Metody

nauczania

METODA NAUCZANIA

To według W. Okonia - układ czynności
nauczyciela i uczniów systematycznie
stosowany w celu spowodowania
założonych zmian w osobowości
uczniów?.

Okoń dokonał podziału metod
nauczania ze względu na
stopień aktywności
podmiotów kształcenia i
oddziaływania na
poszczególne zmysły.

1.Metody asymilacji wiedzy (podające)

2.Metody samodzielnego dochodzenia do

wiedzy (problemowe)

3.Metody waloryzacyjne (eksponujące)

4.Metody aktywności praktyczno -

technicznej (praktyczne)

-

Pogadanka – rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna

odpowiedź, ma potrójne zastosowanie: wstępna, przedstawiająca nowe
wiadomości, utrwalająca
- Dyskusja – wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko
uczniami, odbicie poglądów własnych lub odwołanie się do poglądów
innych osób, odmienność stanowisk. Odmiany dyskusji: wspólne
rozwiązywanie problemów, kształtowanie przekonań młodzieży,
uzupełnienie własnej wiedzy
- Wykład – bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości.
Sztuka wykładania – wiązanie treści wykładu z życiem, trafne przykłady,
staranne wysławianie się, logiczna całość, systematyczna treść. Typy
wykładów: konwencjonalny (treść przekazywana bezpośrednio w
gotowej do zapamiętania postaci), problemowy (problem naukowy lub
praktyczny), konwersatoryjny (przeplatanie fragmentów mówionych z
wypowiedziami słuchaczy lub zadaniami teoretycznymi czy
praktycznymi)
- Opis – wydarzenia historyczne, urządzenia techniczne, opis krajobrazu,
gdy opisowi towarzyszy pokazywanie przedmiotu lub rysunku
- Opowiadanie – przedstawienie akcji przebiegającej w określonym
czasie, przedstawienie biografii, wypraw geograficznych, odkryć
naukowych
- Praca z książką – opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz
wykorzystywania środków masowych (czasopism, radio, telewizja,
nagrania). Sposoby : uczenie się z podręcznika, sporządzanie notatek i
posługiwanie się lektura uzupełniającą

Metody asymilacji wiedzy

zwane podającymi, słownymi – oparte głównie

na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym:

- Klasyczna metoda problemowa – dominacja uczenia się nad
nauczaniem, cztery momenty wg nawroczyńskiego: wytwarzanie
sytuacji problemowej, formułowanie problemów i pomysłów ich
rozwiązania, weryfikacja pomysłów rozwiązania, porządkowanie i
stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach
- Metoda przypadków – polega na rozpatrzeniu przez grupę
opisu jakiegoś przypadku
- Metoda sytuacyjna – wprowadzenie uczniów w jakąś złożoną
sytuację
- Giełda pomysłów – zespołowe wytwarzanie pomysłów
rozwiązania jakiegoś zadania
- Mikronauczanie – uczenie się złożonych czynności
praktycznych
- Gry dydaktyczne – wspólna cecha: pierwiastek zabawy

Metody samodzielnego

dochodzenia do wiedzy, zwane problemowymi,

oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegającej na rozwiązywaniu

problemów. Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej, przekształcając ją w

wiedzę czynną oraz sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu

ich w praktyce. Poziomy poznania: konkretów, modeli i teorii.

Metody praktyczne

– przewaga

aktywności praktyczno-technicznej (na
zajęciach zawodowych wychowanie przez
pracę)
- metody ćwiczebne – usprawnienie do zadań
wytwórczych
- metody realizacji zadań wytwórczych –
bezpośrednia realizacja

Waloryzacyjne

zwane eksponującymi o dominacji aktywności

emocjonalno-artystycznej
A) impresyjne- kształcenie odbywa się poprzez uczestnictwo w odbiorze
dzieła np. Czytamy literaturę, oglądamy wystawę,
B) ekspresyjne - sami uczestniczymy w wytwarzaniu

Podział wg Cz. Kupisiewicza z
dodanymi metodami
aktywizującymi:



metody oparte na słowie: wykład,
opowiadanie, pogadanka, opis, dyskusja,
praca z książką;



metody oparte na obserwacji i pomiarze:
pokaz, pomiar;



metody oparte na praktycznej działalności
uczniów: laboratoryjna, zajęć
praktycznych;



metody aktywizujące: burza mózgów,
sytuacyjna, inscenizacji, problemowa itp.

Metody nauczania wg

Kruszewskiego

– czynności nauczyciela, dzięki
którym wprowadza on do lekcji
wiadomości i kieruje ich biegiem.

Dlaczego metody aktywne są

korzystne dla ucznia?



Uczeń wypowiada się co było według niego

dobre a co złe, co sprawiło mu trudności.



Uczeń widzi swój wkład pracy, jego praca

jest oceniana w samoocenie i przez grupę.



Uczeń pracuje w zespole, uczy się

współdziałania, brania i udzielania pomocy,

współodpowiedzialności za pracę grupy.



Uczeń zgłasza się i wykonuje zadania, w

których jest najmocniejszy i osiąga sukcesy.



Uczeń lepiej przyswaja sobie wiadomości i

umiejętności.

Dlaczego metody aktywne są

korzystne dla nauczyciela?

Nauczyciel ma możliwość obserwacji
ucznia w procesie uczenia się i lepszego
jego poznania. Przyczynia się to do
indywidualizacji wymagań. Nauczyciel
poznaje pozycję ucznia w klasie i ma
możliwość ingerencji w celu polepszenia
kontaktów między uczniami. Nauczyciel
osiąga cele lekcji.

Aktywizujące metody nauczania
mają decydujący wpływ na
nabywanie i rozwijanie przez
uczniów umiejętności
uniwersalnych oraz powodują
wzrost czynnego udziału uczniów w
procesie nauczania.

    

Należy również podkreślić, że
większość ludzi pamięta:
10% tego, co słyszymy WYKŁAD
20% tego, co widzimy DEMONSTRACJA
40% tego, o czym rozmawiamy
DYSKUSJA
90% tego, co robimy INSCENIZACJA

METODY AKTYWIZUJĄCE:

- Analiza SWOT,

- Burza mózgów,

- Debata za i przeciw,

- Drama,

- Drzewo decyzyjne,

- Dyskusja,

- Dyskusja punktowana,

- Metaplan,

- Metoda biograficzna,

- Metoda symulacji,

- Poker kryterialny,

- Praca w grupach,

- "Sześć myślących kapeluszy".

METODY PODAJĄCE:



Opis,
Opowiadanie,
Rozmowa nauczająca

ANALIZA SWOT:



(strenghts – mocne strony, weaknesses – słabe strony,

opportunities – szanse, możliwości, threats – zagrożenia)

     Metoda zespołowej analizy i oceny określonego

problemu lub wydarzenia. Pomaga w podejmowaniu

decyzji.

Etapy postępowania:

Etap wstępny:



· określenie problemu przez nauczyciela.

Etap zasadniczy:



· praca nad problemem (wypełnianie karty).

Etap końcowy:



· ustalenie wspólnego stanowiska..

ANALIZA SWOT

Uwagi dotyczące realizacji:



problem może analizować cała klasa.



Klasę można również podzielić na
zespoły, które będą analizować
problem, po dyskusji następuje
ustalenie wspólnego stanowiska oraz
porównanie wyników pracy zespołów
na forum klasy

BURZA MÓZGÓW



("fabryka pomysłów") – polega na zebraniu jak

największej ilości pomysłów celem rozwiązania

jakiegoś problemu. Etapy postępowania:



podanie problemu przez nauczyciela,



sesja (10-15 min), podczas której uczniowie zgłaszają

pomysły rozwiązania problemu,



omawianie pomysłów,



wybór rozwiązania problemu. Przed przystąpieniem

do lekcji realizowanej tą metodą, należy ustalić z klasą

zasady zachowania się w czasie "burzy mózgów":



głosu udziela nauczyciel,



pomysłów się nie krytykuje,



pomysły zapisywane są na tablicy (lub planszy).

DEBATA ZA I PRZECIW

Umożliwia i ułatwia podjęcie decyzji.

Etapy prowadzenia dyskusji:
· określenie tematu debaty,
· podział klasy na dwie grupy
· klasy można nie dzielić na grupy, wtedy uczniowie podają

wspólne argumenty "za" i argumenty "przeciw",
· określenie czasu na dyskusję,
· dyskusja,
· podsumowanie wyników dyskusji.

Podsumowanie dyskusji będzie polegać na ustaleniu, które

argumenty otrzymały więcej głosów. Nauczyciel powinien

dokonać oceny " jakości" argumentów.

DRAMA

Polega na przyswajaniu treści kształcenia
poprzez przeżycie, doświadczenie i
zabawę; jest zatem metodą i nauczania i
wychowania, zakładającą holistyczny
rozwój osobowości ucznia. Zadanie
nauczyciela polega na wprowadzeniu i
przygotowaniu uczniów do wejścia w
określone role.
Na zakończenie nauczyciel omawia pracę
uczniów

Techniki dramy:

· rozmowa
· rola
· wywiad
· pantomima
· rzeźba
· "żywy obraz" (stop-klatka, fotografia)
· improwizacja
· inscenizacja
· techniki manualno-plastyczne

"DRZEWO DECYZYJNE"

  Metoda pozwalająca na graficzny zapis

procesu podejmowania decyzji. Stosując

tą metodę znajduje się różne rozwiązania

danego problemu i zauważa się różne

związki między tymi rozwiązaniami.

Pozwala to również dostrzec skutki

przyjętego rozwiązania. Bardzo istotne

jest określenie wartości, które uznaje

osoba podejmująca decyzję.

DRZEWKO DECYZYJNE

Etapy postępowania:
· określenie problemu (w taki sposób, aby

uczniowie mieli możliwość wyboru),
· określenie celów i wartości,
· podanie kilku rozwiązań (lub jednego

rozwiązania),
· określenie pozytywnych skutków każdego

rozwiązania,
· określenie negatywnych skutków każdego

rozwiązania,
· podjęcie decyzji.

DYSKUSJA PUNKTOWANA

Metoda, która polega na sprawdzeniu wiedzy uczniów.

Etapy postępowania:
· opracowanie systemu punktowania – określenie za co przyznawane

są punkty dodatnie, a za co punkty ujemne,
· ustalenie punktacji wymaganej do uzyskania poszczególnych ocen,
· podanie tematu dyskusji,
· ustalenie planu dyskusji,
· określenie czasu dyskusji,
· dyskusja,
· podsumowanie dyskusji,
· przyznanie punktów

· ocena uczniów.

Nauczyciel wybiera kilku uczniów do udziału w dyskusji. Zajmują oni

widoczne dla wszystkich miejsce. Karta oceny dyskusji (np. plansza)

powinna być dla wszystkich widoczna. Nauczyciel tylko obserwuje

dyskusję.

METAPLAN

Jest to metoda polegająca na graficznym zapisie przebiegu dyskusji.

Metoda ta umożliwia postawienie diagnozy (oceny) określonej sytuacji,

wskazuje możliwości rozwiązania określonego problemu. Graficznym

obrazem dyskusji jest plakat.

Etapy postępowania:
· przygotowanie plakatu (szary papier, kolorowe kartki – mogą mieć

różny kształt, pisaki, klej),
· określenie czasu dyskusji,
· podział klasy na grupy,
· przedstawienie problemu,
· tworzenie plakatu – uczniowie zapisują na kartkach: Jak było? Jak być

powinno? Dlaczego nie było tak, jak być powinno? Wnioski.
· zapisane kartki są umieszczane w wyznaczonych miejscach plakatu,
· prezentacja plakatów przez poszczególne grupy,

· zebranie wniosków ze wszystkich plakatów i wypracowanie wspólnych

rozwiązań, których realizacja doprowadzi do poprawy sytuacji.

POKER KRYTERIALNY

Gra dydaktyczna polegająca na rywalizacji uczniów w ramach ustalonych wcześniej

reguł gry. Może stanowić wprowadzenie do lekcji lub jej podsumowanie.

Etapy gry:
· ustalenie tematu gry,
· przygotowanie planszy,
· przygotowanie zestawu kart, na których umieszczone są hasła dotyczące tematu gry,
· ustalenie reguł,
· podział klasy na grupy,
· rozdanie graczom kart (każda grupa otrzymuje wszystkie karty),
· uczeń rozpoczynający grę wybiera ze swojego zestawu kartę z hasłem, które według

niego jest najważniejsze i kładzie ją na planszy z kryteriami pierwszorzędnymi,
· kolejni uczniowie postępują tak samo,
· podobna procedura obowiązuje przy ustalaniu kryteriów drugorzędnych i

trzeciorzędnych,
· podczas gry może nastąpić uzasadniona wymiana kart na poszczególnych polach

planszy,
· grupa musi zatwierdzić argumenty gracza, dokonującego wymiany karty,
· grę wygrywa ten uczeń, którego wszystkie karty, jako pierwsze, znajdą się na planszy,
· przedstawiciele grup podają kryteria, które grupa uznała za pierwszorzędne (z

uzasadnieniami),

· zapis kryteriów pierwszorzędnych na tablicy.

METODA BIOGRAFICZNA

Polega na wykorzystaniu biografii postaci historycznej. Biografia pełni rolę

opisu sytuacyjnego, natomiast wnioski wykorzystuje się w rozwiązywaniu

fikcyjnych problemów. Metodę tę stosuje się w celu opanowania

określonego materiału nauczania. Istotne są jej aspekty wychowawcze,

analizowana jest bowiem postać będąca wzorem osobowym.

Etapy postępowania:



wybór postaci (na podstawie jej życiorysu poznaje się określony problem),



zbieranie i opracowywanie materiałów dotyczących wybranej postaci;

materiały powinny zawierać biografię postaci i dodatkowe informacje

dotyczące tych spraw z życia postaci, które są istotne ze względu na cel gry,



określenie tematu (problemu) gry,



przygotowanie zestawu pytań, na które gra ma przynieść odpowiedzi,



opracowanie scenariusza gry,



przygotowanie zadań dla uczniów na podstawie scenariusza,



"wejście w rolę" przez uczniów – odegranie roli postaci,



omówienie gry,



zebranie najistotniejszych wiadomości,



ocena uczniów.

METODA SYMULACJI

Metoda polegająca na inscenizacji wydarzeń, które miały miejsce w

przeszłości, mogą się dziać w teraźniejszości, mogą mieć miejsce w

przyszłości. Uczniowie uczestniczą w symulowanym wydarzeniu, ale

odgrywają role autentycznych postaci historycznych. Punktem wyjścia

jest ustalenie celów gry, czyli faktów i umiejętności, które podczas gry

mają opanować uczniowie.

Etapy postępowania:



wybór tematu,



ustalenie podstawowego konfliktu, zawartego w symulowanym

wydarzeniu; wokół niego rozwijać się będzie akcja,



opracowanie scenariusza (nie ma reżysera, w ramach scenariusza

następuje improwizacja),



przygotowanie rekwizytów, miejsca gry i ról,



lekcja



zakończenie gry,



podsumowanie (utrwalenie wiadomości, samoocena uczestników,

ocena uczestników, analiza symulowanego wydarzenia – wyciągnięcie

wniosków),



podczas trwania gry nauczyciel pełni rolę obserwatora.

"SZEŚĆ MYŚLĄCYCH

KAPELUSZY"

 Metoda pozwalająca na twórcze rozwiązywanie problemów. Jest

to spojrzenie na analizowane zagadnienie z różnych punktów.

Niżej wymienione kolory określają różny sposób myślenia:



NIEBIESKI – szef grupy, jest zdystansowany, kieruje dyskusją,



BIAŁY – Co mogę powiedzieć na podstawie konkretnych

danych? - nie poddaje się emocjom, opinie wydaje na podstawie

faktów i liczb,



CZERWONY – Co czuję w związku z określoną sprawą? - kieruje

się emocjami i intuicją,



ŻÓŁTY – Jakie wynikają z tego korzyści i jakie sukcesy można

osiągnąć? - optymista, nastawiony pozytywnie, myśli

konstrukytwnie,



ZIELONY – Jak można wykorzystać dany pomysł? - podchodzi

twórczo do problemu, podaje oryginalne rozwiązania, CZARNY –

Jakie występują niebezpieczeństwa? - pesymista, nastawiony

negatywnie, zauważa tylko trudności, krytykuje wszystkie

rozwiązania,

Etapy postępowania:



wstępny:



przygotowanie na kartkach opisu kolorów,



wykonanie 6 kapeluszy ww kolorach,



przygotowanie karteczek w takich ilościach, które umożliwiają podział klasy na

różne zespoły (w kolorze niebieskim tylko dwie kartki),



właściwy:



podanie problemu,



podział klasy na zespoły (dobór następuje wg kolorów),



osoby, które wylosowały kapelusze "reprezentują" kolory,



dyskusja w zespołach: ustalenie wspólnego stanowiska,



dyskusja "reprezentantów" (kapeluszy) na forum,



uczniowie, którzy wylosowali niebieskie kartki, zapisują na tablicy argumenty

"za i przeciw",



końcowy:



podsumowanie dyskusji przez niebieski kapelusz.



W czasie dyskusji uczniowie reprezentują emocje "przypisywane" określonym

kolorom.

METODY PRAKTYCZNE:



Metoda projektu,
Portfolio,
Wycieczka historyczna.

METODA PROJEKTU

Polega na samodzielnej i aktywnej pracy uczniów przy wykonaniu zadania

obejmującego określoną część materiału. Projekt ma charakter

interdyscyplinarny.

Etapy postępowania:



wybór materiału realizowanego metodą projektu,



określenie tematu projektu,



ustalenie celów projektu,



podział tematu projektu na zadania,



podział uczniów na grupy zadaniowe,



przygotowanie instrukcji dla każdej grupy zadaniowej (zadanie do wykonania,

materiały i źródła, z których mogą skorzystać uczniowie, terminy konsultacji z

nauczycielem),



określenie czasu, miejsca i sposobu (formy) realizacji projektu,



zbieranie i opracowywanie materiałów przez uczniów,



prezentacja projektu,



ocena projektu; przy ocenie bierzemy następujące kryteria:



wykorzystanie dodatkowych źródeł informacji,



pomysłowość (wizualizację),



wkład pracy poszczególnych członków grupy.

Formy prezentacji mogą być następujące:



wystawa prac (albumów, plakatów, rysunków),



wystawa książeczek, broszur, gazet,



pokaz filmu video,



inscenizacja,



prezentacja planu (np. miasta średniowiecznego),



prezentacja modelu (np. zamku).

Typy projektów:
Projekt badawczy:



porządkuje informacje na temat określonych zagadnień,



rezultatem projektu badawczego są np. albumy, rysunki, wywiady.



Projekt działania lokalnego:



zajmuje się działaniem w środowisku lokalnym,



rezultatem projektu działania lokalnego jest np. lokalna lista zabytków.

Rodzaje projektów:



indywidualny, zbiorowy,



klasowy, międzyklasowy, szkolny.

PORTFOLIO (teczka)

Metoda polegająca na gromadzeniu przez ucznia (uczniów) materiałów

w teczce, które dokumentują pracę nad określonym tematem.

Etapy postępowania:



zapoznanie uczniów z zasadami tej metody,



podanie uczniom tematu, na który będą gromadzić materiały,



określenie przez nauczyciela rodzaju materiałów, które mogą być

gromadzone, np. drzewa genealogiczne dynastii, ilustracje zabytków,

teksty źródłowe,



określenie przez nauczyciela czasu, w jakim uczniowie będą

gromadzić i kompletować materiały do teczki,



ustalenie kryteriów oceniania (można je ustalić wspólnie z uczniami),



gromadzenie, kompletowanie i porządkowanie materiałów,



ocena portfolio,



wykorzystanie materiałów zawartych w teczce na lekcji (lub kilku

lekcjach).

METODY
PROGRAMOWE:



Praca z mapą,
Praca z podręcznikiem

Użyteczność i przydatność
gier

–

( inaczej: to podział ze względu na
przeznaczenie)

,



wyrabiają umiejętność komunikowania się,



przygotowują do podjęcia pracy w zespole



pomagają utworzyć obraz samego siebie,



kształtują szczerość, rzetelność, otwartość,



uwrażliwiają na informacje zwrotne w sytuacji społecznej,



wyrabiają refleksję nad procesem porozumiewania się,



ułatwiają wchodzenie w rolę i akceptację norm



tworzą nawyki i umiejętność współpracy



wyrabiają zdolność radzenia sobie w konfliktowych sytuacjach



wyrabiają twórczość, fantazję i spontaniczność



uczą prowadzenia rozmowy ukierunkowanej na partnera



uczą kierowników grup sposobów i nawyków samokontroli

Wady gier



czasochłonność i pracochłonność

przygotowania gry



wydłużenie czasu opracowania danego tematu



zakłócenia spowodowane

niezdyscyplinowaniem uczniów



skłanianie do niepoważnego stosunku do nauki



trudność w zazębianiu się z lekcjami

prowadzonymi inną metodą