Nowotwory narządu
Nowotwory narządu
rodnego
rodnego
Epidemiologia
Epidemiologia
Diagnostyka
Diagnostyka
Profilaktyka
Profilaktyka
Epidemiologia
Epidemiologia
–
–
epi
epi
(na, nad)
(na, nad)
+
+
demos
demos
(ludność) +
(ludność) +
logos
logos
(nauka) – nauka o
(nauka) – nauka o
rozpowszechnianiu,
czyli
o
rozpowszechnianiu,
czyli
o
częstości
występowania
i
częstości
występowania
i
rozmieszczenia
chorób,
rozmieszczenia
chorób,
inwalidztwa, zgonów i innych
inwalidztwa, zgonów i innych
zjawisk
biologicznych
w
zjawisk
biologicznych
w
populacjach ludzkich oraz o
populacjach ludzkich oraz o
czynnikach wpływających na ich
czynnikach wpływających na ich
rozmieszczenie
lub
rozmieszczenie
lub
warunkujących
ich
warunkujących
ich
występowanie.
występowanie.
(J.Kostrzewski)
(J.Kostrzewski)
Czynniki epidemiologiczne
Czynniki epidemiologiczne
odpowiedzialne za wystąpienie
odpowiedzialne za wystąpienie
choroby
choroby
1.
1.
Czynniki osobnicze (gospodarz) –
Czynniki osobnicze (gospodarz) –
dziedziczność,
wiek,
płeć,
stan
dziedziczność,
wiek,
płeć,
stan
odżywienia, ogólny stan zdrowia i
odżywienia, ogólny stan zdrowia i
odporności, dotychczasowy wywiad
odporności, dotychczasowy wywiad
chorobowy.
chorobowy.
2.
2.
Swoiste
czynniki
środowiskowe
i
Swoiste
czynniki
środowiskowe
i
swoiste czynniki etiologiczne – czynniki
swoiste czynniki etiologiczne – czynniki
biologiczne,
fizyko
–
chemiczne,
biologiczne,
fizyko
–
chemiczne,
społeczne.
społeczne.
3.
3.
Współdziałanie czynników.
Współdziałanie czynników.
Profilaktyka
Profilaktyka
1.
1.
Profilaktyka pierwotna (zapobieganie)
Profilaktyka pierwotna (zapobieganie)
–
–
działania
zmierzające
do
wzmocnienia
działania
zmierzające
do
wzmocnienia
ogólnego
stanu
zdrowia
(odporności
ogólnego
stanu
zdrowia
(odporności
nieswoistej)
oraz
odporności
swoistej,
nieswoistej)
oraz
odporności
swoistej,
również zmniejszenie wpływu czynników
również zmniejszenie wpływu czynników
ryzyka zachorowania.
ryzyka zachorowania.
2.
2.
Profilaktyka
wtórna
(wczesne
Profilaktyka
wtórna
(wczesne
wykrywanie)
wykrywanie)
– działania zmierzające do
– działania zmierzające do
wykrycia choroby we wczesnym jej stadium
wykrycia choroby we wczesnym jej stadium
oraz ochrona przed zachorowaniem innych
oraz ochrona przed zachorowaniem innych
osób.
osób.
3.
3.
Profilaktyka trzeciorzędowa (trzeciej
Profilaktyka trzeciorzędowa (trzeciej
fazy)
fazy)
– leczenie i rehabilitacja,
– leczenie i rehabilitacja,
ma na celu zmniejszenie ryzyka zgonu i
ma na celu zmniejszenie ryzyka zgonu i
stopnia inwalidztwa
stopnia inwalidztwa
Wskaźniki epidemiologiczne (1)
Wskaźniki epidemiologiczne (1)
Współczynnik zachorowalności surowy
Współczynnik zachorowalności surowy
– liczba
– liczba
zachorowań na 100.000 osób w ciągu 1 roku.
zachorowań na 100.000 osób w ciągu 1 roku.
Współczynnik zachorowalności standaryzowany
Współczynnik zachorowalności standaryzowany
–
–
liczba zachorowań, jaka wystąpiłaby w danej populacji
liczba zachorowań, jaka wystąpiłaby w danej populacji
w ciągu 1 roku, gdyby jej struktura wieku była taka, jak
w ciągu 1 roku, gdyby jej struktura wieku była taka, jak
w populacji standardowej na 100.000 osób.
w populacji standardowej na 100.000 osób.
Współczynnik
zachorowalności
specyficzny
Współczynnik
zachorowalności
specyficzny
(cząstkowy)
(cząstkowy)
– liczba zachorowań w ciągu 1 roku w
– liczba zachorowań w ciągu 1 roku w
danej grupie wieku (liczba zachorowań w danej grupie
danej grupie wieku (liczba zachorowań w danej grupie
wieku na 100.000 w danej grupie wieku).
wieku na 100.000 w danej grupie wieku).
Wskaźniki procentowe zachorowań
Wskaźniki procentowe zachorowań
– odsetki
– odsetki
zachorowań mężczyzn i kobiet według np. płci, wieku,
zachorowań mężczyzn i kobiet według np. płci, wieku,
umiejscowienia.
umiejscowienia.
Wskaźniki epidemiologiczne (2)
Wskaźniki epidemiologiczne (2)
Współczynnik umieralności surowy
Współczynnik umieralności surowy
– liczba
– liczba
zgonów na 100.000 w ciągu 1 roku.
zgonów na 100.000 w ciągu 1 roku.
Współczynnik umieralności standaryzowany
Współczynnik umieralności standaryzowany
–
–
liczba zgonów, jaka wystąpiłaby w danej populacji,
liczba zgonów, jaka wystąpiłaby w danej populacji,
gdyby struktura wieku tej populacji była taka sama,
gdyby struktura wieku tej populacji była taka sama,
jak w populacji standardowej na 100.000
jak w populacji standardowej na 100.000
osób.
osób.
Wskaźnik procentowy umieralności
Wskaźnik procentowy umieralności
– odsetki
– odsetki
zgonów mężczyzn i kobiet według np.wieku, płci,
zgonów mężczyzn i kobiet według np.wieku, płci,
umiejscowienia nowotworów.
umiejscowienia nowotworów.
Wskaźniki epidemiologiczne w
Wskaźniki epidemiologiczne w
onkologii
onkologii
Umieralność –
Umieralność –
prawdopodobieństwo zgonu w pewnej
prawdopodobieństwo zgonu w pewnej
populacji w pewnym okresie (nowotwory: liczba ludności –
populacji w pewnym okresie (nowotwory: liczba ludności –
100.000, okres badany – 1 rok)
100.000, okres badany – 1 rok)
współczynnik umieralności ogólnej
współczynnik umieralności ogólnej
liczba zgonów w danym czasie / liczba ludności narażona na
liczba zgonów w danym czasie / liczba ludności narażona na
zgon x 1000
zgon x 1000
cząstkowy współczynnik umieralności
cząstkowy współczynnik umieralności
liczba zgonów w określ.grupie / liczba ludn.w danej grupie
liczba zgonów w określ.grupie / liczba ludn.w danej grupie
narażonych na zgon
narażonych na zgon
wskaźnik umieralności proporcjonalnej
wskaźnik umieralności proporcjonalnej
liczba zgonów z powodu nowotworów / liczba zgonów ogółem x
liczba zgonów z powodu nowotworów / liczba zgonów ogółem x
100
100
Wskaźnik śmiertelności –
Wskaźnik śmiertelności –
odsetek zgonów na daną chorobę
odsetek zgonów na daną chorobę
wśród ogólnej liczby chorych.
wśród ogólnej liczby chorych.
wskaźnik śmiertelności
wskaźnik śmiertelności
liczba zachorowań / liczba zgonów
liczba zachorowań / liczba zgonów
Powinien być zawsze niższy od 1.
Powinien być zawsze niższy od 1.
Epidemiologia kliniczna
Epidemiologia kliniczna
nowotworów
nowotworów
1.
1.
Randomizacja
Randomizacja
– losowe przypisanie rodzaju
– losowe przypisanie rodzaju
leczenia
poszczególnym
chorym
leczenia
poszczególnym
chorym
uczestniczącym w eksperymencie klinicznym.
uczestniczącym w eksperymencie klinicznym.
2.
2.
Ślepe próby
Ślepe próby
– pacjent nie wie, jakie
– pacjent nie wie, jakie
otrzymuje leczenie (lek czy placebo) lub ani
otrzymuje leczenie (lek czy placebo) lub ani
pacjent, ani lekarz nie wiedzą, jakie jest
pacjent, ani lekarz nie wiedzą, jakie jest
stosowane leczenie (podwójnie ślepa próba) –
stosowane leczenie (podwójnie ślepa próba) –
zmniejszenie ryzyka subiektywnych reakcji
zmniejszenie ryzyka subiektywnych reakcji
chorego na leczenie i subiektywnych decyzji
chorego na leczenie i subiektywnych decyzji
lekarza odnośnie leczenia.
lekarza odnośnie leczenia.
3.
3.
Zasady „good clinical practice”
Zasady „good clinical practice”
– zasady
– zasady
prawidłowego
prowadzenia
prawidłowego
prowadzenia
eksperymentalnych badań klinicznych.
eksperymentalnych badań klinicznych.
4.
4.
Metaanaliza
Metaanaliza
– agregacja danych, ocena
– agregacja danych, ocena
eksperymentu
jako
całości,
a
nie
eksperymentu
jako
całości,
a
nie
indywidualnej osoby
indywidualnej osoby
Śmiertelność kobiet w Europie Środkowej
Śmiertelność kobiet w Europie Środkowej
z powodu nowotworów złośliwych
z powodu nowotworów złośliwych
(wg „Atlas of Cancer Mortality in Central Europe” 1996 r.)
(wg „Atlas of Cancer Mortality in Central Europe” 1996 r.)
Polska jest krajem o średniej zachorowalności i
Polska jest krajem o średniej zachorowalności i
umieralności kobiet z powodu nowotworów
umieralności kobiet z powodu nowotworów
złośliwych.
złośliwych.
Nowotwory złośliwe – 20% przyczyn wszystkich
Nowotwory złośliwe – 20% przyczyn wszystkich
zgonów.
zgonów.
Najczęstsza przyczyna zgonu kobiet do 65 rż.
Najczęstsza przyczyna zgonu kobiet do 65 rż.
Wzrost zachorowalności i umieralności na
Wzrost zachorowalności i umieralności na
nowotwory złośliwe.
nowotwory złośliwe.
Rocznie zachorowuje ok.60.000 Polek, umiera ok.
Rocznie zachorowuje ok.60.000 Polek, umiera ok.
36.000.
36.000.
Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe
Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe
kobiet w Polsce w latach 1987, 1996 i
kobiet w Polsce w latach 1987, 1996 i
oszacowane na lata 2000 i 2010
oszacowane na lata 2000 i 2010
1987
1987
1996
1996
2000
2000
2010
2010
Zachorowa
Zachorowa
nia
nia
37 889
37 889
50 990
50 990
57 825
57 825
79 194
79 194
Zgony
Zgony
29 431
29 431
33 628
33 628
35 474
35 474
40 544
40 544
Wskaźnik
Wskaźnik
śmiertelno
śmiertelno
ści
ści
0,71
0,71
0,70
0,70
0,68
0,68
0,64
0,64
Szansa na
Szansa na
wyleczenie
wyleczenie
29%
29%
30%
30%
32%
32%
36%
36%
Rak jajnika –
Rak jajnika –
epidemiologia
epidemiologia
stały wzrost zachorowalności na raka
stały wzrost zachorowalności na raka
jajnika
jajnika
najniższa
zachorowalność-
Chile,
najniższa
zachorowalność-
Chile,
Japonia
Japonia
najwyższa
zachorowalność-
kraje
najwyższa
zachorowalność-
kraje
Europy
Europy
Z
Z
achodniej, USA
achodniej, USA
współczynnik zachorowalności w USA
współczynnik zachorowalności w USA
w grupie wiekowej 40-44 lat
w grupie wiekowej 40-44 lat
wynosił
wynosił
15,7 na 100 000, a aż 54
15,7 na 100 000, a aż 54
w grupie wiekowej 75-79 lat
w grupie wiekowej 75-79 lat
Rak jajnika –
Rak jajnika –
epidemiologia
epidemiologia
w Polsce rak jajnika stanowi 6,6%
w Polsce rak jajnika stanowi 6,6%
wszystkich
nowotworów
wszystkich
nowotworów
występujących
występujących
u kobiet i około
u kobiet i około
18% nowotworów narządu rodnego
18% nowotworów narządu rodnego
współczynnik zachorowalności w
współczynnik zachorowalności w
Polsce
Polsce
w latach 1963-1988 wzrósł
w latach 1963-1988 wzrósł
z 5,9 do 9,9
z 5,9 do 9,9
na 100 000 kobiet, w
na 100 000 kobiet, w
1992 roku wyniósł 11,1 na 100 000,
1992 roku wyniósł 11,1 na 100 000,
w 199
w 199
3 roku – 12,0
3 roku – 12,0
,
,
w 1996
w 1996
roku – 12,2
roku – 12,2
Rak jajnika – czynniki
Rak jajnika – czynniki
ryzyka
ryzyka
wiek – najczęściej między 40-60 rokiem
wiek – najczęściej między 40-60 rokiem
życia
życia
mała płodność- częściej wśród nieródek i
mała płodność- częściej wśród nieródek i
kobiet, które rzadko rodziły
kobiet, które rzadko rodziły
liczba ciąż i porodów – ryzyko obniża się
liczba ciąż i porodów – ryzyko obniża się
ze wzrostem liczby porodów
ze wzrostem liczby porodów
stan
menop
stan
menop
au
au
zalny
–
późny
wiek
zalny
–
późny
wiek
menopauzy zwiększa ryzyko
menopauzy zwiększa ryzyko
doustna antykoncepcja – redukuje ryzyko
doustna antykoncepcja – redukuje ryzyko
zachorowania
na
raka
jajnika
zachorowania
na
raka
jajnika
(zahamowanie owulacji)
(zahamowanie owulacji)
Rak jajnika – czynniki
Rak jajnika – czynniki
ryzyka
ryzyka
uprzednie schorzenia ginekologiczne i
uprzednie schorzenia ginekologiczne i
przebyte operacje –
przebyte operacje –
–
endometrioza (41% raków endometrialnych
endometrioza (41% raków endometrialnych
i 31% raków jasnokomórkowych rozwija się
i 31% raków jasnokomórkowych rozwija się
na podłożu endometriozy)
na podłożu endometriozy)
–
PID
PID
–
wcześniejsze
usunięcie
macicy
z
wcześniejsze
usunięcie
macicy
z
przydatkami
przydatkami
(prawdop.odszczepienie
(prawdop.odszczepienie
ognisk endometriozy z jajników do
ognisk endometriozy z jajników do
otrzewnej
miednicy
mniejszej
i
ich
otrzewnej
miednicy
mniejszej
i
ich
późniejsza transformacja nowotworowa)
późniejsza transformacja nowotworowa)
Rak jajnika – czynniki
Rak jajnika – czynniki
ryzyka
ryzyka
choroby endokrynne – choroby tarczycy
choroby endokrynne – choroby tarczycy
częściej w grupie chorych z rakiem
częściej w grupie chorych z rakiem
jajnika
jajnika
uprzednie
napromieniowanie
uprzednie
napromieniowanie
diagnostyczne
lub
terapeutyczne
–
diagnostyczne
lub
terapeutyczne
–
zwiększa ryzyko
zwiększa ryzyko
grupa krwi – chore z grupa krwi A
grupa krwi – chore z grupa krwi A
chorują częściej
chorują częściej
stan cywilny- niezamężne chorują częściej
stan cywilny- niezamężne chorują częściej
Rak jajnika – czynniki
Rak jajnika – czynniki
ryzyka
ryzyka
warunki socjoekonomiczne i wykształcenie –
warunki socjoekonomiczne i wykształcenie –
lepsze warunki życia i wyższe wykształcenie
lepsze warunki życia i wyższe wykształcenie
wśród kobiet chorujących na raka jajnika
wśród kobiet chorujących na raka jajnika
dieta – tłuszcze zwierzęce w diecie
dieta – tłuszcze zwierzęce w diecie
zwiększają ryzyko, zaś warzywa zmniejszają
zwiększają ryzyko, zaś warzywa zmniejszają
talk- stosowanie talku w higienie krocza oraz
talk- stosowanie talku w higienie krocza oraz
pozostawienie cząstek podczas operacji w
pozostawienie cząstek podczas operacji w
jamie brzusznej zwiększa ryzyko
jamie brzusznej zwiększa ryzyko
czynniki genetyczne
czynniki genetyczne
Rak jajnika -
Rak jajnika -
epidemiologia
epidemiologia
Czynniki genetyczne
Czynniki genetyczne
–
rodzinnie występujący rak jajnika
rodzinnie występujący rak jajnika
–
dziedziczny rak jajnika- (mutacje genów
dziedziczny rak jajnika- (mutacje genów
BRCA 1 i BRCA 2)
BRCA 1 i BRCA 2)
»
zespół wrodzonego występowania raka jajnika
zespół wrodzonego występowania raka jajnika
(Hereditary Ovarian Cancer)
(Hereditary Ovarian Cancer)
»
zespół wrodzonego występowania raka sutka i
zespół wrodzonego występowania raka sutka i
jajnika ( Hereditary Breast Ovarian Cancer)
jajnika ( Hereditary Breast Ovarian Cancer)
»
zespół Lynch II ( rak okrężnicy, rak endometrium,
zespół Lynch II ( rak okrężnicy, rak endometrium,
rak jajnika)
rak jajnika)
–
sporadyczny rak jajnika
sporadyczny rak jajnika
Rak jajnika -
Rak jajnika -
epidemiologia
epidemiologia
Dziedziczny rak jajnika występuje
Dziedziczny rak jajnika występuje
częściej:
częściej:
–
w młodym wieku
w młodym wieku
–
obustronnie
obustronnie
–
postać surowicza
postać surowicza
Rak jajnika -diagnostyka
Rak jajnika -diagnostyka
wywiad – dolegliwości
wywiad – dolegliwości
–
ból
ból
–
dolegliwości dyspeptyczne (nudności,
dolegliwości dyspeptyczne (nudności,
wymioty, wzdęcia brzucha, biegunki,
wymioty, wzdęcia brzucha, biegunki,
zaparcia)
zaparcia)
–
powiększenie obwodu brzucha
powiększenie obwodu brzucha
badanie ginekologiczne
badanie ginekologiczne
badanie ultrasonograficzne – sonda
badanie ultrasonograficzne – sonda
dopochwową, USG color doppler
dopochwową, USG color doppler
marker CA 125, CEA
marker CA 125, CEA
Rak jajnika - profilaktyka
Rak jajnika - profilaktyka
brak scrinningu
brak scrinningu
zaleca się po 35 roku życia co 6
zaleca się po 35 roku życia co 6
miesięcy badania ginekologiczne, co 6-
miesięcy badania ginekologiczne, co 6-
12 miesięcy USG sondą dopochwową
12 miesięcy USG sondą dopochwową
w dziedzicznym raku jajnika
w dziedzicznym raku jajnika
–
zakończenie rozrodu do 35 roku życia,
zakończenie rozrodu do 35 roku życia,
–
doustna antykoncepcja,
doustna antykoncepcja,
–
co 6 mc badanie ginekologiczne i USG
co 6 mc badanie ginekologiczne i USG
dopochwowe oraz CA125
dopochwowe oraz CA125
–
ewentualne profilaktyczna oophorectomia
ewentualne profilaktyczna oophorectomia
Rak szyjki macicy–
Rak szyjki macicy–
e
e
pidemiologia
pidemiologia
najniższa zachorowalność- Chiny, Izrael,
najniższa zachorowalność- Chiny, Izrael,
Europa- Włochy, Finlandia, Hiszpania
Europa- Włochy, Finlandia, Hiszpania
najwyższa zachorowalność- Afryka, Brazylia,
najwyższa zachorowalność- Afryka, Brazylia,
Peru, Indie, Europa-wsch cz Niemiec, Austria
Peru, Indie, Europa-wsch cz Niemiec, Austria
(Tyrol)
(Tyrol)
w Polsce rak szyjki macicy zajmuje drugie
w Polsce rak szyjki macicy zajmuje drugie
miejsce pod względem częstości zachorowań
miejsce pod względem częstości zachorowań
na nowotwory po raku sutka i stanowi 7,7%
na nowotwory po raku sutka i stanowi 7,7%
wszystkich zachorowań na nowotwory.
wszystkich zachorowań na nowotwory.
w Polsce współczynnik zachorowalności
w Polsce współczynnik zachorowalności
w 1995 roku wyniósł 15,1, najczęściej w
w 1995 roku wyniósł 15,1, najczęściej w
regionie katowickim, warszawskim i gdańskim
regionie katowickim, warszawskim i gdańskim
Rak szyjki macicy–
Rak szyjki macicy–
czynniki ryzyka
czynniki ryzyka
wczesne
rozpoczynanie
życia
wczesne
rozpoczynanie
życia
płciowego
płciowego
duża ilość partnerów seksualnych
duża ilość partnerów seksualnych
duża liczba porodów
duża liczba porodów
zakażenia- wirusem HSV 2,
zakażenia- wirusem HSV 2,
chlamydia, wirus cytomegalii,
chlamydia, wirus cytomegalii,
wirus Epsteina-Bara, przewlekłe
wirus Epsteina-Bara, przewlekłe
bakteryjne zapalenie pochwy
bakteryjne zapalenie pochwy
Rak szyjki macicy–
Rak szyjki macicy–
czynniki ryzyka
czynniki ryzyka
zakażenie HPV
zakażenie HPV
palenie papierosów
palenie papierosów
syndrom DES
syndrom DES
niskie status socjoekonomiczny
niskie status socjoekonomiczny
niski poziom higieny osobistej i
niski poziom higieny osobistej i
seksualnej
seksualnej
rodzinne występowanie?
rodzinne występowanie?
Rak szyjki macicy–
Rak szyjki macicy–
czynniki ryzyka
czynniki ryzyka
Infekcja HPV
Infekcja HPV
–
zaliczana do chorób przenoszonych
zaliczana do chorób przenoszonych
drogą płciową
drogą płciową
–
odsetek kobiet z infekcją HPV- 6 – 30%
odsetek kobiet z infekcją HPV- 6 – 30%
–
najczęściej dotyczy kobiet
najczęściej dotyczy kobiet
»
między 18-30 rokiem życia
między 18-30 rokiem życia
»
wcześnie rozpoczęły życie płciowe
wcześnie rozpoczęły życie płciowe
»
duża liczba partnerów seksualnych
duża liczba partnerów seksualnych
»
defekty
immunologiczne,
stosowanie
defekty
immunologiczne,
stosowanie
środków immunosupresyjnych
środków immunosupresyjnych
Rak szyjki macicy–
Rak szyjki macicy–
czynniki ryzyka
czynniki ryzyka
Infekcja HPV
Infekcja HPV
–
w 80% przypadków inwazyjnych
w 80% przypadków inwazyjnych
raków towarzyszy infekcja HPV o
raków towarzyszy infekcja HPV o
wysokim potencjale onkogennym
wysokim potencjale onkogennym
–
typy HPV 16, 18, 45, 56, 66 i 69
typy HPV 16, 18, 45, 56, 66 i 69
odgrywają
istotna
rolę
w
odgrywają
istotna
rolę
w
morfogenezie raka szyjki macicy
morfogenezie raka szyjki macicy
Rak szyjki macicy –
Rak szyjki macicy –
diagnostyka
diagnostyka
rozpoznanie
histopatologiczne
rozpoznanie
histopatologiczne
ustalone na podstawie materiału
ustalone na podstawie materiału
uzyskanego
z
biopsji
i/lub
uzyskanego
z
biopsji
i/lub
diagnostycznego wyłyżeczkowania
diagnostycznego wyłyżeczkowania
ustalenie stopnia klinicznego
ustalenie stopnia klinicznego
zaawansowania procesu
zaawansowania procesu
nowotworowego
nowotworowego
Rak szyjki macicy –
Rak szyjki macicy –
diagnostyka
diagnostyka
badanie ginekologiczne
badanie ginekologiczne
cytologia
cytologia
kolposkopia
kolposkopia
pobranie wycinków do badania
pobranie wycinków do badania
hist-pat
hist-pat
Rak szyjki macicy –
Rak szyjki macicy –
diagnostyka – ocena
diagnostyka – ocena
zaawansowania
zaawansowania
badanie ginekologiczne
badanie ginekologiczne
urografia
urografia
USG dopochwowe
USG dopochwowe
RTG kl.
RTG kl.
p
p
iersiowej
iersiowej
c
c
ystoskopia, re
ystoskopia, re
k
k
toskopia
toskopia
TK, NMR
TK, NMR
Rak szyjki macicy –
Rak szyjki macicy –
profilaktyka
profilaktyka
Raz w roku badanie cytologiczne!
Raz w roku badanie cytologiczne!
Rak błony śluzowej trzonu macicy
Rak błony śluzowej trzonu macicy
na świecie - epidemiologia
na świecie - epidemiologia
- 4 miejsce wśród zachorowań na raka u kobiet -
- 4 miejsce wśród zachorowań na raka u kobiet -
około 150.000 nowych zachorowań
około 150.000 nowych zachorowań
rocznie (
rocznie (
1994 r.);
1994 r.);
- najwyższa zachorowalność na świecie:
- najwyższa zachorowalność na świecie:
Kanada
Kanada
(Yukon – 20,3/100.000),
(Yukon – 20,3/100.000),
Stany Zjednoczone
Stany Zjednoczone
(Los
(Los
Angeles – kobiety rasy białej pochodzenia
Angeles – kobiety rasy białej pochodzenia
nielatynoskiego – 20,2/100.000) –
nielatynoskiego – 20,2/100.000) –
1996 r.;
1996 r.;
- najniższa zachorowalność na świecie:
- najniższa zachorowalność na świecie:
Chiny
Chiny
(Qidong 0,4/100.000),
(Qidong 0,4/100.000),
Algieria
Algieria
(1,1/100.000),
(1,1/100.000),
Indie
Indie
(Madras 1,7/100.000) –
(Madras 1,7/100.000) –
1994 r.;
1994 r.;
- najwyższa śmiertelność na świecie:
- najwyższa śmiertelność na świecie:
Paragwaj
Paragwaj
(22,1/100.000),
(22,1/100.000),
Peru
Peru
i
i
Kuba
Kuba
(13,6/100.000) –
(13,6/100.000) –
1994
1994
r.;
r.;
- najniższa śmiertelność na świecie:
- najniższa śmiertelność na świecie:
Chiny
Chiny
(5,3/100.000),
(5,3/100.000),
Izrael
Izrael
(nie-Żydówki 6,2/100.000),
(nie-Żydówki 6,2/100.000),
Kuwejt
Kuwejt
(7,4/100.000) –
(7,4/100.000) –
1994 r.;
1994 r.;
Rak błony śluzowej trzonu macicy
Rak błony śluzowej trzonu macicy
w Europie – epidemiologia
w Europie – epidemiologia
-
najwyższa zachorowalność w Europie:
najwyższa zachorowalność w Europie:
Czechy
Czechy
(17,7/100.000),
(17,7/100.000),
Malta
Malta
(16,4/100.000),
(16,4/100.000),
Francja
Francja
(16,1/100.000),
(16,1/100.000),
Szwajcaria
Szwajcaria
(Zurich 15,0/100.000) –
(Zurich 15,0/100.000) –
1996 r.
1996 r.
;
;
-
Najniższa zachorowalność w Europie:
Najniższa zachorowalność w Europie:
Wielka
Wielka
Brytania
Brytania
(6,4 – 10,5/100.000),
(6,4 – 10,5/100.000),
Hiszpania
Hiszpania
(5,8 –
(5,8 –
12,1/100.000) –
12,1/100.000) –
1996 r.;
1996 r.;
- najwyższa śmiertelność w Europie:
- najwyższa śmiertelność w Europie:
Rumunia
Rumunia
(14,3/100.000),
(14,3/100.000),
Węgry
Węgry
(14,06/100.000),
(14,06/100.000),
Polska
Polska
(12,51/100.000),
(12,51/100.000),
Wschodnie
Niemcy
Wschodnie
Niemcy
(10,66/100.000) –
(10,66/100.000) –
1994 r.;
1994 r.;
- najniższa śmiertelność w Europie:
- najniższa śmiertelność w Europie:
Zachodnie
Zachodnie
Niemcy
Niemcy
(7,01/100.000) –
(7,01/100.000) –
1994 r..
1994 r..
Rak błony śluzowej trzonu macicy
Rak błony śluzowej trzonu macicy
w Polsce – epidemiologia (dane z 1999
w Polsce – epidemiologia (dane z 1999
roku)
roku)
-
-
5 miejsce
5 miejsce
wśród zachorowań na raka u kobiet,
wśród zachorowań na raka u kobiet,
3 miejsce
3 miejsce
w odniesieniu do narządu rodnego
w odniesieniu do narządu rodnego
(po raku szyjki macicy i raku jajnika);
(po raku szyjki macicy i raku jajnika);
- standaryzowany współczynnik zachorowalności
- standaryzowany współczynnik zachorowalności
–
–
10,9
10,9
/100.000;
/100.000;
- standaryzowany współczynnik zgonów -
- standaryzowany współczynnik zgonów -
2,2
2,2
/100.000;
/100.000;
- największa liczba zachorowań -
- największa liczba zachorowań -
woj.katowickie
woj.katowickie
i warszawskie
i warszawskie
, najniższa liczba
, najniższa liczba
zachorowań -
zachorowań -
woj.
woj.
bialskopodlaskie i chełmskie
bialskopodlaskie i chełmskie
(1996 r.);
(1996 r.);
- współczynnik miasto / wieś:
- współczynnik miasto / wieś:
1,16
1,16
(1994 r.).
(1994 r.).
Umieralność z powodu raka błony
Umieralność z powodu raka błony
śluzowej trzonu macicy w Polsce i na
śluzowej trzonu macicy w Polsce i na
świecie (dane z 1987 roku)
świecie (dane z 1987 roku)
Miasto
Miasto
Współczynnik
Współczynnik
umieralności
umieralności
Warszawa
Warszawa
9,3/100.000
9,3/100.000
Kraków
Kraków
9,2/100.000
9,2/100.000
Los Angeles
Los Angeles
24,1/100.000
24,1/100.000
(białe kobiety)
(białe kobiety)
Zurich
Zurich
16,9/100.000
16,9/100.000
Epidemiologia raka błony śluzowej trzonu
Epidemiologia raka błony śluzowej trzonu
macicy
macicy
w województwie pomorskim (dawniej gdańskim)
w województwie pomorskim (dawniej gdańskim)
- dane
- dane
z Wojewódzkiego Rejestru Nowotworów
z Wojewódzkiego Rejestru Nowotworów
Złośliwych
Złośliwych
w Gdańsku
w Gdańsku
Rok
Rok
Zachorowalność
Zachorowalność
Chorobowość
Chorobowość
Liczba zgonów
Liczba zgonów
1991 88 426
1991 88 426
23
23
1992 97 500
1992 97 500
34
34
1993 149 628
1993 149 628
34
34
1994 122 711
1994 122 711
60
60
1995 141 792
1995 141 792
52
52
1996 114 854
1996 114 854
45
45
1997 136 988
1997 136 988
9
9
1998 170 1112
1998 170 1112
40
40
1999 156 1137
1999 156 1137
33
33
Rak błony śluzowej trzonu macicy –
Rak błony śluzowej trzonu macicy –
czynniki ryzyka
czynniki ryzyka
- dobre warunki socjoekonomiczne - „rak
- dobre warunki socjoekonomiczne - „rak
uprzemysłowionego świata”, wyższy stopień
uprzemysłowionego świata”, wyższy stopień
wykształcenia, rasa biała,
wykształcenia, rasa biała,
- wiek pomenopauzalny,
- wiek pomenopauzalny,
- wczesna pierwsza miesiączka, późna
- wczesna pierwsza miesiączka, późna
menopauza, nierództwo,
menopauza, nierództwo,
-
zaburzenia
miesiączkowania,
cykle
-
zaburzenia
miesiączkowania,
cykle
bezowulacyjne,
nieregularne
bezowulacyjne,
nieregularne
miesiączkowanie,
miesiączkowanie,
- dieta mięsna i bogatotłuszczowa, picie
- dieta mięsna i bogatotłuszczowa, picie
alkoholu,
alkoholu,
- pierwotna radioterapia z powodu raka
- pierwotna radioterapia z powodu raka
szyjki macicy.
szyjki macicy.
Rak błony śluzowej trzonu macicy –
Rak błony śluzowej trzonu macicy –
czynniki ryzyka
czynniki ryzyka
- cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość,
- cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość,
- zaburzenia hormonalne, guzy hormonalnie
- zaburzenia hormonalne, guzy hormonalnie
czynne,
zespół
policystycznych
jajników
czynne,
zespół
policystycznych
jajników
(z.Stein-Loeventhala),
dysgenezja
gonad
(z.Stein-Loeventhala),
dysgenezja
gonad
(zespół Turnera),
(zespół Turnera),
- HTZ i antykoncepcja hormonalna - wpływ
- HTZ i antykoncepcja hormonalna - wpływ
dyskusyjny,
dyskusyjny,
- monoterapia estrogenowa, antyestrogeny
- monoterapia estrogenowa, antyestrogeny
(tamoksyfen),
(tamoksyfen),
- choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego,
- choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego,
- zaburzenia endokrynologiczne: niedoczynność
- zaburzenia endokrynologiczne: niedoczynność
tarczycy, zespół Cushinga, zespół nadnerczowo
tarczycy, zespół Cushinga, zespół nadnerczowo
- płciowy,
- płciowy,
- reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia
- reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia
krzepnięcia
krzepnięcia
Rak błony śluzowej
Rak błony śluzowej
trzonu macicy - diagnostyka
trzonu macicy - diagnostyka
- wywiad + badanie ginekologiczne,
- wywiad + badanie ginekologiczne,
-frakcjonowane wyłyżeczkowanie macicy +
-frakcjonowane wyłyżeczkowanie macicy +
mikroskopowa ocena wyskrobin,
mikroskopowa ocena wyskrobin,
- histeroskopia
- histeroskopia
-
-
cytodiagnostyka
eksfoliatywna
(biopsja
cytodiagnostyka
eksfoliatywna
(biopsja
rysowa)
rysowa)
Rak błony śluzowej trzonu macicy -
Rak błony śluzowej trzonu macicy -
diagnostyka
diagnostyka
-
badania
radiologiczne
-
USG
(przezbrzuszne,
-
badania
radiologiczne
-
USG
(przezbrzuszne,
przezpochwowe,
badanie
dopplerowskie),
badanie
przezpochwowe,
badanie
dopplerowskie),
badanie
tomokomputerowe, rezonans magnetyczny, urografia, RTG
tomokomputerowe, rezonans magnetyczny, urografia, RTG
klatki piersiowej, scyntygrafia, limfografia,
klatki piersiowej, scyntygrafia, limfografia,
- histerografia,
- histerografia,
- badanie cytologiczne, kolposkopia (próba z błękitem
- badanie cytologiczne, kolposkopia (próba z błękitem
toluidynowym),
toluidynowym),
- cystoskopia, rektoskopia,
- cystoskopia, rektoskopia,
- badania laboratoryjne, CA-125,
- badania laboratoryjne, CA-125,
- badania genetyczne (ploidia DNA, aktywność mitotyczna,
- badania genetyczne (ploidia DNA, aktywność mitotyczna,
mutacje lub nadekspresja onkogenów)
mutacje lub nadekspresja onkogenów)
Rak błony śluzowej trzonu
Rak błony śluzowej trzonu
macicy - profilaktyka
macicy - profilaktyka
Nie ma metody
Nie ma metody
screeningowej
screeningowej
.
.
Kontrola grubości
Kontrola grubości
endometrium
endometrium
, szczególnie
, szczególnie
u kobiet w wieku pomenopauzalnym, otyłych,
u kobiet w wieku pomenopauzalnym, otyłych,
leczonych z powodu cukrzycy, nadciśnienia
leczonych z powodu cukrzycy, nadciśnienia
tętniczego lub stosujących HTZ.
tętniczego lub stosujących HTZ.
Leczenie zaburzeń endokrynologicznych.
Leczenie zaburzeń endokrynologicznych.
Wyodrębnienie pacjentek „wysokiego ryzyka”
Wyodrębnienie pacjentek „wysokiego ryzyka”
i ich regularna kontrola
i ich regularna kontrola
Rak sromu –
Rak sromu –
epidemiologia
epidemiologia
występują
rzadko,
stanowią
3-5%
występują
rzadko,
stanowią
3-5%
nowotworów narządu płciowego i 9% -
nowotworów narządu płciowego i 9% -
nowotworów
dolnego
odcinka
dróg
nowotworów
dolnego
odcinka
dróg
rodnych (szyjki macicy, pochwy i sromu)
rodnych (szyjki macicy, pochwy i sromu)
zajmuje on w tej grupie 4. miejsce pod
zajmuje on w tej grupie 4. miejsce pod
względem częstości występowania po
względem częstości występowania po
raku szyjki macicy, trzonu macicy i jajnika
raku szyjki macicy, trzonu macicy i jajnika
wartość standaryzowanego współczynnika
wartość standaryzowanego współczynnika
zachorowalności na raka sromu wynosi
zachorowalności na raka sromu wynosi
1,8/100000, co stanowi około 1/8 wartości
1,8/100000, co stanowi około 1/8 wartości
stwierdzanych dla raka szyjki macicy
stwierdzanych dla raka szyjki macicy
Rak sromu –
Rak sromu –
epidemiologia
epidemiologia
częstość jego występowania w różnych
częstość jego występowania w różnych
regionach świata jest zróżnicowana:
regionach świata jest zróżnicowana:
najwyższa
wśród
populacji
najwyższa
wśród
populacji
latynoamerykańskiej w Puerto Rico,
latynoamerykańskiej w Puerto Rico,
a najniższa - wśród Japonek.
a najniższa - wśród Japonek.
standaryzowany
współczynnik
standaryzowany
współczynnik
zachorowalności
zachorowalności
w Polsce wynosi 2,0
w Polsce wynosi 2,0
na 100.000 kobiet,
na 100.000 kobiet,
zaś
zaś
standaryzowany
współczynnik
standaryzowany
współczynnik
umieralności 1,5 na 100.000 kobiet
umieralności 1,5 na 100.000 kobiet
Rak sromu – czynniki
Rak sromu – czynniki
ryzyka
ryzyka
wiek – najczęściej miedzy 60 a 70 rż.
wiek – najczęściej miedzy 60 a 70 rż.
(ryzyko zachorowania wzrasta wraz
(ryzyko zachorowania wzrasta wraz
z wiekiem)
z wiekiem)
niski status socjoekonomiczny
niski status socjoekonomiczny
palenie papierosów
palenie papierosów
choroby infekcyjne okolicy genitalne –
choroby infekcyjne okolicy genitalne –
gł
gł
ównie
ównie
infekcja HPV
infekcja HPV
zmiany dystroficzne i rozrostowe
zmiany dystroficzne i rozrostowe
sromu
sromu
Rak sromu – czynniki
Rak sromu – czynniki
ryzyka –
ryzyka –
2 grupy chorych
2 grupy chorych
młode kobiety - w tkance guza częściej stwierdza
młode kobiety - w tkance guza częściej stwierdza
się obecność wirusa brodawczaka (HPV), a w
się obecność wirusa brodawczaka (HPV), a w
obrębie
sąsiadujących
obszarów
skóry
-
obrębie
sąsiadujących
obszarów
skóry
-
śródnabłonkowej neoplazji sromu dużego stopnia
śródnabłonkowej neoplazji sromu dużego stopnia
(VIN III). W grupie tej obserwuje się
(VIN III). W grupie tej obserwuje się
podwyższone ryzyko występowania mnogich
podwyższone ryzyko występowania mnogich
nowotworów dolnego odcinka narządu płciowego,
nowotworów dolnego odcinka narządu płciowego,
a charakterystyka epidemiologiczna chorych jest
a charakterystyka epidemiologiczna chorych jest
zbliżona do epidemiologii raka szyjki macicy.
zbliżona do epidemiologii raka szyjki macicy.
Uważa się też, że analogiczny do raka szyjki
Uważa się też, że analogiczny do raka szyjki
macicy
jest
mechanizm
molekularny
macicy
jest
mechanizm
molekularny
karcynogenezy: inhibicja genów supresorowych
karcynogenezy: inhibicja genów supresorowych
przez białka wirusa brodawczaka
przez białka wirusa brodawczaka
Rak sromu – czynniki
Rak sromu – czynniki
ryzyka –
ryzyka –
2 grupy chorych
2 grupy chorych
starsze kobiety - u kobiet w
starsze kobiety - u kobiet w
późniejszym wieku zwykle stwierdza
późniejszym wieku zwykle stwierdza
się nowotwory wysoko zróżnicowane,
się nowotwory wysoko zróżnicowane,
rogowaciejące,
rogowaciejące,
a obecność wirusa
a obecność wirusa
HPV jest rzadsza.
HPV jest rzadsza.
W
W
sąsiadującej skórze częściej stwierdza
sąsiadującej skórze częściej stwierdza
się zmiany dystroficzne i rozrostowe:
się zmiany dystroficzne i rozrostowe:
rozrost
płaskonabłonkowy,
liszaj
rozrost
płaskonabłonkowy,
liszaj
twardzinowy
twardzinowy
i inne dermatozy
i inne dermatozy
Rak sromu – diagnostyka –
Rak sromu – diagnostyka –
objawy
objawy
świąd, pieczenie, ból
świąd, pieczenie, ból
guz na sromie
guz na sromie
w zaawansowanej chorobie –
w zaawansowanej chorobie –
krwawienie, wydzielina o przykrej
krwawienie, wydzielina o przykrej
woni
woni
Rak sromu – diagnostyka
Rak sromu – diagnostyka
badanie ginekologiczne
badanie ginekologiczne
kolposkopia
kolposkopia
pobranie wycinków do badania
pobranie wycinków do badania
hist-pat
hist-pat
ew. cystoskopia, rektoskopia
ew. cystoskopia, rektoskopia
ocena stanu ogólnego
ocena stanu ogólnego
Rak sromu - profilaktyka
Rak sromu - profilaktyka
regularna kontrola ginekologiczna
regularna kontrola ginekologiczna
skuteczne leczenie stanów
skuteczne leczenie stanów
zapalnych sromu i pochwy
zapalnych sromu i pochwy