ZAGADNIENIA:

1. OGÓLNE ZAGADNIENIA

1. Najważniejsze podejścia do spraw międzynarodowych (tradycyjne, liberalne/idealistyczne, cywilizacyjne).

2. Najważniejsze sprawy dotyczące funkcjonowania państwa w stosunkach międzynarodowych (główne uwarunkowania polityki zewnętrznej <wew .i zew.>, cele polityki zagranicznej <bezpieczeństwo>, instrumenty polityki zagranicznej państwa <dyplomacja, sojusze>).

3. Prawo międzynarodowe (cechy umowy, atrybuty podmiotowość międzynarodowej państwa <suwerenność>, aspekty powstania i upadku państw <ciągłość i sukcesja, pokojowe rozwiązywanie sporów>).

2. RZECZYWISTOŚĆ STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH 1945-1989

1. Istota systemu bipolarnego i systemu jałtańsko- poczdamskiego.

2. Główne fazy zimnej wojny (faza wstępna <1945-47>, apogeum <1948-53>, 1954-63, odprężenie <1964-79>, 1979-84, 1985-89).

3. Najważniejsze uwarunkowania i przejawy rozpadu starego porządku europejskiego i światowego.

4. Wizje porządku europejskiego formułowane w latach 1989-91.

3. ANALIZA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH 1989 - DZIŚ

1. Polityka zagraniczna państw, które po zimnej wojnie pełniły funkcje mocarstw:

1. USA (4 etapy: przejściowy (1991-'92), Clinton'a, Busha juniora, Obama; główne kierunki polityki zagranicznej, kontakty z Rosją, z Chinami, ataki terrorystyczne i ich wpływ na Polit. Zag., działania w Afganistanie, doktryna Busha, główne wyzwania polityki zagranicznej);

2. Niemcy (zarys polityki RFN <1945-`89>, etapy polityki zag. RFN <a.1990-'98-Kohl, b.1998-05, c.2005-dziś>, główne kierunki aktywności dyplomacji;

3. Francja ( polityka zagraniczna po 1945 <3 fazy: a. okres IV republiki, b. budowa V republiki, c. okres po zimnej wojnie>, główne cele polityki zagranicznej, główne problemy polityki zag. pod koniec XX wieku.

4. Rosja (główne uwarunkowania wewnętrzne i międzynarodowe polityki zagranicznej, główne fazy polityki zag. <2 fazy: a. I poł. lat 80 (Jelcyn), b. 2000-2006 (Putin)>, cele polityki zag., główne kierunki polityki zag.;

5. Chiny (podstawowe fazy, cele polityki zagranicznej, główne kierunki polityki zagranicznej);

6. Japonia

7. Indie

2. Miejsce i rola Ameryki Łacińskiej (głównie Brazylia) w stosunkach międzynarodowych.

3. Afryka (wojna i pokój)

4. Nowe asymetryczne zagrożenia po okresie zimnej wojny (terroryzm, efekty walki). Wpływ globalizacji na bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe.

4. POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA

1. Nowe uwarunkowania i główne cele polityki zagranicznej po 1989r.

2. Uwarunkowania polityki Polska - Niemcy 1989-2010.

3. Charakter polityki wschodniej (cechy i ewolucja).

4. Relacje Polska - Rosja.

5. Relacje Polska- Ukraina.

6. Zaangażowanie militarne w Iraku i Afganistanie.

7. Wyzwania polskiej polityki zagranicznej.

15.10.2009 r. WYKŁAD 2

Podstawowe podejścia do wyjaśniania spraw międzynarodowych.

• Stosunki międzynarodowe → 2 ZNACZENIA:

• Wskazanie na pewną sferę życia społecznego na praktykę spraw międzynarodowych.

• Dyscyplina akademicka zajmująca się badaniem i zjawisk stosunków międzynarodowych ( jest to stosunkowo młoda dyscyplina- wykształciła się w latach międzywojennych XX wieku).

• PODMIOT STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH → jest to każdy nosiciel jakichkolwiek stosunków międzynarodowych zarówno w sensie pozytywnych jak i negatywnym.

• PODMIOT PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO → to termin węższy od podmiotu stos. międzynarodowych; jest to zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych;

• MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE:

• Znaczenie węższe → to relacja między państwami;

• Znaczenie szersze → to relacja nie tylko między państwami, ale i pozostałymi uczestnikami stosunków międzynarodowych;

• STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE → to wszelkie wzajemne oddziaływania państw i innych uczestników życia międzynarodowego (tj. partie polityczne, ruchy, Kościoły)tzn. wszelka ich akceptacja aktywności wykraczająca poza granicami państwa. Celem tych działań jest realizacja określonych interesów, które występują pod postacią zbiorczych kategorii stanu (tj. racja stanu, bezpieczeństwo narodowe).

• MIEDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE → to trans graniczne interakcje podmiotów politycznych w środowisku poliarchicznym (definicja prof. Z.J.Pietraś).

• ŚRODOWISKO MIĘDZYNARODOWE → ma charakter poliarchiczny - zdecentralizowany tj. brak centralnej władzy ( wielość władz).

• PODMIOT STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH → to głównie państwo, ale i każdy inny podmiot polityki.

• ZJAWISKA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH → mają charakter bardzo żywiołowy niż te wewnątrz państwa;

• DECYZJE W POLITYCE ZAGRANICZNEJ → są pod mniejszą kontrolą społeczną niż te, które zapadają w państwie - wynika to z tego, że kwestie międzynarodowe są dla społeczeństwa mniej ważne i interesujące niż sprawy państwowe. Większość decyzji podejmowanych w polityczne zagranicznej, ich skutki, rozkładają się bardziej w czasie, dlatego są mniej dostrzegalne przez społeczeństwo.

PODEJŚCIA (KONCEPCJE):

• KONCEPCJA REALISTYCZNA

• H.Kissinger, J.Kennan;

• Akcent położony na próbę wyjaśniania kwestii spornych.

• Głównym przedmiotem jest zachowanie państw w stosunkach międzynarodowych (innym elementom przypisuje się mniejszą rolę).

• Centralna kategorią jest kategoria anarchii międzynarodowej tj. nie ma w życiu międzynarodowych centralnej struktury, która zapewniałaby bezpieczeństwo.

• Głównym zadaniem delegatów polityki zagranicznej jest wzmacnianie bezpieczeństwa państwowego, narodowego.

• Środki → szeroko rozumiana polityka siły (Power politics);

• Główne motywy działań → myślenie w kategorii interesów narodowych.

• Na scenę międzynarodową można spoglądać na scenę, gdzie spotykają się (ścierają) egoizmy narodowe.

• Z życia międzynarodowego nigdy nie uda się wyeliminować konfliktów międzynarodowych → wg realistów są one wpisane w sytuację stosunków międzynarodowych.

• Równowaga sił (balance of Power)

• Wielobiegunowości ( a nie bipolarność)

• Duża waga sojuszy dwu- i wielostronnych.

• Stanowisko wobec organizacji międzynarodowych → podchodzą z dystansem do norm politycznych, norm międzynarodowych;

• Eksponuje się kluczową rolę środowiska międzynarodowego;

• Integracja rozumiana jest jako kolejna forma rywalizacji mocarstw, ale dostrzegają też pozytywy, jak to procesy integracyjne wymuszają pokojowe rozwiązywanie sporów;

• I kadencja Busha Jr.

• Największą wartością jest bezpieczeństwo;

• KONCEPCJA LIBERALNA (IDEALISTYCZNA)

• Akcent postawiony jest na to jak powinno być w stosunkach międzynarodowych.

• Grocjusz, Lock, Kant

• Wilson (punkt dotyczący bezpieczeństwa zbiorowego)

• USA, lata 80. - I kadencja B. Clintona

• Głównym uczestnikiem są państwa, ale w większym stopniu niż w koncepcji realistycznej;

• Bardziej eksponuje struktury transnarodowe (korporacje)

• Kluczową rolą w zachowaniu państwa na arenie międzynarodowej nadaję się uwarunkowaniom wewnętrznym (tj. charakter reżimu politycznego);

• Myślenie i działania na rzecz poszerzania międzynarodowej sfery pokoju;

• Największa wartość → pokój

• Jak poszerzać demokratyczną sferę pokoju?

• Państwa demokratyczne mają obowiązek działań, w celu poszerzania demokracji przy użyciu instrumentów politycznych i ekonomicznych;

• Państwa demokratyczne niekiedy mają obowiązek w celu pokoju użyć siły militarnej by zmieniać reżimy totalitarne i przybliżyć je do demokracji;

• Pozytywna ocena procesów globalizacji (zwłaszcza ekonomia).

• Kluczowa rola tzw. miękkich składników potęgi (eksponuje się soft Power)

• Zależności między państwami wypierają geopolitykę na rzecz geoekonomiki.

• Akcent na myślenie o wspólnym bezpieczeństwie → duża akceptacja modelu kooperatywnego bezpieczeństwa, jako etap budowy bezpieczeństwa globalnego;

• Akceptacja dla interwencji ze względu humanitarnych tj. użycie siły militarnej przez państwa ze względów masowego łamania praw człowieka.

• 2 stanowiska:

• Wtedy gdy jest legitymizowana przez pewne organizacje międzynarodowe np. ONZ;

• Legitymizacja organizacji jest niepotrzebna.

• Duża rola norm międzynarodowych, organizacji międzynarodowch;

• Multilateralne rozwiązywanie problemów;

• Przez rozwiązywanie problemów międzynarodowych należy podnosić poziom życia społeczeństwa;

3. KONCEPCJA KULTUROWA (CYWILIZACYJNA)

• F. Znaniecki

• Początek lat 90 XX wieku

• Huntington „Zderzenie cywilizacji”, Fukuyama „Koniec historii”;

29.10.2009r. WYKŁAD 3

PODEJŚCIE KULTUROWE (c.d)

• Znalazło więcej zwolenników po ataku 11 września na USA;

• Różnice polityczne odgrywają mniejsza rolę niż różnice kulturowe;

• Po zimnej wojnie narastająca sytuacja, że traktaty czy sojusze będą częściej zawierane między państwami z tych samych kręgów kulturowych;

• Dominującą cywilizacją s stosunkach międzynarodowych, w okresie po zimnej wojnie, jest cywilizacja zachodnia ( co nie znaczy, że to nie ulega zmianie);

• Na jakim tle różnice cywilizacyjne będą narastać ? → duże prawdopodobieństwo zderzenia się cywilizacji;

• Podstawowe czynniki sprawcze narastania różnic między cywilizacją zachodu a cywilizacją islamu:

• Dochodzi do zderzenia się celów (poszerzanie wpływów, wartości, uniwersalizacja)

• Wzrost pewności siebie danych cywilizacji (prężność demograficzna)

• Jednostronne popieranie polityki Izraela przez USA

Cywilizacja islamska → wzrost pewności:

1. 1973 → wiele państw islamskich skutecznie skorzystała z broni jaką była ropa naftowa- odcięcie dostaw ropy, podwyższenie cen;

2. Pokonanie wojsk radzieckich w Afganistanie w latach 80. (jeszcze większa wiara we własne możliwości)

• Zarzuty:

• Nadmierna jednostronność w ujmowaniu stosunków międzynarodowych;

• Podkreślenie hegemonicznej pozycji USA w świecie

• Świat islamu traktuje się przez pryzmat najbardziej radykalnych nurtów tj. organizacji terrorystycznej;

• Pozytywy:

• Wyeksponowanie odmienności kulturowych i cywilizacyjnych;

Teoretyczne aspekty polityki zagranicznej państwa

• Aktywność danego państwa na arenie międzynarodowej wyraża się w prowadzeniu polityki zagranicznej.

• POLITYKA ZAGRANICZNA → to zewnętrzna aktywność państwa realizowana w imię racji stanu lub grupy najbardziej wpływowych w danym okresie.

• POLITYKA ZAGRANICZNA → to proces wyboru celów, metod i środków jakie państwo podejmuje celem wywarcia wpływu na postępowanie innych uczestników życia międzynarodowego.

• Głównym celem danego państwa w działalności na arenie międzynarodowej jest wywarcie wpływu na innych uczestników.

• Polityka zagraniczna jest nadal domeną wąskich grup (większy stopień złożoności, mniejsze zainteresowanie społeczeństwa).

• O zakresie uprawnień działalności w zakresie polityki zagranicznej decyduje państwo.

• O doborze celów decyduje wąska grupa decydentów na najwyższym stopniu jednakże ważne są tutaj determinanty polityki zagranicznej.

• Podział uwarunkowań państwa:

• Uwarunkowania wewnętrzne

• Obiektywne → siła fizyczna państwa (ekonomia, geografia, demografia, geopolityka)

• Subiektywne → percepcja środowiska międzynarodowego (gł. tendencje), koncepcje polityki zagranicznej (sposób odczytywania), postawy społeczeństwa wobec innych państw i narodów (gł. sąsiadów), jakość i efektywność własnej dyplomacji;

• Uwarunkowania zewnętrzne

• Potencjał ekonomiczny, militarny, polityczny innych państw ( gł. tych bliskich geopolitycznie)

• Koncepcje, doktryny innych państw;

• Postawy innych państw wobec naszego

• Stopień instytucjonalizacji spraw międzynarodowych;

• Interesem podstawowym w polityce zagranicznej jest zabezpieczenie fizycznego istnienia państwa. Prócz tego dążenie do utworzenia warunków sprzyjających rozwojowi państwa oraz dążenie do wzmocnienia roli państwa.

• Najważniejszy motyw i cel polityki zagranicznej jest bezpieczeństwo państwowe= narodowe.

• 
  
  BEZPIECZEŃSTWO → stan spokoju, pewności i niezagrożenia; to jedna z podstawowych potrzeb człowieka ; postępuje rozciągliwość tego terminu na elementy pozamilitarne; nie jest kategorią statyczną - jest procesem;

• Z różnych względów niektóre grupy rządzące nadużywają określenia braku bezpieczeństwa- psychoza zagrożenia np. USA -Irak ; czasami jednak banalizuje się poczucie zagrożenia.

• Hierarchia celów w polityce bezpieczeństwa ulega zmianie wyraz ze zmianą interesów polityki i sytuacji międzynarodowej.

• Sposoby wzmacniania bezpieczeństwa państwowego:

• Działanie unilateralne → wzmacnianie siły fizycznej państwa, dążenie do budowy własnego imperium;

• Działanie multilateralne → wchodzenia państw w sojusze (najstarszy z XIII w p.n.e.)

• SOJUSZ → oznacza stan stosunków między państwami oparty na 2 lub wielostronnej umowie międzynarodowej, na mocy której kontrahenci zobowiązują się przyjść sobie z pomocą militarną w sytuacji zagrożenia (napaści zbrojnej); dobrowolna rezygnacja z części suwerenności rekompensowana przez poczucie bezpieczeństwa;

• Głównym motywem zawierania sojuszy jest wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa.

• Podstawą formalno-prawną jest traktat sojuszy → 2 grupy zobowiązań:

• Zobowiązanie na czas pokoju → koordynacja polityki zagranicznej i bezpieczeństwa państw;

• Zobowiązanie casus foederis → przypadek, gdy dochodzi do zagrożenia i oczekiwana jest pomoc;

• Elementy:

• Próba definicji jak państwa sojusznicze będą widzieć termin agresja

• Określenie obszaru obowiązywania

• Wyraźne precyzowanie jak będzie postrzegany potencjalny przeciwnik

• Czy w danym traktacie przewiduje się automatyzm czy gradację w przychodzeniu sobie z pomocą;

5.11.2009r. WYKŁAD 4

BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZTNARODOWE

to taki stan zorganizowania środowiska

międzynarodowego, który pozwala na

realizację interesów państw.

• MODELE BEZPIECZEŃSTWA:

1. Modele o charakterze subordynacyjnym → supremacja jednego państwa wobec innych uczestników stos. międzynarodowych;

1. Model imperialny:

• Np. kolonializm WB, kolonializm FR, ZSRR, III Rzesza;

• Opiera się na hierarchicznej strukturze środowiska międzynarodowego → dominacja centrum;

• Specyficzne relacje między centrum a państwami satelickimi

• Oparty jest w dużej mierze na czynniku militarnym (siła państwa)

• Gotowość do poświęcenia żołnierzy jak i obywateli w celu dążenia do objęcia kontrola jak największych obszarów;

• Mocarstwo imperialne narzuca rozwiązanie ustrojowe;

1. Model hegemoniczny:

• Hierarchia struktury międzynarodowej

• Dominacja centrum

• Hegemon jednak nie narzuca rozwiązań ustrojowych

• Państwa mają większy zakres autonomii

• Modele o charakterze koordynacyjnym → współdziałanie wielu ośrodków;

1. Model równowagi sił

• RÓWNOWAGA SIŁ → balance of power, to taki układ sił w stosunkach międzynarodowych, w którym żadne państwo ani żaden sojusz nie jest w stanie narzucić swojej woli pozostałym;

• Równowaga sił występowała w każdym porządku państwowym. Klasycznym takim porządkiem był tzw. porządek wiedeński (XIXw.)

• RÓWNOWAGA STRACHU → funkcjonująca w okresie układu bipolarnego:

• Kluczową rolę odgrywały 2 mocarstwa- USA i ZSRR

• Duża asymetria

• Arsenał nuklearny

• Samoograniczanie się obu supermocarstw

• Oprócz pozytywów rodzi także wiele negatywnych zjawisk → ekspansje, strefy wpływów, wyścig zbrojeń

2. Model bezpieczeństwa zbiorowego

• Pod koniec I woj. Światowej - formą instytucjonalizacji miała być Liga Narodów. Także po II woj. światowej ta idea cieszyła się dużym uznaniem.

• Zwolennicy eksponują negatywne aspekty modelu równowagi sił.

• W praktyce systemu bezpieczeństwa zbiorowego nie powstał. Bezpieczeństwo zbiorowe ma nadal charakter postulatywny. Jest to wizja odległa od realizacji.

• Cechy:

• Przekonanie, ze spory będą rozwiązywane w sposób pokojowy,

• Wyeliminowanie sojuszy dwu- i wielostronnych

• Może być budowany i w obszarze regionalnym jak i międzynarodowym,

• Warunki by zaistniał:

• Wszystkie państwa musiałyby chcieć poprzeć tę ideę;

• Zobowiązanie użycia siły zbrojnej wobec agresora, nawet gdy będzie nim jeden z członków

• Żadne państwo nie mogło by górować nad pozostałymi (głównie militarnie)

3. Model kooperatywnego bezpieczeństwa

• To pewna wizja, jak i istniejący stan rzeczy w Europie po okresie zimnej wojny. Duża akceptacja dla tego modelu po zimnej wojnie.

• Cechy:

• Bezpieczeństwo powinno być oparte o wspólne bezpieczeństwo

• System bezpieczeństwa powinien opierać się na współpracujących i powiązanych ze sobą instytucjach i organizacjach - zadana pojedyncza organizacja nie może odpowiadać za bezpieczeństwo bo nie jest sobie w stanie poradzić z licznymi problemami;

• Traktowanie bezpieczeństwa jako stopnia przestrzegać praw człowieka w poszczególnych państwach;

• Akceptowanie interwencji ze wzglądu humanitarnych;

• Myślenie o bezpieczeństwie Europy nie w ramach UE czy NATO, ale wg jej geograficznych granic;

• Kolejne fazy integracji wobec UE

• Stopniowe zmiany w pakcie północnoatlantyckim

• Pełnienie przez USA roli równoważenia potęg w Europie.

• GŁÓWNE ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA

• Mniejsza rolę odgrywa myślenie, że państwom europejskim zagraża atak militarny oraz że konflikt jakiś może przerodzić się w III woj. Światową.

• Stracił na znaczeniu czynnik militarny → zmniejszenie nakładu na zbrojenia, redukcja zbrojenia;

• W ostatnich latach nastąpiła znaczna redukcja potencjałów nuklearnych- przynajmniej o 2.3 do stanu poprzedniego- głównie USA i Federacja Rosyjska.

• Wzrost zagrożeń asymetrycznych:

• Czyli tych pochodzących poza struktur państwowych tj. terroryzm, cyberterroryzm, zorganizowana przestępczość;

• Główną cechą jest ich aterytorialność → ciężko ustalić ich dokładne miejsce pochodzenia i działania, oraz ich główną siedzibę;

• Duża jest ich nieprzewidywalność;

• Nie godzą one egzystencji państw,

• nakierowanie w mniejszym stopniu na elementy militarne czy ludność cywilną

• TERRORYZM

• To przemoc służąca realizacji określonego programu politycznego, która ma wzbudzać strach w grupie szerszej niż atakowana i w ten sposób doprowadzić do pozyskania pewnych ustępstw;

• Nie ma jednej, ogólnej przyjętej definicji terroryzmu - w literaturze występuje ok. 150 definicji.

• Terroryzmu nie da się w całości wyeliminować z życia społecznego. Zagrożenie ze strony terroryzmu ma charakter sinusoidalny.

• Wojna z terroryzmem → można starać się ograniczyć terroryzm lub go zminimalizować, ale nie da się go zupełnie wyeliminować.

• Wzrost terroryzmu samobójczego → najwyższe wyznanie aktu wiary.

• 4 podłoża terroryzmu:

1. skrajnie lewacki (np. Czerwone Berety we Włoszech)

2. Skrajnie prawicowy

3. Narodowowyzwoleńczy (np.ETA)

4. Religijny

• Do II poł XX wieku terroryzm był traktowany głównie w kategoriach zagrożenia regionalnego, a już w II poł XX wieku w kategoriach globalnych → 2 czynniki:

1. Nagłośnienie w mediach

2. Wzrost turystyki lotniczej

TERRORYZM - DODATKOWE INFORMACJE

• Pojęcie terroryzmu definiowane jest jako:

umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych. Działania te realizowane są z całą bezwzględnością, za pomocą różnych środków przemocy w celu nadania im rozgłosu i celowego wytworzenia lęku w społeczeństwie.

• Terroryzm charakteryzuje szereg cech:

• gloryfikacja siły jako najskuteczniejszej metody walki politycznej,

• okrucieństwo i brak skrupułów moralnych w podejmowanych akcjach,

• wzbudzenie silnego i powszechnego poczucia zagrożenia poprzez zastraszenie,

• uzyskanie rozgłosu i zaistnienie w mediach.

• Podział terroryzmu ze względu na działający podmiot:

1. Terroryzm polityczny:

• terroryzm agenturalny (terroryści sterowani przez obce państwo),

• terroryzm ideowy (terroryści swoimi działaniami starają się wcielać w życie idee, które wyznają).

2. Terroryzm niepolityczny:

• terroryzm kryminalny (działania zorganizowanych grup przestępczych),

• terroryzm szaleńców.

• Podział aktów terrorystycznych ze względu na cel:

• terroryzm ekonomiczny (akty sabotażu i dywersji polegające na wyrządzaniu szkód i zniszczeń),

• terroryzm indywidualny (akty przemocy skierowane przeciwko konkretnym osobom),

• terroryzm masowy (akty przemocy skierowane przeciwko przypadkowo wybranym ofiarom).

• Podział działań terrorystycznych ze względu na taktykę walki:

• terroryzm represywny (akty przemocy i gwałtu stosowane przez reżimy i ruchy polityczne celem zastraszenia własnego lub okupowanego narodu),

• terroryzm defensywny (przemoc mająca miejsce podczas walki z najeźdźcą, stosowana celem powstrzymania zmian społecznych lub obrony istniejących wzorców kulturowych, także działania odwetowe),

• terroryzm ofensywny (działania, mające na celu dokonanie zmian politycznych i społecznych poprzez polityczny szantaż i wymuszenie określonych działań na rządzących).

• Spośród polskich politologów Bartosz Bolechów definiował terroryzm następująco:

Terroryzm jest formą przemocy politycznej, polegającej na stosowaniu morderstw lub zniszczenia (albo zagrożeniem stosowania takich środków) w celu wywołania szoku i ekstremalnego zastraszenia jednostek, grup, społeczeństw lub rządów, czego efektem mają być wymuszenia pożądanych ustępstw politycznych, sprowokowanie nieprzemyślanych działań lub/i zademonstrowanie/nagłośnienie politycznych przekonań. W dalszej części incydentem/zamachem terrorystycznym autor nazywa: akt przemocy lub wiarygodnego zagrożenia jej użycia (oparty o typowe metody terrorystyczne), przeprowadzony z pogwałceniem prawa, którego głównym celem jest zastraszenie rządu, społeczeństwa lub jakiejkolwiek jego części, co ma umożliwić realizację założonych celów politycznych^[. Inny badacz, Adam Krawczyk podał nieco odmienną definicję. Za zjawisko terroryzmu przyjął proces oddziaływania ideologii (światopoglądu) poprzez akty przemocy (lub groźbę ich użycia) zastosowane pośrednio lub bezpośrednio na rozmaite struktury decyzyjne, w celu poddania ich określonemu zachowaniu. Zjawisko to występuje często wraz z innymi czynnikami mającymi na niego bezpośredni lub pośredni wpływ.

• Walkę z terroryzmem można podzielić na kilka rodzajów .

Pierwszy, to bezpośrednia walka z terrorystami oraz organizacjami terrorystycznymi, zarówno w drodze działań ochronnych (wzmacnianie ochrony fizycznej i technicznej zagrożonych obiektów - np. budynków rządowych, lotnisk jak również osób), jak również ofensywnych - operacji policji lub sił militarnych wymierzonych w terrorystów, mających doprowadzić do aresztowania osób podejrzewanych o tego rodzaju przestępstwa, rozbicia ich struktur, udaremnienia zamachów terrorystycznych (np. odbicia zakładników.

Drugim - jest likwidowanie przyczyn terroryzmu. Problemem jest trudność w określeniu przyczyn występowania zjawiska, gdyż ich wyjaśnienie zależy w dużej mierze od poglądów osób je tłumaczących - zwłaszcza że nie zawsze są to obiektywnie istniejące czynniki (niedemokratyczny system polityczny, kryzys gospodarczy, agresja zewnętrzna). Nierzadko są to po prostu radykalne przekonania samych terrorystów, wyznawane przez nich teorie spiskowe, a w niektórych przypadkach - zaburzenia psychiczne.

Dlatego trzecim rodzajem walki z terroryzmem jest ograniczanie zdolności terrorystów do działania - między innymi poprzez ograniczanie możliwości ich finansowania, zaopatrywania w broń i materiały wybuchowe, propagandy i rekrutacji nowych członków.

Czwartym sposobem jest oddziaływanie na intencje terrorystów - tak aby nie podejmowali oni ataków, mimo że są w stanie ich dokonać. Może się to odbywać poprzez ustępstwa (co może jednak zostać uznane za oznakę słabości i zachęcić ich do dalszych działań) , albo zdecydowaną politykę antyterrorystyczną (co jednak może wywołać większą determinację terrorystów i sprzeciw opinii publicznej).

12.11.2009 r. WYKŁAD 5

GLOBALIZACJA

• Nie ma zgodności czy jest jeden proces globalizacji, czy jest wiele procesów globalizacji.

• 3 postawy wobec globalizacji:

1. Zwolennicy globalizacji

2. Antyglobaliści

3. Człowiek alterglobalista (postawa pośrednia)

• GLOBALIZACJA → procesy, które obejmują zjawiska w obrębie całej gospodarki światowej.

• GLOBALIZACJA → wzrost powiązań między podmiotami oraz asymetryczne oddziaływanie we wszystkich sferach życia społ. międzynarodowej od kultury po unarodowienie rynku kapitału;

• GLOBALIZACJA → odległe wydarzenie gospodarcze, które uderzają nas bardziej bezpośrednio i szybciej niż kiedykolwiek wcześniej;

• GLOBALIZACJA → postępujący proces integrowania się krajowych i globalnych rynków w jeden globalny rynek kapitałów;

• GLOBALIZACJA → kurczenie się czasu i przestrzeni w tempie wcześniej niewystępującym;

• GLOBALIZACJA → proces, lokalne decyzje społeczne mające globalne reperkusje, to co globalne - wpływy mocniej na to co lokalne;

• GLOBALIZACJA → proces w wyniku którego bogaci stają się jeszcze bogatsi, a biedni jeszcze biedniejsi → antyglobaliści

• Termin „globalizacja” pojawił się w latach 60. Powszechnie jest używany od lat 90. XX wieku.

• Koncepcje genezy globalizacji:

• Od stuleci spotykamy się z procesami globalizacji

• Początki globalizacji = globalny rynek = odkrycia geograficzne

• XIIIw. → wielkie rewolucje przemysłowe

• Rewolucja informatyczna jako start

• Jakie są czynniki sprawcze globalizacji?

• Kolejne etapy rewolucji naukowo- technicznej,

• Polityka UK i USA w latach 80 XX w. → deregulacja gospodarcza

• Fundamentalizm liberalny - promowanie idei wolnego rynku

• Działania Banku Światowego

• Działania Międzynarodowego Funduszu Walutowego

• Spoglądamy na nie wieloaspektowo - pojawia się podejście, ze globalizacja jest ani dobra, ani zła;

• Implikacje globalizacji:

• Czy globalizacja wzmacnia, czy osłabia bezpieczeństwo międzynarodowe?

• Demokratyzacje → bezpieczeństwo

• Chiny → globalizacja i to jest demokracja? Nie

• Wszystkie państwa korzystają z globalizacji?

• Państwa III świata nie do końca

• Amerykanizacja

• Najbardziej zaawansowany proces jest w płaszczyznach → informatycznej, ekonomicznej, o wiele mniej zaawansowany w przypadku polityki.

• Z jednej strony wzrost korporacji międzynarodowych, spadek znaczenia państw narodowych.

• Globalizacja sprzyja kooperatywnemu modelowi bezpieczeństwa, ale globalizacja rodzi także wzrost bezrobocia, wzrost dysproporcji między ludźmi (np. w relacjach północ- południe).

• Jak globalizacja wpływa na integrację w ramach UE

→ integracja, jako sposób na umniejszenie negatywnych skutków globalizacji; globalizacja to proces żywiołowy, integracja UE to proces państwowy, dalsze implikacje

• Podejście:

• Człowiek z Davos → zwolennik globalizacji

• Człowiek z Seattle → antyglobaliści

• Alterglobaliści → wskazują, że globalizacja jest żywiołowa i nieuchronna, ale można minimalizować ewentualne złe skutki globalizacji;

POLITYKA ZAGRANICZNA PAŃSTW W OKRESIE POZIMNOWOJENNYM

1. POLITYKA ZAGRANICZNA USA

1. USA jako supermocarstwo (początek lat 90)

• Globalny zasięg siły gospodarczej → 27% światowego PKB, dzisiaj jest to ok. 18-20% ( to w związku z kryzysem ekonomicznym),

• Światowy zasięg siły militarnej - ostatnie 20 lat → największe środki na militaria przeznaczone USA → 700 mld $ budżet roczny na zbrojenia; USA maja bazy w kluczowych rejonach. USA są najbardziej zaawansowane jeśli chodzi o poziom technologiczny.

• Globalny zasięg oddziaływania kultury masowej.

• Możliwość wpływania na politykę innych państw w stopniu największym, w porównaniu z każdym innym państwem.

2. Kryterium funkcjonowania kolejnych administracji

1. do I 1993r. → administracja George'a Busha

2. od I 1993 r. - I 2008r. → Bill Clinton

3. od I 2001r.- I 2009r. → George W.Bush (Jr.)

4. od I 2009r. → Barack Obama

3. 2 grupy stanowisk:

1. Zwolennicy multilateralizmu → w większości USA, lata 90;

• powinniśmy rozważnie korzystać z potęgi militarnej

• Powinniśmy być promus Inter pares → ale nie hegemonia

• Państwo kieruje się zasadami bezpieczeństwa światowego

2. Zwolennicy unilateralizmu

• Powinniśmy zwiększyć wpływy w świecie

• Możemy używać siły militarnej - w mniejszym stopniu skupiać się na normach międzynarodowych

4. Zgadzano się, że:

• USA SA jedynym supermocarstwem i należy tę potęgę utrzymać;

• W całym XX wieku USA były największą potęgą gospodarczą;

• Od początku XXI wieku obserwujemy spadek znaczenie USA - zwłaszcza jeśli chodzi o kwestię prestiżu;

5. Cechy charakterystyczne polityki George'a Busha Seniora:

• Chęć budowania nowego ładu międzynarodowego → USA jako przywódca globalny, następstwa operacji „Pustynna Burza” → koalicje antyiracka, pod sztandarem USA. Początek 1991r. Irak pokonany (ostatnie miesiące funkcjonowania ZSRR).

6. Cechy charakterystyczne polityki administracyjnej Clintona:

• Luty 1996r. dokument, gdzie określono cele administracji

• Utrzymanie i tworzenie korzystnych warunków zewnętrznych dla utrzymania bezpieczeństwa USA

• Utrzymanie supermocarstwowości USA;

• Dążenie do wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego → dostawy ropy z Bliskiego Wschodu

• Tworzenie dogodnych warunków dla ekspansji produktów amerykańskich, liberalizacja gospodarcza

• Udział USA w budowie systemu bezpośredniego

• Przyspieszenie

• Niedopuszczenie do poszerzenia „klubu państw atomowych”

• Udział w misjach humanitarnych

• Zwalczanie terroryzmu

26.11.2009r. WYKŁAD 6

USA cd.

• Na początku lat 90 USA musiało się odnieść do nowej sytuacji w Europie Zachodniej:

• Które z państw Europy Zach. powinno być głównym oparciem dla polityki USA w Europie → Wielka Brytania czy Niemcy.

• Odniesienie się do nowego etapu integracji europejskiej → traktat z Maastricht (unia gospodarczo-walutowa).

• Jaki powinien być charakter NATO w okresie pozimnowojennym - jakie powinny być jego funkcje.

• 2 stanowiska wobec zaangażowania USA w Europie:

• Zwolennicy częściowego zaangażowania się w sprawy Europy Zachodniej → skończyła się Zimna Wojna, rozpadło się ZSRR, NATO spełniło swoją rolę, więc niech sama Europa troszczy się o siebie (było to jednak mniejszościowe stanowisko).

• Utrzymanie i zwiększenie zainteresowania Europą → (było to większościowe stanowisko), było już kiedyś tak, ze USA się wycofało i skończyło się to źle, obecność USA w Europie jest zazwyczaj akcentem stabilizacyjnym, choć zachowanie stanowiska supermocarstwa wymaga obecności w Europie Zach., ma ona duże znaczenie i USA musi tu być.

• Główne etapy zaangażowania się USA w Europie Zach.:

• Listopad 1991r. → inicjatywa powołania Rady Współpracy Północnoatlantyckiej (forma dyskusji o sytuacji w Europie, o najważniejszych problemach konstytucyjnych państw z do niedawna przeciwnych obozów).

• 19-20 listopad 1990r. → II szczyt KBWE z udziałem USA i Kanady oraz wszystkich państw europejskich;

• 1993r. → Partnerstwo dla Pokoju → propozycja dla wszystkich państw europejskich np. wspólne manewry;

• 1994r. → poszerzenie NATO na Wschód

• 1995r. → militarne zaangażowanie USA w konflikt w Bośni i Hercegowinie

• Rola Rosji w polityce USA w latach 90 - 2 fazy:

• I poł. lat 90 → strategiczne partnerstwo z Rosją

• II poł lat 90 → pragmatyczne partnerstwo z Rosją

• Rola Rosji w polityce USA jest istotna z paru powodów:

• Geopolityczne położenie Rosji- w centrum Euroazji

• Surowce strategiczne

• Potencjalny rynek konsumentów

• Znaczenie militarne Rosji, arsenał nuklearny

1. Strategiczne partnerstwo

• Przyspieszenie procesu rozbrojeniowego (traktat STAUT I i STAUT II)

• Zaangażowanie USA w zbieranie arsenałów nuklearnych z państw byłego ZSRR - było to dowartościowanie pozycji Rosyjskiej, ale też zmniejszenie „klubu atomowego państw”.

• Uznanie roli Rosji jako głównego stabilizatora na obszarze WNP

2. Pragmatyczne partnerstwo

• Uznano, że USA przeszacowały znaczenie Rosji w polityce międzynarodowej.

• Starano się maksymalnie wykorzystać osłabienie Rosji i zwiększyć swoje wpływy w Europie Środkowej i Wschodniej np. wzmocnienie państwowości Ukrainy.

• Koncepcja geopolitycznego pluralizmu na obszarze WNP → jest to koncepcja autorstwa Z. Brzezińskiego. USA angażowały się we wzmacnianie państwowości państw WNP.

• Współwystępowanie elementów rywalizacji i współpracy USA i Rosji.

• Krytyka związana z rozszerzenia NATO na Wschód m.in. na Polskę.

• Koncepcja dwutorowości:

• Przekonanie USA i NATO powinny zdecydowanie kroczyć do poszerzenia NATO po zimnej wojnie.

• Dążenie do rozszerzenia NATO będzie oznaczało pogorszenie relacji z Rosją i trzeba minimalizować ujemne następstwa tego procesu.

• 27 maj 1997r. → Pakt stanowiący NATO-Rosja → USA i NATO uznały niektóre zastrzeżenia Rosji w kontekście rozszerzenia NATO na Wschód.

• Na obszarze nowo powstałych państw nie będzie broni NATO.

• W czasie pokoju na terenie tych państw nie będzie znaczących oddziałów NATO.

• Powołano ambasadorów Rosji przy kwaterze NATO.

• 1999r. → poszerzenie NATO o Polskę, Czechy i Węgry

• Marzec-czerwiec 1999r.→ wojna w Kosowie z udziałem NATO.

• 2000r. → kampania prezydencka w USA

• 11 wrzesień 2001r. → zamach terrorystyczny na WTC - od tego momentu nastąpiły duże przewartościowania w polityce zagranicznej USA:

• Dążenie to tworzenia światowego frontu antyterrorystycznego;

• Atak na Afganistan

• 2003r. → atak na Irak;

3.12.2009r. WYKŁAD 7

• DOKTRYNA BUSHA'A:

• Unilateralizm → po 2001r. w sposób zdecydowany zostały wzmocnione niektóre elementy tj. zwiększenie jednostronnych działań w polityce zagranicznej USA, a ograniczono zobowiązania czy działania dotyczące organizacji międzynarodowych, co więcej skupiono się głównie na sowich celach.

• Militaryzm → zdecydowane zwiększenie nakładów na zbrojenia oraz utrzymanie przewagi, a także podkreślanie, że głównym instrumentem walki z terroryzmem powinny być tradycyjne siły zbrojne.

• Mesjanizm → zaangażowanie się USA w wojnę w Iraku, wzmocnienie czynnika promowania demokracji w zachodnim wydaniu na świecie, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, czego przykładem i początkiem będzie Irak.

• Prewencyjne uderzenie → administracja USA przyznało sobie prawo by interweniować w innych państwach za pomocą środków militarnych, gdy istnieje podejrzenie że dane państwo wspiera działania terrorystyczne lub że wykazuje chęć posiadania broni militarnej.

• Kissinger → USA w wyjątkowych sprawach mają prawo do takiego działania, jednak tylko wtedy, gdy będą miały 100% pewność.

• Istnieje zagrożenie, że inne państwa będą również rościły sobie prawa do takich prewencyjnych uderzeń.

• USA, WB, Australia, Polska → tylko te 4 państwa uczestniczyły w I fazie ataku na Irak- jest ona uznawana jako niezgodna z prawem międzynarodowym - po prostu jako atak nieakceptowany przez organizacje międzynarodowe (marzec 2003r.).

• W połowie obecnej dekady administracja Bush'a zaczęła odchodzić od zasady unilateralizmu, zabiegała o polepszenie relacji w ramach Paktu Północnoatlantyckiego, czy z państwami ONZu.

• Administracja Bush'a „w spadku” następcom pozostawiła 2 nierozwiązane konflikty zbrojne → Irak i Afganistan.

• Nowa Administracja nie wprowadziła jakiś drastycznych czy gwałtownych zmian w głównych, podstawowych celach polityki zagranicznej USA → pojawił się jednak nowe aspekty i nowe podejścia np. nowe relacje dotyczące Bliskiego Wschodu, ocieplenie relacji z Rosją, inne podejście do tarczy antyrakietowej itd. Jednak główną i najbardziej znaczącą zmianą było oczywiście wybranie na urząd prezydenta po raz pierwszy w historii USA afroamerykaniana → Barack Obama.

POLITYKA ZAGRANICZNA REPUBLIKI FEDERALNEJ NIEMIEC

• We wrześniu 1949r. na mapie Europy pojawia się RFN, a w październiku została proklamowana NRD. Pojawienie się tych 2 państw było wynikiem odmiennej polityki państw okupujących.

• 2 etapy:

• 1949-1990r.

• Lata 90 - do dziś

• Etapy w polityce niemieckiej:

• 1949-'63 → rządy Adenauera (CDU/CSU + P. Wolnych Demokratów)

• 1963-'66 → L.Erhart

• 1966-'69 → K.G.Kiesenger, rządy chadeków (CDU/CSU + SPD)

→ okres tzw. I Wielkiej Koalicji

• 1969-'74 → W.Brown (socjaldemokracji +FDP)

• 1974-'82 → H.Schmit

• 1982-'98 → H.Kohl

• 1998-'05 → G.Schroder (socjaldemokraci + P. Zielonych + Sojusz 90)

• 2005-'09 → A.Merkel → II Wielka Koalicja

• 2009r. - dziś → A.Merkel (CDU/CSU + Wolni Demokracji)

ETAP I (1949-1990)

• Główne cele polityki niemieckiej w latach 1949-1990 :

• Zostały one sformułowane przez Adenauera w latach 40/50 i była konsekwentnie realizowana przez poszczególne rządu (trudno jest wskazać inne państwo niż RFN w Europe, które byłoby tak konsekwentne w realizowaniu wyznaczonych wcześniej celów).

• W okresie 1945-'49 nie istnieją struktury państwowe, jest to okres przejściowy.

1. Tworzenie jak najlepszych warunków gospodarczych, by poprawić warunki życia.

2. Wzmacnianie bezpieczeństwa, czyli akceptacja dla „parasola bezpieczeństwa” przez USA i ich gwarancjach.

3. Odbudowa własnych sił militarnych, tworzenie Bundeswery i włączenie RFN do paktu Północnoatlantyckiego w 1955r.

4. Dążenie do stopniowego odzyskiwania suwerenności (Niemcy pełnią suwerenność odzyskały w 1990r. po połączeniu).

5. Determinacja w dążeniu do jak największego angażowania się w integrację europejską.

6. Dążenie do pojednania z narodem francuskim, żydowskim i polskim.

7. Dążenie do zjednoczenia Niemiec.

• Głównym partnerem w wymiarze bilateralnym Niemiec była Francja, a w wymiarze wielostronnym była to integracja europejska. W wymiarze transatlantyckim z USA oraz z państwami Paktu Północnoatlantyckiego.

• Drugi kierunek obrany przez RFN to Wschód i tzw. Ostpolitik → 1955r. (ogólnie to lata 60), kiedy to rząd kanclerza Brandta rozpoczął proces normalizacji stosunków z państwami Europy Środkowej i Wschodniej.

• 7 grudzień 1970r. → traktat o granicy na Nysie Łużyckiej

• Pełne stosunki dyplomatyczne między Polską a RFN nawiązały się w 1972 roku, a proces rozpoczął się już pod koniec lat 60.

ETAP II (1989- 1990r.)

• Zjednoczenie Niemiec → 1990r.

• Powstanie muru → 1961r.

• Upadek muru → listopad 1989r.

• Zmiany w Polsce ośmieliły nieliczną niemiecką opozycję do podjęcia stosownych kroków do zmiany systemu i zjednoczenia.

• Proces zjednoczenia Niemiec był dla wszystkich zaskoczeniem.

• Zjednoczenie dokonywało się na 2 płaszczyznach:

• Wewnętrznej → traktaty, ujednolicenie waluty

• Zewnętrznej → zabiegi państw i polityków, którzy starali się kierować tym procesem zjednoczenia by nie wymknął się on spod kontroli;

• 12.wrzesień 1990r. → traktat o zewnętrznych aspektach zjednoczenia Niemiec

→ konferencja 2 (bo NRD i RFN) + 4 ( bo ZSRR, USA, WB, FR)

• Traktat i jego zapisy:

• Rząd Zjednoczonych Niemiec podpisze nowy traktat graniczny z Polską - aktywizacja środowisk wypędzonych → zostaje on podpisany 14 listopada 1990r.

• Zjednoczone Niemcy nie będą posiadać tzw. broni ABC, czyli atomowej, biologicznej i chemicznej.

• Zjednoczone Niemcy nie użyją sił zbrojnych w sposób sprzeczny z Kartą NZ.

• Na terytorium Zjednoczonych Niemiec będzie zróżnicowany status militarny tzn. na obszarze byłej NRD nie będą rozmieszczone bazy wojskowe Paktu Północnoatlantyckiego.

• Bush Senior, Kohl i Gorbaczow → lipiec 1990r. → cały obszar Niemiec będzie członkiem Paktu Północnoatlantyckiego (nie było to zapisane w tym traktacie, ale jego bezpośrednio dotyczy, bo była to umowa dżentelmeńskie między tymi panami).

• 3 październik 1990r. → formalne zjednoczenie Niemiec

• Zjednoczone Państwo Niemieckie pod nazwą RFN zwiększyło swój potencjał demograficzny, poszerzyła obszar geograficzny - to sprawiło, że RFN była jednym z największych państw pod względem tego potencjały, który był zbliżony np. d Francji, co więcej zwiększyła się ilość parlamentarzystów.

• Zjednoczenie Niemiec było dobrowolną inkorporacją NRD do RFN.

• Marzec 1990r. → w NRD zostały przeprowadzone pierwsze i jednocześnie ostatnie demokratyczne wybory w tym kraju, kwestą za którą mieli się opowiedzieć głosujący była sprawa dobrowolnej inkorporacji NRD do RFN → wygrała partia, która jako główne założenie programowe miała zjednoczenie Niemiec na warunkach RFN, czyli szybkie połączenie w drodze właśnie takiej inkorporacji - było to zinterpretowane jako zgoda obywateli NRD na takie rozwiązanie i takie połączenie.

10.12.2009r. WYKŁAD 8SD

RFN c.d.

• Najważniejsze uwarunkowania polityki RFN po 1990r.:

• Czynnik geograficzny

• Czynnik demograficzny

• Czynnik ekonomiczny → W momencie zjednoczenia były różne prognozy w płaszczyźnie gospodarczej się wzmocni (nie spełniło się) lub, że ze względu na obciążenia i restrukturyzację Republika będzie ponosiła tego finansowe konsekwencje (ta prognoza się spełniła) - szacuje się, że do dziś zjednoczenie kosztowało 2 biliony marek niemieckich. Po zjednoczeniu potencjał gospodarczy RFN nie wzrósł, ale jeszcze się obniżył. Po 1990r. bardziej oszczędnie pochodzi się do różnych przedsięwzięć właśnie ze względów finansowo - gospodarczych. Z drugiej jednak strony Niemcy po 1990r. nadal były 3 potęgą świata (po USA i Japonii), a marka niemiecka była jedną z najbardziej cenionych walut na świecie, co więcej Niemcy były także potęgą eksportową.

• W latach `89/90 trwała dyskusja nad tym, którą należy realizować koncepcję. Po roku 1990 roku Niemcy kontynuowały koncepcję cywilna. Inne koncepcje - RFN powinna skuteczniej odzwierciedlać w Europie Śr. i Wsch. (np. starać się zagospodarować z punktu własnych interesów pustkę w tej części Europy - Rosja odchodziła, Niemcy przychodziły).

• W latach '90 Niemcy bardzo umiejętnie zagospodarowały ekonomicznie tą część Europy. Od samego początku zaangażowanie Niemiec budziło kontrowersje - z jednej strony obawiano się nadmiernego zaangażowania kapitału niemieckiego, a z drugiej niejako nawet oczekiwano tego wsparcia finansowego.

• Główne cele polityki RFN w latach 1990-1998.

• Kierunek zachodni

• Na tym kierunku polityka zagraniczna RFN charakteryzowała się ciągłością - główne cele zostały utrzymane np. w wymiarze bilateralnym nadal głównym partnerem była Francja, dalej Niemcy angażowały się w integrację europejską, nadal ważne były sprawy bezpieczeństwa tj. głównym instrumentem był Pakt Północnoatlantycki oraz utrzymanie więzi z USA.

• Pojawiły się jednak nowe akcenty:

• Dążenie RFN do tego by stać się stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa - sformował go Kohl i kontynuowały kolejne rządy.

• W coraz większym stopniu miało znaczenie dążenie by brać coraz większą odpowiedzialność za sprawy międzynarodowe - RFN powinna zwiększać swoją rolę nie tylko w wymiarze europejskim, ale na całym świecie.

• W lipcu 1949 roku Trybunał w Kazue dokonał nowej wykładni konstytucji → Do tego czasu uznawano, ze siły zbrojne RFN są typowymi siłami obronnymi uaktywniającymi się w sytuacji bezpośredniego zagrożenia państw członkowskich. Nowa wykładnia mówiła, że Bundeswera może uczestniczyć w działaniach poza obszarem państw członkowskich np. misje pokojowe. Jednak zostały postawione 2 warunki - na każde tego typu zaangażowanie Bunderwery musi być zgoda niemieckiego Parlamentu, oraz Bunderwesa może uczestniczyć w takich operacjach, ale musi mieć mandat ONZ, choć w niektórych sytuacjach wystarczy tylko zgoda NATO → budziło to wiele kontrowersji.

• Popieranie aspiracji Polski i innych państw do członkostwa w UE. Po zjednoczeniu Niemiec i wzmocnienie pozycji i w świecie była realizowana formuła jednoczesnego pogłębiania i poszerzenia UE → traktat z Maastricht (unia walutowa, unia gospodarcza) oraz bardzo szybkie sfinalizowanie negocjacji akcesyjnych z nowymi państwami. Po roku 1995r. zmienia się formuła na: najpierw pogłębienie, a dopiero później poszerzenie tj. najpierw usprawnienie, a później przyjęcia nowych państw (Traktat Amsterdamski oraz Traktat Nicejski).

• W relacjach dwustronnych RFN - USA pojawiło się sformułowanie, ze te relacje powinny mieć charakter równoprawnego partnerstwa. Traktowanie NATO jako głównego instrumentu bezpieczeństwa. RFN coraz więcej uwagi przywiązywało do europejskiego komponentu bezpieczeństwa. → Na wniosek RFN i Francji następuje nowa koncepcja tj. Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. RFN w sprawach bezpieczeństwa zaczęła prowadzić politykę dwutorowości tj. z jednej strony traktowanie Paktu Północnoatlantyckiego jako głównego instrumentu bezpieczeństwa własnego i Europy, a z drugiej strony przywiązywanie większej wagi do bezpieczeństwa w ramach całej UE. Udawało się te 2 kwestie sprawnie połączyć w okresie rządu G. Schrodera, później pojawiły się problemy.

• Kierunek wschodni

• Budowa podstaw traktatowych między RFN a państwami wschodnimi.

• Stabilizowanie sytuacji w tej części Europy.

• Poparcie RFN dla przemian społeczno-gospodarczych w Polsce i innych państwach wschodnich.

• Poparcie dla Polski w drodze do członkostwa do Paktu Północnoatlantyckiego i UE.

• Traktowanie ZSRR jako głównego partnera w kierunku wschodnim.

• Etapy stosunków polsko niemieckich:

• 1990-`91 → etap budowy podstaw traktatowych;

• 1991-'98 → H.Kohl, eksponowanie tego co łączy, a nie to co dzieli, polsko- niemiecka wspólnota interesów, w 1998r. ochłodzenie stosunków i tzw. „wojna na rezolucje”;

• 2002-'03 → okres największego chłodu - podstawy: spór powiernictwa pruskiego, centrum wypędzonych, różne stanowiska w kwestii Iraku czy USA i przywództwa;

• 2005-`07→ II okres największego ochłodzenia - powody: spory na tle historycznym, centrum wypędzonych, powiernictwo pruskie. Jednakże po paru miesiącach nastąpiło ocieplenie - głównie po zmianie rządu w Polsce i Niemczech oraz o zmianie stylu prowadzenia polityki zagranicznej.

• 2 traktaty:

• 14 listopad 1990r. → traktat graniczny, zamyka jedną z najbardziej trudnych problemów w stosunkach polsko- niemieckich tj. sprawy granic.

• 17 czerwiec 1991r. → traktat o dobrym sąsiedztwie przyjaznej współpracy. Był pomyślany jako traktat tworzący podstawy prawne dla zdynamizowania wzajemnych stosunków. Był on wzorowany na traktacie elizejskim (normował stosunki niemiecko- francuskie → 22 styczeń 1963r.). Jednak nie regulował on wszystkich kwestii spornych. Zostały te problemy (tj. odszkodowania za niewolniczą pracę polaków w Niemczech oraz mienie wypędzonych Niemców, a także podwójne nazewnictwo miejscowości) odnotowane i zawarte w listach ministrów spraw zagranicznych i dołączone do traktatu. Strona niemiecka zabiegała także by uregulować sprawę praw mniejszości niemieckiej w Polsce, a strona polska skupiała się na ich obowiązkach.

• 1998r. → Ochłodzenie stosunków polsko-niemieckich. W maju Bundestag przyjmuje uchwałę, w której rząd niemiecki w procesie negocjacji z polską jest zobowiązany do uwzględnienia i rozwiązania problemów np. z mieniem czy odszkodowaniami. Odpowiedzią była uchwała z 1998r. rządu polskiego i uznanie, ze jest to zamach na integralność terytorialną Polski. Jesienią dochodzi w Niemczech do zmiany rządów → koalicja Socjaldemokracji + Zieloni.

• 1999r. → Pojawia się inicjatywa Centrum Przeciwko Wypędzonych, nowa szefowa Związku ds. Wypędzonych ogłosiła tzw. „apel Berliński” i zażądała by Polska i Czechy przeprosiły za zbrodnie popełnione podczas wysiedleń na Niemcach w 1945r.

• Dlaczego budowa Centrum ds. Wypędzonych budzi kontrowersje? → bo rządy polskie uważały, ze to szkodliwa inicjatywa, gdyż wypacza obraz historii najnowszej i oznacza, że po paru latach zostanie wzmocniona interpretacja, że 2 największymi zbrodniami był Holocaust i wypędzenie Niemców. Obwa polskiego rządu i historyków.

• 2003r. → inicjatywa powiernictwa pruskiego. Za cel postawiła występowanie w imieniu indywidualnych osób, które mają roszczenia w stosunku do Polski o mienie - jednak nie były to działania rządu. W doktrynie RFN jest stanowisko, ze rząd nie ma roszczeń do Polski czy Czech w tej kwestii, ale nie zabrania obywatelom indywidualnego ubiegania się.

• 2008r. → Trybunał Spraw Człowieka oddalił wnioski indywidualne w tej sprawie.

• Jeśli byłaby wola polityczna to rozwiązanie tego problemu było by możliwe. Jednak strona Niemiecka nie chce wziąć na siebie takiej odpowiedzialności argumentując.

17.11.2009r. WYKŁAD 9

• G. Schröder (1998-2005)

• Koalicja SPD + Sojusz 90/Zieloni

• Kanclerz → Schröder

• Minister spraw zagranicznych → Joschka Fisher

• Cechy charakterystyczne polityki zagraniczne Niemiec:

• Większy pragmatyzm → chodziło o podkreślenia, że skuteczniej trzeba walczyć o interesy Niemiec na arenie międzynarodowej, także w sferze deklaratoryjnej;

• Eksponowanie kwestii, że Niemcy mają być traktowane jak każde inne państwo, czyli normalnie.

• Dbałość o interesy Niemiec podczas negocjacji akcesyjnych z tzw. „nowymi państwami” → zaproponowano by czas przejściowy trwał 7 do 18 lat, wymuszenie gwarancji, że Polska granica wschodnia zostanie uszczelniona - bo stanie się wschodnia granicą UE.

• I połowa 1999r. → zadecydowano o udziale żołnierzy niemieckich w konflikcie w Kosowie ( użycie lotnictwa niemieckiego do bombardowania celów w Kosowie) → była to dyskusyjna decyzja rządu, bo do tej pory RFN silnie eksponowało stanowisko, że siły RFN nie powinno używać swoich sił zbrojnych poza państwami członkowskimi NATO,; ta interwencja nie miała mandatu ONZ, ale silnie podkreślano, że to interwencja ze względów humanitarnych. Podkreśla się, że Kosowo było pierwszą operacją interwencyjną ze względów humanitarnych w Europie (bo na świecie była to np. Somalia).














• Stopniowe angażowanie się RFN sił zbrojnych na arenie międzynarodowej → Kosowo, Afganistan.

• 20 maj 2000r. → wystąpienie Fischera, który zaproponował przyspieszenie integracji w oparciu o model federacyjny (powołanie Konstytuanty, prezydenta UE) → do dzisiaj bardzo często to wystąpienie traktuje się jako początek nowego etapu integracji (zaproponowano by państwa dążące do członkostwa zaangażowały się także w debatę o przyszłości UE).

• 2001r. → skala poparcia RFN dla interwencji USA w Iraku. Po atakach na USA 11 września 2001r. państwa członkowskie zgodziły się, ze możliwa jest interwencja na terenie tzw. out of area.

• 1999r. → nowa koncepcja strategiczna dla NATO, w której dopuszczono możliwość działania sił poza terytorium państw członkowskich. Pytanie jaki powinien być charakter NATO? Czyli sprawa angażowania się także Niemiec na arenie międzynarodowej. Ze strony RFN nie było akceptacji do funkcji NATO jako „żandarma światowego”. Po przejęciu w USA stanowiska prezydenta przez Bush'a Jr. te obawy się wzmocniły.

• W Bundestagu przeprowadzono bardzo burzliwą dyskusję dotyczącą Afganistanu. W końcu zgodzono się na wysłanie niemieckich żołnierzy do udziału w misji stabilizacyjnej. Niemieccy żołnierze byli w Afganistanie od 2002r., wysłano prawie 4 tys. żołnierzy. → Sprawa zbombardowania cysterny, w którym zginęło ponad 100 osób ludności cywilnej.

• 2002-2003 → kluczowy problem to wzrost kontrowersji między USA i RFN; główny problem to sprawa Iraku. W tym okresie od 1949r. nastąpiło znaczne ochłodzenie największe tych relacji. Problemy sporne były związane z tym, że rząd RFN nie akceptował „politycznego awanturnictwa” USA w raku, a także każdej innej decyzji rządu Bush'a na arenie międzynarodowej.

• 2004-2005 → stopniowa poprawa relacji USA-RFN. USA była coraz bardziej skłonna zaakceptować odmienne stanowisko, a także liczyła na pomoc finansową UE zwłaszcza RFN.

• 2005r. → powstanie nowego rządu Wielkiej Koalicji, z kanclerz Angeli Merkel.

• Główne założenia polityki zagranicznej zostały niezmienne, zmieniły się tylko aspekty i styl jej prowadzenia;

• Nie zmieniło się stanowisko dotyczące traktowania Rosji jako partnera oraz gazociągu.

POLITYKA ZAGRANICZNA ROSJI

• Grudzień 1991r. → ostateczny rozpad ZSRR;

• Na obszarze byłego ZSRR powstało 15 podmiotów nowych (tzw. „staro-nowe państwa”).

• Federacja Rosyjska stała się sukcesorem stałego miejsca w Radzie Bezpieczeństwa. W 1995/'96 całość broni nuklearnej przejmuje Rosja.

• Bardzo skomplikowana była kwestia przejęcia długów ZSRR około 100 mld $.




• Państwa po rozpadzie ZSRR przejęły część długów - zostały one rozpisane między wszystkie państwa. Jednak żadne z tych państw nie spłacało tych długów. Dlatego została powołana specjalna konferencja, na której zdecydowano, że w ostateczności w 1993r. Federacja Rosyjska staje się jedynym sukcesorem długów ZSRR. Z biegiem lat to zadłużenie Rosji wciąż rosło - w okresie lat 90 wynosiło już ok. 150 mld $.

• Pojawił się problem odpowiedzi na pytanie czy lepiej mieć do czynienia z Rosją zdestabilizowaną czy stabilną → zróżnicowane oceny tej sytuacji wynikają z różnego postrzegania tego problemu.

• Etapy polityki zagranicznej:

1. Lata 90 → Jelcyn

2. 2000-dziś → Putin

7.01.2010 r. WYKŁAD 10

POLITYKA ZAGRANICZNA ROSJI 1992-2009

• Determinanty polityki zagranicznej

Problem rosyjski po zimnej wojnie

1. Kontrowersje rozwoju sytuacji społeczno -politycznej w Rosji → nie przestrzegają praw człowieka

2. Charakter polityki zagranicznej Rosji

3. Rola Rosji na arenie międzynarodowej - jak inne państwa ją postrzegają i co akceptują;

4. Dyskusja czy Rosja jest częścią świata zachodniego, czy liderem odrębnej cywilizacji prawosławnej. Elity w większości są ukierunkowane prozachodnio, społeczeństwo - w kierunku Azji.

Terytorium: 25% Europa, 75% Azja,

Ludność: 65% Rosjanie, 35% mniejszości

Rosja to część odrębnej cywilizacji! Trudno o integrację z Europą Zach.

5. Dylematem wielu państw jest: czy kraje wschodnie izolować czy angażować w budowanie bezpieczeństwa międzynarodowego. Geopolityka Zachodu → w stosunku do Rosji, niezależnie od czasowych napięć, to angażowanie Rosji. W Polsce dominuje raczej pogląd izolowania Rosji od demokratyzacji Rosji, Polacy uzależniają lepszą współpracę z tym krajem.

• Gospodarka i ekonomia - jako determinanty polit. Zagranicznej

• Rosja to główny sukcesor długu poradzieckiego. Po rozpadzie ZSRR powstało 15 nowych podmiotów - oni byli sukcesorami prawnymi zobowiązań ZSRR, ale w krótkim czasie Federacja Rosyjska stała się jedynym sukecesorem - długu, arsenałów nuklearnych, dziedziczenia miejsca w Radzie Bezpieczeństwa.

• Dekada lat 90.- okres jelcynowski → gospodarka nie przynosi korzyści dla zwykłych obywateli, dwucyfrowy spadek PKB, w 1998r. deprecjonacja rubla, przyrost PKB dopiero w 1999r.

• 1992-94 → rosyjski Plan Balcerowicza - terapia szokowa, autorzy: Idar, Czubais.

Cel: zbudowanie podstaw gospodarki rynkowej → udało się, dziś większość firm prywatnych - 60%. Za czasów Putina odwrotny proces. Reformy nie przynoszą tak pozytywnych skutków jak w PL (w wymiarze makroekonomicznym).

• „Budowa podstaw demokratycznych w Rosji” - hasło; prowadziło do ubóstwa, dziura budżetowa, niewypłacanie pensji pracownikom. Z drugiej strony elity się jeszcze bardziej bogacą - powstają oligarchowie -> za bezcen wykupują majątki. Dlatego dla Rosjan „demokracja” ma negatywne zabarwienie.

• Koncepcja polityki zagranicznej R.

1. OKCYDENTALNA (prozachodnia)

• dominuje 1992-95

• w Rosji putinowskiej mieszanie decyzji z ....

• R. chce być bardziej partnerem Zachodu niż przeciwnikiem

• Ponad 50% wymiany handlowej z zagranicą jest z UE. A dla UE coraz bardziej liczy się: USA, Chiny, Rosja (surowce)

• Argument ekonomiczny - dla realizacji celów R., kryzysu, wzrostu poziomu życia, modernizacji gosp. → cele niemożliwe do zrealizowania w oparciu jedynie o własne siły! Trzeba współpracować z najbardziej rozwiniętymi krajami → dzięki temu są możliwe pożyczki, zapożyczanie nowych technologii

• Ekonomizacja polityki - od lat 90. do dziś, rozwijanie współpracy z Zachodem dla modernizacji.

• Podkreśla się, że R. dążąc do realizacji celów politycznych powinna instrumentalnie wykorzystać swoje surowce.

• R. dążąc do odbudowy pozycji mocarstwa powinna współpracować z Zachodem

• Zwolennicy: Jelcyn, Kozyriew, Jawliński (lider Jabłoko)

2. EUROAZJATYCKA

• dominuje 1996-99

• zwolennicy: Giennadij Ziuganow, Władimir Żyrinowski, Primakow (min. sp zagranicznych od 1996r.)

• Pierwsze lata funkcjonowania Fed. Ros. Wykazały, że Zachód w coraz mniejszym stopniu jest zaangażowany w pomoc R., państwa Zachodu chcą raczej wykorzystać R.

• Problem USA-R. - rywalizacja o ropę z regionu M.Kaspijskiego

• Decyzja o rozszerzeniu NATO

• Okres jelcynowski → naiwny i niezbyt romantyczny :D Ukierunkowanie się na Chiny, Indie

• Charakter ros. Systemu społ-polit -> demokracja zachodnie nie może być zbudowana, bo to by oznaczało rozkład R. → Nowa smuta

• Społeczeństwo bliżej rozwiązań państw azjatyckich (rządzone przez reżimy autorytarne)

• Do tej koncepcji wrócił Putin -> nie będzie budował zachodniej demokracji, a „dyktaturę prawa”, „demokrację sterowaną”

• Specyficzny...........

• autorytet traci

• gosp. centralnie planowana

• militaryzacja

• wykreślanie polit. zagranicznej w opozycji do Zachodu

• traktowanie się jako odrębnej cywilizacji→ między zachodem a wschodem

3. SŁOWIANOFILSTWO

• zwolennicy: Sołżenicyn

• religia prawosławna jako spoiwo WNP

• współpraca gosp, militarna dla budowania mocarstwowości

• dąży się do ciągłego wzrostu roli czynnika ludzkiego ???

• ZSRR był mocarstwem jednowymiarowym, nie klasycznym jak USA

• Znaczenie surowców: ropa naftowa 10% eksportu;

Dokumenty polityki zagranicznej Rosji:

1. Założenia polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej 24.04.1993.

2. Koncepcja bezpieczeństwa narodowego FR - 17.12.1997.

3. ---------„---------------------------------------- 10. 01.2000 (aktualizacja :D)

4. umocnienie polityki zagranicznej: 29.08.2000.

5. Strategia energetyczna FR: 28.08.2003.

Główne cele:

1. 1992 - 1995.

1. Zabieganie dyplomacji o strategię.. jakąś tam z USA

Zbudowanie nowego układu bipolarnego.

USA chciały układu bipolarnego, nie w oparciu o kontrakt o współpracy, a z dominacją USA w skali globalnej

2. II poł. Lat 90'

Praktyka - możliwości Rosji małe, zmieniono strategię→ budowa wielobiegunowości - wzmacnianie tego, co sprzyja pomniejszaniu supermocarstwowej roli USA.

W porównaniu do I połowy lat 90' Rosja zaczęła urywać , stosować formułę dywersyfikacji wobec zachodu -różnic pomiędzy Niemcami - USA, Francją - USA.

Osłabić spoistość relacji transatlantyckich.

Powstanie nieformalnej TROISZI ( trójcy)- Francja, Niemcy, Rosja

Cele podstawowe:

1. Bezpieczeństwo fizyczne państwa - determinacja.

2. Główne zagrożenia bezpieczeństwa szeroko rozumiany nie mają charakteru zewnętrznego a wewnętrzny - to novum w polityce

- postępujący kryzys gospodarczy;

- postępujący spadek poziomu życia;

- krótszy okres…………..życia;

- demografia - spadek przyrostu ( w ostatnich tygodniach odnotowano pierwszy przypadek przyrostu) - kiedyś 146 milionów osób, dziś 142 miliony.

Etnicznie spoista (mniemam, że Rosja) w porównaniu do ZSRR - w ZSRR 51% to Rosjanie, w Rosji 80%

3. Tworzenie warunków dla zatrzymania ………………..kapitału

4. Utrzymanie integralności terytorialnej - problem czeczeński:

- I wojna 1994 - 1995 - Jelcyn zamach na integralność

- II wojna 1999 - 2000.

5. Wzrost wpływów poszczególnych guberni w konfrontacji z centrum - podatki/ kasa centralna pustoszała

6. Stabilizowanie wykreślenie granic.

FR głównym sukcesorem lądowego ZSRR sytuacja trudniejsza niż w przypadku ludnościowym.

Granica Rosji: 58 tysięcy km; 14 sąsiadów.

Wykreślenie granicy Ukraińsko - Rosyjskiej zajęło wiele lat - 2003 r. ostatecznie rozstrzygnięto spory.

7. Dążenie do tworzenia korzystnych warunków funkcjonowania mniejszości narodowych w państwach postradzieckich bo one stały się mniejszością z dnia na dzień - ok.30 milionów.

Łotwa/ Estonia - ponad 30% Rosjan

Kazachstan - 40% Rosjan

Ukraina - 10% Rosjan

Mniejszości często problemem w stosunkach międzynarodowych, szczególnie kiedy rządzący chcą ich wykorzystać do celów politycznych, zwłaszcza gdy ta mniejszość jest licząca? Może.. znacząca:D

Rosja odwołuje się do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, bo..Łotwa? i Estonia nie przestrzegają praw mniejszości - prawa do posługiwania się językiem.

8. Deklarowanie rozwijania współpracy z zachodem - RÓWNOPRAWIE.

Eksponowano zagrożenie - zbliżania obcych sojuszy do granic Rosji problem rozszerzenia NATO.

Jabłoko - sojusz powstał w czasie zimnej wojny , USA realizuje tam swoją politykę 9 w sensie.. w tej partii.. chyba:/)

NATO to zagrożenie militarne i poszerzenie wpływów USA - to zmiejsza szansę na odbudowę własnych wpływów.

Chciano tworzyć strefę buforową, ale widziano determinację np. PL, Węgry- nic nie wyszłoby z tej strefy buforowej, bo my chcieliśmy do NATO.

Ale nie zgadzali się już zupełnie na wcielenie państw nadbałtyckich;

Argumenty przeciw poszerzeniu:

1. Nowe podziały w Europie.

2. NATO przestaje być sojuszem obronnym - 1999- akcja w Kosowie- teraz jest obronno - ofensywny.

3. Wzmocnienie kompleksu wojskowego w Rosji, to zahamuje demokratyzację (Nie wiem za cholere o co chodzi:/)

Uspokojenie relacji - 27.05.1997 - pakt stanowiący Rosja- NATO USA uznaje część argumentów Rosji: na obszarze nowo powstałych państw ( w sensie chyba.. państw, które wstąpią jako nowe do NATO) nie będzie broni atomowej i wojska NATO nie będą w nich rozmieszczane.

9. Odbudowa pozycji mocarstwa na miarę XXIw. - nie zdobywanie nowych ziem, a instrumenty pozamilitarne. Przykład: Niemiec i Japonii po II wojnie dzięki odbudowie gospodarczej odzyskały pozycję mocarstwową.

Zauważamy, że Rosja po 20 latach ma nadal ten problem do rozwiązania.

1999 - 2000.

Czas przejściowy w polityce zagranicznej i wewnętrznej- zmiany - Putin zastępuje Jelcyna - osoba pełna

2000 - 20008 - prezydent Putin- nowa polityka

14.01.2010 r. WYKŁAD 11

• 2000-2009 ( OKRES PUTINOWSKI)

• Znaczna poprawa sytuacji gospodarczej (dobra koniunktura na gaz i ropę na rynkach światowych).

• PKB - wzrost ( ok. 7-7,5% wzrostu)

• Rosja spłaciła niemalże wszystkie długi jakie miała. Zgromadziła także znaczne nadwyżki przed kryzysem 2008r.

• W tym Czesie Rosja stopniowo odchodziła od „zbudowania zrębów demokracji” jakie poczyniono w latach 90. Uznano, że będzie budowana tzw. „dyktatura prawa” tj. wzmocnienie struktur państwowych, nowa ordynacja.

• Wydarzenia → śmierć Anny Politkowskiej (dziennikarska zajmująca się Czeczenią). W większym stopniu udawało się realizować główne cele w polityce zagranicznej efektywność.

• Zwiększenie roli międzynarodowej Rosji na początku XXI wieku w porównaniu z okresem wcześniejszym. Istotne wydarzenia w środowisku międzynarodowym tj. budowa przez USA frontu antyterrorystycznego → wzmocnienie pozycji Rosji na arenie międzynarodowej. Główne motywy strony Rosyjskiej to przekonanie, ze Rosja u boku USA wzmocni swój wpływ na rozwiązywanie problemów światowych, wzmocnienie mocarstwowości Rosji, wzmocnienie pozycji międzynarodowej. Rosja była bardzo zainteresowana faktem odsunięcia od władzy Talików, gdyż to właśnie oni bardziej zagrażali Rosji niż USA - islam był coraz bardziej eksportowany do państw sąsiedzkich. Działania w Czeczenii były interpretowane przez stronę rosyjską jako działania walki z terroryzmem - zostało to zaakceptowane przez większą liczbę polityków (także z USA), że rzeczywiście tak jest, przekonanie strony rosyjskiej, ze wsparcie w walce z terroryzmem USA spowoduje, że odstąpią one od budowy tarczy antyrakietowej.

• Zdecydowanie większe wykorzystywanie surowców Rosji do realizacji celów politycznych (duża rola Gazpromu).

• Zwiększenie środków na obronę (zbrojenie) - było to związane z większymi możliwościami. Nakłady te znacznie przekroczyły 40 mld $.

• Zdecydowanie opowiadanie się za budową w stosunkach międzynarodowych układu wielobiegunowego.

• Głównym partnerem Rosji w tej dekadzie jest UE. Odchodzenie Rosji od traktowania UE całościowo - większe skupienie się na głównych państwach rządzących. Próba także poprawy stosunków z państwami średnimi np. z Polską.

• Jedynym z okresów największego ochłodzenia stosunków Rosji z Europą Zachodnią był VIII 2008r. czyli konflikt rosyjsko-gruzińsko-osetyński. Jesienią 2009r. stworzono raport dotyczący przyczyn tefo konfliktu- za stronę która zaczęła konflikt uznano Gruzję, jednocześnie uznano, że działania rosyjskie wcześniej mogły przyczynić się do rozpoczęcia tych działań przez stronę gruzińską. Politycy w Europie Zachodniej krytykowano głównie nadmierne użycie siły przez Rosję, uznając tym samym, że Rosja ma prawo do użycia siły jako takiej jednak miała.

• Po stronie polskiej bardzo eksponuje się nieprzestrzeganie praw człowieka w Rosji.

• Stosunki polsko-rosyjskie:

• Jest to element polskiej polityki wschodniej. Często się zadaje pytanie czy taka w ogóle jest. Bez względu na jej ocenę jako taka jednak istnieje.

• Te relacje są bardzo skomplikowane, zazwyczaj dominują kwestie sporne, czyli ogólnie uchodzą za złe.

• 1992-1994 → okres budowania podstaw traktatowych

• 1995-1999 → okres poszerzania NATO

• 1999-2004 → okres dążenia Polski do UE

• Od 2004 → okres członkostwa Polski w UE

• Rosja zajmuje bardzo ważną rolę w polskiej polityce zagranicznej - ma się tu jednak na uwadze traktowanie Rosji nie jako partnera, ale jako główne zagrożenie. Polska w rosyjskiej polityce zagranicznej zajmuje dużo mniejsze znaczenie.

• Główne założenie polskiej polityki wschodniej:

• Dążenie do wzmacniania transformacji polityczno- ekonomicznej.

• Dążenie do budowy podstaw traktatowych.

• Wspieranie polonii.

• Pokojowe rozwiązywanie sporów.

• Wymiar koncepcyjny → w ciągu ostatnich 20 lat w myśleniu o polskiej polityce wschodniej odgrywa kluczową rolę podejścia prometejskiego. Po roku 1989 sięgnięto do tej koncepcji, w myśl której najważniejsze jest dla bezpieczeństwa Polski ważne jest wspieranie podstaw niepodległościowych państw na wschodnie, czyli głównie Ukrainy i Białorusi.

• Podstawą prawną jest traktat polsko- rosyjski podpisany 22 maja 1992r. (wszedł w życie w 1993 roku) - oba państwa nie zgłaszają wobec siebie roszczeń terytorialnych, spory będą rozstrzygane w sposób pokojowy.

• Celem Polski było także doprowadzenie relacji polsko- rosyjskiej do charakteru partnerstwa. Ostatni żołnierze byłej Armii Radzieckiej opuścili terytorium polski w 1993r.

• W stosunkach polsko- rosyjskich dominują problemy sporne dotyczące historii, ale także problemów na arenie międzynarodowej.

• Problemy historyczne:

• Odmienna pamięć historyczna

• Zbrodnia katyńska - wielu polityków rosyjskich uważano, że ta sprawa nie powinna być już kwestią sporną głównie po przeprosinach Jelcyna oraz po otwarciu cmentarzy w Miednoje i w Czarkowie oraz decyzja prokuratury, która umorzyła śledztwo twierdząc że była to zbrodnia pospolita, a nie jako zbrodnia ludobójstwa, kolejną kwestią sporną były rozszerzenia rekompensaty za straty zewnętrzne ze zbrodnią katyńską obywateli polskich. Uważało się, że jeśli strona rosyjska miała by wypłacać takie odszkodowania to strona polska równie takie odszkodowania powinna wypłacić w kwestii jeńców rosyjskich. Spór także istnieje jeśli chodzi o konkretne liczby.

• Ocena Związku Radzieckiego → jeśli chodzi o zakończenie II wojny światowej, świętowanie ważnych rocznic (8-9 maj 1945r.), wzajemne rozliczanie swoich krzywd, święto dotyczące wygnania polaków z Moskwy (listopad).

• Problemy w stosunkach międzynarodowych:

• Bezpieczeństwo w Europie (dla Polski głównie jest to NATO, a dla Rosji nie- budowa nowego rdzenia bezpieczeństwa z dużą czy dominującą rolą Rosji. Sprawa tarczy antyrakietowej).

• Bezpieczeństwo energetyczne (wiele kontrowersji).

21.01.2010r. WYKŁAD 12

Chińska Republika Ludowa

• CHRL → na mapie świata pojawiła się w 1949 r. (1 październik) - Plal Tian Ann Men (Plac Niebiańskiego Spokoju);

• W momencie powstania CHRL na tzw. Wielkie Chiny składają się: CHRL, Tajwan, Hong Kong, Makao;

• Polityka zagraniczna CHRL omawia się wg etapów:
  

• I 1948 - 1957/`58 → powstanie CHRL - rewolucja czerwonych Szandarów

• II Lata 1960 - 1976r → śmierć M.T.

• III 1976 -`78

• IV 1978r. - dziś

Ad. I

• Kopiowano wzorce radzieckie jeśli chodzi o rozwiązanie gospodarcze, polityczne, ekonomiczne (kierunek na przemysł ciężki)

• Chiny znajdowały się w daleko idącej IZOLACJI

• Bezpieczeństwo Chin było oparte na traktacie chińsko-radzieckim (luty 1950)

• Kończył się konflikt koreański (Chiny były zaangażowane po stronie Korei Północej)

• Traktat Pan-Cza-Siga → przedstawiciele Chin i Indii proklamowali ideę pokojowego współistnienia obu państw (1954r.)

Ad. II

• Wzrost radykalizmu i wzrost nieuchronności wybuchu II wojny światowej

• Znaczne pogorszenie w relacjach chińsko - radzieckich. - W 1956r. doszło do 6 dużych problemów i sporów doktrynalnych.

• Mao Tse-Tung nie akceptował destalinizacji.

• Konflikt chińsko - radziecko na granicy w 1969r.

• Aspirowanie do przywództwa w ramach III świata

• Znaczące zmiany w chińskiej polityce zagranicznej zachodziły w latach 70. ;
  → dążenie do normalizacji stosunków Chiny - USA (uwikłanie USA w wojnę w Wietnamie doprowadziło do pogorszenia sytuacji gospodarczej. → wpłynęło to na zmianę strategii USA by rozpocząć rozmowy ze stroną chińską, różnice ideologiczne zeszły na drugi plan, a ważniejsze stały się uwarunkowania geopolityczne).

• 1972r. Nixon składa wizytę Chinach
  → komunikat „szanghajski” → obie strony będą wałczyć z hegemonizmami (było to skierowane w ZSSR)

• Zastąpienie przedstawiciela Tajwanu w Stałej Radzie Bezpieczeństwa przez przedstawiciela Republiki Chin

• 1978r. → pełne stosunki dyplomatyczne Chiny - USA → wizyta w USA (Tens) Dex Mao Ping`a

Ad. III

• Grupy rządzące Chin wycofują się ostatecznie a takich spraw jak Rewolucja Czerwonych Sztandarów

• Odejście od skrajnych przejawów radykalizmu

• Program „4 modernizacji” → rolnictwo, przemysł, nauka i technika, wojsko → realizowany jest do dziś

• 1978r. → rozpoczyna się okres eksponowania „obliczalności” wizerunki Chin jako stabilnego i dobrego partnera w stosunkach międzynarodowych.

Ad. IV

• W latach 2008 - `09 Chiny były państwem, które rozwijało się najszybciej.

• Obecnie Chiny są 2 potęgą gospodarczą - PKB Chin to ok. 50% PKB USA. Prognozuje się, że do końca 2025 Chiny zrównają PKB z USA. Ostatni wzrost to ponad 7%. Chiny są największym wierzycielem świata.

• I wizyta H. Clintona (sekretarz stanu Obamy) złożyła właśnie w Chinach.

• Za rok 2009r. Chiny są na 1miejscu pod wzg. eksportu.

• Rywalizacja w kosmosie - w 2007r. Chiny strąciły swojego satelitę.

• Jeśli chodzi o PKB per capita to Chiny są dopiero ok. 100 miejscu.

• Chiny mają 1 mld 25 mln mieszkańców, z czego 90% to chińczycy, a 10% mniejszości (Tybetańczycy - 3,5 mln).

• Główne cele polityki zagranicznej CHRL:

1. Sinocentryzm → odwoływanie się do okresów świetności w dziejach Chin, wskazuje się również na to, że Chiny zarówno kiedyś, jak i dziś traktują się jako samowystarczalne w kwestii bezpieczeństwa - świadczy o tym m.in. fakt, że nie podpisują żadnych traktatów sojuszniczych

2. Dążenie do „wielkiego zjednoczenia” → 1997r. do Chin wrócił Hong Kong, i w 1999r. wróciło Makao. Do zakończenia tego procesu zostało połączenie z Tajwanem - które wcześniej czy później nastąpi.

3. Realizowanie koncepcji „Jeden kraj - dwa ustroje” - Tajwan

4. Poszanowanie niezależności terytorialnej

• Porozumienie tajwańsko - amerykańskie - stałe dostawy sprzętu wojskowego

5. Opowiadanie się za układem wielobiegunowym

6. Interwencje humanitarne

7. Koncepcje pokojowego rozwoju Chin → III droga rozwoju społeczno-gospodarczego (liderem Chiny)

8. Coraz śmielsze angażowanie się Chin w odległych regionach świata tj. Afryka czy Ameryka

9. Wzrost instrumentu „polityki kulturalnej” Chin

• Jednym z głównych problemów Chin w najbliższym środowisku są relację chińsko - japońskie → głownie żądania by władze Japonii po raz kolejny za zbrodnie popełnione w czasie II światowej

• Chiny pełnia nie tylko rolę mocarstwa w Azji Płd. - Wsch., ale także aspirują do bycia mocarstwem globalnym

33

2 ujęcia:

1. Klasyczne → to brak zagrożenia napaścią zewnętrzną ze strony innych państw, centralne miejsce zajmuje myślenie o bezpieczeństwie militarnym;

2. Współczesne → bezpieczeństwo to nie tylko wymiar militarny, ale np. ekonomiczny czy ekologiczny;

To brak zagrożenia i poczucia zagrożenia podstawowego dla narodu wartości:

→ aspekt obiektywny (brak zagrożenia)

→ aspekt subiektywny (brak poczucia zagrożenia)

pomoc humanitarna = interwencja ze względów humanitarnych

środki poza militarne, za zgodną

państwa do którego jest kierowana

• Użycie siły zbrojnej jest zgodne z PM w 2 przypadkach:

• Obrona własna lub obrony sojuszników

• Za zgodą Rady Bezpieczeństwa

• W wielu obszarach normy PM nie nadążają za praktyką, powinna obowiązywać zasada efektywności.

• 3 podstawowe stanowiska co do akceptacji lub nie interwencji ze względów humanitarnych:

• Zwolennicy → podkreślenie, że państwa demokratyczne mają niekiedy obowiązek interweniować ze względów humanitarnych, jeśli w państwach niedemokratycznych łamane są prawa człowieka (jednak w PM nie ma precyzyjnych wskazań), sprawy praw człowieka przestały być traktowane jako wewnętrzna sprawa państwa;

instrumenty militarne, działania wbrew woli państwa rządzącego, na terenie którego jest przeprowadzana,; z wielu względów uważa się to za negowanie wielu praw PM np. naruszanie suwerenności, terytorium państwa czy przepisów Karty NZ;

• Przeciwnicy → jest to łamanie innych norm PM, użycie siły zbrojnej w celach humanitarnych, dyskwalifikuje działania humanitarne - instrument działania nie odpowiada charakterowi operacji, zagrożenie dla ludności cywilnej, zazwyczaj motywacja humanitarna jest tylko jedną z motywacji, i to często nie tą najważniejszą (formuła może być używana do klasycznej agresji).

• Należy akceptować takie działania, ale tylko w bardzo konkretnych przypadkach → należy najpierw wykorzystać wszystkie inne możliwe środki nacisku (ekonomiczne, polityczne), musi być rozstrzygnięta kwestia legitymizacji takiej operacji ( kto miałby takie uprawnienia?), niemalże 100% pewności, że interwencja nie pociągnie za sobą strat w ludności cywilnej;

SUKCESJA ZOBOWIĄZAŃ W PM

Problem pojawia się, gdy zanika państwo wcześniej istniejące lub gdy pojawia się nowy podmiot. W pewnym stopniu nowo powstałe państwo i rząd musi wciąć na siebie odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez „stare” państwo.

PM jest w tej kwestii bardzo ogólnie zarysowane. Legalnych jest parę rozwiązań:

• Koncepcja tabula rasa (państwo nie czuje się zobowiązane długami)

• Prawo do wyboru (najczęściej wstępują

• Pełna kontynuacja w praktyce te 2 koncepcje)

---