarma: Wilk jest dziki? Wilk jest zły? Białowieża 1991.

4. K. Popko – Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków2011.

5. B. Łuczak: Scenariusze zajęć integralnych dla klas 1–3, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Poznaniu,

Poznań 1998.

6. A. Konieczna, E. Grodzka– Jurczyk: Wesoła Szkoła, przewodnik metodyczny, część 1, Warszawa 2001.

5. J. Dołkin: Zielony Ekran– program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok 2000.

Aneks:

„Gdzie mieszka wilk” – karta pracy nr 1

Na konturowej mapie Polski dziecko wycina i przykleja dwa napisy: Karpaty i Puszcza Białowieska. Może

skorzystać z pomocy nauczyciela. Przy wykonaniu tego zadania pomoże dziecku atlas geograficzny.

„Zagrożenia dla Ziemi”

Arkusz szarego papieru z namalowaną sylwetką drzewa. Dzieci piszą farbami na konarach drzewa

przykłady zagrożeń człowieka dla przyrody w postaci haseł, np.:

– pożary lasów,

– ścieki płynące do wód,

– dymiące kominy,

– śmieci.

Karta pracy nr 2:
Uczniowie uzupełniają drugą kolumnę:

ZESPÓŁ I – STRAŻNICY WODY

Co możesz zrobić na rzecz oszczędzania wody: Nasze hasła zachęcające do oszczędzania

wody:

– podczas mycia zębów nalewamy wody do

kubka, a kran zakręcamy,

– dobrze zakręcamy krany, aby nie kapała

woda,

– obserwujemy krany – jeżeli pojawiają się

przecieki, wymieniamy uszczelkę,

– korzystamy z krótkiego prysznica, a nie

z kąpieli w wannie,

– staramy się używać pralki wtedy, gdy uzbiera

się odpowiednia liczba rzeczy do prania,

– naczynia myjemy w komorze zlewozmywaka,

a nie pod bieżącą wodą,

– warzywa i owoce myjemy w misce, wodę po

umyciu możemy wykorzystać do podlania

roślin,

– działki i ogrody podlewamy wieczorem, aby

uniknąć szybkiego parowania wody z gleby.

Przykładowe odpowiedzi w kolumnie drugiej:

– Nie marnuj wody, bo to składnik życia i urody!

– Oszczędność wody w moim domu nie szkodzi nikomu!

– Każdy z nas wody potrzebuje, dlatego nią mądrze gospodaruję!

– Nie stracisz swej urody, gdy będziesz zmniejszał zużycie wody!

– Rozważne wody używanie – to nasze rodzinne zadanie!

– Ten tylko chwat, kto wody brat!

– Ochrona wody jest ochroną życia!

Karta pracy nr 3:

ZESPÓŁ II – STRAŻNICY ENERGII ELEKTRYCZNEJ

Co możemy zrobić na rzecz oszczędzania

energii elektrycznej:

Nasze hasła zachęcające do oszczędzania

energii elektrycznej:

– używamy światła tylko wtedy, gdy jest nam

potrzebne,

– kupujemy żarówki energooszczędne,

– włączamy radioodbiorniki, telewizory,

komputery tylko wtedy, gdy z nich

korzystamy,

– nalewamy do czajników elektrycznych taką

ilość wody, jaka jest nam potrzebna.

Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:

– Każdego intryguje, gdy elektryczność się marnuje!

– Oszczędzając energię – oszczędzasz na wydatkach!

Karta pracy nr 4:

ZESPÓŁ III – STRAŻNICY ODPADÓW

Co możemy zrobić na rzecz zmniejszenia ilości

odpadów:

Nasze hasła zachęcające do zmniejszania ilości

odpadów:

– segregowanie odpadów domowych,

by wykorzystać ponownie surowce (butelki

szklane, plastik, papier, metale),

– kupować artykuły pakowane w opakowania

wielokrotnego użytku, np. napoje

w butelkach szklanych.

Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:

– Człowieku młody – segreguj śmieci, a będziesz zdrowszy!

– Segregując odpady, myślisz o przyszłości nie tylko swojej, lecz także swych dzieci!

„Zdrowy styl życia” – karta pracy nr 5

Uczniowie przyznają sobie po 1 punkcie za każdą odpowiedź „TAK”,

• Czy chodzisz na piesze wędrówki lub jeździsz rowerem trzy razy w tygodniu?

• Czy spożywasz codziennie warzywa i owoce?

• Czy robiąc zakupy, zwracasz uwagę na ilość konserwantów zawartych w produkcie?

• Czy wykorzystujesz swoje zeszyty do ostatniej strony?

• Czy wyłączasz światło, gdy wychodzisz z pokoju?

• Czy wyrzucasz śmieci do kosza?

• Czy segregujesz śmieci?

• Czy opiekujesz się jakimś zwierzakiem?

• Czy jesteś pomocny dla innych?

• Czy działasz w szkole w kółku ekologicznym?

Punktacja:

9–10 × TAK – Brawo! Jesteś ekologiczny i Twoi koledzy mogą brać z Ciebie przykład.

5–8 × TAK – Styl życia jest bliski ekologicznemu, ale musisz zrobić jeszcze kilka postanowień, np.

ograniczyć słodycze, więcej się poruszać.

4 i mniej × TAK – Nie martw się, wszystko przed Tobą! Zacznij od małych kroczków. Powodzenia!