1

GOSPODARKA

POTASOWA

2

U dorosłego człowieka o masie 70 kg

U dorosłego człowieka o masie 70 kg

zawartość potasu wynosi około 3500

zawartość potasu wynosi około 3500

mmol. Najwięcej potasu jest w

mmol. Najwięcej potasu jest w

mięśniach szkieletowych.

mięśniach szkieletowych.

Prawidłowe stężenie potasu 3,8 – 5,4

Prawidłowe stężenie potasu 3,8 – 5,4

mmol/l ma podstawowe znaczenie

mmol/l ma podstawowe znaczenie

dla czynności serca i przewodnictwa

dla czynności serca i przewodnictwa

nerwowo-mięśniowego.

nerwowo-mięśniowego.

3

90% potasu znajduje się

90% potasu znajduje się

wewnątrzkomórkowo. Różnica stężeń potasu

wewnątrzkomórkowo. Różnica stężeń potasu

wewnątrzkomórkowego i

wewnątrzkomórkowego i

zewnątrzkomórkowego jest utrzymywana

zewnątrzkomórkowego jest utrzymywana

dzięki pompie sodowo-potasowej, która

dzięki pompie sodowo-potasowej, która

aktywnie transportuje „uciekający” potas do

aktywnie transportuje „uciekający” potas do

wnętrza komórek. Stosunek stężeń potasu

wnętrza komórek. Stosunek stężeń potasu

wewnątrzkomórkowego do

wewnątrzkomórkowego do

zewnątrzkomórkowego określa potencjał

zewnątrzkomórkowego określa potencjał

błonowy.

błonowy.

4

Potencjał błonowy

Potencjał błonowy

Spoczynkowy

Spoczynkowy

Wyzwolenie potencjału

Wyzwolenie potencjału

czynnościowego

czynnościowego

mV

K

K

e

i

85





mV

K

K

e

i

50





5

Hipokaliemia (obniżenie K

Hipokaliemia (obniżenie K

e

e

) powoduje

) powoduje

wzrost ilorazu – zmniejsza pobudliwość

wzrost ilorazu – zmniejsza pobudliwość

nerwów i mięśni, może spowodować

nerwów i mięśni, może spowodować

blok hiperpolaryzacyjny

blok hiperpolaryzacyjny

Hiperkaliemia prowadzi do wzrostu

Hiperkaliemia prowadzi do wzrostu

pobudliwości nerwowo-mięśniowej.

pobudliwości nerwowo-mięśniowej.

Może spowodować blok depolaryzacyjny.

Może spowodować blok depolaryzacyjny.

6

Stężenie potasu w surowicy zależy od:

Stężenie potasu w surowicy zależy od:

1.

1.

Gospodarki kwasowo-zasadowej

Gospodarki kwasowo-zasadowej

a) kwasica przesuwa potas z komórki

a) kwasica przesuwa potas z komórki

do przestrzeni zewnątrzkomórkowej,

do przestrzeni zewnątrzkomórkowej,

na jego miejsce wchodzi H

na jego miejsce wchodzi H

+

+

Prawidłowe stężenie potasu w kwasicy

Prawidłowe stężenie potasu w kwasicy

oznacza jego rzeczywisty niedobór

oznacza jego rzeczywisty niedobór

b) zasadowica powoduje napływ

b) zasadowica powoduje napływ

potasu do komórek - hipokaliemia

potasu do komórek - hipokaliemia

7

Stężenie potasu w surowicy zależy od:

Stężenie potasu w surowicy zależy od:

2. Gospodarki sodowej:

2. Gospodarki sodowej:

a) nadmiar Na zwiększa objętość

a) nadmiar Na zwiększa objętość

przestrzeni pozakomórkowej –

przestrzeni pozakomórkowej –

stężenie potasu maleje.

stężenie potasu maleje.

b) niedobór zmniejsza objętość

b) niedobór zmniejsza objętość

przestrzeni pozakomórkowej –

przestrzeni pozakomórkowej –

stężenie rośnie.

stężenie rośnie.

8

Hipokaliemia

Stężenie K

Stężenie K

+

+

< 3,8 mmol/l

< 3,8 mmol/l

Przyczyny:

Przyczyny:

1.

1.

Utrata potasu przez p.pok. (wymioty,

Utrata potasu przez p.pok. (wymioty,

biegunki, środki przeczyszczające)

biegunki, środki przeczyszczające)

2.

2.

Utrata z moczem: diuretyki, faza

Utrata z moczem: diuretyki, faza

wielomoczu w ONN, środki

wielomoczu w ONN, środki

przeczyszczające

przeczyszczające

3.

3.

Transmineralizacja – przemieszczenie

Transmineralizacja – przemieszczenie

K

K

+

+

do komórek (zasadowica, insulina)

do komórek (zasadowica, insulina)

9

Stężenie potasu w surowicy zależy od:

Stężenie potasu w surowicy zależy od:

3. Wydalania moczu:

3. Wydalania moczu:

a) duża diureza – duże wydalanie

a) duża diureza – duże wydalanie

potasu (w fazie poliurii

potasu (w fazie poliurii

niebezpieczeństwo hipokaliemii)

niebezpieczeństwo hipokaliemii)

b) skąpomocz i bezmocz – możliwa

b) skąpomocz i bezmocz – możliwa

hiperkaliemia

hiperkaliemia

4. Insulina i aldosteron wprowadzają potas

4. Insulina i aldosteron wprowadzają potas

do komórek.

do komórek.

10

Hipokaliemia - objawy

1.

1.

Zaburzenie czynności:

Zaburzenie czynności:

a) mięśnia sercowego – zaburzenia

a) mięśnia sercowego – zaburzenia

rytmu

rytmu

b) mięśni poprzecznie prążkowanych

b) mięśni poprzecznie prążkowanych

– osłabienie siły mięśniowej

– osłabienie siły mięśniowej

c) mięśni gładkich – zaparcia,

c) mięśni gładkich – zaparcia,

niedrożność porażenna jelit

niedrożność porażenna jelit

2. Zasadowica nieoddechowa

2. Zasadowica nieoddechowa

11

Hipokaliemia - EKG

skrócenie PQ, obniżenie ST, fala U,

skrócenie PQ, obniżenie ST, fala U,

skurcze dodatkowe.

skurcze dodatkowe.

12

Hipokaliemia - leczenie

1.

1.

Usunięcie przyczyny

Usunięcie przyczyny

2.

2.

Podawanie potasu: w pokarmach

Podawanie potasu: w pokarmach

bogatopotasowych, jako KCl

bogatopotasowych, jako KCl

Podawanie KCl i.v.:

Podawanie KCl i.v.:

- nie przetaczać więcej niż 20 mmol/l /h

- nie przetaczać więcej niż 20 mmol/l /h

- dodatek potasu do płynów infuzyjnych

- dodatek potasu do płynów infuzyjnych

maksymalnie 40 mmol

maksymalnie 40 mmol

- przy hipokaliemii i kwasicy najpierw

- przy hipokaliemii i kwasicy najpierw

wyrównać niedobór potasu, inaczej

wyrównać niedobór potasu, inaczej

hipokaliemia może się pogłębić

hipokaliemia może się pogłębić

13

Hipokaliemia

UWAGA

UWAGA

hipokaliemia powoduje

hipokaliemia powoduje

nietolerancję glikozydów

nietolerancję glikozydów

naparstnicy – mogą wystąpić

naparstnicy – mogą wystąpić

zaburzenia rytmu

zaburzenia rytmu

14

Hiperkaliemia

Stężenie K

Stężenie K

+

+

> 5,5 mmol/l

> 5,5 mmol/l

Przyczyny:

Przyczyny:

1.

1.

Nadmierna podaż potasu przy

Nadmierna podaż potasu przy

upośledzonej funkcji nerek

upośledzonej funkcji nerek

2.

2.

Upośledzenie wydalania K

Upośledzenie wydalania K

+

+

przez nerki:

przez nerki:

- w niewydolności nerek

- w niewydolności nerek

- choroba Addisona

- choroba Addisona

15

Hiperkaliemia - przyczyny

3. Transmineralizacja – w kwasicy

3. Transmineralizacja – w kwasicy

4. Uwolnienie potasu z uszkodzonych

4. Uwolnienie potasu z uszkodzonych

komórek:

komórek:

- zmiażdżenie tkanek miękkich

- zmiażdżenie tkanek miękkich

- leczenie nowotworów cytostatykami

- leczenie nowotworów cytostatykami

- przełomy hemolityczne

- przełomy hemolityczne

5. Hiperkaliemia rzekoma – w

5. Hiperkaliemia rzekoma – w

trombocytozie i granulocytozie

trombocytozie i granulocytozie

16

Stężenie K

Stężenie K

+

+

>6,6 mmol/l zagraża życiu

>6,6 mmol/l zagraża życiu

Stężenie K

Stężenie K

+

+

>10-12 mmol/l jest

>10-12 mmol/l jest

śmiertelne

śmiertelne

Ciężka hiperkaliemia prowadzi do

Ciężka hiperkaliemia prowadzi do

zaburzeń rytmu serca, migotania

zaburzeń rytmu serca, migotania

komór i zatrzymania krążenia

komór i zatrzymania krążenia

17

Hiperkaliemia - EKG

Poszerzenie QRS, spłaszczenie P, wydłużenie

Poszerzenie QRS, spłaszczenie P, wydłużenie

PQ, spiczaste T

PQ, spiczaste T

18

Hiperkaliemia - leczenie

1.

1.

Przerwać podawanie potasu

Przerwać podawanie potasu

2.

2.

Zwiększyć wydalanie moczu

Zwiększyć wydalanie moczu

(nawodnienie, furosemid)

(nawodnienie, furosemid)

3.

3.

Wlew glukozy z insuliną (1 jedn

Wlew glukozy z insuliną (1 jedn

ins. krótkodziałającej na 4-5 g

ins. krótkodziałającej na 4-5 g

glukozy)

glukozy)

4.

4.

Dwuwęglan sodu

Dwuwęglan sodu

19

Hiperkaliemia - leczenie

5. Powtarzane iniekcje 10 ml glukonianu

5. Powtarzane iniekcje 10 ml glukonianu

wapnia

wapnia

NIE u chorych leczonych glikozydami

NIE u chorych leczonych glikozydami

naparstnicy (digoksyna)

naparstnicy (digoksyna)

6. Wymienniki jonowe (Resonium)-w trakcie

6. Wymienniki jonowe (Resonium)-w trakcie

przechodzenia przez p.pok.wymieniają

przechodzenia przez p.pok.wymieniają

wapń lub sód na potas

wapń lub sód na potas

NIE w atonii jelit

NIE w atonii jelit

7. U chorych ze schyłkową niewydolnością

7. U chorych ze schyłkową niewydolnością

nerek (dializowanych) – pilna hemodializa

nerek (dializowanych) – pilna hemodializa