STRUKTURY
ORANIZACYJNE W
PRZEDSIĘBIORSTWIE
TURYSTCZNYM

DR MONIKA ŚWIĄTKOWSKA

Struktury organizacyjne

1)

1)

Konkretna postać

Konkretna postać

układu elementów

układu elementów

organizacji

i

ich

organizacji

i

ich

wzajemnych

wzajemnych

powiązań

powiązań

.

.

2)

2)

Całokształt

Całokształt

stosunków

miedzy

stosunków

miedzy

elementami

elementami

: ludźmi i składnikami

: ludźmi i składnikami

rzeczowymi.

rzeczowymi.

3)

3)

Sposób uporządkowania elementów

Sposób uporządkowania elementów

składowych organizacji

składowych organizacji

, relacje miedzy

, relacje miedzy

ich

cechami,

a

także

struktura

ich

cechami,

a

także

struktura

procesów zachodzących w organizacji.

procesów zachodzących w organizacji.

4)

4)

Układ i wzajemne zależności

Układ i wzajemne zależności

między

między

częściami

składowymi

oraz

częściami

składowymi

oraz

stanowiskami przedsiębiorstwa.

stanowiskami przedsiębiorstwa.

5)

5)

Wyznacza

Wyznacza

podział pracy

podział pracy

w organizacji,

w organizacji,

powiązania

powiązania

pomiędzy

różnymi

pomiędzy

różnymi

funkcjami i czynnościami. Określa

funkcjami i czynnościami. Określa

także strukturę hierarchii i władzy

także strukturę hierarchii i władzy

oraz

przedstawia

układ

oraz

przedstawia

układ

odpowiedzialności.

odpowiedzialności.

Struktury organizacyjne

6)

6)

Formy

organizacyjne

Formy

organizacyjne

relacji

relacji

zachodzących

między

podmiotami

zachodzących

między

podmiotami

działania wchodzącymi w skład danego

działania wchodzącymi w skład danego

układu społecznego.

układu społecznego.

Struktury

organizacyjne

stanowią

Struktury

organizacyjne

stanowią

„formy organizacyjne działań i funkcji”

„formy organizacyjne działań i funkcji”

realizowanych w ramach społecznego

realizowanych w ramach społecznego

podziału pracy.

podziału pracy.

Struktury organizacyjne

1. Określa podział pracy

i tworzy dla realizacji

zadań człony wykonawcze

2. Ustanawia niezbędne powiązania

między

różnymi funkcjami i czynnościami

3. Kształtuje podział władzy

4. Porządkuje

hierarchiczne

składniki

,

przydzielając im zakresy uprawnień

5. Ustanawia

adekwatny

układ

odpowiedzialności

6. Zapewnia ciągłość realizacji zadań

7. Koordynuje stosunki z otoczeniem

Struktury organizacyjne

Do strukturalnych

Do strukturalnych

charakterystyk organizacji

charakterystyk organizacji

można zaliczyć:

można zaliczyć:

1. Rozmiary

struktury, jej wielkość wynikającą z wielkości

organizacji;

2. Sposób rozczłonkowania całości

i pogrupowania jej

elementów oraz kryteria zastosowane do podziału i
łączenia;

3. Liczbę szczebli hierarchicznych i rozpiętość kierowania

,

czyli liczbę osób podporządkowanych bezpośrednio
jednemu kierownikowi

4. Stopień specjalizacji

wyrażający się zróżnicowaniem

zadań,

głębokością

podziału

pracy

i

stopniem

wykorzystania

wiedzy

i

umiejętności

fachowych

pracowników;

5. Stopień

centralizacji

określający

rozmieszczenie

uprawnień do decydowania i odpowiedzialności, czyli
podział

władzy

pomiędzy

szczeble

hierarchiczne

organizacji;

6. Stopień

sformalizowania

,

czyli

zakres

i

stopień

szczegółowości regulacji objętych strukturą formalną i
ograniczających swobodę zachowań uczestników.

Elementy struktury

organizacyjnej

1.

1.

Podział

pracy

Podział

pracy

–

dokonanie

wyboru

–

dokonanie

wyboru

specjalizacji dla wszystkich pracowników.

specjalizacji dla wszystkich pracowników.

2.

2.

Stanowisko organizacyjne

Stanowisko organizacyjne

– stanowisko pracy

– stanowisko pracy

wyznaczone w celu realizacji poszczególnych

wyznaczone w celu realizacji poszczególnych

zadań przedsiębiorstwa. Stanowiska łączone

zadań przedsiębiorstwa. Stanowiska łączone

są następnie w komórki i większe jednostki

są następnie w komórki i większe jednostki

organizacyjne (działy, wydziały).

organizacyjne (działy, wydziały).

3.

3.

Komórka organizacyjna

Komórka organizacyjna

– składa się z

– składa się z

kierownika

i

jego

bezpośrednich

kierownika

i

jego

bezpośrednich

podwładnych.

podwładnych.

4.

4.

Jednostka organizacyjna

Jednostka organizacyjna

– na czele stoi

– na czele stoi

kierownik wyższego szczebla grupującą

kierownik wyższego szczebla grupującą

poszczególne komórki organizacyjne w tzw.

poszczególne komórki organizacyjne w tzw.

pion organizacyjny.

pion organizacyjny.

5.

5.

Rozpiętość kierowania

Rozpiętość kierowania

– liczba pracowników

– liczba pracowników

podległych

bezpośrednio

jednemu

podległych

bezpośrednio

jednemu

kierownikowi.

kierownikowi.

6.

6.

Regulamin organizacyjny

Regulamin organizacyjny

– ogólny dokument

– ogólny dokument

regulujący kompleksowo strukturę organizacji.

regulujący kompleksowo strukturę organizacji.

Zawiera on schemat organizacyjny, tzw.

Zawiera on schemat organizacyjny, tzw.

księgę służb, podstawowe instrukcje i ramowe

księgę służb, podstawowe instrukcje i ramowe

procedury oraz inne zarządzenia dyrektora

procedury oraz inne zarządzenia dyrektora

określające

ramowo

działania

określające

ramowo

działania

przedsiębiorstwa.

przedsiębiorstwa.

7. Schemat organizacyjny

7. Schemat organizacyjny

– graficzny obraz,

– graficzny obraz,

ukazujący poszczególne części organizacji,

ukazujący poszczególne części organizacji,

hierarchiczny układ zależności między nimi

hierarchiczny układ zależności między nimi

oraz przypisującym w sposób najbardziej

oraz przypisującym w sposób najbardziej

ogólny konkretne funkcje poszczególnym

ogólny konkretne funkcje poszczególnym

elementom organizacji.

elementom organizacji.

8. Księga służb

8. Księga służb

– określa ramowe zakresy działań

– określa ramowe zakresy działań

poszczególnych komórek organizacyjnych oraz

poszczególnych komórek organizacyjnych oraz

szczegółowe

zadania,

uprawnienia

i

szczegółowe

zadania,

uprawnienia

i

odpowiedzialność stanowisk kierowniczych i

odpowiedzialność stanowisk kierowniczych i

samodzielnych.

samodzielnych.

Elementy struktury

organizacyjnej

Schemat organizacyjny

Schemat organizacyjny

aspektów struktury

aspektów struktury

organizacyjnej:

organizacyjnej:

1.

1.

Podział pracy

Podział pracy

– każdy prostokąt przedstawia osobę lub

– każdy prostokąt przedstawia osobę lub

komórkę

odpowiedzialną

za

daną

część

pracy

komórkę

odpowiedzialną

za

daną

część

pracy

organizacji.

organizacji.

2.

2.

Kierownicy i podwładni

Kierownicy i podwładni

– linie ciągłe oznaczają

– linie ciągłe oznaczają

podporządkowanie (kto komu podlega).

podporządkowanie (kto komu podlega).

3.

3.

Rodzaj wykonywanej pracy

Rodzaj wykonywanej pracy

– opisy prostokątów

– opisy prostokątów

wskazują

na

różne

zadania

lub

obszary

wskazują

na

różne

zadania

lub

obszary

odpowiedzialności organizacji.

odpowiedzialności organizacji.

4.

4.

Grupowanie segmentów pracy

Grupowanie segmentów pracy

– całość schematu

– całość schematu

przedstawia

podział

działalności

organizacji,

na

przedstawia

podział

działalności

organizacji,

na

przykład w układzie funkcjonalnym lub regionalnym.

przykład w układzie funkcjonalnym lub regionalnym.

5.

5.

Szczeble zarządzania

Szczeble zarządzania

– schemat nie tylko obejmuje

– schemat nie tylko obejmuje

poszczególnych kierowników i ich podwładnych, lecz

poszczególnych kierowników i ich podwładnych, lecz

także

całą

hierarchię

kierowniczą.

Wszyscy

także

całą

hierarchię

kierowniczą.

Wszyscy

podporządkowani bezpośrednio jednemu kierownikowi,

podporządkowani bezpośrednio jednemu kierownikowi,

znajdują się na tym samym szczeblu zarządzania,

znajdują się na tym samym szczeblu zarządzania,

niezależnie od ich miejsca w schemacie.

niezależnie od ich miejsca w schemacie.

Dokumenty formalizujące

Dokumenty formalizujące

strukturę organizacyjną

strukturę organizacyjną

:

:

1.

1.

Statut

Statut

– dokument prawny zarejestrowany w sądzie.

– dokument prawny zarejestrowany w sądzie.

Zawiera

formę

organizacyjno-prawną,

wysokość

Zawiera

formę

organizacyjno-prawną,

wysokość

kapitału akcyjnego, ilość akcji, założycieli, władze

kapitału akcyjnego, ilość akcji, założycieli, władze

zarządzające i nadzorcze, wykaz aktów prawnych

zarządzające i nadzorcze, wykaz aktów prawnych

formalizujących

organizację

i

funkcjonowanie

formalizujących

organizację

i

funkcjonowanie

przedsiębiorstwa itd.

przedsiębiorstwa itd.

2.

2.

Regulamin

Regulamin

– przepisy i rozporządzenia ustalające

– przepisy i rozporządzenia ustalające

sposób postępowania w jakieś dziedzinie.

sposób postępowania w jakieś dziedzinie.

3.

3.

Schemat organizacyjny

Schemat organizacyjny

– graficzny obraz struktury

– graficzny obraz struktury

organizacyjnej wskazującym realizatorów głównych

organizacyjnej wskazującym realizatorów głównych

funkcji i ich miejsce w przedsiębiorstwie jako całości.

funkcji i ich miejsce w przedsiębiorstwie jako całości.

4.

4.

Karta zadań

Karta zadań

/ komórki organizacyjnej

/ komórki organizacyjnej

– podaje

– podaje

szczegółowe wykazy zadań poszczególnych członków

szczegółowe wykazy zadań poszczególnych członków

organizacji.

organizacji.

5.

5.

Zakres czynności (karta funkcji)

Zakres czynności (karta funkcji)

– podaje szczegółowe

– podaje szczegółowe

rejestry

zadań,

uprawnień

i

odpowiedzialności

rejestry

zadań,

uprawnień

i

odpowiedzialności

poszczególnych stanowisk organizacyjnych.

poszczególnych stanowisk organizacyjnych.

6.

6.

Instrukcja

Instrukcja

– akt prawny generalny wyjaśniający

– akt prawny generalny wyjaśniający

znaczenie istniejących norm prawnych lub wskazujący

znaczenie istniejących norm prawnych lub wskazujący

sposób ich realizacji.

sposób ich realizacji.

7.

7.

Instrukcja

organizacyjna

Instrukcja

organizacyjna

(np.

Instrukcja

obiegu

(np.

Instrukcja

obiegu

dokumentów) – porządkuje ona i reguluje przebieg

dokumentów) – porządkuje ona i reguluje przebieg

typowych

procesów

i

procedur

działania

w

typowych

procesów

i

procedur

działania

w

poszczególnych obszarach funkcjonowania (zadań)

poszczególnych obszarach funkcjonowania (zadań)

przedsiębiorstwa,

w

określonych

sytuacjach

przedsiębiorstwa,

w

określonych

sytuacjach

organizacyjnych.

organizacyjnych.

8.

8.

Zarządzenie

Zarządzenie

– akt o charakterze normatywno-

– akt o charakterze normatywno-

wykonawczym, ciągłej mocy obowiązywania.

wykonawczym, ciągłej mocy obowiązywania.

9.

9.

Polecenie

służbowe

Polecenie

służbowe

–

akt

prawny

regulujący

–

akt

prawny

regulujący

jednorazowe, doraźne lub okresowe zadania o

jednorazowe, doraźne lub okresowe zadania o

charakterze operatywnym określonych w treści

charakterze operatywnym określonych w treści

wykonawców.

wykonawców.

10.

10.

Okólnik

Okólnik

–

wewnętrzny,

ogólny

akt

organów

–

wewnętrzny,

ogólny

akt

organów

administracyjnych przedsiębiorstwa. Podaje określone

administracyjnych przedsiębiorstwa. Podaje określone

informacje wskazanej w treści grupie adresatów.

informacje wskazanej w treści grupie adresatów.

Ma

Ma

charakter zalecający

charakter zalecający

a nie wiążący.

a nie wiążący.

Dokumenty formalizujące

Dokumenty formalizujące

strukturę organizacyjną

strukturę organizacyjną

:

:

Typologia struktur

Typologia struktur

organizacyjnych

organizacyjnych

:

:

1.

1.

Struktura liniowa

Struktura liniowa

– fayolowska zasada

– fayolowska zasada

jedności

jedności

rozkazodawstwa

rozkazodawstwa

, w myśl której

, w myśl której

każdy podwładny może

każdy podwładny może

mieć tylko jednego przełożonego

mieć tylko jednego przełożonego

, stanowiącego

, stanowiącego

pierwszy element tzw. drogi służbowej.

pierwszy element tzw. drogi służbowej.

2.

2.

Struktura liniowo-sztabowa

Struktura liniowo-sztabowa

– jednocześnie określa

– jednocześnie określa

jedność rozkazodawstwa jak też specjalistyczne

jedność rozkazodawstwa jak też specjalistyczne

wsparcie dla zarządu – tzw.

wsparcie dla zarządu – tzw.

komórki sztabowe

komórki sztabowe

.

.

3.

3.

Struktura funkcjonalna

Struktura funkcjonalna

– daje korzyści wynikające ze

– daje korzyści wynikające ze

specjalizacji na poziomie kierownictwa i wykonawstwa

specjalizacji na poziomie kierownictwa i wykonawstwa

.

.

Podział organizacji następuje ze względu na główne

Podział organizacji następuje ze względu na główne

funkcje w niej realizowane.

funkcje w niej realizowane.

4.

4.

Struktura dywizjonalna

Struktura dywizjonalna

– w strukturze tej dąży się do

– w strukturze tej dąży się do

podziału

organizacji

na

względnie

podziału

organizacji

na

względnie

niezależne

niezależne

elementy

elementy

, z reguły pokrywające się z miejscami

, z reguły pokrywające się z miejscami

powstania kosztów i tworzenia zysku. Struktura

powstania kosztów i tworzenia zysku. Struktura

dywizjonalna polega wiec na podziale organizacji na

dywizjonalna polega wiec na podziale organizacji na

segmenty (

segmenty (

division

division

), kierowane przez samodzielnych

), kierowane przez samodzielnych

kierowników.

kierowników.

5.

5.

Struktura macierzowa

Struktura macierzowa

– ma postać macierzy,

– ma postać macierzy,

gdzie

kolumny

przedstawiają

więzi

gdzie

kolumny

przedstawiają

więzi

funkcjonalno - sztabowe, a wiersze więzi

funkcjonalno - sztabowe, a wiersze więzi

techniczno – służbowe. Mamy do czynienia z

techniczno – służbowe. Mamy do czynienia z

podwójnym przyporządkowaniem

podwójnym przyporządkowaniem

.

.

6.

6.

Struktura

hybrydowa

Struktura

hybrydowa

–

wykorzystanie

–

wykorzystanie

struktury będącej połączeniem dwóch lub

struktury będącej połączeniem dwóch lub

większej liczby rozpowszechnionych form

większej liczby rozpowszechnionych form

struktury organizacyjnej.

struktury organizacyjnej.

Typologia struktur

Typologia struktur

organizacyjnych

organizacyjnych

:

:

Struktura liniowa (więzi

Struktura liniowa (więzi

organizacyjne)

organizacyjne)

:

:

Dyrektor

Dyrektor

ds.

ds.

produkcji

produkcji

Kierown

Kierown

ik

ik

Kierown

Kierown

ik

ik

Dyrektor

Dyrektor

ds.

ds.

marketingu

marketingu

Kierown

Kierown

ik

ik

Kierown

Kierown

ik

ik

PREZES

PREZES

Struktura liniowo-sztabowa

Struktura liniowo-sztabowa

:

:

Dyrektor

Dyrektor

ds.

ds.

produkcji

produkcji

Kierown

Kierown

ik

ik

Kierown

Kierown

ik

ik

Dyrektor

Dyrektor

ds.

ds.

marketingu

marketingu

Kierown

Kierown

ik

ik

Kierown

Kierown

ik

ik

PREZES

PREZES

Doradca

Doradca

Struktura funkcjonalna -

Struktura funkcjonalna -

(podział funkcjonalny)

(podział funkcjonalny)

:

:

PREZES

PREZES

Vice PREZES

Vice PREZES

Production

Production

Vice PREZES

Vice PREZES

Finance

Finance

Vice PREZES

Vice PREZES

Marketing

Marketing

Vice PREZES

Vice PREZES

Human

Human

Resources

Resources

Vice PREZES

Vice PREZES

Research &

Research &

Development

Development

Struktura dywizjonalna

Struktura dywizjonalna

(podział geograficzny)

(podział geograficzny)

:

:

PREZES

PREZES

Vice PREZES

Vice PREZES

East Region

East Region

Vice PREZES

Vice PREZES

Southeast

Southeast

Region

Region

Vice PREZES

Vice PREZES

Midwest

Midwest

Region

Region

Vice PREZES

Vice PREZES

West

West

Region

Region

Product

Product

Manager

Manager

Brand A

Brand A

Product

Product

Manager

Manager

Brand B

Brand B

Struktura multidywizjonalna

Struktura multidywizjonalna

:

:

CEO

CEO

Long-Range

Long-Range

Planning

Planning

Finance &

Finance &

Accounting

Accounting

Computer

Computer

Division

Division

Central Sales

Central Sales

& Marketing

& Marketing

Electronic Toy

Electronic Toy

Division

Division

Hospital

Hospital

Instruments

Instruments

Divison

Divison

Central

Central

Production

Production

Research &

Research &

Development

Development

Clothing

Clothing

Division

Division

Chief Executive Officer

Struktura macierzowa

Struktura macierzowa

(matrix)

(matrix)

:

:

Vice PREZES

Vice PREZES

Production

Production

Vice PREZES

Vice PREZES

Finance

Finance

Vice PREZES

Vice PREZES

Marketing

Marketing

Vice PREZES

Vice PREZES

Research &

Research &

Development

Development

Vice PREZES

Vice PREZES

Human

Human

Resources

Resources

Product

Product

Manager

Manager

A

A

Product

Product

Manager

Manager

B

B

Product

Product

Manager

Manager

C

C

PREZES

PREZES

Aby hotel mógł sprawnie funkcjonować w

rzeczywistości rynkowej potrzebne są struktury
produkcyjne i administracyjne.

Do struktury produkcyjnej schematu zaliczają

się:



komórka odpowiadająca za przygotowanie
jednostek mieszkalnych do sprzedaży oraz
ciągów komunikacyjnych do użytkowania
(służba pięter),



komórka odpowiadająca za przygotowanie
posiłków i napoi do sprzedaży (gastronomia).



Marketing i sprzedaż - aby klient trafił do

hotelu potrzebny jest szereg działań

rynkowych, które w efekcie powinny

przekonać klienta do wyboru tego właśnie a

nie innego hotelu. Działania te realizuje

komórka, która fizycznie niczego w hotelu

nie produkuje, bez niej jednak współczesny

zakład hotelowy nie ma racji bytu.



Recepcja - komórka, realizująca zarówno

funkcje marketingowe, sprzedażowe jak i

odpowiadająca za bezpośrednią obsługę

gościa. Obsługuje ona pobyt Gościa od

chwili otrzymania z komórki marketingu i

sprzedaży informacji (najczęściej w postaci

wpisu

do

komputerowego

systemu

recepcyjnego) o przyjęciu rezerwacji, aż po

opuszczenie terenu hotelu - czyli przesłania

dokumentów związanych ze zrealizowanym

pobytem Gościa do księgowości hotelu.



Księgowość prowadzi pełną dokumentacyjną
obsługę hotelu - do niej spływają wszelkie
dokumenty finansowo-księgowe jaki pojawiają
się w codziennym życiu hotelu.



Komórka techniczna - potrafi opanować
skomplikowany i rozbudowany technicznie
obiekt jakim jest współczesny hotel. Komórka
która się tym zajmuje jest stosunkowo mało
widoczna na zewnątrz. Pracują w niej hydraulik,
elektryk,

stolarz,

ogrodnik,

pracownik

gospodarczy czy pracownik techniczny.

Do sprawnego funkcjonowania hotelu potrzebne

są jeszcze pojedyncze, samodzielne osoby
realizujące takie funkcje jak:



sekretarka,



specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy,



specjalista ds. kadr,



radca prawny,



specjalista ds. przeciwpożarowych,



osoba zajmująca się zaopatrzeniem,



informatyk zarządzający siecią.

Od czego zależy i jak wygląda
schemat organizacyjny hotelu?

1. Od zakresu działalności podmiotu będącego

właścicielem hotelu.

Jeżeli właściciel hotelu nie prowadzi żadnej innej działalności

poza hotelową - schemat hotelu musi zawierać wszystkie

komórki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.

Jeżeli hotel to tylko jeden z kilku (wielu) profili działalności

firmy - niektóre komórki nie występujące w schemacie

hotelu mogą być zlokalizowane np. w schemacie

organizacyjnym firmy.

Przykład:

Firma, która ma kilka, kilkanaście hoteli. W tym przypadku

również niektóre komórki mogą być umieszczone np. w

schemacie organizacyjnym biura zarządu firmy.

2. Od wielkości hotelu 



Mały rodzinny hotelik, mający kilkanaście pokoi i małą salkę

restauracyjną - nie musi mieć schematu organizacyjnego.

Najczęściej pracuje w nim kilka osób (np. jest to biznes

rodzinny), wykonujących różne funkcje w zależności od

potrzeb.



Przykład:

Głowa rodziny może realizować zarówno funkcje techniczne

jak i być np. kucharzem. Żona może prowadzić księgowość,

pracować w recepcji i czasami sprzątać pokoje. Córka

również pracuje w recepcji i sprząta pokoje. Syn prowadzi

zaopatrzenie i pełni funkcje sprzedażowe. W przypadku

pełnego obłożenia - w sezonie - pomaga sąsiadka i jej dwie

córki.



Duże hotele kongresowe mające blisko 1000 pokoi i

olbrzymie centra kongresowe. Schemat organizacyjny jest

wielopoziomowy i bardzo rozbudowany. Pojawiają się komórki

kontrolne zlokalizowane na różnych poziomach. Główne

piony na schemacie pozostają takie same, jak w przypadku

hoteli małych, są one jednak znacznie bardziej rozbudowane.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA BIURA PODRÓŻY

ORBIS

STRUKTURA ORGANIZACYJNA SPÓŁKI „Latający
Holender” Sp. jawna 

DZIĘKUJĘ ZA

UWAGĘ