LASY

PMŚ - Blok STAN

Podsystem monitoringu przyrody

Zadania
 Monitoring

ptaków, w tym monitoring obszarów

specjalnej ochrony

ptaków Natura 2000

 Monitoring

gatunków i siedlisk przyrodniczych ze

szczególnym

uwzględnieniem

specjalnych

obszarów ochrony siedlisk Natura 2000



Wdrażanie monitoringu przyrodniczego Morza

Bałtyckiego w zakresie wybranych elementów
zgodnie z wymaganiami

Bałtyckiego Planu Działań

i Wodnej Dyrektywy Ramowej w sprawie strategii
morskiej



Monitoring

lasów

 Zintegrowany

Monitoring

Środowiska

Przyrodniczego

Priorytety polityki ekologicznej Rzeczpospolitej Polskiej w

latach 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016

OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH

Ochrona i zrównoważony rozwój lasów



Dalsze prace w kierunku racjonalnego

użytkowania

zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej
struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem
bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei
trwale

zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki

leśnej.



Lata 2009-2012

– realizacja przez Lasy Państwowe

„Krajowego

programu

zwiększenia

lesistości”,

lesistość Polski powinna wzrosnąć do 30% w 2020 r.
i do 33% w 2050 r.,



Ochrona

terenów wodno-błotnych

Funkcje lasów



Funkcje ekologiczne (ochronne)

– korzystny wpływ

na

kształtowanie klimatu globalnego i lokalnego, na

regulacja

obiegu

wody

w

przyrodzie,

przeciwdziałanie powodziom, lawinom i osuwiskom,
ochrona

gleb

przed

erozją i krajobrazu przed

stepowieniem;



Funkcje produkcyjne (gospodarcze)

– zdolność do

produkcji biomasy, w tym przede wszystkim drewna;



Funkcje

społeczne – kształtowanie korzystnych

warunków

zdrowotnych

i

rekreacyjnych

dla

społeczeństwa i wzbogacanie rynku pracy.

Czynniki stresowe oddziałujące na środowisko leśne

Lasy w Polsce



Powierzchnia

lasów Polski

na

dzień 31.12.

2009 r.

wynosiła

9,1

mln

ha

–

29,1%

powierzchni

kraju

(

lesistość

).



Wielkość ta zalicza Polskę do grupy krajów o

największej powierzchni lasów w regionie (po Francji,
Niemczech i Ukrainie).



2000 rok

– 8,9 mln ha, lesistość – 28,4%



2005 rok

– 9,0 mln ha, lesistość – 28,8%

Defoliacja

 Defoliacja

– podstawowa cecha morfologiczna korony

drzewa

używana do oceny poziomu uszkodzenia

drzewa.

 Jest ona definiowana jako procentowy ubytek

powierzchni asymilacyjnej drzewa w odniesieniu do
drzewa

referencyjnego

o

pełnej

powierzchni

asymilacyjnej

dla

danego

typu

morfologicznego

korony drzewa (klasa 0-4).

5%

10%

Klasa 0

– od 0 do 10% – bez defoliacji

J. Wawrzoniak

Klasa 1

– od 11 do 25% – lekka defoliacja

(poziom ostrzegawczy)

15%

25%

J. Wawrzoniak

Klasa 2

– od 26 do 60% – średnia defoliacja

30%

55%

J. Wawrzoniak

Klasa 3

– powyżej 60% – silna defoliacja

65%

75%

J. Wawrzoniak

Klasa 4 – drzewa martwe

J. Wawrzoniak

Monitoring lasu – ocena stanu defoliacji drzew

Rok

Gatunki ogółem

Gat. iglaste

Gat. liściaste

Defoliacja do 10 % (drzewa zdrowe, klasa 0)

2000

10%

10%

13%

2005

12%

12%

12%

2009

a

24%

23%

27%

Defoliacja powyżej 25 % (klasy 2-3)

2000

32%

32%

31%

2005

30%

29%

34%

2009

a

18%

17%

18,5%

a

-

Drzewostany powyżej 20 lat, w pozostałych latach drzewostany w wieku > 40 lat

STAN ZDROWOTNY LASÓW W POLSCE

NA TLE STANU LASÓW W EUROPIE

Defoliacja

drzewostanów w

krajach Europy w

2005

r. kraje, uszeregowane

według wzrastającego

udziału drzew w

klasach defoliacji 2–4

(IBL za UNECE)

Lasy w krajach Europy w

2005 r.



W 2005 roku

poziom uszkodzenia

drzewostanów

w Polsce był jednym

z wyższych na kontynencie.



Spośród krajów Regionu
Subatlantyckiego (Austria, Belgia,
Słowacja, Szwajcaria, Niemcy,
Francja, Czechy), reprezentujących
podobne jak w Polsce warunki

klimatyczne, jedynie Czechy
wykazywały wyraźnie większy niż w
Polsce poziom uszkodzenia
drzewostanów.



Drzewostany Francji
charakteryzowały się nieco wyższym
niż w Polsce udziałem drzew
uszkodzonych.

Lasy w krajach Europy w

2005 r.

Najzdrowsze

w Regionie

Subatlantyckim były
drzewostany Austrii.



W krajach sąsiadujących z

naszym krajem od południa
(Czechy i Słowacja) i od
północnego wschodu (Litwa),
udział drzew w klasie 0 (bez
defoliacji) był, podobnie jak w
Polsce, wyjątkowo mały w skali
Europy i nie przekracza 20%.

Lasy w krajach Europy w

2005 r.



Kraje o nieco odmiennych

warunkach klimatycznych
większe niż w Polsce
uszkodzenie drzewostanów
obserwowano we Włoszech i w
Bułgarii.



Kraje, w

których drzewostany

w

2005

r.

okazały

się

najzdrowsze

(udział

drzew

zdrowych ponad 55%, a drzew
uszkodzonych

–

mniej

niż

10%)

to

Rumunia,

Ukraina,

Finlandia i Dania.

Defoliacja

drzewostanów w

krajach Europy w

2009

roku, kraje

uszeregowane wg

wzrastającego udziału

drzew w klasach

defoliacji 2-4

(IBL za UNECE,

2010)

Lasy w wybranych krajach Europy w

2009

r.



W 2009 roku, pod
względem udziału drzew
w klasach defoliacji 2-4,
Polska znalazła się w
grupie krajów, gdzie ten
udział jest średni.



W naszym kraju udziały
drzew w tych klasach
wynosiły:



18% dla badanych
gatunków razem



17% dla gatunków
iglastych



18,5% dla gatunków
liściastych



Uszkodzenie
drzewostanów takie
samo jak w Polsce (18%
drzew w klasach
defoliacji 2-

4) było na

Litwie i w Hiszpanii.

Lasy w wybranych krajach Europy w

2009

r.



Silniejsze

niż w

Polsce uszkodzenia
drzewostanów dla
gatunków razem (od
18 do 57% drzew w
klasach defoliacji 2-
4) zanotowano w 14
krajach.



Wysokie
uszkodzenie,
powyżej 30,0% drzew
w klasach defoliacji
2-

4 wystąpiło: na

Słowacji (32%) i we
Francji (33,5%) i w
Czechach (57%).

Udział drzew monitorowanych gatunków w klasach defoliacji 2–

4 w latach 2005–2009 w krajach Regionu Subatlantyckiego



W

pięcioleciu (2005-2009) spośród krajów Regionu Subatlantyckiego,

wyjątkowo

wysoki,

wyrównany

poziom

uszkodzenia

drzewostanów

utrzymywał się w Czechach (od 56% do 57% drzew w klasach defoliacji 2-4).



Francja

– poziom uszkodzenia drzewostanów był dość wysoki, wyrównany

(od 32% do 36%).

 Najzdrowsze

w Regionie



w latach 2005-

2008 okazały się drzewostany Belgii



w 2009 r. - drzewostany Polski

Udział drzew monitorowanych gatunków w klasach defoliacji 2–

4 w latach 2005–2009 w krajach sąsiadujących z Polską od

wschodu



Wśród krajów sąsiadujących z Polską od wschodu, na Białorusi i Ukrainie, przez

cały okres pięciolecia (2005-2009) utrzymywał się bardzo niski, wyrównany poziom
uszkodzenia

drzewostanów (poniżej 10% drzew w klasach defoliacji 2-4).



Na Litwie w latach 2005-2007 uszkodzenie

drzewostanów było również wyrównane

(od 11% do ok. 12% drzew w klasach defoliacji 2-4), znacznie

niższe niż w Polsce,

jednak w latach 2007-2009

wzrosło, w 2008 r. przewyższając nieco wartość

notowaną w Polsce.

Leśne kompleksy promocyjne

• Elementem realizacji polityki leśnej państwa i

zapisów ustawy o lasach było powołanie na
terenach

Lasów Państwowych leśnych kompleksów

promocyjnych (Ustawa z dnia 28

września 1991 r. o

lasach );

• LKP to duże, zwarte obszary lasu, wchodzące w

skład jednego lub kilku nadleśnictw. Utworzone na
obszarze

całego kraju (19 LKP), pokazują zmienność

warunków siedliskowych, różnorodność składu
gatunkowego lasu i

różnorodność pełnionych przez

niego funkcji.

Leśne kompleksy promocyjne

• Są

to

obszary

funkcjonalne

o

znaczeniu

ekologicznym,

edukacyjnym

i

społecznym

ustanawiane w celu promocji trwale

zrównoważonej

gospodarki

leśnej oraz ochrony zasobów przyrody w

lasach,

• Działalność dla LKP określa jednolity program

gospodarczo-ochronny,

opracowywany

przez

właściwego dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów
Państwowych.

• W ramach LKP leśnicy promują zrównoważoną

gospodarkę leśną, wspierają badania naukowe i
prowadzą edukację leśną społeczeństwa.

Leśne kompleksy promocyjne

LKP

Lasy

Warszawskie

GLEBY

Właściwości i funkcje gleby

• Gleba jest jednym z najważniejszych komponentów

środowiska.

• Stanowi

strefę

przejściową

między

przyrodą

nieożywioną a żywą.

• W glebie odbywa się najintensywniejsza wymiana

materii i energii,

wpływająca na fotosyntezę, która

decyduje o utrzymaniu

stałego składu gazowego

powietrza.

• Obecność gleby warunkuje rozwój szaty roślinnej i

produkcji rolnej.

• Działalność

ludzka

jest

istotnym

czynnikiem

modyfikującym gleby.

Właściwości i funkcje gleby

• Powierzchnia gruntów rolnych na świecie wynosi

około 3,2 mld ha i stopniowo się zmniejsza w wyniku
procesów degradacji.

• Na skutek intensyfikacji rolnictwa żyzność gleb

spada o

około 2,5% rocznie i obecnie następuje

prawie

tysiąc razy szybciej niż w sposób naturalny.

• Najwięcej zdegradowanych gleb znajduje się w

krajach o

dużym zaludnieniu - w Azji i w Afryce. W

Europie degradacja gleb

objęła ok. 219 mln ha –

głównie wskutek zakwaszenia, zanieczyszczenia,
erozji wietrznej i wodnej i

uszkodzeń fizycznych.

Udział gruntów ornych w ogólnej powierzchni kraju (%)

Użytkowanie gruntów w latach 2000 i 2009 w

Polsce

Funkcje gleby



Są rezerwuarem substancji odżywczych i wody
dostępnych

dla

roślin

–

stanowią

kluczowy

komponent

wszystkich

ekosystemów

lądowych

(umożliwiają produkcję żywności, drewna i włókien);



Są

istotnym

rezerwuarem

zasobów

wodnych,

niezbędnych dla życia roślin i produkcji rolnej;



Są czynnikiem determinującym reakcję ekosystemów
na zanieczyszczenia,

zapobiegają zanieczyszczeniu

wód gruntowych i łańcuchów pokarmowych (ważne –
65%

mieszkańców Europy pozyskuje wodę do picia z

zasobów podziemnych);

Funkcje gleby



Filtrują, buforują i transformują substancje, które
mogą być toksyczne dla żywych organizmów – w
optymalnych

warunkach

99%

pestycydów

przekształcane

jest

w

związki

nietoksyczne

w

wierzchniej warstwie gleb ornych;



Są środowiskiem życia wielu organizmów;



Są podłożem dla rozwoju infrastruktury i wysypisk
odpadów oraz źródłem surowców – piasek, glina, żwir,
torf;



Są źródłem informacji kulturowych – wykopaliska
archeologiczne i okazy paleontologiczne;



Mają znaczenie klimatyczne – związane jest w nich ok.
3 razy

więcej węgla niż w biomasie ponad gruntem i 2

razy

więcej niż w atmosferze

Przyczyny niszczenia gleby

Działalność człowieka prowadzi do rozwoju różnych

procesów niszczących gleby:

Przekształcenia typu geochemicznego

-

tworzenie terenów bezglebowych,

- mechaniczne uszkodzenia okrywy glebowej.

Przekształcenia typu hydrologicznego

- zawodnienie gleb,

- osuszenie gleb.

Przyczyny niszczenia gleby

Działalność człowieka prowadzi do rozwoju różnych

procesów niszczących gleby:

Przekształcenie typu chemicznego

- zakwaszenie gleb,

- alkalizacja gleb,

- zasolenie gleb,

-

zanieczyszczenie pierwiastkami śladowymi.

Degradacja biologiczna

-

zmęczenie gleb

Degradacja fizyczna

- erozja wietrzna i wodna,

- pogarszanie struktury gleby.

Główne przyczyny degradacji gleb na świecie

• Deforestacja

• Nadmierny wypas bydła

• Niewłaściwa gospodarka rolna

• Spalanie biomasy

• Uprzemysłowienie

– Zakwaszenie

– Zanieczyszczenie chemiczne

– Erozja wietrzna i wodna

• Urbanizacja i rozwój sieci transportu

Ochrona środowiska 2010

1

2

3

1

2

3

Ochrona środowiska 2010