1

Dr hab. Ewa Freyberg

Profesor w Katedrze Ekonomii II

Kolegium Gospodarki Światowej

MAKROEKONOMIA

I

Wykład 3

2

POLITYKA PIENIĘŻNA I

FISKALNA

Czyli w jaki sposób rząd
kontroluje poziom
i strukturę popytu globalnego

3

Ponownie funkcja konsumpcji

•

Czynniki określające poziom autonomicznych
wydatków konsumpcyjnych:



zasoby majątkowe gospodarstw domowych



zmiany w rozmiarach kredytu na cele
konsumpcyjne

•

Mechanizm transmisyjny: za pośrednictwem
efektu majątkowego lub zmian w podaży kredytu
konsumpcyjnego, zmiany podaży pieniądza i
stopy procentowej wywołują zmiany w poziomie
konsumpcji, wpływając tym samym na wielkość
dochodu i produkcji

efekt majątkowy (bogactwa)

•

Wzrost (spadek) wartości majątku (np. zmiana cen
akcji) zwiększa (zmniejsza) wydatki konsumpcyjne na
każdym poziomie dochodu rozporządzalnego

•

Mechanizm transmisyjny - przenoszenie zmian w
sferze finansowej na zmiany produkcji i zatrudnienia,
czyli zmian w sferze realnej przy pomocy zmian
podaży pieniądza i stopy procentowej

•

Wzrost realnej podaży pieniądza (pieniądz jedną z
form aktywów , w których lokowany majątek) – wzrost
majątku

•

Zmiany stopy procentowej zmieniają ceny obligacji,
czyli zaktualizowaną wartość przyszłych dochodów

4

•

Dwa kanały wpływu kredytu na wielkość konsumpcji:

•

1. suma oferowanego kredytu – kredyt w rachunku
bieżącym, sprzedaż na raty oferowana przez sieci
handlowe) zwiększa wydatki przy danym dochodzie
rozporządzalnym

•

2. koszt kredytu – wyższa stopa procentowa to mniej
pożyczek

•

Ponownie mechanizm transmisyjny zmian w sferze
finansowej na zmiany w sferze realnej

5

nowoczesne teorie konsumpcji

•

1. teoria dochodu permanentnego M. Friedmana:
poziom bieżącej konsumpcji funkcją dochodu
osiąganego w długim okresie czasu;

•

Teoria cyklu życia F. Modiglianiego: tworzone plany
konsumpcji obejmujące całe życie, konsumpcja
finansowana przewidywanymi dochodami osiąganymi
w ciągu całego życia

6

7

Popyt inwestycyjny

Czynniki określające popyt inwestycyjny:



poziom stopy procentowej



koszt nowych maszyn i urządzeń



wielkość zysków



okres eksploatacji maszyn i urządzeń



krzywa popytu inwestycyjnego



mechanizm transmisyjny: zmiany podaży
i popytu na pieniądz przez zmiany kosztu
alternatywnego inwestowania i ceny kredytów,
wywołują zmiany w poziomie inwestycji,
wpływając tym samym na wielkość dochodu
i produkcji.

funkcja popytu inwestycyjnego

•

Przy danej cenie dóbr kapitałowych i danych
oczekiwaniach co do przyszłych zysków, wyższa stopa
procentowa obniża ilość projektów zapewniających
stopę zwrotu równą co najmniej kosztowi
alternatywnemu zainwestowanych środków
(przesuwanie się wzdłuż krzywej popytu)

•

Dwa czynniki powodują zmianę położenia krzywej
popytu inwestycyjnego: 1) koszt nowych maszyn, 2.
strumień zysków

•

Kąt nachylenia krzywej popytu zależy od okresu
eksploatacji: im dłuższy okres użytkowania tym większy
wpływ stopy procentowej na opłacalność projektu
inwestycyjnego, krzywa bardziej płaska

8

9

Stopa procentowa i popyt globalny

•

Efekt tłumienia (damping effects): wzrost
podaży pieniądza obniża stopę procentową
i zwiększa produkcję. Wzrost produkcji
i towarzyszący mu wzrost popytu na
pieniądz powodują podwyższenie stopy
procentowej i spadek produkcji

•

Efekt wypierania (crowding out): wzrost
wydatków państwa zwiększa produkcję
i poziom stopy procentowej w wyniku
wzrostu popytu na pieniądz. Spada popyt
inwestycyjny i konsumpcyjny; wydatki
prywatne są wypierane przez wydatki
rządowe

10

Model IS - LM

•

Wyjaśnia, w jaki sposób ustalony zostaje stan
równowagi na rynku dóbr i rynku pieniądza

•

Krzywa IS to zbór różnych kombinacji
dochodu i stopy procentowej, przy którym
rynek dóbr w równowadze (I = S)

•

Krzywa LM to zbiór różnych kombinacji stopy
procentowej i dochodu, przy którym rynek
pieniężny jest w równowadze, L (popyt na
pieniądz) = M (podaż pieniądza).
Keynesowska krzywa preferencji płynności
(liquidity).

11

Wykres krzywej IS (1)

Kąt nachylenia krzywej IS

Nachylenie linii IS zależy od reakcji popytu i produkcji Y
na zmiany stopy procentowej R, czyli od siły działania
mechanizmu transmisyjnego oraz efektu tłumienia
i wypierania

12

Wykres krzywej IS (2)

Przesunięcie IS wywołane zmianami globalnego popytu AD
i produkcji Y, odpowiadającymi danemu poziomowi stopy
procentowej R

Przesunięcie krzywej IS

13

Wykres krzywej LM (1)

Kąt nachylenia krzywej LM

Nachylenie krzywej LM zależy od reakcji stopy
procentowej na zmiany dochodu, a więc od siły motywu
przezorności i transakcyjnego

14

Wykres krzywej LM (2)

Przesunięcie krzywej LM

Przesunięcie krzywej LM powodowane zmianami podaży
pieniądza lub popytu na pieniądz

15

Równowaga na rynku dóbr i pieniądza

•

Punkty A i C - nierównowaga na rynku pieniądza,
punkty B i D brak równowagi na rynku dóbr

•

Rynek, przez zmiany stopy procentowej, przywraca stan
równowagi. Niewykorzystane zasoby
w gospodarce umożliwiają szybkie dostosowanie
produkcji do wielkości popytu.

16

Zarządzanie popytem – polityka fiskalna i
monetarna (1)

•

Polityka fiskalna: przesunięcie krzywej IS

•

Wzrost wydatków państwa finansowany przez sprzedaż
obligacji, podaż pieniądza stała, nowy punkt równowagi
przy wyższym poziomie stopy procentowej i dochodu
(efekt wypychania)

17

Zarządzanie popytem – polityka fiskalna i
monetarna (2)

•

Wzrost wydatków państwa finansowany przez
dodatkową emisję pieniądza o wielkość niezbędną
dla utrzymania stopy procentowej na
niezmienionym poziomie

•

Wzrost Y z Ya do Yc większy niż wzrost Y z Ya do Yb
(brak efektu wypierania) .

18

Zarządzanie popytem – polityka fiskalna i
monetarna (3)

•

Polityka monetarna – przesunięcie krzywej LM

•

Równowaga w punkcie D

19

Charakter polityki gospodarczej

•

Cel: stabilizacja dochodu na poziomie zapewniającym
wysokie przeciętne tempo wzrostu gospodarczego

•

„policy mix”- umiejętność stosowania właściwej
mieszanki polityki fiskalnej i monetarnej

•

Możliwe kombinacje: łagodna polityka fiskalna
i restrykcyjna polityka monetarna (wysoki udział
wydatków państwa w dochodzie i niski wydatków
sektora prywatnego), lub restrykcyjna polityka fiskalna
i względnie łagodna polityka monetarna (niższy udział
wydatków państwa, wyższy udział wydatków sektora
prywatnego).

•

Możliwe też kombinacje, w których oba rodzaje polityk
mają jednakowy charakter, łagodny lub restrykcyjny,
odpowiednio wywołując ekspansję popytu lub jego
ograniczenie

20

Czynniki wpływające na wybór narzędzi
polityki gospodarczej

•

Ograniczone możliwości przewidywania
skutków danej polityki

•

Niebezpieczeństwo wzrostu inflacji

•

Mikroekonomiczne skutki polityki fiskalnej

•

Wpływ ekonomii keynesowskiej na politykę
gospodarczą