POLITYKA OCHRONY

KONKURENCJI

1. Przesłanki i cele
2. Podstawy prawne
3. Instrumenty i zakres

ochrony konkurencji

3.1. Instrumenty dotyczące

zachowań rynkowych
przedsiębiorstw

3.2. Zasady pomocy państwa dla

sektora przedsiębiorstw

1. PRZESŁANKI I CELE

Przesłanki:

• Endogeniczne:

– wartość

autoteliczna

– wartość

instrumentalna

• Egzogeniczne:

Cele Traktatowe:

• ochrona

rynku i mechanizmu jego

funkcjonowania:

„Wysoki stopień konkurencji jest
istotnym zadaniem Wspólnoty”

Cele (c.d.):

• stworzenie systemu, który chroni

konkurencję

przed

zafałszowaniem

(„konkurencja niezafałszowana” =…):

– określenie

roli państwa

w

kształtowaniu mechanizmu rynku

– określenie

niedopuszczalnych form

rywalizacji przedsiębiorstw

• wzrost

konkurencyjności i

poszerzanie

dostępu

firm europejskich do rynku

światowego – zasada:
„otwartego rynku [UE] z wolną

konkurencją”

Cele (c.d.):

Polityka ochrony rynku – charakter

wspólnotowy:

• Jednolity standard na całym rynku

europejskim

• prawo UE

ma pierwszeństwo

przed prawem

krajowym

2. PODSTAWY PRAWNE

Wieloletni proces kształtowania

polityki ochrony konkurencji -

rozwój gospodarki i prawa

Konwencja Paryska

(1883 r.)

–

instytucja ochrony przeciwko
nieuczciwej konkurencji:

„każdy akt

sprzeczny z uczciwymi zwyczajami
istniejącymi w przemyśle i handlu”), np.:

– niemożność identyfikacji producenta i

produktu,

– naruszanie dobrego imienia producenta

(wizerunku),

– wprowadzanie w błąd konsumentów i

konkurentów itd.

Traktat Paryski (1951) – EWWiS:

– pierwsze regulacje na obszarze

rynku węgla i stali:
„Wspólnota zapewnia ustanowienie,
zachowanie i poszanowanie

normalnych warunków
konkurencji

…” oraz ….

Istotne miejsce

ochrony konkurencji w

traktatach Rzymskim, Maastricht i
Amsterdamskim i Lizbońskim:
-

zakres znacznie szerszy

– wszystkie

rynki produktowe, polityka państw w
odniesieniu do pomocy dla sektora
przedsiębiorstw, zagadnień ochrony
rynku i konkurencyjności

PODSTAWY PRAWNE

Ochrony konkurencji na obszarze

rynku europejskiego

Regulacje

pośrednie

Regulacje

bezpośrednie

Cele i

zasady UE

Unia celna i

wolności

WR

Polityka

przemysłowa

Zasady

dotyczące

przedsiębiorstw

(sekcja I)

Zasady

dotyczące

pomocy państwa

(sekcja II)

Regulacje pośrednie:

1. Cele i zasady UE
2. Unia celna

i wolności

wspólnego

rynku: optymalna alokacja zasobów
–

3. Polityka przemysłowa

Polityka przemysłowa -

tworzenie

warunków dla:

- restrukturyzacji przemysłu w

krajach członkowskich,

-

rozwoju przedsiębiorczości
(zwłaszcza w sektorze MSP) i

-

poprawy wykorzystania potencjału
firm w zakresie innowacji, sfery
B+R,

Instrumenty polityki przemysłowej

:

-

liberalizacja rynku zamówień
publicznych,

-

ujednolicanie prawa w zakresie
spółek europejskich i
rachunkowości,

-

rozwój systemu informacji
gospodarczej (np. Euro-Info-Center,
BC-Net,

Europartenariat)

Regulacje bezpośrednie

• Traktat (Rzymski, Maastricht,

Amsterdam, Lizbona) - Tytuł VI

– „Wspólne reguły

dotyczące

konkurencji,

spraw podatkowych i

dostosowania przepisów”

•Koncepcja ochrony rynku i

konkurencji

przed potencjalnym

lub rzeczywistym naruszeniem …

•Dwie sekcje:

– (S-1)- Sfera …
– (S-2) Sposób …

3. INSTRUMENTY I ZAKRES

OCHRONY KONKURENCJI

in

Dotyczące zachowań

rynkowych

Przedsiębiorstw (S-1)

Dotyczące pomocy

państwa dla

sektora przedsiębiorstw (S-2)

Zakaz porozumień

kartelowych

Zakaz nadużywania
pozycji

dominującej

Kontrola fuzji i

przejęć

przedsiębiorstw

Kontrola subwencji

rządowych

Zakaz nadużywania

pozycji firm państw.

Nakaz przekształca-

nia monopoli państ.

3.1. ZAKAZ POROZUMIEŃ

KARTELOWYCH

Podstawy prawne:
• „

Zakazane i niezgodne

ze wspólnym

rynkiem są wszelkie

porozumienia między

przedsiębiorstwami

[…], które

• ujemnie wpływają na handel między

państwami członkowskimi (!), i których

celem byłoby

• wyłączenie, ograniczenie lub naruszenie

wolnej konkurencji

na terenie wspólnego

rynku”

(art. 81.1. TWE)

Regulacje antykartelowskie

–

zakazy

porozumień (7. ograniczeń):

1. w sprawie kontroli

produkcji

(ograniczania wielkości), rozwoju
technicznego produktów i
technologii ich wytwarzania,
świadomego; (konsekwencje –
wzrost cen)

2.

podziału rynków sprzedaży –

– konsekwencje -

ustalenie geograficznych

stref wpływów na skutek kalkulacji i
wyrachowania, a nie wolnej gry sił
rynkowych

– rynki przestrzenne i rynki produktów

3. w sprawie wyłącznego zakupu –

ograniczenie możliwości wejścia
nowych dostawców do kanału
dystrybucji, ograniczanie tzw. importu
równoległego;

4. w sprawie ustalania cen

–

niezależne firmy ustalają min. lub
max. cenę zakupu/ sprzedaży lub inne
warunki umowy

4. w sprawie ustalania cen

– niezależne

firmy ustalają min. lub max. cenę
zakupu/ sprzedaży lub inne warunki
umowy

w przyszłych kontaktach z

podmiotami trzecimi: fałszowanie
rynku i mechanizmu konkurencji

5. w sprawie praw własności

(przemysłowych i handlowych)

6. w sprawie stosowania zróżnicowanych

warunków

w podobnych sytuacjach dla

partnerów w przyszłych transakcjach,
które powodowałyby dla nich skutki
negatywne

7.

porozumień uzależniających

zawarcie

umowy od spełnienia

dodatkowych

warunków

.

Transakcje wiązane

nie mające

żadnego związku merytorycznego z
przedmiotem kontraktu i nie znajdujące
uzasadnienia w istniejących zwyczajach
handlowych

Porozumienia przedsiębiorstw nie

podlegające przepisom

antykartelowskim:

- horyzontalne

, dotyczące specjalizacji,

B+R, wymiany informacji, wspólne

badania i „wspólne korzystanie z

fabryki”,

- wertykalne

, dotyczące dystrybucji

towarów i usług, sprzedaży i serwisu

pojazdów samochodowych,

franchisingu,

- licencyjne

,

- sektorowe

– dotyczące współpracy

między liniami lotniczymi,
armatorami w transporcie morskim
itd.

- marginalne

(„bagatelne”)

Porozumienia marginalne

(„bagatelne”)

-

niewielka skala działalności –

Cel: ochrona konkurencji wobec MSP

- dla umów poziomych

między firmami na

tym samym szczeblu działalności

gospodarczej: łączny, udział w rynku

mniejszy od 5% i skumulowany obrót

roczny – do 50 mln. euro

- dla umów pionowych

między firmami na

różnych poziomach - odpowiednio 10% i

100 mln. euro

- Wyłączenia – na tle

„ogólnego klimatu”

3.2. ZAKAZ NADUŻYWANIA

POZYCJI

DOMINUJĄCEJ

• Podstawy prawne:

• „Niezgodne z zasadą wspólnego

rynku i zakazane jest

nadużywanie

przez jedno lub kilka przedsiębiorstw
swej

dominującej pozycji

na

wspólnym rynku lub na istotnej jego
części” (art. 82 TWE)

Przesłanki i problemy:

• Naturalne dążenie przedsiębiorstw

do…

• Pozycja dominująca ….

• Zagrożeniem dla rynku jest jej

NADUŻYWANIE

• Istotne znaczenie

właściwego

zdefiniowania

:

– rynku działania przedsiębiorstwa
– dominującej pozycji rynkowej firmy

Rynek właściwy

(relewantny)

– 5

wymiarów:

• Podmiotowy

• Przedmiotowy

• Wertykalny (faza procesu gospodarowania –

skup, produkcja, zbyt, hurt, detal)

• Geograficzny

• Czasu

Pozycja dominująca na danym
rynku – dwa wymiary:

1. Wymiar ilościowy

Komisja Europejska i orzecznictwo

:

pozycja dominująca - udział w rynku

40- 45%

W praktyce – przy dużym rozproszeniu

sektora – udział 25 - 40% (znaczenie

miernika udziału względnego

!)

Rodzaje praktyk nadużycia

pozycji dominującej

praktyki

Ekspolatacyjne-

Naruszające interesy

kontrahentów,

narzucające

niekorzystne

warunki umowy

Antykonkurencyjne-

blokowanie warunków

powstania, rozwoju

konkurencyjnych

struktur rynku

Mieszane-

połączenie obu

rodzajów praktyk

3.3. KONTROLA PROCESÓW FUZJI I

PRZEJĘĆ PRZEDSIĘBIORSTW

Cel:

• Aprioryczna, prewencyjna kontrola…

Istota łączenia i fuzji firm:

• Niezależne przedsiębiorstwa scalają swoje

zasoby, ….

Formy koncentracji

przedsiębiorstw:

1. Fuzja:

- pełne prawne i ekonomiczne dobrowolne

połączenie …

2. Przejęcie kapitałowe:

- objęcie kontroli nad …

3. Joint ventures:

– połączenie zasobów…

Przesłanki koncentracji – łączenia i fuzji firm:

• Wymogi współczesnej gospodarki

światowej,

• Rosnąca konkurencja w skali globalnej
• Wzrost nakładów na sferę B+R
• Skracanie się cyklu życia produktów

Konsekwencje:

- Pozytywne
- Negatywne – możliwe zagrożenie dla rynku

3.4. ZASADY POMOCY PAŃSTWA

DLA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW

Przesłanki:

• Zasady

i uwarunkowania pomocy

państwa dla gospodarki, jej sektorów

i konkretnych przedsiębiorstw

• Państwo

– może poprzez politykę

ekonomiczną …

Koncepcja ochrony

rynku i

konkurencji

w obszarze pomocy

publicznej dla gospodarki:

• „Jest nie do pogodzenia

ze wspólnym

rynkiem

wszelka pomoc

, bez względu

na formę, udzielana przez państwo

lub ze źródeł państwowych, która

przez uprzywilejowanie określonych

przedsiębiorstw lub niektórych gałęzi

zakłóca konkurencję lub tym grozi

”

(art. 87.1 TWE)

Zakaz pomocy państwa dla biznesu

Cechy pomocy publicznej:

1. Jest udzielana ze

środków

publicznych

–: pomoc

bezpośrednia

–

….

pośrednia

– ….

2. Stanowi

korzyść dla beneficjenta

w

formie np. darowizny, ….

3. Ma charakter

selektywny

–

4. Zakłóca

– rzeczywiście lub

potencjalnie konkurencję …..

Zasady i obszary pomocy państwa

dla sektora przedsiębiorstw

1. Kontrola subwencji rządowych

(publicznych)

2. Zakaz nadużywania pozycji firm

państwowych (publicznych)

3. Nakaz przekształcania monopoli

państwowych

Prawne możliwości pomocy

państwa dla gospodarki:

1. Subwencje w sytuacji

klęski

żywiołowej

, służące naprawie szkód

2. Subwencje na rozwój gospodarczy

regionów o szczególnie

niskim

poziomie życia

, o nadmiernym

bezrobociu

(w tym także dla

wschodnich landów Niemiec, o ile

służą eliminacji ekonomicznych

skutków podziału kraju)

3. Projekty o

ogólnoeuropejskim

znaczeniu

, wyrażające interes całej

UE lub likwidujące znaczne zakłócenia

w życiu gospodarczym jednego z

krajów

4. Pomoc wspierająca rozwój

niektórych

gałęzi lub pewnych regionów

, jeżeli

jej udzielenie nie zmieni warunków

handlu i konkurencji w sposób

sprzeczny z interesem UE (np. pomoc

dla sektorów, które istotnie ucierpiały

w okresie recesji – stoczniowy,

tekstylny, włókienniczy, stalowy)

5. Subwencje na rzecz wspierania

kultury i ochrony dziedzictwa
narodowego

(pod warunkiem –j.w)

• Stały monitoring przez KE pomocy

państw członkowskich dla gospodarek
krajowych

• Naruszenie zasad pomocy publicznej –

konieczność zwrotu przez
beneficjentów otrzymanej pomocy

• Lata 2002-2010 – Polska a KE:

sprawy pomocy publicznej dla
gospodarki:

–

Specjalne strefy ekonomiczne

–

Ustawa o oddłużaniu i restrukturyzacji
przedsiębiorstw

–

Kontrakty długoterminowe w sektorze
energetyki

–

Pomoc dla FSO w Warszawie

–

Pomoc dla stoczni w Szczecinie i Gdyni

(początek XII 2006, - kontynuacja 2008 i 2010

)

• Podstawowy dylemat pomocy

publicznej – dwie sprzeczne
tendencje:

– jak największego

ograniczania

pomocy

i rygorystycznego

egzekwowania przez KE prawa
Wspólnotowego

– politycznej presji

wewnętrznej na

rządy krajowe w celu utrzymania
krajowych miejsc pracy

• Rozwiązanie dylematu:

Literatura
• J.W. Wiktor, Rynek Unii Europejskiej…, op. cit,

rozdział 4,

•

www.ukie.gov.pl

Obszary tematyczne:

konkurencja

•

©J.W. Wiktor