Dawkowanie leków



Farmakologiczne działanie leków zależy od

ich stężenia we krwi i w tkankach.



Jest ono na ogół proporcjonalne do ilości

leku wprowadzonego do organizmu, tj.
dawki leku.



W miarę zwiększania dawki leku i

związanego z tym zwiększenia stężenia
leku we krwi następuje nasilenie reakcji na
lek ze strony poszczególnych narządów:
tkanek.



Nie przebiega ono jednak zawsze

proporcjonalnie do zwiększenia stężenia
leku, a w pewnym zakresie dawek działanie
staje się proporcjonalne do logarytmu
stężenia.



Wielkość dawki leku nie musi zawsze

wiązać się z ilościowym działaniem leku,
często duża dawka może wywołać
jakościowo inne działanie w porównaniu z
dawką mniejszą.



Leki stosuje się w dawkach

jednorazowych (pro dosi) oraz w
dawkach dobowych (pro die).

Dawka dobowa



Dawka dobowa danego leku określa jego

ilość zastosowaną w pojedynczych dawkach
(pro dosi) w ciągu doby.

Zależność działania
farmakologicznego od dawki
leku

A

B

log dawki

Siła działania leku A jest większa niż leku B

Dawka progowa lub
minimalna (dosis minima)



Określa najmniejszą ilość środka,

wywołującą już pewne reakcje ze strony
organizmu.



Dawka minimalna bywa również nazywana

dawką subterapeutyczną.

Dawka lecznicza



Dawka lecznicza (dosis therapeutica).

Wywołuje wyraźne zmiany w czynności
narządów, charakteryzujące się
pobudzeniem lub zahamowaniem ich
czynności w granicach fizjologicznych.



Największa dawka lecznicza nazywa się

dawką maksymalną (dosis maximd).

Dawka uderzeniowa



Wprowadzono również pojęcie dawki
uderzeniowej (stosowanej np. w leczeniu
antybiotykami, sulfonamidami, witaminą D)
na określenie dawkowania, w którym
początkowe dawki są znacznie większe,
zazwyczaj 2-krotnie od dawek następnych
(podtrzymujących).



Dawki uderzeniowe stosuje się w celu
szybszego uzyskania aktywnego stężenia
leku we krwi, a tym samym skuteczniejszego
wyniku leczenia odpowiednich chorób.

Dawka toksyczna



Większe ilości leku, wywołujące zaburzenia

czynności organizmu w granicach
patologicznych (działanie trujące), określa
się jako dawkę toksyczną (dosis toxica).

Dawka śmiertelna



Dawka śmiertelna (dosis letalis). Jest to

najmniejsza ilość leku, która poraża ważne
dla życia czynności organizmu (oddychanie,
czynność serca), powodując śmierć.



Najbardziej miarodajna dla danego leku jest

dawka wywołująca swoisty odczyn
biologiczny u połowy badanych zwierząt .



Odróżnia się więc dawki lecznicze dla 50%

badanych zwierząt (DC

50

) - dosis curativa,



Dawki toksyczne zwierząt (DT

50

) - dosis

toxica



Dawki śmiertelne zwierząt (DL

50

) - dosis

letalis.



Badany środek o potencjalnym działaniu

leczniczym podaje się zwierzętom
doświadczalnym (najczęściej są to myszy
lub szczury) dożylnie, doustnie,
dootrzewnowo lub w inny sposób, jeśli
rodzaj badań będzie tego wymagać.
Przenoszenie wyników doświadczeń na
ludzi odbywa się na podstawie wartości
dawki śmiertelnej (DL

50

) uzyskanej na

zwierzętach.

Wskaźnik terapeutyczny



Często stosuje się pojęcie wskaźnika (lub

indeksu) terapeutycznego.



Określa on stosunek między dawką

bezpieczną działającą skutecznie a dawką
mogącą wywołać niepożądane objawy
toksyczne.

Sposoby obliczania wskaźnika
taerapeutycznego

Wskaźnik

terapeutyczny (wg

Erlicha)

=

Maksymalna dawka
tolerowana

Maksymalna dawka
terapeutyczna

DL

50

DE

50

DE

50

– dawka skuteczna (mająca pożądane działanie) w

50% przypadków (analogicznie do DL

50

Dawkowanie u dzieci



Jest ważnym i dotychczas nierozwiązanym
problemem.



Przyjęte obecnie i wciąż niedoskonałe zasady
obliczania dawki leku dla dzieci w różnym
wieku są oparte głównie na masie lub
powierzchni ciała dziecka i wyprowadzane
zawsze z dawki obliczonej dla osoby dorosłej.



W obliczeniach tych nie są uwzględnione
istotne różnice fizjologiczne, jakie zachodzą
między organizmem dojrzałym a nieustannie
rozwijającym się organizmem dziecka.

Zasady obliczania dawki

Dawka dla dziecka =

Liczba lat

Liczba lat + 12

x Dawka dorosłego

Wzór ten dotyczy dzieci w wieku d 12 lat i oznacza, że

dawka opiera się zasadniczo na masie ciała

4 x liczba lat + 20 = odsetek dawki dorosłego

2) Zasada dawkowania oparta na wieku dziecka, nieobejmująca

jednak niemowląt, uwzględnia odsetek dawki chorego dorosłego

1)

Zasady obliczania dawki

3) Dawki dla niemowląt:

Dawka dla dziecka = [(1,5x masa dziecka

w kg) + 10] % dawki dorosłego

4) Dawki dla dzieci do 12 lat:

Dawka dla dziecka = [(4x wiek dziecka w

latach)+ 20] % dawki dorosłego

5) Dawki dla dzieci powyżej 12 roku życia:
Dawka dla dziecka =

Powierzchnia ciała dziecka

Powierzchnia ciała

dorosłego człowieka

(1,73m

2

)

x dawka dla
dorosłego

S – powierzchnia ciała, L-wzrost [cm] M-masa
[kg]