Nowotwory narządu

Nowotwory narządu

rodnego

rodnego

Epidemiologia

Epidemiologia

Diagnostyka

Diagnostyka

Profilaktyka

Profilaktyka

Rak jajnika –

Rak jajnika –

epidemiologia

epidemiologia



stały wzrost zachorowalności na raka

stały wzrost zachorowalności na raka

jajnika

jajnika



najniższa

zachorowalność-

Chile,

najniższa

zachorowalność-

Chile,

Japonia

Japonia



najwyższa

zachorowalność-

kraje

najwyższa

zachorowalność-

kraje

Europy zachodniej, USA

Europy zachodniej, USA



współczynnik zachorowalności w USA

współczynnik zachorowalności w USA

w grupie wiekowej 40-44 lat wynosił

w grupie wiekowej 40-44 lat wynosił

15,7 na 100 000, a aż 54 w grupie

15,7 na 100 000, a aż 54 w grupie

wiekowej 75-79 lat

wiekowej 75-79 lat

Rak jajnika –

Rak jajnika –

epidemiologia

epidemiologia



w Polsce rak jajnika stanowi 6,6%

w Polsce rak jajnika stanowi 6,6%

wszystkich

nowotworów

wszystkich

nowotworów

występujących u kobiet i około 18%

występujących u kobiet i około 18%

nowotworów narządu rodnego

nowotworów narządu rodnego



współczynnik zachorowalności w

współczynnik zachorowalności w

Polsce w latach 1963-1988 wzrósł z

Polsce w latach 1963-1988 wzrósł z

5,9 do 9,9 na 100 000 kobiet, w

5,9 do 9,9 na 100 000 kobiet, w

1992 roku wyniósł 11,1 na 100 000,

1992 roku wyniósł 11,1 na 100 000,

w 1994 ...., w 1996.....

w 1994 ...., w 1996.....

Rak jajnika – czynniki

Rak jajnika – czynniki

ryzyka

ryzyka



wiek – najczęściej między 40-60 rokiem

wiek – najczęściej między 40-60 rokiem

życia

życia



mała płodność- częściej wśród nieródek i

mała płodność- częściej wśród nieródek i

kobiet, które rzadko rodziły

kobiet, które rzadko rodziły



liczba ciąż i porodów – ryzyko obniża się

liczba ciąż i porodów – ryzyko obniża się

ze wzrostem liczby porodów

ze wzrostem liczby porodów



stan menopzauzalny – późny wiek

stan menopzauzalny – późny wiek

menopauzy zwiększa ryzyko

menopauzy zwiększa ryzyko



doustna antykoncepcja – redukuje ryzyko

doustna antykoncepcja – redukuje ryzyko

zachorowania

na

raka

jajnika

zachorowania

na

raka

jajnika

(zahamowanie owulacji)

(zahamowanie owulacji)

Rak jajnika – czynniki

Rak jajnika – czynniki

ryzyka

ryzyka



uprzednie

schorzenia

uprzednie

schorzenia

ginekologiczne i przebyte operacje –

ginekologiczne i przebyte operacje –

–

endometrioza

(41%

raków

endometrioza

(41%

raków

endometrialnych

i

31%

raków

endometrialnych

i

31%

raków

jasnokomórkowych rozwija się na

jasnokomórkowych rozwija się na

podłożu endometriozy)

podłożu endometriozy)

–

PID

PID

–

wcześniejsze

usunięcie

macicy

z

wcześniejsze

usunięcie

macicy

z

przydatkami

przydatkami

Rak jajnika – czynniki

Rak jajnika – czynniki

ryzyka

ryzyka



choroby endokrynne – choroby tarczycy

choroby endokrynne – choroby tarczycy

częściej w grupie chorych z rakiem

częściej w grupie chorych z rakiem

jajnika

jajnika



uprzednie

napromieniowanie

uprzednie

napromieniowanie

diagnostyczne

lub

terapeutyczne

–

diagnostyczne

lub

terapeutyczne

–

zwiększa ryzyko

zwiększa ryzyko



grupa krwi – chore z grupa krwi A

grupa krwi – chore z grupa krwi A

chorują częściej

chorują częściej



stan cywilny- niezamężne chorują częściej

stan cywilny- niezamężne chorują częściej

Rak jajnika – czynniki

Rak jajnika – czynniki

ryzyka

ryzyka



warunki socjoekonomiczne i wykształcenie –

warunki socjoekonomiczne i wykształcenie –

lepsze warunki życia i wyższe wykształcenie

lepsze warunki życia i wyższe wykształcenie

wśród kobiet chorujących na raka jajnika

wśród kobiet chorujących na raka jajnika



dieta – tłuszcze zwierzęce w diecie

dieta – tłuszcze zwierzęce w diecie

zwiększają ryzyko, zaś warzywa zmniejszają

zwiększają ryzyko, zaś warzywa zmniejszają



talk- stosowanie talku w higienie krocza oraz

talk- stosowanie talku w higienie krocza oraz

pozostawienie cząstek podczas operacji w

pozostawienie cząstek podczas operacji w

jamie brzusznej zwiększa ryzyko

jamie brzusznej zwiększa ryzyko



czynniki genetyczne

czynniki genetyczne

Rak jajnika -

Rak jajnika -

epidemiologia

epidemiologia



Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne

–

rodzinnie występujący rak jajnika

rodzinnie występujący rak jajnika

–

dziedziczny rak jajnika- (mutacje genów

dziedziczny rak jajnika- (mutacje genów

BRCA 1 i BRCA 2)

BRCA 1 i BRCA 2)

»

zespół wrodzonego występowania raka jajnika

zespół wrodzonego występowania raka jajnika

(Hereditary Ovarian Cancer)

(Hereditary Ovarian Cancer)

»

zespół wrodzonego występowania raka sutka i

zespół wrodzonego występowania raka sutka i

jajnika ( Hereditary Breast Ovarian Cancer)

jajnika ( Hereditary Breast Ovarian Cancer)

»

zespół Lynch II ( rak okrężnicy, rak endometrium,

zespół Lynch II ( rak okrężnicy, rak endometrium,

rak jajnika)

rak jajnika)

–

sporadyczny rak jajnika

sporadyczny rak jajnika

Rak jajnika -

Rak jajnika -

epidemiologia

epidemiologia



Dziedziczny rak jajnika występuje

Dziedziczny rak jajnika występuje

częściej:

częściej:

–

w młodym wieku

w młodym wieku

–

obustronnie

obustronnie

–

postać surowicza

postać surowicza

Rak jajnika -diagnostyka

Rak jajnika -diagnostyka



wywiad – dolegliwości

wywiad – dolegliwości

–

ból

ból

–

dolegliwości dyspeptyczne (nudności,

dolegliwości dyspeptyczne (nudności,

wymioty, wzdęcia brzucha, biegunki,

wymioty, wzdęcia brzucha, biegunki,

zaparcia)

zaparcia)

–

powiększenie obwodu brzucha

powiększenie obwodu brzucha



badanie ginekologiczne

badanie ginekologiczne



badanie ultrasonograficzne – sonda

badanie ultrasonograficzne – sonda

dopochwową, USG color doppler

dopochwową, USG color doppler



marker CA 125, CEA

marker CA 125, CEA

Rak jajnika - profilaktyka

Rak jajnika - profilaktyka



brak scrinningu

brak scrinningu



zaleca się po 35 roku życia co 6

zaleca się po 35 roku życia co 6

miesięcy badania ginekologiczne, co 6-

miesięcy badania ginekologiczne, co 6-

12 miesięcy USG sondą dopochwową

12 miesięcy USG sondą dopochwową



w dziedzicznym raku jajnika

w dziedzicznym raku jajnika

–

zakończenie rozrodu do 35 roku życia,

zakończenie rozrodu do 35 roku życia,

–

doustna antykoncepcja,

doustna antykoncepcja,

–

co 6 mc badanie ginekologiczne i USG

co 6 mc badanie ginekologiczne i USG

dopochwowe oraz CA125

dopochwowe oraz CA125

–

ewentualne profilaktyczna oophorectomia

ewentualne profilaktyczna oophorectomia

Rak szyjki macicy–

Rak szyjki macicy–

e

e

pidemiologia

pidemiologia



najniższa zachorowalność- Chiny, Izrael,

najniższa zachorowalność- Chiny, Izrael,

Europa- Włochy, Finlandia, Hiszpania

Europa- Włochy, Finlandia, Hiszpania



najwyższa zachorowalność- Afryka, Brazylia,

najwyższa zachorowalność- Afryka, Brazylia,

Peru, Indie, Europa-wsch cz Niemiec, Austria

Peru, Indie, Europa-wsch cz Niemiec, Austria

(Tyrol)

(Tyrol)



w Polsce rak szyjki macicy zajmuje drugie

w Polsce rak szyjki macicy zajmuje drugie

miejsce pod względem częstości zachorowań

miejsce pod względem częstości zachorowań

na nowotwory po raku sutka i stanowi 7,7%

na nowotwory po raku sutka i stanowi 7,7%

wszystkich zachorowań na nowotwory.

wszystkich zachorowań na nowotwory.



w Polsce współczynnik zachorowalności w

w Polsce współczynnik zachorowalności w

1995 roku wyniósł 15,1, najczęściej w regionie

1995 roku wyniósł 15,1, najczęściej w regionie

katowickim, warszawskim i gdańskim

katowickim, warszawskim i gdańskim

Rak szyjki macicy–

Rak szyjki macicy–

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka



wczesne

rozpoczynanie

życia

wczesne

rozpoczynanie

życia

płciowego

płciowego



duża ilość partnerów seksualnych

duża ilość partnerów seksualnych



duża liczba porodów

duża liczba porodów



zakażenia- wirusem HSV 2,

zakażenia- wirusem HSV 2,

chlamydia, wirus cytomegalii,

chlamydia, wirus cytomegalii,

wirus Epsteina-Bara, przewlekłe

wirus Epsteina-Bara, przewlekłe

bakteryjne zapalenie pochwy

bakteryjne zapalenie pochwy

Rak szyjki macicy–

Rak szyjki macicy–

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka



zakażenie HPV

zakażenie HPV



palenie papierosów

palenie papierosów



syndrom DES

syndrom DES



niskie status socjoekonomiczny

niskie status socjoekonomiczny



niski poziom higieny osobistej i

niski poziom higieny osobistej i

seksualnej

seksualnej



rodzinne występowanie?

rodzinne występowanie?

Rak szyjki macicy–

Rak szyjki macicy–

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka



Infekcja HPV

Infekcja HPV

–

zaliczana do chorób przenoszonych

zaliczana do chorób przenoszonych

drogą płciową

drogą płciową

–

odsetek kobiet z infekcją HPV- 6 – 30%

odsetek kobiet z infekcją HPV- 6 – 30%

–

najczęściej dotyczy kobiet

najczęściej dotyczy kobiet

»

między 18-30 rokiem życia

między 18-30 rokiem życia

»

wcześnie rozpoczęły życie płciowe

wcześnie rozpoczęły życie płciowe

»

duża liczba partnerów seksualnych

duża liczba partnerów seksualnych

»

defekty

immunologiczne,

stosowanie

defekty

immunologiczne,

stosowanie

środków immunosupresyjnych

środków immunosupresyjnych

Rak szyjki macicy–

Rak szyjki macicy–

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka



Infekcja HPV

Infekcja HPV

–

w 80% przypadków inwazyjnych

w 80% przypadków inwazyjnych

raków towarzyszy infekcja HPV o

raków towarzyszy infekcja HPV o

wysokim potencjale onkogennym

wysokim potencjale onkogennym

–

typy HPV 16, 18, 45, 56, 66 i 69

typy HPV 16, 18, 45, 56, 66 i 69

odgrywają

istotna

rolę

w

odgrywają

istotna

rolę

w

morfogenezie raka szyjki macicy

morfogenezie raka szyjki macicy

Rak szyjki macicy –

Rak szyjki macicy –

diagnostyka

diagnostyka



rozpoznanie

histopatologiczne

rozpoznanie

histopatologiczne

ustalone na podstawie materiału

ustalone na podstawie materiału

uzyskanego

z

biopsji

i/lub

uzyskanego

z

biopsji

i/lub

diagnostycznego wyłyżeczkowania

diagnostycznego wyłyżeczkowania



ustalenie stopnia klinicznego

ustalenie stopnia klinicznego

zaawansowania procesu

zaawansowania procesu

nowotworowego

nowotworowego

Rak szyjki macicy –

Rak szyjki macicy –

diagnostyka

diagnostyka



badanie ginekologiczne

badanie ginekologiczne



cytologia

cytologia



kolposkopia

kolposkopia



pobranie wycinków do badania

pobranie wycinków do badania

hist-pat

hist-pat

Rak szyjki macicy –

Rak szyjki macicy –

diagnostyka – ocena

diagnostyka – ocena

zaawansowania

zaawansowania



badanie ginekologiczne

badanie ginekologiczne



urografia

urografia



USG dopochwowe

USG dopochwowe



RTG kl. Piersiowej

RTG kl. Piersiowej



Cystoskopia, re

Cystoskopia, re

k

k

toskopia

toskopia



TK, NMR

TK, NMR

Rak szyjki macicy –

Rak szyjki macicy –

profilaktyka

profilaktyka



Raz w roku badanie cytologiczne!

Raz w roku badanie cytologiczne!

Rak sromu –

Rak sromu –

epidemiologia

epidemiologia



występują

rzadko,

stanowią

3-5%

występują

rzadko,

stanowią

3-5%

nowotworów narządu płciowego i 9% -

nowotworów narządu płciowego i 9% -

nowotworów

dolnego

odcinka

dróg

nowotworów

dolnego

odcinka

dróg

rodnych (szyjki macicy, pochwy i sromu)

rodnych (szyjki macicy, pochwy i sromu)



zajmuje on w tej grupie 4. miejsce pod

zajmuje on w tej grupie 4. miejsce pod

względem częstości występowania po

względem częstości występowania po

raku szyjki macicy, trzonu macicy i jajnika

raku szyjki macicy, trzonu macicy i jajnika



wartość standaryzowanego współczynnika

wartość standaryzowanego współczynnika

zachorowalności na raka sromu wynosi

zachorowalności na raka sromu wynosi

1,8/100000, co stanowi około 1/8 wartości

1,8/100000, co stanowi około 1/8 wartości

stwierdzanych dla raka szyjki macicy

stwierdzanych dla raka szyjki macicy

Rak sromu –

Rak sromu –

epidemiologia

epidemiologia



częstość jego występowania w różnych

częstość jego występowania w różnych

regionach świata jest zróżnicowana:

regionach świata jest zróżnicowana:

najwyższa

wśród

populacji

najwyższa

wśród

populacji

latynoamerykańskiej w Puerto Rico, a

latynoamerykańskiej w Puerto Rico, a

najniższa - wśród Japonek.

najniższa - wśród Japonek.



standaryzowany współczynnik

standaryzowany współczynnik

zachorowalności w Polsce wynosi 2,0 na

zachorowalności w Polsce wynosi 2,0 na

100.000 kobiet, zaś standaryzowany

100.000 kobiet, zaś standaryzowany

współczynnik umieralności: 1,5 na

współczynnik umieralności: 1,5 na

100.000 kobiet

100.000 kobiet

Rak sromu – czynniki

Rak sromu – czynniki

ryzyka

ryzyka



wiek – najczęściej miedzy 60 a 70 rż.

wiek – najczęściej miedzy 60 a 70 rż.

(ryzyko zachorowania wzrasta wraz z

(ryzyko zachorowania wzrasta wraz z

wiekiem)

wiekiem)



niski status socjoekonomiczny

niski status socjoekonomiczny



palenie papierosów

palenie papierosów



choroby infekcyjne okolicy genitalne –

choroby infekcyjne okolicy genitalne –

gł. infekcja HPV

gł. infekcja HPV



zmiany dystroficzne i rozrostowe

zmiany dystroficzne i rozrostowe

sromu

sromu

Rak sromu – czynniki

Rak sromu – czynniki

ryzyka –

ryzyka –

2 grupy chorych

2 grupy chorych



młode kobiety - w tkance guza częściej stwierdza

młode kobiety - w tkance guza częściej stwierdza

się obecność wirusa brodawczaka (HPV), a w

się obecność wirusa brodawczaka (HPV), a w

obrębie

sąsiadujących

obszarów

skóry

-

obrębie

sąsiadujących

obszarów

skóry

-

śródnabłonkowej neoplazji sromu dużego stopnia

śródnabłonkowej neoplazji sromu dużego stopnia

(VIN III). W grupie tej obserwuje się

(VIN III). W grupie tej obserwuje się

podwyższone ryzyko występowania mnogich

podwyższone ryzyko występowania mnogich

nowotworów dolnego odcinka narządu płciowego,

nowotworów dolnego odcinka narządu płciowego,

a charakterystyka epidemiologiczna chorych jest

a charakterystyka epidemiologiczna chorych jest

zbliżona do epidemiologii raka szyjki macicy.

zbliżona do epidemiologii raka szyjki macicy.

Uważa się też, że analogiczny do raka szyjki

Uważa się też, że analogiczny do raka szyjki

macicy

jest

mechanizm

molekularny

macicy

jest

mechanizm

molekularny

karcynogenezy: inhibicja genów supresorowych

karcynogenezy: inhibicja genów supresorowych

przez białka wirusa brodawczaka

przez białka wirusa brodawczaka

Rak sromu – czynniki

Rak sromu – czynniki

ryzyka –

ryzyka –

2 grupy chorych

2 grupy chorych



starsze kobiety - u kobiet w

starsze kobiety - u kobiet w

późniejszym wieku zwykle stwierdza

późniejszym wieku zwykle stwierdza

się nowotwory wysoko zróżnicowane,

się nowotwory wysoko zróżnicowane,

rogowaciejące, a obecność wirusa

rogowaciejące, a obecność wirusa

HPV jest rzadsza. W sąsiadującej

HPV jest rzadsza. W sąsiadującej

skórze częściej stwierdza się zmiany

skórze częściej stwierdza się zmiany

dystroficzne i rozrostowe: rozrost

dystroficzne i rozrostowe: rozrost

płaskonabłonkowy, liszaj twardzinowy

płaskonabłonkowy, liszaj twardzinowy

i inne dermatozy

i inne dermatozy

Rak sromu – diagnostyka –

Rak sromu – diagnostyka –

objawy

objawy



świąd, pieczenie, ból

świąd, pieczenie, ból



guz na sromie

guz na sromie



w zaawansowanej chorobie –

w zaawansowanej chorobie –

krwawienie, wydzielina o przykrej

krwawienie, wydzielina o przykrej

woni

woni

Rak sromu – diagnostyka

Rak sromu – diagnostyka



badanie ginekologiczne

badanie ginekologiczne



kolposkopia

kolposkopia



pobranie wycinków do badania

pobranie wycinków do badania

hist-pat

hist-pat



ew. cystoskopia, rektoskopia

ew. cystoskopia, rektoskopia



ocena stanu ogólnego

ocena stanu ogólnego

Rak sromu - profilaktyka

Rak sromu - profilaktyka



regularna kontrola ginekologiczna

regularna kontrola ginekologiczna



skuteczne leczenie stanów

skuteczne leczenie stanów

zapalnych sromu i pochwy

zapalnych sromu i pochwy