Prawomocność formalna

-Rozstrzygnięcia finalne w procesie stosowania prawa, od
których przepisy prawa nie przewidują odwołania

-Są w zasadzie niepodważalne, nawet jeśli okazałoby się, że
opierają się na błędnym ustaleniu stanu faktycznego
(wyjątkowo wznowienie postępowania), np. w postępowaniu
karnym na podstawie poniższych przesłanek

Art. 540.  § 1. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia
się, jeżeli:
1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona
podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia,
2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem
sądowi, wskazujące na to, że:
a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał
karze,
b) skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono
okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie
przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,
c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując
popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.
§ 2. Postępowanie wznawia się na korzyść strony, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o
niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą
przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie
może nastąpić na niekorzyść oskarżonego.
§ 3. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z
rozstrzygnięcia

organu

międzynarodowego

działającego

na

mocy

umowy

międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

Art. 540.  § 1. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się,
jeżeli:
1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa
do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia,
2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi,
wskazujące na to, że:
a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
b) skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności
zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności
wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,
c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie
przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.
§ 2. Postępowanie wznawia się na korzyść strony, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o
niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu
prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na
niekorzyść oskarżonego.
§ 3. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z
rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej
ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.
Art. 540a. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem można wznowić,
jeżeli:
1) skazany, do którego zastosowano przepis art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego lub art. 36 § 3
Kodeksu karnego skarbowego, nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie
informacji,
2) zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3.
Art. 541.  § 1. Czyn, o którym mowa w art. 540 § 1 pkt 1, musi być ustalony prawomocnym
wyrokiem skazującym, chyba że orzeczenie takie nie może zapaść z powodu przyczyn
wymienionych w art. 17 § 1 pkt 3-11 lub w art. 22.
§ 2. W tym wypadku wniosek o wznowienie postępowania powinien wskazywać wyrok skazujący
lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym, stwierdzające niemożność wydania wyroku
skazującego.

Prawomocność materialna

-Orzeczenie prawomocne korzysta z powagi rzeczy
osądzonej – res iudicata

-Zgodnie z art. 366 Kpc,wyrok prawomocny ma powagę
rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą
sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko
między tymi samymi stronami

Czemu służy prawomocność?

Potrzeba zakończenia toczącej się sprawy, rozstrzygnięcia
konfliktu istniejącego między stronami postępowania i
wprowadzenia stanu pewności w stosunkach prawnych. Nie
służyłoby realizacji tych celów, gdyby prawo kwestionownia
przyjętych w danej sprawie rozstrzygnięć i niekończące się
rozstrząsanie tej samej sprawy.

Zasada prawdy materialnej

- Rozstrzygnięcia w procesie stosowania prawa powinny
opierać się na ustaleniach faktycznych, które są zgodne z
rzeczywistością
- Postępowanie dowodowe zmierza do ustalenia prawdy
matrialnej, jednak doznaje pewnych ograniczeń z przesłanek
natury etycznych, społecznej i prakseologicznych

> prawo odmowy zeznań
> prawo odmowy odpowiedzi na pytania

Przedmiot postępowania dowodowego

-Przedmiotem poznania w procesie stosowania prawa są
jedynie fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne
znaczenie

>nie wymagają dowodu fakty notoryjne

(powszechnie znane), np. data powodzi

>nie wymagają dowodu fakty znane sądowi z

urzędu (np. termin wszczęcia postępowania

>nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku

postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie
nie budzi wątpliwości co do swojej zgodności z
rzeczywistym stanem rzeczy

>iura novit curia (sąd zna prawo)

Rozkład ciężaru dowodu w poszczególnych
rodzajach postępowań regulują przepisy im
właściwe, stanowią one:

- Kto ma obowiązek dostarczać informacji istotnych
do rozstrzygnięcia sprawy

-Kto ponosi ujemne następstwa tego, że pewnych
faktów nie wykazano

Ciężar dowodu w znaczeniu formalnym i materialnym

-Wskazanie podmiotów, które powinny przejawiać inicjatywę
dowodową, tj. w zbieraniu informacji oraz wskazywać
prawdziwość pewnych twierdzeń.

- W prawie cywilnym, co do zasady, ciężar udowodnienia faktu
spoczywa na osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne.
Norma ta ma zastosowanie do wszystkich dziedzin prawa
prywatnego

a

także

do

postępowania

nieprocesowego,

zabezpieczającego, egzekucyjnego i międzynarodowego.
Ciężar dowodu ma związek z zasadą kontradyktoryjności. Zgodnie
z nią to strony mają toczyć spór i przedstawiać przed sądem
dowody na prawdziwość swoich twierdzeń. Sąd nie ma obowiązku
dążenia do ustalenia jaki jest stan faktyczny. Obowiązek
przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 kpc), a
ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy
istotne znaczenie (art. 227 kpc) spoczywa na stronie, która z tych
faktów wywodzi skutki prawne (art. 6 kc).

-W postępowaniu karnym ciężar udowodnienia faktu zaistnienia
przestępstwa spoczywa na oskarżycielu

- zasada in dubio pro reo

Domniemania prawne

Domniemaniem prawnym (preasumptio iuris) nazywa się
szczególnego rodzaju regułę dotyczącą wiążącego ustalania
faktów sformułowaną w przepisie prawnym (a więc ustaloną
przez prawodawcę) adresowaną do organu stosującego
prawo i nakazującą mu uznawać :

- za udowodniony przyjmuje się fakt A, do czasu, aż
należycie udowodniony zostanie stan mu przeciwny >
domniemania formalne (np: domniemanie niewinności, art. 5
ust. 1 kpk „Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki
wina jego nie zostanie należycie udowodniona i stwierdzona
prawomocnym orzeczeniem sądu.”)
- uznawać należy za udowodniony jakiś stan B, jeżeli w
postępowaniu został należycie wykazany stan A >
domniemania materialne (np: domniemanie ojcostwa art. 85
KRIO „Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto
obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzychsetnym, a
nie później niż w sto osiemdziesiątym dniu przed
urodzeniem dziecka)

Domniemania obalalne i nieobalalne

-Praesumptio iuris tantum (obalalne) można je obalić
dowodem przeciwnym - np.: domniemanie niewinności,
domniemanie dobrej wiary

-Praesumptio iuris ac de iure - nie można go obalić
dowodem przeciwnym - obecnie ten typ domniemywań
prawnych jest już praktycznie niestosowany,jednak
występują w polskim systemie prawnym, np.

art. 9 ustawy - Prawo czekowe: Czek, w którym sumę
czekową napisano literami i liczbami, w razie różnicy ważny
jest na sumę, napisaną literami. W razie różnicy sum,
napisanych kilkakrotnie literami lub kilkakrotnie liczbami,
czek jest ważny na sumę mniejszą.

Rola domniemań

- Spełniają w postępowaniu doniosłą rolę, ponieważ ułatwia
przeprowadzenie postępowania w pewnych sprawach (względy
prakseologiczne) albo przemawiają za ich stosowaniem względy
humanitarne (ułatwienie sytuacji procesowej określonych
podmiotów, np. dziecka – ciężar udowodnienia przez mężczyznę,
że nie jest ojcem dziecka przerzucony na niego samego, by
chronić dziecko uznane przez ustawodawcę za stronę słabszą)

Domniemania faktyczne

Jest wnioskowaniem, w którym na tej podstawie, że ustalono
jakieś fakty, wnioskuje się, że miały miejsce (albo mają) jakieś
inne fakty, np. istnieją na jezdni ślady opon – wniosek:
kierowca usiłował hamować (można obalić je wykazując, że
powstały wcześniej w wyniku hamowania innego kierowcy)

Proszę zajrzeć do artykułu zamieszczony pod poniższym
linkiem – jest tam nieco więcej o domniemaniach faktycznych

http://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/8005,na_czym_polega_
domniemanie_faktyczne_i_kiedy_moze_byc_stosowane.html