Dziura

Dziura

oznowa

oznowa

Przygotowała

Przygotowała

:

:

Renata Tobolova

Renata Tobolova

Co to jest ozon?

Co to jest ozon?

Ozon to forma tlenu z trzema atomami.

Ozon to forma tlenu z trzema atomami.

Jest on wyraźnie toksyczny!

Jest on wyraźnie toksyczny!

Blizko powierzni ziemi jest trucizną, która

Blizko powierzni ziemi jest trucizną, która

współuczestniczy w tworzeniu smogu

współuczestniczy w tworzeniu smogu

fotochemicznego i kwaśnego deszczu.

fotochemicznego i kwaśnego deszczu.

Na szczęście w niższej warstwie

Na szczęście w niższej warstwie

atmosfery, troposferze, znajduje

atmosfery, troposferze, znajduje

się nie więcej niż 10% ozonu.

się nie więcej niż 10% ozonu.

Pozostałe 90% gromadzi się

Pozostałe 90% gromadzi się

wysoko w stratosferze. Już 10-

wysoko w stratosferze. Już 10-

50km w górę od powierzchni

50km w górę od powierzchni

Ziemi ozon staje się pożyteczny,

Ziemi ozon staje się pożyteczny,

tworzy warstwę ochronną dla

tworzy warstwę ochronną dla

życia.

życia.

Naturalna warstwa ozonu nazywa

Naturalna warstwa ozonu nazywa

się również ozonosfera.

się również ozonosfera.

Ozon jest

Ozon jest

jedynym gazem w

jedynym gazem w

atmosferze, który zatrzymuje

atmosferze, który zatrzymuje

nadmiar promieniowania

nadmiar promieniowania

ultrafioletowego. Stwierdzono, że

ultrafioletowego. Stwierdzono, że

zawartą w tym promieniowaniu

zawartą w tym promieniowaniu

energię przetwarza na ciepło,

energię przetwarza na ciepło,

dzięki czemu spełnia też funkcję

dzięki czemu spełnia też funkcję

atmosferycznego

atmosferycznego

termoregulatora

termoregulatora

.

.

Jak ozon działa?

Jak ozon działa?

Jeśli dwuatomowej cząsteczce tlenu

Jeśli dwuatomowej cząsteczce tlenu

O2 dostarczymy odpowiednią dawkę

O2 dostarczymy odpowiednią dawkę

energii, rozpadnie się. Swobodne

energii, rozpadnie się. Swobodne

atomy tlenu O teraz mogą

atomy tlenu O teraz mogą

stosunkowo łatwo się łączyć z

stosunkowo łatwo się łączyć z

cząsteczkami dwuatomowymi.

cząsteczkami dwuatomowymi.

Powstają trójatomowe cząsteczki

Powstają trójatomowe cząsteczki

ozonu

ozonu

O3

O3

. Rozpad cząsteczki ozonu

. Rozpad cząsteczki ozonu

może przebiegać analogicznie, czyli w

może przebiegać analogicznie, czyli w

drugą stronę. Dostarczycielem energii

drugą stronę. Dostarczycielem energii

potrzebnej by ją przeprowadzić, czyli

potrzebnej by ją przeprowadzić, czyli

katalizatorem w tej reakcji jest

katalizatorem w tej reakcji jest

ultrafioletowe światło Słońca.

ultrafioletowe światło Słońca.

Wszystkie te procesy pochłaniają

Wszystkie te procesy pochłaniają

energię promieniowania UV i w

energię promieniowania UV i w

szkodliwe działanie. ten sposób

szkodliwe działanie. ten sposób

osłabiają je, czyli redukują

osłabiają je, czyli redukują

Co to jest dziura ozonowa?

Co to jest dziura ozonowa?

Dziura ozonowa to zjawisko ubytku

Dziura ozonowa to zjawisko ubytku

ozonu w ozonosferze, wywołane

ozonu w ozonosferze, wywołane

zanieczyszczeniem atmosfery związkami

zanieczyszczeniem atmosfery związkami

reagującymi z ozonem. Związki te to

reagującymi z ozonem. Związki te to

głównie freony, ale również i tlenki

głównie freony, ale również i tlenki

azotu, chlorek metylu czy bromek

azotu, chlorek metylu czy bromek

metylu. W wyniku reakcji nasępuje

metylu. W wyniku reakcji nasępuje

spadek stężenia ozonu i tworzenie się

spadek stężenia ozonu i tworzenie się

tzw. dziur ozonowych.

tzw. dziur ozonowych.

Obserwowana jest od końca lat 70,

Obserwowana jest od końca lat 70,

głównie w okolicach bieguna

głównie w okolicach bieguna

południowego, nad Antarktydą. Pojawia

południowego, nad Antarktydą. Pojawia

się tam rokrocznie w okresie wiosennym

się tam rokrocznie w okresie wiosennym

(od września do listopada).

(od września do listopada).

Jak działa freon?

Jak działa freon?

Freon to związek organiczny zawierający atomy chloru

Freon to związek organiczny zawierający atomy chloru

i fluoru.

i fluoru.

Freony są niepalne i w normalnych warunkach

Freony są niepalne i w normalnych warunkach

nieaktywne chemicznie. Jednak wysoko w atmosferze

nieaktywne chemicznie. Jednak wysoko w atmosferze

rozkładają się pod wpływem ultrafioletu, wydzielając

rozkładają się pod wpływem ultrafioletu, wydzielając

węgiel, freon i chlor. Węgiel spala się, atomy fluoru

węgiel, freon i chlor. Węgiel spala się, atomy fluoru

łączą się ze sobą, ale chlor wchodzi w reakcję

łączą się ze sobą, ale chlor wchodzi w reakcję

łańcuchową z ozonem O3 redukując go do zwykłego

łańcuchową z ozonem O3 redukując go do zwykłego

tlenu O2.

tlenu O2.

Cl + O3 ClO + O2

Cl + O3 ClO + O2

Część chloru, docierającego do górnych warstw

Część chloru, docierającego do górnych warstw

atmosfery, pochodzi również z gazów wulkanicznych.

atmosfery, pochodzi również z gazów wulkanicznych.

Gdzie znajdowały się

Gdzie znajdowały się

freony?

freony?

Do niedawna były powszechnie stosowane do wyrobu:

Do niedawna były powszechnie stosowane do wyrobu:

•

farb

farb

•

kosmetyków

kosmetyków

•

lakierów

lakierów

•

innych produktów w

innych produktów w

rozptylaczach (aerozolach)

rozptylaczach (aerozolach)

•

pianek poliuretanowych np. styropianu

pianek poliuretanowych np. styropianu

•

instalacji chłodniczych (w lodówkach

instalacji chłodniczych (w lodówkach

zamrażalkach)

zamrażalkach)

Jak działa dziura oznowa?

Jak działa dziura oznowa?

•

Nadmiar promieni UV może doprowadzić do

Nadmiar promieni UV może doprowadzić do

zakłócenia równowagi całych ekosystemów.

zakłócenia równowagi całych ekosystemów.

Promieniowanie ultrafioletowe przenika

Promieniowanie ultrafioletowe przenika

wodę do kilku metrów wgłęb (w przypadku

wodę do kilku metrów wgłęb (w przypadku

wód czystych nawet do kilkunastu metrów).

wód czystych nawet do kilkunastu metrów).

Powoduje to zamieranie szczególnie

Powoduje to zamieranie szczególnie

wrażliwych organizmów roślinnych i

wrażliwych organizmów roślinnych i

zwierzęcych tworzących plankton. Zmniejszy

zwierzęcych tworzących plankton. Zmniejszy

się więc występowanie ryb żywiących się

się więc występowanie ryb żywiących się

planktonem oraz ryb drapieżnych.

planktonem oraz ryb drapieżnych.

•

Promieniowanie ultrafioletowe wpływa

Promieniowanie ultrafioletowe wpływa

również niekorzystnie na rośliny. Ponad dwie

również niekorzystnie na rośliny. Ponad dwie

trzecie gatunków roślin jest wrażliwe na

trzecie gatunków roślin jest wrażliwe na

promienie UV. Należy przy tym zaznaczyć,

promienie UV. Należy przy tym zaznaczyć,

że są to głównie gatunki roślin uprawnych i

że są to głównie gatunki roślin uprawnych i

przemysłowych.

przemysłowych.

•

Zwiększenie się natężenia promieniowania

Zwiększenie się natężenia promieniowania

ultrafioletowego na Ziemi odbije się z pewnością w

ultrafioletowego na Ziemi odbije się z pewnością w

gospodarce człowieka. Zmniejszenie liczebności

gospodarce człowieka. Zmniejszenie liczebności

populacji ryb doprowadzi do znacznie mniejszych

populacji ryb doprowadzi do znacznie mniejszych

połowów na określonym terenie. Ucierpi więc

połowów na określonym terenie. Ucierpi więc

rybactwo i rybołówstwo. W wyniku niszczenia przez

rybactwo i rybołówstwo. W wyniku niszczenia przez

promienie UV chlorofilu roślin uprawnych (np. zbóż)

promienie UV chlorofilu roślin uprawnych (np. zbóż)

zmniejszą się plony, a więc ucierpi rolnictwo.

zmniejszą się plony, a więc ucierpi rolnictwo.

•

Promieniowanie ultrafioletowe może jednak

Promieniowanie ultrafioletowe może jednak

negatywnie wpływać bezpośrednio na ludzi. Poprzez

negatywnie wpływać bezpośrednio na ludzi. Poprzez

wytwarzanie pigmentów w skórze, człowiek tylko w

wytwarzanie pigmentów w skórze, człowiek tylko w

niewielkim stopniu jest zdolny do obrony.

niewielkim stopniu jest zdolny do obrony.

Wśród chorób najgroźniejsze są z

Wśród chorób najgroźniejsze są z

pewnością choroby nowotworowe,

pewnością choroby nowotworowe,

szczególnie nowotwory skóry. Ponadto

szczególnie nowotwory skóry. Ponadto

promieniowanie ultrafioletowe powoduje podrażnienie

promieniowanie ultrafioletowe powoduje podrażnienie

spojówek, a przez to występowanie licznych chorób

spojówek, a przez to występowanie licznych chorób

oczu, głównie zaćmy. Promienie UV powodują także

oczu, głównie zaćmy. Promienie UV powodują także

przyspieszenie procesów starzenia się skóry.

przyspieszenie procesów starzenia się skóry.

Jaka jest historia dziury

Jaka jest historia dziury

ozonowej?

ozonowej?

•

Po raz pierwszy zaobserwowano dziurę ozonową w

Po raz pierwszy zaobserwowano dziurę ozonową w

1985 roku, nad Antarktydą. Doprowadziło to do

1985 roku, nad Antarktydą. Doprowadziło to do

uchwalenia Konwencji Wiedeńskiej o Ochronie

uchwalenia Konwencji Wiedeńskiej o Ochronie

Warstwy Ozonowej. Zakładała ona konieczność

Warstwy Ozonowej. Zakładała ona konieczność

ograniczenia produkcji freonów, halonów i tlenków

ograniczenia produkcji freonów, halonów i tlenków

azotu, bezpośrednio odpowiedzialnych za zanikanie

azotu, bezpośrednio odpowiedzialnych za zanikanie

warstwy ozonowej.

warstwy ozonowej.

•

Przez następne lata dziura ozonowa nad biegunem

Przez następne lata dziura ozonowa nad biegunem

powiększała się tak, że w październiku 1987 roku

powiększała się tak, że w październiku 1987 roku

ilość ozonu była tam o 50% mniejsza niż przed jej

ilość ozonu była tam o 50% mniejsza niż przed jej

odkryciem. W 1989 roku w wyższych warstwach nad

odkryciem. W 1989 roku w wyższych warstwach nad

biegunem zniknęło nawet ponad 95% ozonu.

biegunem zniknęło nawet ponad 95% ozonu.

•

Obniżanie się zawartości tego gazu opisuje się jako

Obniżanie się zawartości tego gazu opisuje się jako

powiększanie dziury ozonowej. Zjawisko to

powiększanie dziury ozonowej. Zjawisko to

obserwuje się nie tylko nad Antarktydą, ale również

obserwuje się nie tylko nad Antarktydą, ale również

na innych szerokościach geograficznych, m.in. nad

na innych szerokościach geograficznych, m.in. nad

Polską.

Polską.

Jak dziś?

Jak dziś?

•

W latach 80. XX wieku rozpoczęły się regularne

W latach 80. XX wieku rozpoczęły się regularne

badania nad grubością warsty ozonowej, do czego

badania nad grubością warsty ozonowej, do czego

posłużyły satelity.

posłużyły satelity.

•

Konwencja Wiedeńska przyniosła wymierne efekty, w

Konwencja Wiedeńska przyniosła wymierne efekty, w

związku z czym przyszłość rysuje się jednak w jasnych

związku z czym przyszłość rysuje się jednak w jasnych

barwach. Emisja freonów powoli, ale systematycznie

barwach. Emisja freonów powoli, ale systematycznie

maleje, jednakże na pełne odbudowanie warstwy

maleje, jednakże na pełne odbudowanie warstwy

ozonowej musimy jeszcze poczekać około 50 lat.

ozonowej musimy jeszcze poczekać około 50 lat.

•

Od 1991 roku w Polsce istnieje całkowity zakaz

Od 1991 roku w Polsce istnieje całkowity zakaz

używania freonów. Alternatywą, może być

używania freonów. Alternatywą, może być

przykładowo stosowanie innych gazów napędowych,

przykładowo stosowanie innych gazów napędowych,

lub zamiast klasycznych dezodorantów -

lub zamiast klasycznych dezodorantów -

dezodorantów w sztyfcie.

dezodorantów w sztyfcie.