Okres adolescencji -

dorastania

Okres adolescencji

• Irena Obuchowska terminem dorastanie

obejmuje wiek od około 11-12 roku życia do 18-

19 rok życia/ przy indywidualnych odchyleniach

tak w jedną i drugą stronę, przy czym okres ten

obejmuje 2 fazy, które w przybliżeniu oddziela 16

rok życia.

• E.B. Hurlok „starszy wiek nastolatków”

nazywa okresem adolescencji, a okres ten dzieli

na trzy okresy:

• - preadolescencja od 10-12 lat,
• - wczesną adolescencję od 13-16 lat,
• - późną adolescencję od 17-21lat”.

Definicje i podział

• E. Erikson okres od 12-18 nazywa okresem adolescencji

zaś okres od 18-25 roku życia „ wczesną dorosłością”

• M. Żebrowski „ wiekiem dorastania” nazywa okres od

12-18 lat życia. Tą nazwa obejmuje zarówno dojrzewanie

biologiczne jak i ściśle związany z nią rozwój psychiczny. I

społeczny. Natomiast okres od 18-25 roku nazywa wiekiem

młodzieńczym.”

• T. Tomaszewski zwraca uwagę na konieczność

różnicowania pojęć „ dojrzewanie „ i „dorastanie”.

„ Dorosłość jest wg niego kategorią społeczną podczas gdy

dojrzałość kategorią biologiczna. Proces dorastania trwa

zazwyczaj dłużej i jego przebieg uwarunkowany jest

czynnikami społecznymi, kulturowymi oraz systemem

wychowania”.

• Długość trwania okresu dorastania i

tempo zachodzących zmian, zależy od
cech dziedzicznych jak i od warunków życia.
Różnice w procesie dorastania zależą również
od płci.

Dziewczęta z reguły wkraczają w

okres dorastania wcześniej niż chłopcy.

• „ Ponieważ dziewczęta rozwijają się szybciej

niż chłopcy, między dziewczętami, a
chłopcami zaznacza się różnica rozwojowa
wynosząca od 2-5 lat”.

Zmiany w rozwoju

fizycznym

• Jedną z charakterystycznych cech okresu

dorastania są poważne zmiany
zachodzące w rozwoju fizycznym,
wynikiem których staje się całkowite
przeobrażenie jego sylwetki zewnętrznej.

• U chłopców skok wzrostowy zawiera się

między 13-17 rokiem życia, po czym
następuje znaczne zwolnienie tempa
wzrastania, które trwa do 25 roku życia.

Wzrost i masa ciała

• W wyniku nierównomiernego tempa w

zrastania u obu płci, dziewczęta między 12 a
14 r. życia wyprzedzają swoim wzrostem
chłopców, po czym chłopcy szybko dystansują
dziewczęta i ta różnica utrzymuje się przez
całe życie.

• Wraz ze wzrostem ciała zmienia się jego

ciężar. Jednak wzmożony przyrost ciężaru ciała
następuje nieco później aniżeli przyrost
wzrastania i u chłopców przypada na okres 14-
18 lat.

• W początkach okresu dojrzewania można

dostrzec

zakłócenia w harmonijnym

wzrastaniu

, wynikają one z

niejednakowego

tempa wzrastania i dojrzewania różnych

układów, a nawet części ciała.

• W tym okresie występuje okołopokwitaniowy

skok wzrostowy, wyrażający się

rocznymi

przyrostami wysokości ciała 5-6 cm u

dziewcząt w wieku 11,6-14,6 lat, a u

chłopców w wieku 13,6-15,6 lat oraz masy

ciała u obu płci ok. 5,0 kg rocznie.

Szybkie wzrastanie

•

Szybkie wzrastanie jest wynikiem

intensywnego rozwoju kostnego /

wydłużanie się

kości długich

/, natomiast przybieranie na wadze

wiąże się z przyrostem masy mięśniowej.

•

Ponieważ w tym okresie rozwój kostny

wyprzedza rozwój mięśniowy, nie pozostaje to i

bez wpływu na wygląd sylwetki dorastającego.

•

Następuje szybka zmiana proporcji ciała

(wydłużenie kończyn, duże stopy i dłonie, długa

szyja), w związku z tym ruchy są kanciaste i nie

zgrabne.

Szybkie wzrastanie

• Zmieniają się również proporcje twarzy.

Wydłuża się głowa, powiększają się luki
brwiowe, szczęki i nos, grubieją rysy twarzy,
rozrasta się pas barkowy i zwiększa się krtań.

• Powoduje to

powolne obniżanie głosu zwane

mutacją

. Jedna z cech różnicujących okres

dorastania od innych okresów rozwojowych,
jest

szybki rozwój narządów płciowych i

związanych z nimi funkcji rozrodczych

.

Okres dojrzewania

płciowego (pokwitania)

• Dojrzewanie jest szczególnym okresem

rozwoju, a w końcowej jego fazie
organizm osiąga dojrzałość biologiczną,
czyli zdolność do rozrodu i utrzymania
gatunku ludzkiego.

Rozwój organizmu w

okresie dojrzewania charakteryzuje się

gwałtownie zachodzącymi zmianami
cech morfologicznych oraz związanymi
z nimi przeobrażeniami funkcjonalnymi.

Pokwitanie / dojrzewanie

• Pokwitanie i dojrzewanie trwają

łącznie ok. 5-7 lat: 3-4 lata przypada
na pokwitanie, a 2-3 lata na
dojrzewanie

. Różnice w rozwoju w

okresie dojrzewania chłopców i
dziewcząt określane są

dymorfizmem

płciowym,

a ich charakterystyczne

cechy obrazuje tabela

Zmiany hormonalne

• W okresie dojrzewania

wzrasta czynność gruczołów

wydzielania wewnętrznego

:

przysadka, gruczoł

tarczowy (tarczyca), trzustka, nadnercza i gruczoły

płciowe, jednocześnie zwiększa się stężenie

wytwarzanych przez te gruczoły hormonów

.

• W okresie dojrzewania zmienia się psychika

młodzieży.

• Wpływ rodziny, początkowo duży, w miarę

rozszerzania się kontaktów dziecka ze światem

stopniowo maleje, następuje kryzys autorytetu

rodziców.

Następują także zmiany we wzajemnych

stosunkach dziewcząt i chłopców.

Wszystkie te

zmiany wskazują na kształtowanie się nowej

osobowości dorastającego chłopca i dziewczyny. 

Okres dojrzewania – różnice płciowe

Fazy dojrzewania chłopców

• Przedpokwitaniowa 11-13

- Powiększenie jąder (pierwszy

zwiastun pokwitania) oraz towarzyszące temu zmiany

fizjologiczne skóry moszny; początek rozwoju owłosienia

łonowego; zmiany proporcji ciała związane z przyspieszeniem

wzrastania

(skok pokwitaniowy), sylwetka „wyrostka”

• Pokwitania właściwego 13-15

- Dalszy intensywny rozwój

narządów płciowych, dalsze zaawansowanie rozwoju

owłosienia łonowego, początek owłosienia pachowego; mutacja

głosu związana z powiększeniem krtani; mniejsze przyrosty

wysokości ciała,

sylwetka „wyrostka” utrzymuje się

długokończynowość, zgrubienie rysów twarzy, często

występuje trądzik młodzieńczy.

• Młodzieńcza 15-17

- Zakończenie rozwoju narządów

płciowych; owłosienie łonowe przybiera kształt zbliżony do

rombu; owłosienie pachowe osiąga ostateczną postać; głos

męski, „jabłko Adama”- w związku z zakończeniem rozwoju

krtani; często pojawia się owłosienie na twarzy i innych

częściach ciała; znacznie wolniejsze tempo przyrostu

wysokości ciała.

Fazy dojrzewania płciowego

dziewcząt

• Przedpokwitaniowa 10-12

Rozwój piersi do postaci „pączka”

(pierwszy zwiastun pokwitania); początek rozwoju owłosienia

łonowego; zmiany proporcji ciała związane z przyspieszeniem

wzrastania

(skok pokwitaniowy), sylwetka „podlotka”.

• Pokwitania właściwego 12-14

Dalsze zaawansowanie rozwoju

piersi; dalsze zaawansowanie rozwoju owłosienia łonowego;

początek owłosienia pachowego; wystąpienie pierwszej miesiączki

(w okresie do 2 lat może być nieregularna); mniejsze przyrosty

wysokości ciała,

sylwetka długokończynowa, zaczyna się sylwetka

kobieca; zgrubienie rysów twarzy, często występuje trądzik

młodzieńczy.

• Młodzieńcza 14-16

Dalszy rozwój piersi; owłosienie łonowe

przybiera kształt trójkąta; owłosienie pachowe osiąga ostateczną

postać; ustalają się regularne miesiączki; zwolnienie tempa

przyrostu ciężaru ciała, zaznacza się kobieca topografia podściółki

tłuszczowej;

sylwetka traci wygląd „podlotka” i przybiera wygląd

typowo kobiecy; następuje wysubtelnienie rysów twarzy.

Okres dojrzewania obejmuje

wiele sfer rozwoju:

• dojrzewanie fizyczne

(zakończenie procesu

wzrastania, zróżnicowania tkanek i

układów, kształtowania sylwetki),

• dojrzewanie biologiczne

(dojrzałość

narządów płciowych, zdolność do rozrodu),

• dojrzewanie psychiczne

(poczucie

odpowiedzialności, rozwój osobowości),

• dojrzewanie społeczne

(zakończenie

procesu przygotowania do zawodu,

niezależność materialna).

Rozwój psychiczny

• U pewnej części młodzieży przebiega on

powolnym, jednostajnym nurtem i zmiany

są widoczne dopiero po upłynie dłuższego

okresu, podczas gdy u innych

przeobrażenia te dokonują się nagle, a

nowe sposoby zachowania stanowią

prawdziwa niespodziankę dla otoczenia.

• Rodzice często wyrażają zdumienie, że w

ciągu paru miesięcy, a nawet tygodni

nastąpiły tak radykalne zmiany w sposobie

zachowania się i upodobaniach ich dzieci.

Rozwój umysłowy

• Rozwój umysłowy jest uwarunkowany nauką w

szkole, która stawia uczniowi coraz większe

wymagania, rozszerza zakres jego wiedzy i ćwiczy

wszystkie funkcje poznawcze.

• W dziedzinie wrażeń i spostrzeżeń młodzież osiąga

bardzo wysoką sprawność. Młodzieńczy słuch,

wzrok, węch i dotyk osiągają w tym okresie

największa sprawność.

Zwiększa się pojemność

uwagi, co pozwala na większe skupienie się i w

rezultacie na efektywniejsza pracę.

W tym okresie

następuje pełny rozwój najwyższego poziomu

myślenia, zwanym myśleniem abstrakcyjnym.

Intensywny rozwój wyobraźni ujawnia się w

pomysłowości rozwiązań w życiu codziennym jak i

też w młodzieńczej twórczości.

Życie uczuciowe

• W tym okresie życie uczuciowe

dorastających bezustannie się
pogłębia i wzbogaca.

Rozwijają się

uczucia wyższe: społeczne, moralne ,
estetyczne.

Uczucia ambiwalentne

• „ Charakterystyczne dla dorastających

są uczucia przeciwstawne
( ambiwalentne), gdyż zarazem przeżywa
się miłość i nienawiść, radość i smutek-
co nadaje przeżyciom nieokreślony,
niezrównoważony charakter, będący
często powodem poczucia zagubienia.
Ambiwalencje uczuć wydają się wynikać
z nieustalonego systemu wartości i są
przejawem poszukiwań ich wyraźnie
określonych kryteriów”

Uczucia społeczne

• Dla młodzieży w tym okresie

charakterystyczny jest

wzrost uczuć

społecznych tzn. uczuć, których źródłem
są sytuacje społeczne np. uczucie radości
ze zwycięstwa w zawodach sportowych,
uczucie radości z uzyskanej wobec klasy
pochwały.

Szczególnie często występują

w tym okresie

uczucia negatywne

tj.

lęki,

gniew , nienawiść, wstyd.

Lęki społeczne

•

Lęki społeczne

występują w postaci nieśmiałości,

lęku przed niepowodzeniem, przed

odpowiedzialnością, przed przyszłością. Nad

wszystkimi dziedzinami życia psychicznego

dominuje sfera emocjonalna.

• Intensywnym zmianom we wszystkich sferach

osobowości towarzyszy

podwyższone napięcie

emocjonalne

.

Relacje młodocianych są często

nieproporcjonalne do wywołujących je bodźców.

• Drobne sprawy życia codziennego, które w okresie

dzieciństwa przechodziły nie dostrzeżenie , teraz

wywołują przysłowiową „burze w szklance wody”.

Cechy osobowości

• Wraz z rozwojem podstawowych procesów

psychicznych w sferze intelektu,

uczuć i

woli, kształtują się u młodzieży ważne
cechy osobowości

tj.

zainteresowania,

zdolności, charakter, światopogląd,
podstawy etyczne i społeczne, rozwija się
świadomość i samoocena

.

• Młodzież odkrywa w sobie nowy świat –

świat wewnętrznych przeżyć i doznań.

Akceptacja zmian w budowie

ciała

• Ważnym zadaniem rozwojowym tego okresu jest

akceptacja przez dorastających zmienionej

budowy ciała jako symbolu jej zmiennej

osobowości

.

Dorastający musi dostosować się

zmian fizycznych, akceptować rozmiary i budowę

swego ciała , które są najczęściej przyczyną

zmartwień, a nie zadowolenia.

• Większość dorastających chciałaby zmienić swój

wygląd zewnętrzny , swoje proporcje, cerę, wagę,

włosy, wysokość i rysy twarzy

.

• Porównują siebie ze swymi rówieśnikami i są

zmartwieni, kiedy ich rozwój przebiega „inaczej”

lub wolniej w porównaniu z innymi.

• Warunki fizyczne są źródłem niepokoju i

troski, ponieważ mogą stwarzać trudności we

współżyciu społecznym.

Społecznym ideałem

jest osoba wysoka, silna i szeroka w

ramionach, męska. Ci, którzy nie

odpowiadają tym normom, martwią się i

dręczą.

• Martwią się, gdy są niscy. Wykazują oni

gorsze przystosowanie niż ci, którzy bardziej

zbliżają się do społecznie uznawanych norm.

• Społeczeństwo często narzuca rygorystyczne

normy „ normalności” nie biorąc pod uwagę

różnic indywidualnych.

• Chłopcy o przeciętnym lub wyższym niż

przeciętny rozwoju fizycznym, wykazują

zdrowsza postawę, niż ci, których rozwój

fizyczny jest poniżej przeciętnej.

• Źródłem niezadowolenia mogą być nie

dość wyraźne męskie rysy twarzy lub

nadmierna otyłość.

• Przeżycia te oddziaływują niekorzystnie na

rozwój osobowości. Przystosowanie się do

nowego środowiska jest trudne w każdym

wieku. Towarzyszą temu silniejsze lub

słabsze napięcia emocjonalne.

Przystosowanie

• Dla młodzieży przystosowanie jest

szczególnie trudne z dwóch przyczyn:

• oczekuje się od nich przystosowania

do kilku różnych, nowych środowisk,

• przezwyciężenia dawnych nawyków

myślenia i zachowania, a wyrobienia

nowych, zwłaszcza wtedy, gdy jest

zbyt wiele nowych sytuacji do których

trzeba jednocześnie przystosować się.

Zainteresowanie płcią

przeciwną

• W tym okresie pojawia się silniejsze zainteresowanie

osobami płci przeciwnej. Podobnie jak poprzednie

problemy związane z przystosowaniem tak i te

wywołują napięcie nerwowe i ogólne podniecenie

emocjonalne. Im więcej myślą o tych sprawach, tym

bardziej może to zakłócać ich zachowanie.

• Ponieważ dziewczęta rozwijają się szybciej niż

chłopcy, chłopcy martwią się tym, iż są niżsi i słabiej

rozwinięci, fakt ten podważa ich poczucie męskości.

• Młodzież dostrzega, że rośnie, zaczyna

uświadamiać sobie nowe rozmiary swego ciała

.

Problemy związane z dojrzewaniem

seksualnym

• Rozwój heteroseksualny

(popęd płciowy do osobnika płci

przeciwnej) wywołuje u młodzieży dorastającej wiele

problemów, które można podzielić na kilka grup:

• Problemy miłosne

mogą przebiegać dość niepokojąco i

stwarzać trudności nie tylko młodzieży, ale także rodzicom;

koncentrują się głównie wokół ustalenia stosunków

heteroseksualnych i dotyczą wyboru partnera.

• Pierwsze objawy to organizowanie spotkań, zachowania się

na tych spotkaniach, próby zbliżenia zmysłowego,

stosunków przedmałżeńskich, przygotowania do

małżeństwa i inne zachowania. Problemy miłosne są

zazwyczaj silnie powiązane z problemami moralnymi, ze

swobodą obyczajowo-seksualną, często brakiem

odpowiedzialności wobec partnera i niewłaściwym

postępowaniem wobec innej płci.

• Problemy z dojrzewaniem seksualnym dziewcząt w wieku

15-19 lat

wiążą się z ich

życiem seksualnym i

ewentualną ciążą młodocianych.

• Częstość urodzeń dzieci nieślubnych w tej grupie wiekowej

zależy od wielu czynników: od aktywności życia

seksualnego, temperamentu młodocianych, czynników

wychowawczych, religijnych, rasy i klimatu i wielu innych.

Życie seksualne dziewcząt w tym okresie nie należy

aktualnie do rzadkości, jakkolwiek dokładnych danych w

tym względzie jest niewiele.

• Młodociane matki albo oddają dzieci do adopcji, albo same

je wychowują, rzadziej dokonują aborcji.

Macierzyństwo w

tej grupie wieku obciążone jest większym ryzykiem

powikłań położniczych i okołoporodowych, takich jak

zatrucie ciążowe, krwotoki i zakażenia okołoporodowe,

urodzenie się dziecka małego w stosunku do wieku

ciążowego, a nawet urodzenie martwego płodu.

Życie płciowe

• Życie płciowe młodzieży dorastającej jest tematem

bardzo intymnym, w związku z tym trudnym dla

otoczenia i rodzin.

• Na ogół rodzice nie mają wspólnego języka do

rozmowy z dorastającymi dziećmi na tematy

seksualne, a młodzież zostaje uświadomiona przez

starsze koleżanki i kolegów, lub też przez

zdobywanie wiadomości z innych źródeł.

• Również szkoła nie jest przygotowana do

prowadzenia rozmów uświadamiających z

młodzieżą o życiu seksualnym.

Sprawą dyskusyjną

jest problem antykoncepcji, od kiedy należy ją

wprowadzać i w jakiej formie.

Problemy społeczne

• W tym okresie życia problemy postępowania społecznego

ujawniają się od złej strony.

Młodociani często nie potrafią

się zachować odpowiednio w różnych sytuacjach

społecznych, w kontaktach towarzyskich, koleżeńskich,

brakuje im doświadczenia życiowego i dobrych przykładów

do naśladowania.

• W tym okresie mogą występować również

problemy

zachowania seksualnego, jak onanizm, homoseksualizm

oraz marzenia erotyczne. Kontakty homoseksualne

młodzieży częściej zdarzają się z osobami starszymi.

Z

młodzieżą, która ma problemy obyczajowe trzeba

rozmawiać, dawać dobre rady, być wyrozumiałym, nie

postępować gwałtownie i nie karać ostro. W rodzinie

ważnym czynnikiem jest dobry przykład zachowania się i

postępowania osób starszych, który młodzież może

naśladować.

• Widzi, że nie musi już patrzeć w górę,

gdy rozmawia z dorosłymi. Zaczyna
domagać się takich samych praw i
przywilejów jakie mają dorośli.

Sądzą,

że o wszystkich sprawach mogą
decydować sami, bez udziału
dorosłych, a zwłaszcza bez
interwencji rodziców.

•

W tym okresie młodzi są bardzo dumni z

własne siły i fizycznych osiągnięć.

• Nie zdają sobie sprawy, że ich sprawność

fizyczna jest wynikiem dojrzewania płciowego,

sądzą że jest to ich własne osiągnięcie.

• Są dumni ze swych osiągnięć i pragną popisać

się swą sprawnością fizyczną zarówno w grach

zespołowych jak i rozgrywkach

indywidualnych.

• Sprawność fizyczna ma wysoką rangę u

młodzieży obojga płci i jest podstawą zdobycia

uznania.

• W każdym okresie życia człowieka

przystosowaniu towarzyszy napięcie

.

• Im trudniejsze przystosowanie, tym

większe napięcie emocjonalne

.

• W toku przystosowania młodzież jest

niezrównoważona emocjonalnie,
natomiast po osiągnięciu
przystosowania uspokaja się i
emocjonalność zanika.

• Dorastanie jest okresem

pogłębionego poznawania siebie,
poszukiwania sensu własnego
istnienia. W tym okresie wyłaniają się
pytania dotyczące własnej
tożsamości:

Kim jestem? Po co

istnieję? Czego pragnę od życia i
czego ono oczekuje ode mnie?

Wiąże

się to z odkrywaniem własnego „ja”.

• Orientacja na własnej osobowości czyli

samoświadomość człowieka, na którą składa

się wiedza o sobie samym wraz z oceną

samego siebie, rozwija się od wczesnego

dzieciństwa.

• W tym okresie w tak organizującej się

samoświadomości ważne miejsce zajmuje

poczucie własnej odrębności, swojej

psychicznej autonomii. Na ten okres przypada

poszukiwanie własnej tożsamości i próba jej

określenia. Poszukiwaniom tym towarzyszy

niepokój poznawczy i poczucie zagubienia.

Poszukiwanie własnej

tożsamości

• Młodzież poszukuje własnej tożsamości przez

próby zamieniania własnej osobowości, próby
eksperymentowania z samym sobą

.

Mogą to

być próby naśladowcze lub samodzielne.

• Próby naśladowcze polegają na przejmowaniu

cudzego zachowania, ubierania, poruszania
się, wyrażania emocji, przyjmowania cudzych
poglądów, przekonań a także pragnień.

Jest

to identyfikacja zewnętrzna lub
wewnętrzna.

Ubranie

• W tym okresie olbrzymią wagę przywiązuje

się do ubrania. Szczęście, powodzenie, wiara

w siebie są zależne od tego, czy inni ganią

czy chwalą ubranie i ogólny wygląd

zewnętrzny. Widzą, jak ważną rolę odgrywa

ubranie w zdobyciu w pozycji w grupie.

Osoby ubrane jak inni członkowie grupy

utożsamiają się z nią i czują, że do niej

należą. Chłopcy i dziewczęta, mają różne

standardy dotyczące wyglądu zewnętrznego,

ale jedni i drudzy pragną być ponętni dla płci

przeciwnej.

Młodzież i „my”

• Młody człowiek, który tak długo był

skierowany na siebie samego, szuka teraz

wspólnego „my”. W tym okresie powstaje

silna potrzeba, by przeżyć coś wspólnego z

innymi, powstaje radość z przynależności do

wspólnoty, która powstaje dzięki temu, że

różni ludzie przeżywają jednocześnie to

samo, nadaje ona głębie i siłę własnemu

przeżyciu. Młodzież często spotyka się nie po

to, aby rozwiązać problem, ale po to, aby się

wzajemnie słyszeć.

• Chodzi im o wspólne poszukiwanie i trwanie

w poszukiwaniu.

Trudności wychowawcze okresu

dojrzewania

• Okres dojrzewania może przebiegać w sposób

burzliwy. Mogą występować trudności

wychowawcze, zamachy samobójcze, uzależnienia

lekowe i od alkoholu. Zamachy samobójcze częściej

podejmują dziewczęta niż chłopcy. Niekiedy na

podjęcie zamachu samobójczego wpływają złe

wzorce społeczne. Bardzo często dziewczęta w

celach samobójczych używają leków.

 
• W sytuacji zwiększonych wymagań szkolnych

trudności wychowawcze przejawiają się niechęcią do

nauki, wagarami, odmową chodzenia do szkoły.

• W okresie dojrzewania można zauważyć

charakterystyczne dla tego okresu formy

zachowania, takie jak:

nadmiernie krytyczne

spojrzenie na otoczenie, duża dociekliwość,

niestałość emocjonalna, dążenie do uniezależnienia

się i do określenia własnej tożsamości.

Często

towarzyszy temu postawa arogancji, uporu, braku

kompromisu oraz poczucia szacunku dla starszych

osób, aż do całkowitego odrzucenia norm i ocen

określanych przez dorosłych. Nierzadko obserwuje

się kłamstwa, ucieczki z domu, włóczęgostwo,

kradzieże i wybryki chuligańskie. Przy czym na takie

zachowanie wpływ ma często środowisko oraz

warunki, w jakich wychowuje się młodociany.

•  

• Wymienione formy zachowania są przejawem

nieprzystosowania społecznego, a pierwszym
tego etapem może być konflikt ze szkołą i
rodziną. Rodzina przez swoje oddziaływanie
może zmniejszać te trudności, może jednak
sama być ich źródłem. Postępowanie w
każdym przypadku jaskrawo wyrażonych
trudności wychowawczych powinno polegać
na starannym przeanalizowaniu i ustaleniu
przyczyny. Pomocny w tym jest zwykle
psycholog i lekarz.

Problemy psychospołeczne okresu

młodzieńczego

• Problemy psychospołeczne okresu młodzieńczego, czyli

adolescencji, powstają i rozwijają się równocześnie w

trzech obszarach:

• biologicznym - związanym z dojrzewaniem płciowym

przebiegającym z różną jakością doznań zmysłowych,

• psychologicznym - związanym z myśleniem

abstrakcyjnym i przeciwstawianiem własnych poglądów

osobom dorosłym, występowaniem konfliktów między

młodzieżą a rodzicami i wielu innych,

• społecznym, w którym opinie rówieśników uzyskują

większe znaczenie niż opinie rodziców, a przynależność

do grupy młodzieżowej służy wyraźniejszemu odcięciu

się od świata dorosłych i świata rodziców.

•  

Zaburzenia zachowania

• U wielu dorastających występują

zaburzenia zachowania (postępowania),

które charakteryzują się: labilnością

nastroju, drażliwością, arogancją i

bezpardonowością w słowach, co może

stawać się przyczyną konfliktów z

otoczeniem. Stopniowo dołączają się do

tego trudności szkolne, gorsze wyniki w

nauce, wagarowanie, niekiedy

porzucenie szkoły oraz ucieczki z domu.

Młodzież uciekająca z domu

• Ucieczka młodocianych z domu rodzinnego staje się zjawiskiem coraz

częstszym. O ucieczce mówimy wówczas, kiedy młodzież poniżej 18 roku

życia wychodzi z domu na jedną noc lub kilka dni, a nawet dłużej, nie

powiadamiając o tym rodziców. Przykładem tego są komunikaty telewizyjne

w specjalnych programach poświęconym zaginionym osobom. Bywają

wielokrotni lub stali uciekinierzy, a przyczyn tego zjawiska należy

upatrywać nie tylko w zachowaniu młodzieży dorastającej, ale także w

czynnikach środowiskowych, jak: brak stabilności w rodzinie, brak więzi i

przyjaźni między rodzicami a dziećmi, rozkład rodziny, ubóstwo materialne,

alkoholizm w rodzinie, przemoc fizyczna i wykorzystywanie seksualne, ale

również problemy osobowościowe młodej osoby, jak psychopatyczne cechy

charakteru, nierzadko niepowodzenia szkolne. Miejscem schronienia dla

młodzieży uciekającej z domu stają się czasami sekty religijne, w których

charaktery młodych ludzi są często wypaczane.

•  

• Dzieci w patologicznych rodzinach są narażone na niestabilność więzi

uczuciowej z rodzicami, których impulsywność i labilność afektywna nie

pozwala na zbudowanie pogłębionego kontaktu z dzieckiem opartego na

dobrym rozeznaniu jego potrzeb. To samo dotyczy norm i środków

wychowawczych. Dlatego niektóre zaburzone zachowania u dzieci i

młodzieży można odczytywać jako rozpaczliwy wyraz ich zaniedbanych

potrzeb.

Narkomania w okresie

dojrzewania

• Młodzi ludzie często poszukują przyjaznego

dla siebie środowiska, trafiają do grup
młodzieżowych sprzyjających narkomanii, w
których nadużywa się substancji
odurzających. Środkami odurzającymi mogą
być różnego rodzaju leki, narkotyki, np.
kokaina, heroina, marihuana, różne środki
halucynogenne, a także opary substancji
lotnych, jak różnego rodzaju kleje, których
opary są wdychiwane przez młodzież, a
nawet przez młodsze dzieci.

• Poważny problem wśród młodzieży dorastającej

stanowi brak zachowań prozdrowotnych. Należy tu

wymienić przede wszystkim palenie papierosów.

Jest rzeczą potwierdzoną, że palenie papierosów

ma szkodliwy wpływ na układ krążenia i jest

przyczyną procesów nowotworowych w układzie

oddechowym. Nadużywanie alkoholu przez

młodzież nie należy do rzadkości. Wcale niemały

procent starszych dzieci szkół podstawowych oraz

uczniów szkół średnich pije alkohol, co często

kończy się przyjęciem chłopca czy dziewczyny na

oddział szpitalny. Tego typu zdarzenia obecnie są

częstsze.