Zasada pluralizmu

Zasada pluralizmu

politycznego – partie

politycznego – partie

polityczne i grupy

polityczne i grupy

nacisku jako

nacisku jako

elementy ustroju

elementy ustroju

politycznego w

politycznego w

sensie szerszym

sensie szerszym

Czynniki wpływające na

Czynniki wpływające na

kształtowanie partii

kształtowanie partii

politycznych

politycznych



Rozwój parlamentaryzmu

Rozwój parlamentaryzmu



Rozpowszechnienie prawa wyborczego

Rozpowszechnienie prawa wyborczego



Pozostałe czynniki takie jak:

Pozostałe czynniki takie jak:

demokratyzacja stosunków spo łecznych

demokratyzacja stosunków spo łecznych

i politycznych, uprzemysłowienie i

i politycznych, uprzemysłowienie i

urbanizacja, rozwój oświaty oraz

urbanizacja, rozwój oświaty oraz

elementy postępu cywilizacyjnego w

elementy postępu cywilizacyjnego w

XIX i XX w. itp.

XIX i XX w. itp.

Trzy zasadnicze etapy w

Trzy zasadnicze etapy w

rozwoju partii politycznych

rozwoju partii politycznych



partie klubowe,

partie klubowe,

oznaczające frakcje partyjne

oznaczające frakcje partyjne

tworzone od przełomu XVIII i XIX w. w parlamentach

tworzone od przełomu XVIII i XIX w. w parlamentach



partie elitarne,

partie elitarne,

oznaczające rozszerzenie w

oznaczające rozszerzenie w

pierwszej połowie XIX w. działalności partii poza

pierwszej połowie XIX w. działalności partii poza

parlament, kształtowanie się pewnych elemen tów

parlament, kształtowanie się pewnych elemen tów

struktury organizacyjnej partii oraz instytucji

struktury organizacyjnej partii oraz instytucji

członkostwa, wypra cowywanie programów

członkostwa, wypra cowywanie programów

politycznych;

politycznych;



partie masowe,

partie masowe,

oznaczające kształtowanie się od

oznaczające kształtowanie się od

połowy XIX w. - niewąt pliwie pod znaczącym

połowy XIX w. - niewąt pliwie pod znaczącym

wpływem tworzących się wówczas partii robotniczych

wpływem tworzących się wówczas partii robotniczych

i wydatnego rozszerzenia praw wyborczych - partii

i wydatnego rozszerzenia praw wyborczych - partii

nastawionych na masowe członkostwo, posiadających

nastawionych na masowe członkostwo, posiadających

sformalizowane struktury we wnętrzne, aktywnych w

sformalizowane struktury we wnętrzne, aktywnych w

kampaniach wyborczych i wyborach.

kampaniach wyborczych i wyborach.

Cechy partii politycznych

Cechy partii politycznych



O tym, czy konkretną organizację uznamy

O tym, czy konkretną organizację uznamy

za partię polityczną, nie będzie de cydować

za partię polityczną, nie będzie de cydować

jej nazwa, ale cechy tej organizacji.

jej nazwa, ale cechy tej organizacji.



Najważniejsze cechy partii politycznej:

Najważniejsze cechy partii politycznej:

1) dobrowolność tej organizacji,

1) dobrowolność tej organizacji,

2) program,

2) program,

3) sposób działania (dążenie do zdobycia i

3) sposób działania (dążenie do zdobycia i

utrzymania władzy dla realizacji zamierzeń

utrzymania władzy dla realizacji zamierzeń

programowych to cecha pozwalająca od

programowych to cecha pozwalająca od

różnić partię od innych organizacji

różnić partię od innych organizacji

społecznych istniejących w państwie) .

społecznych istniejących w państwie) .

Definicja, cechy, funkcje

Definicja, cechy, funkcje

partii politycznej w

partii politycznej w

systemie demokratycznym

systemie demokratycznym



organizacja społeczna, która rywalizując albo współdziałając z

organizacja społeczna, która rywalizując albo współdziałając z

innymi takimi organizacjami dąży do zdobycia lub utrzymania

innymi takimi organizacjami dąży do zdobycia lub utrzymania

władzy, w celu realizacji swojego programu politycznego.

władzy, w celu realizacji swojego programu politycznego.



Dążąc do urzeczywistnienia powyższego celu, partia

Dążąc do urzeczywistnienia powyższego celu, partia

polityczna speł nia w społeczeństwie i w państwie określone

polityczna speł nia w społeczeństwie i w państwie określone

funkcje:

funkcje:

1)

1)

pośredniczenia

pośredniczenia

między społeczeństwem a państwem.

między społeczeństwem a państwem.

Spełnianie funkcji pośrednictwa przez partie polega na:

Spełnianie funkcji pośrednictwa przez partie polega na:

•

•

reprezentowaniu wobec państwa interesów grup społecznych,

reprezentowaniu wobec państwa interesów grup społecznych,

•

•

oddziaływaniu na społeczeństwo

oddziaływaniu na społeczeństwo

.

.

,

,

2)

2)

wyborczą

wyborczą

, W ramach realizacji funkcji wyborczej można

, W ramach realizacji funkcji wyborczej można

wyróżnić kilka kierunków działań urzeczywistnianych przez

wyróżnić kilka kierunków działań urzeczywistnianych przez

partie polityczne, takich zwłaszcza jak:

partie polityczne, takich zwłaszcza jak:

•

•

selekcja (typowanie) kandydatów na wybieralne stanowiska,

selekcja (typowanie) kandydatów na wybieralne stanowiska,

•

•

formułowanie programów (platform) wyborczych,

formułowanie programów (platform) wyborczych,

•

•

propaganda i agitacja wyborcza.

propaganda i agitacja wyborcza.

3)

3)

kierowania państwem.

kierowania państwem.

Klasyfikacje partii

Klasyfikacje partii



Typ struktury organizacyjnej

Typ struktury organizacyjnej

partii pozwala na

partii pozwala na

wyróżnienie komitetowych oraz rozwiniętych

wyróżnienie komitetowych oraz rozwiniętych



Według podziału kompetencji w strukturze

Według podziału kompetencji w strukturze

partii

partii

rozróżnia się scentralizowane oraz

rozróżnia się scentralizowane oraz

zdecentralizowane.

zdecentralizowane.



Według kryterium ideologicznego -

Według kryterium ideologicznego -

partie

partie

komunistyczne, socjalistyczne, socjaldemokratyczne,

komunistyczne, socjalistyczne, socjaldemokratyczne,

chadeckie, agrarne, ekologiczne, liberalne,

chadeckie, agrarne, ekologiczne, liberalne,

konserwatywne, skrajnie prawicowe, faszystowskie

konserwatywne, skrajnie prawicowe, faszystowskie



Według sposobu powoływania władz partyjnych

Według sposobu powoływania władz partyjnych

- demokratyczne oraz niedemokratyczne

- demokratyczne oraz niedemokratyczne



Według kryterium typu kierownictwa partyjnego

Według kryterium typu kierownictwa partyjnego

-partie z kierownictwem jednoosobowym lub z

-partie z kierownictwem jednoosobowym lub z

kierownictwem kolegialnym

kierownictwem kolegialnym

System partyjny

System partyjny



ogół legalnie istniejących w danym

ogół legalnie istniejących w danym

państwie partii politycznych oraz

państwie partii politycznych oraz

układ stosunków pomiędzy nimi, a

układ stosunków pomiędzy nimi, a

także między nimi a państwem,

także między nimi a państwem,

kształtujący się w toku rywalizacji

kształtujący się w toku rywalizacji

albo współdziałania w walce o

albo współdziałania w walce o

zdobycie władzy państwowej lub jej

zdobycie władzy państwowej lub jej

sprawowanie

sprawowanie

Funkcje systemów

Funkcje systemów

partyjnych

partyjnych



•

•

tworzą legalne forum walki partii

tworzą legalne forum walki partii

politycznych o władzę państwową, fo rum, na

politycznych o władzę państwową, fo rum, na

którym ścierają się poglądy i dokonuje się ich

którym ścierają się poglądy i dokonuje się ich

konfrontacja;

konfrontacja;



•

•

są mechanizmami umożliwiającymi

są mechanizmami umożliwiającymi

organizowanie wyborów, przede wszystkim

organizowanie wyborów, przede wszystkim

parlamentarnych;

parlamentarnych;



•

•

umożliwiają formowanie ośrodków władzy i

umożliwiają formowanie ośrodków władzy i

wyłanianie ekip rządzących;

wyłanianie ekip rządzących;



•

•

są mechanizmami integrującymi i

są mechanizmami integrującymi i

aktywizującymi politycznie społeczeń stwo,

aktywizującymi politycznie społeczeń stwo,

mechanizmami służącymi kształtowaniu opinii

mechanizmami służącymi kształtowaniu opinii

społecznej i kultury politycznej.

społecznej i kultury politycznej.

klasyfikacja systemów

klasyfikacja systemów

partyjnych

partyjnych



wg kryteriów roli i szans partii

wg kryteriów roli i szans partii

politycznych w walce o władzę:

politycznych w walce o władzę:

•

•

jednopartyjny,

jednopartyjny,

•

•

dwupartyjny,

dwupartyjny,

•

•

wielopartyjny.

wielopartyjny.



wg. kryterium konkurencyjności partii-

wg. kryterium konkurencyjności partii-

oparte na konkurencyjności par tii i

oparte na konkurencyjności par tii i

systemy nie dopuszczające konkurencji

systemy nie dopuszczające konkurencji



z uwagi na częstotliwość zmia ny partii

z uwagi na częstotliwość zmia ny partii

rządzącej - systemy hegemoniczne i

rządzącej - systemy hegemoniczne i

systemy zmienne,

systemy zmienne,

Stosunek państwa do partii

Stosunek państwa do partii

politycznych

politycznych

Instytucjonalizacja partii politycznych

Instytucjonalizacja partii politycznych

obejmuje najczęściej

obejmuje najczęściej

następujące sprawy:

następujące sprawy:

•

•

określenie funkcji partii politycznych w systemie

określenie funkcji partii politycznych w systemie

politycznym państwa, w tym zwłaszcza ich prawa do

politycznym państwa, w tym zwłaszcza ich prawa do

wpływania na politykę państwa;

wpływania na politykę państwa;

•

•

regulowanie stosunków między partią a organami

regulowanie stosunków między partią a organami

państwowymi i sposo bów oddziaływania na te organy;

państwowymi i sposo bów oddziaływania na te organy;

•

•

normowanie zagadnień organizacji i funkcjonowania partii w

normowanie zagadnień organizacji i funkcjonowania partii w

parlamen tach, dotyczące przede wszystkim frakcji

parlamen tach, dotyczące przede wszystkim frakcji

parlamentarnych partii;

parlamentarnych partii;

•

•

ustanowienie zasady wolności tworzenia partii politycznych, a

ustanowienie zasady wolności tworzenia partii politycznych, a

czasem także określenie wymogów demokracji

czasem także określenie wymogów demokracji

wewnątrzpartyjnej;

wewnątrzpartyjnej;

•

•

wprowadzenie wymogu rejestracji lub zgłoszenia do ewidencji

wprowadzenie wymogu rejestracji lub zgłoszenia do ewidencji

partii poli tycznej, która chce posiadać osobowość prawną i

partii poli tycznej, która chce posiadać osobowość prawną i

brać udział w wybo rach;

brać udział w wybo rach;

•

•

określenie przesłanek uzasadniających delegalizację partii

określenie przesłanek uzasadniających delegalizację partii

politycznej, co zazwyczaj pozostaje w gestii organów władzy

politycznej, co zazwyczaj pozostaje w gestii organów władzy

sądowniczej;

sądowniczej;

•

•

uregulowanie kwestii finansowania działalności partii

uregulowanie kwestii finansowania działalności partii

politycznych, oznaczające zazwyczaj przyjęcie zasady jawności

politycznych, oznaczające zazwyczaj przyjęcie zasady jawności

dochodów partyjnych i ich wydatkowania

dochodów partyjnych i ich wydatkowania

Grupy nacisku

Grupy nacisku



Różnią się od partii tym, że:

Różnią się od partii tym, że:

-

-

nie dążą do zdobycia władzy i jej

nie dążą do zdobycia władzy i jej

sprawowania

sprawowania

- reprezentują zazwyczaj interesy

- reprezentują zazwyczaj interesy

społeczne o mniejszym podmiotowo

społeczne o mniejszym podmiotowo

zasięgu

zasięgu

- formułują cele działania o węższym

- formułują cele działania o węższym

przedmiotowo zakresie

przedmiotowo zakresie

Stosunki między partiami politycznymi a

Stosunki między partiami politycznymi a

grupami nacisku mogą się układać wedle

grupami nacisku mogą się układać wedle

jednego z następujących schematów

jednego z następujących schematów

:

:



•

•

konkurencji, gdy istnieje konflikt między

konkurencji, gdy istnieje konflikt między

reprezentowanymi przez nie in teresami;

reprezentowanymi przez nie in teresami;



•

•

współpracy, gdy interesy te są zbieżne;

współpracy, gdy interesy te są zbieżne;



•

•

neutralności, gdy interesy reprezentowane

neutralności, gdy interesy reprezentowane

przez jeden podmiot są dla drugiego

przez jeden podmiot są dla drugiego

niekorifliktowe (neutralne);

niekorifliktowe (neutralne);



•

•

dominacji grup nacisku nad partią, gdy traci

dominacji grup nacisku nad partią, gdy traci

ona wobec nich autonomię i przekształca się

ona wobec nich autonomię i przekształca się

w ich polityczną ekspozyturę;

w ich polityczną ekspozyturę;



•

•

występowania grup nacisku w roli partii

występowania grup nacisku w roli partii

politycznej.

politycznej.

Grupa nacisku

Grupa nacisku



Definicja dobrowolne ugrupowanie

Definicja dobrowolne ugrupowanie

osób połączonych wspól nymi

osób połączonych wspól nymi

interesami, dąży drogą wywieranych

interesami, dąży drogą wywieranych

różnymi sposobami nacisków na

różnymi sposobami nacisków na

ogniwa systemu politycznego

ogniwa systemu politycznego

państwa do osiągnięcia takiego celu,

państwa do osiągnięcia takiego celu,

aby decyzje podejmowane przez

aby decyzje podejmowane przez

organy państwowe były korzystne

organy państwowe były korzystne

dla interesów danej grupy.

dla interesów danej grupy.

Formy prawne i funkcje

Formy prawne i funkcje

grup nacisku

grup nacisku



Formy prawne

Formy prawne

•

•

organizacje (związki) właścicieli, przedsiębiorców, czy

organizacje (związki) właścicieli, przedsiębiorców, czy

pracodawców,

pracodawców,

•

•

organizacje pracobiorców (głównie związki

organizacje pracobiorców (głównie związki

zawodowe), czy konsumentów,

zawodowe), czy konsumentów,

•

•

stowarzyszenia,

stowarzyszenia,

•

•

fundacje,

fundacje,

•

•

pozaparlamentarne ciała o strukturze mieszanej (np.

pozaparlamentarne ciała o strukturze mieszanej (np.

skupiające przedstawicieli pracodawców,

skupiające przedstawicieli pracodawców,

pracobiorców i rządu).

pracobiorców i rządu).



Funkcje

Funkcje

1) reprezentowanie interesów określonych grup

1) reprezentowanie interesów określonych grup

społecznych;

społecznych;

2) wpływanie na organy państwowe;

2) wpływanie na organy państwowe;

3) wpływanie na inne ogniwa systemu politycznego

3) wpływanie na inne ogniwa systemu politycznego

państwa.

państwa.

Klasyfikacja grup

Klasyfikacja grup

nacisku

nacisku



z punktu widzenia terytorialnego zakresu

z punktu widzenia terytorialnego zakresu

działania: krajowe i międzynarodowe

działania: krajowe i międzynarodowe



od tego, czy reprezentują one interesy

od tego, czy reprezentują one interesy

ekonomiczne - grupy podstawowe (grupy

ekonomiczne - grupy podstawowe (grupy

kapitału, grupy pracownicze) i grupy

kapitału, grupy pracownicze) i grupy

niepodstawowe (rolnicze, wolnych zawodów,

niepodstawowe (rolnicze, wolnych zawodów,

konsumentów itp.), czy nieekonomiczne

konsumentów itp.), czy nieekonomiczne

(kościoły i zrzeszenia religijne, stowarzyszenia

(kościoły i zrzeszenia religijne, stowarzyszenia

kulturalne, filantropijne, humanistyczne)

kulturalne, filantropijne, humanistyczne)



W zależności od wpływu na skład osobowy i

W zależności od wpływu na skład osobowy i

działalność ośrodków władzy – grupy o

działalność ośrodków władzy – grupy o

charakterze politycznym i niepolitycznym

charakterze politycznym i niepolitycznym

Stosunek państwa do grup

Stosunek państwa do grup

nacisku

nacisku

Instytucjonalizacja grup nacisku

Instytucjonalizacja grup nacisku

USTAWA z dnia 7 lipca 2005 r.

o działalności lobbingowej w

procesie stanowienia prawa, Dz.U.

Nr 169, poz. 1414 ze zm.