Temat 5. Modele struktur

rynku

• 1.Rynek konkurencji doskonałej
• 2.Monopol
• 3.Konkurencja monopolistyczna
• 4.Oligopol

Zalety monopolu

Istnieje pogląd, zgodnie z którym monopole (tzn.

wielkie przedsiębiorstwa) produkują bardziej efektywnie
niż małe przedsiębiorstwa; źródłem efektywności
monopolu jest przewaga w dziedzinie rozwoju
produktu, produkcji, sprzedaży i marketingu

Wielkiemu przedsiębiorstwu monopolistycznemu

łatwiej finansować prace badawcze rozwojowe niezbędne
do powstania przełomowych wynalazków obniżających
koszty.

Jeśli tylko ta przewaga kosztowa jest dostatecznie

dużą, to rynek zdominowany przez kilka wielkich
przedsiębiorstw może zaoferować konsumentom niższe
ceny niż rynek, na którym panuje wolna konkurencja. A
zatem, wynik porównań cenowych miedzy ścisłym
oligopolem, a rynkiem wolnokonkurencyjnym zależy od
tego, który czynnik okaże się silniejszy: spowodowana
powstaniem oligopolu obniżka kosztów, czy tez narzucony
przez niego wzrost cen.

Współczynnik

„

koncentracja rynku

koncentracja rynku

” (CR)

jest jedynym sposobem oceny stopnia
zdominowania rynku przez kilka przedsiębiorstw.
Pokazuje udział w produkcji danego dobra kilku
największych firm, zwykle czterech, albo ośmiu.

Im wyższy jest współczynnik koncentracji, tym

silniejsze jest zdominowanie rynku przez niewielką
liczbę przedsiębiorstw. Wysokość tego współczynnika
jest zwykle podstawa rozróżnienia struktur rynku.

O

istnieniu efektywnego monopolu mówi się, kiedy
współczynnik koncentracji jednego przedsiębiorstwa
przekracza 90% (CR

1

>90). Natomiast za

konkurencyjny można uznać rynek, w przypadku
którego CR

4

<40%. Gdy CR4 < 40%, największe spośród

przedsiębiorstw maja udziały w rynku, które - przeciętnie
biorąc- są mniejsze od 10%, a obok nich działa wiele
jeszcze mniejszych firm.

Luźny oligopol mamy w sytuacji gdy 40%<

CR

4

< 60%, a także o ścisły oligopol, kiedy CR

4

> 60%.

Konkurencja monopolistyczna

( traktowana jest jako przypadek luźnego

oligopolu.)

Charakterystyczne cechy

Po pierwsze, przedsiębiorstwa sprzedają

zróżnicowane produkty. Choć produkty te są bliskimi
substytutami, każde przedsiębiorstwo jest w stanie do
pewnego stopnia kontrolować cenę swego wyrobu; popyt
nie jest doskonale elastyczny.

Po drugie, na rynku obejmującym daną grupę

produktowa konkuruje ze sobą wiele (np. 20 albo 100)
przedsiębiorstw. Ich liczba musi być wystarczająco duża,
aby działanie każdego z przedsiębiorstw z osobna nie
wywierało znaczącego wpływu na przeciętną cenę na tym
rynku, a także na wielkość produkcji. W dodatku,
poszczególne przedsiębiorstwa działają wówczas
niezależnie, w związku z czym nie występują zmowy.

Po trzecie, istnieje swoboda wejścia na ten
rynek. W wyniku zróżnicowania produktu typowe
przedsiębiorstwo dysponuje pewna silą
monopolowa.

Przedsiębiorstwa rywalizują ze sobą, sprzedając

wyroby, które nieznacznie różnią się od siebie.

Najczęściej produkty różnią się między sobą:


opakowaniem;

 formą promocji i sprzedaży;
 zakresem usług, związanych ze sprzedażą;
 lokalizacją sklepu;
 godzinami otwarcia i inne.

Porównanie konkurencji monopolistycznej i
konkurencji doskonalej.

Najważniejsza różnica dotyczy krzywej popytu

pojedynczego przedsiębiorstwa: w pierwszym
przypadku jest ona nachylona ujemnie (co jest skutkiem
zróżnicowania produktów), w drugim zaś - nieskończenie
elastyczna (wskazuje to na standaryzowane produkty,
które są doskonałymi substytutami). W obu
przypadkach jednak równowadze długookresowej
odpowiada styczność linii popytu z krzywa kosztów
przeciętnych. W przypadku konkurencji doskonalej
pojawia się ona w punkcie minimum kosztów
przeciętnych. Natomiast typowe przedsiębiorstwo na
rynku konkurencji monopolistycznej (dzięki zróżnicowaniu
swego produktu) może żądać wyższej ceny
(przewyższającej minimalne koszty przeciętne) i
produkować mniej niż jego odpowiednik na rynku
wolnokonkurencyjnym.

Oligopol

Oligopol

Jest gałęzią, w której działa niewielu
producentów.

Osiągana przez producenta cena zależy nie

tylko od wielkości jego własnej produkcji, lecz
także od działań konkurentów z tej gałęzi. Żadna
z firm nie może zatem ignorować decyzji
podejmowanych przez konkurentów.

Decyzje wszystkich firm o wielkości produkcji

zależą od oczekiwanych przez nie reakcji rywali.
Każda z firm musi brać pod uwagę działania
innych firm.

Strategia jest planem gry,

opisującym jakie posunięcia wykona
przedsiębiorstwo w każdej wyobrażalnej sytuacji.

Modele oligopolu można uporządkować w następujący

sposób:

1. Modele w których firmy działają niezależnie
a. Modele w których firmy reagują na zmiany wielkości

produktów u konkurentów:

model Cournota

b. Modele w których firmy reagują na zmiany cen u

konkurentów:

model Bertranda

2. Modele w których firmy współpracują w celu

wspólnego maksymalizowania zysku:

Kartele

- kartele maksymalizujący wspólny zysk

- kartele dzielące rynek.
3.Modele przywództwa cenowego:

model Stachelberga

Model Stachelberga.

W wielu gałęziach których występuje

oligopol, jedno przedsiębiorstwo ma
zdecydowanie największy udział w rynku i jest
liderem, ustalając cenę dla całej tej gałęzi.
Oligopolistyczna firma wybiera czy chce być
przywódcą (liderem) cenowym (price liader), czy
firmą podążającą za nim (follower).

Mogą istnieć następujące rodzaje

przewództwa:
- przewodnictwo firmy dominującej (największa
w danej gałęzi produkcja);
- przewodnictwo firmy efektywnej (najbardziej
efektywna, niskie koszty);
- przewodnictwo barometryczne, która ma
najlepsze wyczucie sytuacji rynkowej.

Dopóty, dopóki przedsiębiorstwa

nie działają w porozumieniu, motyw
zysku skłania je do obniżania cen.

Dlaczego przedsiębiorstwa nie są w

stanie
osiągnąć bardziej korzystnego wyniku,
któremu odpowiadają wysokie ceny?

Chociaż wysokie ceny są korzystne dla

obu stron, to nie zapewniają one
równowagi. Oba przedsiębiorstwa są w
stanie osiągnąć dodatkowy zysk, obniżając
swoja cenę poniżej ceny konkurenta, wiec
prawdopodobnie to zrobią. Wysokie ceny
szybko ustąpią miejsca niskim cenom.

Konkurencja przez

reklamę

Całkowity zysk przedsiębiorstwa

wykorzystującego reklamę można
przedstawić:





A

A

P

Q

A

P

Q

P









)

,

(

)

,

(



A – wydatki na reklamę.

Jedna z funkcji

reklamy jest

podkreślanie rzeczywistych lub
pozornych różnic miedzy rywalizującymi
ze sobą produktami, przekonanie
konsumentów, ze reklamowany produkt różni
się od innych produktów i jest od nich lepszy.

Zróżnicowanie produktu zmniejsza

substytucyjność innych dóbr, obniżając
mieszaną elastyczność cenową popytu i
osłabia konkurencje miedzy oligopolistami,
prowadzoną za pomocą ceny i jakości. Wysoki
poziom wydatków na reklamę wszystkich
przedsiębiorstw oligopolistycznych może
spowodować wzrost zysków oligopolu jako
całości.

Druga bardzo ważna funkcja

reklamy jest

dostarczanie konsumentom lepszej informacji na
temat konkurujących ze sobą dóbr, a także
zwiększenie ich wrażliwości na najistotniejsze
różnice rywalizujących ze sobą dóbr.

Kiedy normą jest niepełna informacja,

niektóre przedsiębiorstwa mogą żądać cen
wyższych niż przeciętne lub oferować produkty o
niższej niż przeciętna jakości, a mimo to
zachować pewien skromny udział w rynku.
Reklama

informacyjna

przyczynia

się

do

wyeliminowania takich możliwości i zmusza
przedsiębiorstwa

do

bardziej

intensywnej

rywalizacji o względy dobrze poinformowanych
konsumentów. Wynikiem są niższe ceny lub
wyższa jakość produktów, a także obniżenie się
zysków w gałęzi

.

Wnioski

dotyczące

badań

skutków

reklamy

w

różnych

gałęziach i w różnych okresach nie
są jednoznaczne. Okazuje się, że
reklama

dotycząca

ceny

doprowadziła

do

obniżenia

przeciętnych cen takich dóbr
konsumpcyjnych, jak zabawki,
benzyna,

produkty

farmaceutyczne oraz okulary. Na
pewnych rynkach reklama spełnia
ważną funkcje źródła informacji o
cenach.

Sprzedaż w pakiecie

Przedsiębiorstwa

oligopolistyczne nie tylko ustalają

ceny

na

poszczególne,

produkowane przez siebie wyroby,

lecz także decydują się na ich

łączenie w pakiety, tzn. na łączne

sprzedawanie dwóch lub więcej

produktów. Może się to okazać o

wiele

bardziej

zyskowne

niż

oddzielna

sprzedaż

każdego

produktu.