System bankowy

Podstawy finansów

2

System bankowy



obejmuje całokształt instytucji bankowych,
a także normy określające wzajemne
powiązania i stosunki z otoczeniem.



O systemie bankowym można jednak
mówić dopiero wówczas, gdy rozwój
banków, a także rynków finansowych,
pozwoli na ustalenie zasad struktury tego
systemu (układ wielopoziomowy złożony z
banku

centralnego

i

banków

komercyjnych).

Podstawy finansów

3

Funkcje systemu
bankowego



stworzenie mechanizmów gromadzenia
środków oraz ich inwestowania w różne
przedsięwzięcia;



zapewnienie możliwości dokonywania
płatności

między

podmiotami

gospodarczymi, transfery w czasie i
ponad granicami;



zapewnienie skutecznych rozwiązań w
zakresie

zarządzania

ryzykiem

bankowym;

Podstawy finansów

4

Funkcje systemu
bankowego



zapewnienie informacji cenowej,
co

stwarza

możliwości

podejmowania

decyzji

przez

podmioty gospodarcze;



stworzenie

warunków

do

transformacji

środków

inwestowania (pod względem
czasu, wielkości i ryzyka).

Podstawy finansów

5

Elementy systemu
bankowego



System

bankowy

składa

się

z

elementów (instytucji) o określonych
właściwościach

i

określonych

wzajemnych relacjach między tymi
instytucjami.  



Elementami tego systemu są:



banki

komercyjne

(depozytowo

-

kredytowe),



banki inwestycyjne,



banki uniwersalne



i banki emisyjne (centralne).

Podstawy finansów

6

Modele sektora
finansowego



model anglosaski



model niemiecko-japoński.

Podstawy finansów

7

BANKI INWESTYCYJNE



są to banki (firmy), które zajmują się

bezpośrednim transferem oszczędności

na rynek pieniężny i kapitałowy.



Wyodrębnienie banków inwestycyjnych

nastąpiło przede wszystkim w krajach

anglosaskich,

gdzie

nastąpił

ścisły

podział

na

banki

komercyjne

i

inwestycyjne. Do banków inwestycyjnych

są zaliczane także instytucje nie mające

charakteru banków, takie jak brokerzy,

maklerzy, dealerzy, doradcy finansowi.

Podstawy finansów

8

BANKI INWESTYCYJNE



Banki inwestycyjne zajmują się
wszelkimi usługami finansowymi,
które wykraczają poza tradycyjną
działalność

depozytowo

-

kredytową, głównie jednak są to
usługi związane z operacjami
papierami wartościowymi.

Podstawy finansów

9

BANK UNIWERSALNY



dokonuje wszelkich czynności bankowych.



Pojęcie „bank uniwersalny” oznacza, że nie

ma żadnych ograniczeń w jego działalności

o charakterze bankowym, a więc w zakresie

ilościowym, regionalnym, klientowskim,

branżowym, a także ilościowo - cenowym.

W związku z tym bank uniwersalny można

scharakteryzować jako instytucję, która

łączy transakcje depozytowe i kredytowe z

transakcjami

w

zakresie

papierów

wartościowych i czynnościami emisyjnymi.

Podstawy finansów

10

Za koncepcją banków
uniwersalnych
przemawia:



stwarza klientom możliwość korzystania z

różnych usług w jednym banku;



pozwala na zmniejszenie kosztów rezerwy,

którą klient musi utrzymywać w jednym

banku, a nie w kilku;



może być lepszym doradcą dla klienta,

gdyż bardziej wszechstronnie zna jego

ekonomikę;



może

być

bardziej

elastyczny

w

dostosowywaniu się do potrzeb klienta,

gdyż jego celem jest zwiększenie zysku;

Podstawy finansów

11

Za koncepcją banków
uniwersalnych
przemawia:



jest także bardziej elastyczny w polityce
cenowej wobec klienta, gdyż może brać
pod uwagę zysk z całości obsługi tego
klienta;



może skuteczniej gromadzić zasoby
pieniężne niż banki inwestycyjne i
sprawniej dokonywać ich transformacji;



dzięki

szerszemu

wachlarzowi

instrumentów może skuteczniej skłaniać
do oszczędzania.

Podstawy finansów

12

System bankowy
w Polsce



1 stycznia 1988r. - wyodrębnienie
z

NBP

kas

oszczędności

i

utworzenie

odrębnego

banku

państwowego - Powszechnej Kasy
Oszczędności



1 lutego 1989r. - na mocy
rozporządzeń Rady Ministrów z 11
kwietnia

1988r.,

rozpoczęły

działalność:

Podstawy finansów

13

Banki utworzone z
oddziałów NBP



Bank Gdański w Gdańsku,



Bank Śląski w Katowicach;



Bank

Przemysłowo

-

Handlowy

w

Krakowie;



Bank Depozytowo - Kredytowy w Lublinie;



Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi;



Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu;



Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie;



Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie;



Bank Zachodni we Wrocławiu,

Podstawy finansów

14

Zadania NBP



współdziałanie

przy

opracowywaniu

koncepcji społeczno - gospodarczego
rozwoju kraju i kształtowaniu systemu
funkcjonowania gospodarki narodowej;



udzielanie

kredytów

refinansowych

innym

bankom

i

kontrola

ich

wykorzystania oraz przyjmowanie lokat;



organizowanie

oraz

realizowanie

rozliczeń

gotówkowych

i

bezgotówkowych;

Podstawy finansów

15

Zadania NBP



organizowanie i realizowanie obrotów

dewizowych, a także administrowanie

państwową rezerwą dewizową;



spełnianie funkcji nadzoru bankowego nad

całym systemem bankowym w kraju;



współdziałanie w kształtowaniu i realizacji

polityki dewizowej;



kształtowanie polityki kursowej i jej bieżącej

realizacji;



emisja

znaków

pieniężnych

oraz

organizowanie obiegu gotówkowego;

Podstawy finansów

16

Zadania NBP



organizowanie i przeprowadzanie rozrachunków

międzybankowych;



obsługa kasowa jednostek budżetu centralnego;



reprezentowanie

interesów

Polski

w

międzynarodowych instytucjach bankowych;



oddziaływanie na system bankowy w kierunku

realizacji

założeń

polityki

pieniężno

-

kredytowej;



oddziaływanie na inne banki za pośrednictwem

limitu kredytowego i platform kredytowych, a

także nowego instrumentarium ekonomicznego.

Podstawy finansów

17

Instrumenty
oddziaływania banku
centralnego



Stopy procentowe



Kredyty refinansowe



Obowiązkowe rezerwy



Kurs walutowy



Oddziaływanie administracyjne



Operacje otwartego rynku.

Podstawy finansów

18

BANK jako
przedsiębiorstwo



Bank jest przedsiębiorstwem, które

prowadzi działalność mającą na

celu

przejęcie

od

jednostek

gospodarczych i osób fizycznych

szeregu

czynności

finansowych

oraz

instytucją

dokonującą

transformacji terminu, wielkości i

ryzyka w stosunkach pieniężnych

między

pożyczkobiorcą

(kredytobiorcą) i pożyczkodawcą

(kredytodawcą).

Podstawy finansów

19

Rola banku



pośrednika

–

bank

dokonuje

transformacji otrzymanych depozytów w

kredyty,



płatnika – bank dokonuje płatności w

imieniu swoich klientów,



agenta – bank działa w imieniu klientów

w

zakresie

emisji

papierów

wartościowych i zarządza ich aktywami

na ich zlecenie,



gwaranta – bank udzielając gwarancji

popiera

klientów

w

spłacie

ich

zobowiązań,

Podstawy finansów

20

Rola banku



instrumentu realizacji
polityki gospodarczej kraju –
oddziaływanie banku
centralnego, regulującego podaż
pieniądza, na działalność
banków komercyjnych.

Podstawy finansów

21

Grupy/rodzaje banków w
polskim systemie
bankowym



bank centralny – Narodowy Bank

Polski jest bankiem emisyjnym i

bankiem banków.



banki

operacyjne

(banki

komercyjne, handlowe) – banki o

charakterze

uniwersalnym,

tj.

wykonujące operacje depozytowe i

kredytowe, biorące czynny udział w

obrocie papierami wartościowymi i

świadczące wszystkie inne usługi

bankowe w obrocie krajowym i

zagranicznym.

Podstawy finansów

22

Grupy/rodzaje banków w
polskim systemie
bankowym



banki specjalne – banki specjalizujące się

w określonych operacjach i usługach

bankowych, które mogą być podstawowym

przedmiotem ich działania.



banki inwestycyjne – banki zajmujące się

bezpośrednio transferem oszczędności na

rynek pieniężny i rynek kapitałowy.



banki hipoteczne – banki specjalizujące

się

w

średnio

i

długoterminowym

finansowaniu

inwestycji:

budownictwa

przemysłowego,

mieszkaniowego,

w

rolnictwie.

Podstawy finansów

23

Grupy/rodzaje banków w
polskim systemie
bankowym



banki spółdzielcze – podstawowa

jednostka

operacyjna

w

systemie

spółdzielczości bankowej prowadząca

samodzielną działalność zazwyczaj na

obszarze gminy, w której znajduje się jej

siedziba. Banki spółdzielcze zrzeszone są

na szczeblach regionalnym i krajowym.



kasy oszczędnościowe – instytucje

gromadzące wkłady oszczędnościowe

osób

fizycznych

i

naliczające

od

przyjętych wkładów odsetki.

Podstawy finansów

24

Operacje bankowe



Operacje bankowe to wszystkie
rodzaje czynności bankowych.



Czynności bankowe klasyfikowane w
zależności od pozycji banku wobec
jego klientów, można podzielić na:



Operacje bierne



Operacje czynne



Operacje pośredniczące

Podstawy finansów

25

Operacje bierne



polegają na gromadzeniu obcych środków

pieniężnych w celu lokowania ich razem z

funduszami własnymi banku w zyskownych

operacjach czynnych.



Do operacji biernych (pasywnych) należą:



gromadzenie wkładów i lokat bankowych,



emitowanie własnych papierów wartościowych

przez bank,



wykonywanie

czynności

zmierzających

do

powiększenia sumy środków znajdujących się w

dyspozycji banków,



emitowanie znaków pieniężnych przez bank

centralny.

Podstawy finansów

26

Operacje czynne



polegają

na

lokowaniu

środków

gromadzonych w operacjach biernych oraz
funduszów własnych banku.



Do operacji czynnych (aktywnych) należy:



udzielanie kredytów,



lokowanie kapitałów własnych banku oraz kapitałów
klientów,



zarządzanie aktywami, ryzykiem kursowym i ryzykiem stopy
procentowej banku,



handel walutami, dewizami, złotem,



forfaiting, factoring, leasing,



udzielanie gwarancji bankowych, poręczeń, awali,



prowadzenie

bankowych

otwartych

funduszy

inwestycyjnych.

Podstawy finansów

27

Operacje
pośredniczące



są

operacjami

bankowymi

wykonywanymi przez banki na zlecenie,
rachunek i ryzyko klienta.



Do

operacji

pośredniczących

(usługowych) należą:



prowadzenie rachunków bankowych klientów,



dokonywanie

rozliczeń

pieniężnych

gotówkowych oraz bezgotówkowych,



prowadzenie rachunków inwestycyjnych dla
osób fizycznych i prawnych,

Podstawy finansów

28

Operacje
pośredniczące



realizacja transakcji kupna i sprzedaży papierów
wartościowych

notowanych

na

Giełdzie

Papierów Wartościowych w Warszawie,



sprzedaż jednostek uczestnictwa funduszy
powierniczych,



zarządzanie pakietem papierów wartościowych
klienta

na

zlecenie

na

podstawie

pełnomocnictwa

udzielonego

domowi

maklerskiemu przez klienta,



dostęp

do

specjalnych

biuletynów

zawierających bieżące informacje i analizy
dotyczące rynku kapitałowego,

Podstawy finansów

29

Operacje
pośredniczące



przygotowanie i przeprowadzanie
nowej

emisji

akcji

oraz

wprowadzanie akcji do obrotu
publicznego,



obsługa

krajowych

funduszy

emerytalnych,



wynajem skrzynek sejfowych,



obrót

produktami

ubezpieczeniowymi.

Podstawy finansów

30

Rozliczenia pieniężne



ROZLICZENIA PIENIĘŻNE to
rozliczenia między podmiotami
gospodarującymi dokonywane w
formie

pieniężnej

bezgotówkowej lub gotówkowej.

Podstawy finansów

31

Rozliczenie
gotówkowe



Do

rozliczeń

pieniężnych

gotówkowych zaliczane są
następujące formy rozliczeń:



wręczenie

znaków

pieniężnych

(banknotów, bilonu) przy wpłacie
lub wypłacie gotówkowej,



czek gotówkowy,



przekaz bankowy,



przekaz pocztowy.

Podstawy finansów

32

Rozliczenia
bezgotówkowe



Do rozliczeń pieniężnych bezgotówkowych

zaliczane są następujące formy rozliczeń:



polecenie przelewu,



polecenie zapłaty,



akredytywa,



inkaso,



weksel,



czek rozrachunkowy (bezgotówkowy),



okresowe rozliczenia saldami,



rozliczenia planowe,



karty płatnicze.

Podstawy finansów

33

OGRANICZENIA



Każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą

zobowiązany

jest

do

prowadzenia

ksiąg

rachunkowych

na

podstawie

ustawy

o

rachunkowości oraz do posiadania rachunku

bankowego.



Ponadto podmiotu gospodarcze mają obowiązek

bezgotówkowego rozliczania niektórych operacji, w

przypadku, gdy:



suma jednorazowej transakcji przekracza równowartość 3 000

EUR,



wartość należności lub zobowiązań między dwoma podmiotami

przekroczyła w poprzednim miesiącu 10 000 EUR; wówczas

rozliczenia bezgotówkowe obowiązują przy jednorazowych

kwotach (wartość transakcji) przekraczających równowartość

1 000 EUR.

Podstawy finansów

34

Polecenie przelewu



jest

dyspozycją

klienta

banku

obciążenia jego rachunku bankowego

(konta osobistego) określoną kwotą,

przy równoczesnym uznaniu tą kwotą

innego wskazanego rachunku w

dowolnym banku.



W

treści

polecenie

przelewu

zleceniodawca poleca, aby oddział

banku przelał z jego rachunku

bankowego określoną kwotę pieniędzy

na rzecz wskazanego odbiorcy.

Podstawy finansów

35

Polecenie zapłaty



(direct debit) stanowi udzieloną
bankowi dyspozycję wierzyciela,
obciążenia

określoną

kwotą

rachunku bankowego dłużnika i
uznania tą kwotą rachunku
bankowego wierzyciela.

Podstawy finansów

36

Akredytywa



to forma zabezpieczenia płatności i
terminowości zapłaty za towary lub za
wykonane przez wierzyciela usługi.
Rozliczenie za pomocą akredytywy
polega na wyodrębnieniu przez bank
na

wniosek

dłużnika

środków

pieniężnych dłużnika (odbiorcy) z
przeznaczeniem ich na regulowanie
należności

wobec

dostawcy

(wierzyciela) po spełnieniu określonych
warunków.

Podstawy finansów

37

Inkaso dokumentowe



polega na pobraniu przez bank
należności

eksportera

lub

zabezpieczeniu

jej

przyszłej

zapłaty w zamian za wydanie
dokumentów

powierzonych

przez niego bankowi.

Podstawy finansów

38

Inkaso finansowe



polega na pobraniu w zamian za
powierzone bankowi dokumenty
finansowe (np. czeki, weksle)
należnej zleceniodawcy kwoty.

Podstawy finansów

39

Okresowe rozliczenia
saldami



są formą kompensaty wzajemnych

wierzytelności

między

kontrahentami

świadczącymi sobie wzajemnie usługi,

dostawy, roboty. Strony występują wobec

siebie w podwójnym charakterze, tj. jako

wierzyciel i jako dłużnik.



Forma tych rozliczeń polega na tym, że

tylko

jeden

z

kontrahentów

będzie

dokonywał rozliczenia różnicy w ustalonym

momencie. Rozliczenie salda następuje

poleceniem

przelewu

w

terminach

ustalonych w umowie.

Podstawy finansów

40

Rozliczenia planowe



polegają

na

okresowym

przelewaniu przez odbiorcę na

rzecz dostawcy określonych kwot,

które

wynikają

z

planowanej

wartości dostaw. Ta forma rozliczeń

stosowana

jest

przy

stałych,

regularnie

powtarzających

się

dostawach i usługach. Różnica

między przekazywanymi wpłatami

a wartością dostaw jest rozliczana

za dłuższy czas.

Podstawy finansów

41

Karty płatnicze



służą do dokonywania rozliczeń
bezgotówkowych z możliwością
zaciągnięcia

kredytu.

Karty

płatnicze

wydają

międzynarodowe

organizacje

płatnicze

lub

krajowe

organizacje płatnicze.