OKRES DORASTANIA ( ADOLESCENCJA )

SFERA SOMATYCZNO-BIOLOGICZNA

• SKOK POKWITANIOWY - wzmożone tempo przyrostu długości i

ciężaru ciała w stosunkowo krótkim czasie (2-3 lat) :

dziewczęta - 10/11 - 12/13 r.ż.

chłopcy - 12 - 15 r.ż.

• OUN ( podwzgórze) uaktywnia układ hormonalny, który rozpoczyna intensywną produkcję estrogenu (dziewczęta) i testosteronu (chłopcy).

Rozwój połączeń w obrębie płatów czołowych i przedczołowych → rozwój myślenia hipotetyczno-dedukcyjnego.

• Różnicowanie budowy ciała dziewcząt i chłopców.

Drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe. Intensywny rozwój narządów płciowych.

• Dysproporcje w sylwetkach ciała - tzw. sylwetka wyrostka/podlotka.

Nadpobudliwość ruchowa, ruchy niezgrabne, ociężałe.

W II fazie dymorfizm płciowy w motoryce:

Dziewczęta - ruchy płynne, elastyczne, precyzyjne.

Chłopcy - wzrost siły motoryki.

• Zmiany hormonalne wpływają na wzrost wrażliwości i pobudliwości układu nerwowego;

zachwianiu ulega równowaga procesów pobudzenia i hamowania →

zmiany w sferze emocjonalnej.

• Specyficzne tempo rozwoju układu kostnego, mięśniowego i sercowo-naczyniowego powoduje częste bóle mięśniowe, wahania ciśnienia krwi, podatność na choroby i omdlenia.

• Na bazie zmian hormonalnych rozwijają się potrzeby seksualne: początkowo mają postać stanu ogólnego pobudzenia, a następnie przyjmują formę dążenia ku osobie płci przeciwnej (najczęściej).

SFERA SPOŁECZNA.

• KRYZYS dotychczasowych AUTORYTETÓW: rodziców i nauczycieli.

Apogeum - 15/16 r.ż.; powrót do rodziny na nowych zasadach (tzw. odpępowienie) - 17/18 r.ż.

• KONFLIKTY Z DOROSŁYMI.

ŹRÓDŁA: - nieokreślony status dorastających,

• tendencje do unikania kontroli dorosłych.

• OGROMNY WZROST ZNACZENIA GRUPY RÓWIEŚNICZEJ. GRUPA:

- zaspakaja potrzeby bezpieczeństwa, uznania, przynależności,

- określa standardy zachowania i wartościowania,

- wpływa na kształtowanie poczucia własnej wartości i tożsamości,

- czasem zastępuje rodzinę.

Niewolniczy (często) konformizm wobec grupy rówieśniczej ( szczyt: 13/14 r.ż.) → tzw. kultura młodzieżowa → wzmacnianie tożsamości młodzieży i odcinanie się od świata dorosłych.

• RELACJE DZIEWCZĄT/ CHŁOPCÓW:

10/12 r.ż. - antagonizm między osobami o różnej płci; dziewczęta i

chłopcy unikają się wzajemnie.

12/14 r.ż. - dziewczęta interesują się chłopcami (często starszymi) i dążą

do zwrócenia ich uwagi; chłopcy nadal przedkładają własne towarzystwo.

14/16 r.ż. - chłopcy zwracają się ku dziewczętom, tworzą się „pary”.

16/19 r.ż. - pierwsze miłości i pierwsze doświadczenia seksualne.

• OKRES MORALNOŚCI AUTONOMICZNEJ:

- początkowo pryncypialny stosunek do zasad moralnych: obowiązują one

zawsze i wszędzie.

- następnie relatywizm moralny: złożone sytuacje społeczne wymagają plastycznego postępowania i bezwzględne stosowanie zasad może być przyczyną konfliktów.

SFERA EMOCJONALNA.

I. WCZESNA ADOLESCENCJA:

• Wzmożona emocjonalność. Zmiany w treściach przeżyć oraz ich formie (przebiegu, dynamice), wyraźne gwałtowne reakcje emocjonalne.

• Znaczny wzrost pobudliwości i chwiejności (labilności) emocjonalnej; oscylacja między nastrojami krańcowymi.

• Duża wrażliwość na bodźce natury seksualnej.

• Silne potrzeby: samostanowienia, akceptacji, uznania, sukcesu, miłości.

• Przewaga emocji negatywnych: obawy przed ośmieszeniem i odrzuceniem, poczucie wstydu i winy, złości i gniewu.

• Tendencja do maskowania emocji; manifestowanie nonszalancji, sarkazmu, ironii, przekory.

• Pogoń za sensacją, siłą przeżyć → tendencje do zachowań ryzykownych → ich cele: potwierdzenie dorosłości, radzenie sobie z lękiem, zdobycie akceptacji i uznania rówieśników.

• Tzw. bezprzedmiotowość uczuć: odczuwanie wyraźnych emocji bez możliwości wskazania ich przyczyn; stany nieokreślonych tęsknot, lęków, pragnień.

DOMINACJA SFERY EMOCJONALNEJ NAD INNYMI SFERAMI ROZWOJU;

OKRES „ BURZY I NAPORU „

PÓŹNA ADOLESCENCJA (MŁODZIEŃCZOŚĆ)

• Wyrównanie procesów pobudzenia i hamowania → zwiększa się równowaga emocjonalna.

• Wyrównanie emocji pozytywnych i negatywnych.

• Wzrost tolerancji na zwłokę.

• Wzrost kontroli reakcji emocjonalnych.

SFERA POZNAWCZA.

DOSKONALENIE WSZYSTKICH FUNKCJI POZNAWCZYCH:

• OD RZECZYWISTOŚCI DO MOŻLIWOŚCI.

• OD KONKRETU DO ABSTRAKCJI.

• OD „TU I TERAZ” DO PRZYSZŁOŚCI.

• Rozwój wszystkich zmysłów osiąga szczytową sprawność: najniższe progi wrażliwości, największa czułość zmysłów.

• W procesach pamięciowych dominuje pamięć logiczna i dowolna, a w procesach uczenia się wyższe formy uczenia ( przez zrozumienie, rozwiązywanie problemów).

• MYŚLENIE ABSTRAKCYJNE, HIPOTETYCZNO-DEDUKCYJNE.

FAZA OPERACJI FORMALNYCH - wg. Piageta.

- rozumowanie: „ jeśli → to ...”.

- rozumienie przenośni, symboli, pojęć przestrzennych i czasowych,

- wykrywanie zależności, zestawianie sądów, wyprowadzanie wniosków,

- stawianie hipotez, rozwiązywanie problemów teoretycznych, społecznych, filozoficznych, moralnych,

- metaforyczne ujmowanie zdarzeń,

- krytycyzm wobec otoczenia, wykrywanie sprzeczności i niekonsekwencji,

- zdolność do refleksji i autorefleksji, formułowanie własnych wniosków i poglądów,

• bardzo żywa wyobraźnia, połączona z wrażliwością emocjonalną → młodzieńcza twórczość: pamiętniki, poezja, eseje, listy, twórczość muzyczna i plastyczna,

• zainteresowania społeczne, kulturalne, polityczne, moralne,

• tzw. monitoring kognitywny ( poznawczy): obserwacja i analiza własnego umysłu, psychiki.

3

---