1

ZWIĄZKI MIĘDZY

ZDARZENIAMI

2

DWA ZDARZENIA

1.

Mogą nie być związane statystycznie – są niezależne.

2.

Mogą być związane statystycznie:

a)

nieprzyczynowo

b)

przyczynowo

KAŻDY ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY JEST ZWIĄZKIEM

STATYSTYCZNYM, ALE NIE KAŻDY ZWIĄZEK STATYSTYCZNY JEST

ZWIĄZKIEM PRZYCZYNOWYM

Tylko nieliczne zależności statystyczne są związkami
przyczynowymi.

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

3

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

EPIDEMIOLOGICZNA IDENTYFIKACJA

PRZYCZYN CHOROBY

1. PRZYCZYNA WYSTARCZAJĄCA

- nieuchronnie wywołuje lub zapoczątkowuje chorobę.

2.

PRZYCZYNA KONIECZNA (NIEZBĘDNA)

– jej nieobecność powoduje, że choroba się nie rozwija.

)

(

B

)

(

A







)

(

B

)

(

A







Przykład:

Prątek gruźlicy jest przyczyną konieczną,

ale nie wystarczającą.

4

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

EPIDEMIOLOGICZNA IDENTYFIKACJA

PRZYCZYN CHOROBY

1. Siła związku (poziom ryzyka względnego).

2. Stałość związku:

te same wyniki uzyskiwane przez różnych

badaczy, w różnych ośrodkach, okolicznościach i czasie.

3. Prawdopodobne mechanizmy biologiczne:

możliwość wyjaśnie-nia

na podstawie współczesnej wiedzy.

4. Spójność biologiczna:

zgodność wyników badań

eksperymentalnych i obserwacji klinicznych (spójność dowodów z
badań eksperymentalnych i obserwacyjnych).

5. Gradient biologiczny:

wzrost intensywności skutku (choroby) przy

wzroście intensywności ekspozycji (relacja dawka-odpowiedź).

6. Zgodność w czasie:

ekspozycja poprzedza skutek (chorobę).

5

EPIDEMIOLOGICZNA IDENTYFIKACJA

PRZYCZYN CHOROBY cd.

7. Swoistość związku:

określony skutek chorobowy jest swoisty i

charakterystyczny dla ekspozycji na badany czynnik np.:

międzybłoniak opłucnej i azbest (kryterium uznane za słabe).

8. Efekt działań interwencyjnych:

ustanie ekspozycji na dany

czynnik powoduje istotne obniżenie zapadalności na daną

chorobę.

9. Działanie analogiczne:

czynniki, związki chemiczne

o podobnej budowie i właściwościach do czynnika badanego

mogą powodować podobny skutek szkodliwy (kryterium uznane

za słabe).

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

6

POSTULATY KOCHA

1.

Wyizolowanie czystej hodowli zarazka od osoby chorej.

2.

Wyhodowanie zarazka na podłożach sztucznych, nie

zanieczyszczonych tkankami lub toksynami, pochodzącymi od

osoby chorej.

3.

Zaszczepienie wyizolowanym zarazkiem zwierzęcia

i wywołanie badanej choroby.

4.

Ponowne wyizolowanie tego samego zarazka od chorego

zwierzęcia.

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

7

CZYNNIK RYZYKA

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

To powszechnie używane określenie czynników, które

są istotnie związane z ryzykiem powstania choroby,

ale nie są wystarczające do jej wywołania.

Czynnik taki zwiększa ryzyko wystąpienie choroby.

8

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

CZYNNIKI RYZYKA



predysponujące (np.: płeć i wiek)



umożliwiające (np.: niskie dochody, złe odżywianie)



przyspieszające (np.: palenie tytoniu)



wzmacniające (np.: nadmiernie ciężka praca fizyczna)

9

PRZYCZYNY CHOLERY

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

WZROST

WRAŻLIWOŚCI

SPOŻYCIE WODY

ZAKAŻONEJ

PRZECINKOWCEM

CHOLERY

CHOLERA

Niedo-
żywienie

Bieda

Uwarunkowania

genetyczne

Przeludnienie

mieszkań

Kontakt

ze skażoną wodą

Skutki działań toksyn

cholery

na ściany

komórek jelitowych

CZYNNIKI RYZYKA CHOLERY

MECHANIZM CHOLERY

10

ZWIĄZKI MIĘDZY ZDARZENIAMI

PRZYCZYNY GRUŹLICY

OSOBNIK

WRAŻLIWY

ZAKAŻENIE

GRUŹLICA

Niedo-
żywienie

Bieda

Uwarunkowania

genetyczne

Przeludnienie

mieszkań

Kontakt

ze bakterią

Inwazja

tkankowa

CZYNNIKI RYZYKA GRUŹLICY

MECHANIZM GRUŹLICY

11

EPIDMIOLOGICZNA OCENA

RYZYKA WYSTĄPIENIA

CHOROBY

12

RYZYKO BEZWZGLĘDNE

/różnica ryzyka, nadwyżka ryzyka/

EPIDEMIOLOGICZNA OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA CHOROBY

Jest to różnica między współczynnikami występowania

choroby w grupie osób narażonych

i nienarażonych.
(np. różnica między współczynnikami zapadalności)

RB = Ze - Zn

Ze

- wsp. zapadalności narażonych

Zn

- wsp. zapadalności nienarażonych

13

RYZYKO WZGLĘDNE

/wskaźnik ryzyka/

EPIDEMIOLOGICZNA OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA CHOROBY

Jest to iloraz ryzyka wystąpienia choroby wśród
narażonych w stosunku do ryzyka u nienarażonych.

Ryzyko względne jest miarą siły związku między
czynnikiem i chorobą.

RW = Ze / Zn

Ze

- wsp. zachorowalności w grupie narażonych

Zn

- wsp. zachorowalności w grupie nienarażonych

14

RYZYKO PRZYPISANE NARAŻENIU

/frakcja etiologiczna/

EPIDEMIOLOGICZNA OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA CHOROBY

Ryzyko to określa frakcję przypadków choroby
w grupie narażonych, które spowodowane są przez
określony czynnik.

Ryzyko to obliczane jest przez podzielenie ryzyka
bezwzględnego przez współczynnik zachorowalności w
populacji narażonej.

RPN = [ (Ze – Zn) / Ze ] x 100

Ze

- wsp. zachorowalności w grupie narażonej

Zn

- wsp. zachorowalności w grupie nienarażonej

15

EPIDEMIOLOGICZNA OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA CHOROBY

RYZYKO PRZYPISANE POPULACJI

Ryzyko przypisane populacji wskazuje jaką część
współczynnika rozprzestrzenienia choroby w całej
populacji należy przypisać narażeniu.

Oblicza się je następująco:

RPP = [ (Zp – Zn) / Zp ] x 100

Zp

- wsp. zachorowalności w całej populacji

Zn

- wsp. zachorowalności w grupie

16

ZADANIE

Ryzyko wystąpienia zawału mięśnia

serca w zależności od spożycia

alkoholu u mężczyzn i kobiet

EPIDEMIOLOGICZNA OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA CHOROBY

MĘŻCZYŹNI

KOBIETY

Narażeni Nienarażeni

Narażone

Nienarażone

Przypadki

160

60

25

40

Osobolata

20.000

10.000

10.000

20.000

Wsp. zachorowaln.

8,0

6,0

2,5

2,0

(na 1000 osobolat)

RW = ?

RPN=?

RW = ?

RPN=?

17

EPIDEMIOLOGICZNA OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA CHOROBY

PRZYKŁAD:

Badamy związek między paleniem tytoniu a
występowaniem raka płuca. Wśród 100 chorych na raka
płuca było 85 palaczy.

Czy to wystarczy do stwierdzenia związku przyczynowego
między paleniem tytoniu i występowaniem raka płuca ?

Jednocześnie wśród 100 osób nie chorych na raka
stwierdzono, że 60 z nich pali tytoń.

Czy można teraz mówić o związku

przyczynowym ?

JEST TO TYLKO ZWIĄZEK STATYSTYCZNY

Jakie kryteria muszą być spełnione dla uznania tego
związku

za przyczynowy ?

Oceń ryzyko raka płuca na podstawie danych podanych w
przykładzie:

RYZYKO = 85 X 40 / 60 x 15
= 3,8

CHORY

ZDROWY

PALI

85

60

NIE PALI

15

40

 NIE

 NIE