Wykłady z etyki 6 - 9

Pomoc psychologiczna

Wykład 6

Pomoc psychologiczna -

definicja

• Pomoc psychologiczna to szczególny rodzaj

interakcji między osoba pomagającą a
wspomaganą, w której osoba pomagająca:

• - działa prospołecznie
• - kieruje się motywacją empatyczno-

autoteliczną

• - wykorzystuje wiedzę psychologiczną do

rozwiązywania – na zasadach współpracy –
problemów życiowych osoby wspomaganej

GOTOWOŚĆ DO DZIAŁAŃ

PROSPOŁECZNYCH

Czynnik poznawczy-zdolność

spostrzegania potrzeb i emocji innych
ludzi

Czynnik motywacyjny-chęć

podejmowania działań na rzecz innych
ludzi

Czynnik operacyjny-umiejętność

programowania czynności mających na
celu korzyść innych osób

Różne rodzaje zachowań

prospołecznych

• 1. Zachowania allocentryczne – celem

jest zaspokojenie potrzeb jednostki

• 2. Zachowania socjocentryczne –

celem jest uzyskanie korzyści grupy

społecznej lub instytucji

• 3. Zachowania altruistyczne – działania

nastawione na dobro innych ludzi, z

pominięciem własnych korzyści, a

niekiedy powodujące straty własne

Motywacje pomagania

• Motywy syntoniczne – generalizacja

własnych standardów i poczucie
psychologicznej bliskości z osoba
wspomaganą

• Motywy empatyczne – pomaganie

osobom, które uważamy (nie zawsze
świadomie) za podobne pod jakimś
względem do Ja

Motywacje pomagania cd.

• 3. Motywacje normocentryczne –

pomaganie z poczucia obowiązku,
przyjemności z jego spełniania i lęku przed
poczuciem winy w przypadku niespełnienia

• 4. Motywy egzocentryczne (autoteliczne) –

uniezależnione od Ja pomagającego –
spostrzeganie drugiej osoby, jako
samodzielnej, autonomicznej, godnej
bezwarunkowej akceptacji

Etyczne problemy

pomagania

• Podstawowy problem – przedmiotowe

a nie podmiotowe traktowanie ludzi

• - psycholog wie lepiej
• - pomaganie poprzez wymaganie

posłuszeństwa

• Źródła traktowania przedmiotowego:
• - tradycja medyczna
• - tradycja związana z systemem

wychowawczym i oświatowym

Rodzaje pomocy

psychologicznej

• Wspieranie samorealizacji,

ukierunkowane na rozwój jednostki

(np. trening interpersonalny).

• Promocja zdrowia – działania

nastawione na rozwój cech i

właściwości jednostki, które sprzyjają

kształtowaniu zachowań

prozdrowotnych

• Prewencja (psychoprofilaktyka)

zapobieganie patologii

Rodzaje pomocy

psychologicznej cd

• Poradnictwo psychologiczne – pomoc w

rozwiązywaniu kryzysów rozwojowych, a
także, na przykład poradnictwo zawodowe

• Interwencje kryzysowe – pomoc w

sytuacjach traumatycznych i kryzysowych

• Pomoc w zmniejszaniu i usuwaniu zaburzeń:
• - rehabilitacja
• - resocjalizacja
• - psychoterapia

Podstawowa zasada – zawarcie

kontraktu

• We wszystkich wymienionych

przypadkach obowiązuje zawarcie
pełnego kontraktu z klientem.

• Wyjątkiem od tej zasady jest

interwencja kryzysowa

Relacja pomagania

• Relacja pomagania – związek

jednostronny i formalny.

• Zaufanie interpersonalne jest

podstawowym warunkiem
skuteczności pomagania.

Ryzyko osoby wspomaganej

• Ryzyko związane ze zgłoszeniem się po

pomoc psychologiczna:

• - przyjęcie pozycji potrzebującego

pomocy;

• - zgoda na ujawnienie intymnych treści;
• - poddanie się wpływowi drugiego

człowieka;

• - zgoda na kontrolę

Zaufanie interpersonalne

Potrzebujący pomocy spostrzega

psychologa jako autentycznego i

godnego zaufania

POMAGAJĄCY:
Ma pozytywny stosunek do klienta,

czuje do niego sympatię, przejawia

troskę, zainteresowanie i szacunek ,

kieruje się bezinteresowną intencją

działania na rzecz klienta

POMAGAJĄCY

ALE:

• Zachowuje własną odrębność ,

niezależnie od empatii, nie poddaje się

negatywnym uczuciom klienta

• Przyzwala na rzeczywistą odrębność

osoby, której pomaga

• Umie przekazywać informacje i intencje

tak werbalnie jak i niewerbalnie

• Plastycznie dostosowuje zachowanie do

potrzeb klienta

Cechy osób, które nie nadają

się do świadczenia pomocy

( Davies)

• Chłodni, obiektywni badacze
• Silna potrzeba kontroli, aprobaty,

dominowania

• Moralizatorzy
• Ci, którzy uporali się z podobnymi

problemami i

zapomnieli jakie to

trudne

Cechy osób pomagających

• Akceptacja zmiany
• Otwartość
• Samoświadomość
• Dążenie do zwiększenia u ludzi

swobody wyboru

• Odwaga
• wrażliwość

Podstawowe problemy

etyczne w psychoterapii

Wykład 7

Niebezpieczeństwa związane

ze specyficzną rolą

psychoterapeuty

Wywieranie nacisku na pacjenta

(przemoc)

Indoktrynacja

manipulacja

Manipulacja a wpływ

społeczny

Manipulacja to planowane , celowe

działanie , którego autor wykorzystując
wiedzę o mechanizmach społecznego
zachowania ludzi oddziaływuje na nich
tak, by zachowywali się zgodnie z
założonym przez niego celem nie
mając świadomości, że podlegają
jakimkolwiek oddziaływaniom

Problem świadomości sprawcy i ofiary

Zawieranie kontraktu

1. Cel oddziaływania
- Co mogę zrobić a jakie są

oczekiwania klienta

2. Uzyskanie poinformowanej zgody

-

Klient (pacjent) zdolny do zrozumienia

opisu terapii i wyrażenia zgody

-

Specyficzne aspekty oferowanej pomocy

-

Zgoda bez nacisków terapeuty

-

Udokumentowanie zgody

Zawieranie kontraktu

3. Warunki formalne
- Czas trwania terapii i każdej sesji
- Zasady wynagradzania terapeuty
- Zasady odwoływania spotkań,

choroby, urlopy itp..

Przebieg procesu

terapeutycznego

1. ZACHOWANIE TAJEMNICY ZAWODOWEJ
 brak granic czasowych
 ochrona dokumentacji
 warunki naruszenia tajemnicy
- zagrożenie zdrowia lub życia klienta

lub innych osób

 kazuistyka w nauczaniu psychoterapii

Przebieg procesu

terapeutycznego

2. MINIMALIZACJA STRESU

PRZEŻYWANEGO W CZASIE

PSYCHOTERAPII

3. AUTONOMIA PACJENTA – PRAWO DO

DOKONYWANIA WŁASNYCH

WYBORÓW W CZASIE CAŁEGO

PROCESU

PSYCHOTERAPEUTYCZNEGO

TAJEMNICA ZAWODOWA

regulacje prawne

I.

Ustawa o zawodzie psychologa i

samorządzie zawodowym psychologów

- art.. 14
II.

Kodeks karny art.. 266 § 1 Kto wbrew

przepisom lub przyjętemu na siebie

zobowiązaniu ujawnia lub wykorzystuje

informację, z którą zapoznał się w związku

z pełniona funkcją, wykonywana pracą,

działalnością publiczną społeczną,

gospodarczą lub naukową

III. Podlega grzywnie, karze ograniczenia

wolności lub pozbawienia wolności do roku

Regulacje prawne

III. Kodeks karny
Art.. 240 § 1 Kto mając wiarygodną

wiadomość o karalnym przygotowaniu albo
usiłowaniu lub dokonaniu czynu
zabronionego określonego w art……. Nie
zawiadamia niezwłocznie organu
powołanego dościgania przestępstw podlega
karze pozbawienia wolności do lat 3

- Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu oraz

bezpieczeństwu powszechnemu

Regulacje prawne

IV. Kodeks postępowania karnego
Art.. 304 § 1 Każdy dowiedziawszy się o

popełnieniu przestępstwa ściganego z

urzędu ma społeczny obowiązek

zawiadomić o tym prokuratora lub

policję .

DWA OBOWIĄZKI PRAWNE JEDNOCZEŚNIE

– art.. 26 § 6 kodeksu karnego

Propozycje kryteriów oceny

sytuacji

1. Jakie zachowanie klienta podlega

ocenie

2. Czas zdarzenia – przeszłość czy

teraźniejszość

3. Ofiara – kto może być

poszkodowany

4. Rola psychologa- co on może

naprawdę zrobić

Tematy podlegające

superwizji

1. Planowane leczenie
2. Zrozumienie faktów
3. Uzyskanie wsparcia
4. Przeciwprzeniesienie
5. Dylematy etyczne

Podstawowe problemy etyczne

psychoterapii

• 1. Pomoc psychologiczna a

psychoterapia – problem przekraczania
granic ingerencji

• 2. Problem skuteczności psychoterapii –

łączenie psychoterapii z badaniami
naukowymi

• 3. Psychoterapia jako proces wpływania

na innego człowieka – autonomia klienta

Podstawowe problemy

psychoterapii cd

• 4. Asymetria relacji psychoterapeuta-

klient, jako źródło problemów etycznych:

• - granice wpływu
• - granice ingerencji
• - hierarchia wartości psychoterapeuty
• 5. Problemy w psychoterapii grupowej,

miedzy innymi problem poufności

ZAKOŃCZENIE PSYCHOTERAPII

1. ZERWANIE KONTRAKTU
- Rezygnacja pacjenta
- Rezygnacja psychoterapeuty
a. Poczucie braku kompetencji
b. Nawiązanie nieprawidłowej relacji z

pacjentem

ZAGWARANTOWANIE PACJENTOWI

DALSZEJ POMOCY

Zakończenie psychoterapii

2. Moment zakończenia psychoterapii:
• - kontrakt czasowy – w momencie

upływu uzgodnionego czasu,
przedłużenie wymaga nowego
kontraktu;

• - kontrakt celowy – wspólne

uzgodnienie czy cel terapii został
osiągnięty

Ważny etycznie cel ostatniej

fazy psychoterapii

Osiągnięcia psychoterapii wprowadzić do

realnego życia klienta

• - psychoterapeuta wycofuje się

stopniowo z pracy nad bieżącymi

problemami klienta

• - nieoczekiwane skutki terapii
a) Dla klienta, b) dla jego otoczenia
W trakcie całej terapii – zagrożenie

związane z tendencją do ingerowania w

życie klienta poza sesjami

Psychoterapeuta a jego były

klient

• 1. Relacja przyjacielska – wątpliwa

etycznie

• 2. Relacje społeczne:
• - przypadkowe – etycznie obojętne
• - intencjonalne – etycznie wątpliwe
• 3. Relacje finansowe i biznesowe –

wątpliwe etycznie

•KTO RAZ BYŁ KLIENTEM

PSYCHOLOGA POZOSTAJE NIM
NA ZAWSZE

Wnioski

• 1. Psycholog nie jest odpowiedzialny

za przypadkowe kontakty ze swoim

byłym klientem, ale musi być

świadomy konsekwencji i zagrożeń z

nimi związanych

• 2, Motywacja byłych klientów do

utrzymywania takich kontaktów to

głównie nieświadoma potrzeba

superwizji i wsparcia

Główne zagrożenia dla byłych

klientów

• 1. Przenoszenie nastawień z terapii –

brak obiektywizmu

• 2. Brak możliwości powrotu do terapii
• 3. Konflikt ról
• 4. Zaburzenia wzajemnych oczekiwań
• 5. Możliwość wywierania nacisku na

klienta

• 6. Psychiczne obciążenie dla byłego

klienta – np. lęk

Zasady świadczenia pomocy

psychologicznej

1. Ustal priorytety – kieruj się wskazaniami

kodeksu etycznego

2. Zawsze mów klientom, co możesz a

czego nie możesz zrobić

3. Przyznawaj się do swoich błędów
4. Stwórz okazje klientowi do wyrażania

własnych poglądów

5. Proś superwizora o konsultacje, by

zrozumieć własne uczucia

6. Zapisuj co i dlaczego robisz oraz z kim

konsultowałeś swoje posunięcia.

UDZIELANIE POMOCY

PSYCHOLOGICZNEJ NA

ODLEGŁOŚĆ

Wykład 8

TELEFON, INTERNET, PORADY

W PRASIE

Zasady obowiązujące w trakcie

udzielania pomocy

psychologicznej na odległość

• Psycholog ma pozytywny stosunek do

klienta, przejawia troskę,
zainteresowanie i szacunek do klienta:

• 1. zachowuje własną odrębność w

kontakcie z klientem, niezależnie od
uczuć empatycznych;

• 2. przyzwala na rzeczywistą

odrębność osobie, której pomaga;

Porady na odległość

• 3. jasno przekazuje wszystkie

konieczne informacje dotyczące
zasad udzielania pomocy oraz swoich
intencji;

• 4. jest zdolny do plastycznej zmiany

zachowania w zależności od potrzeb
klienta.

Pomoc psychologiczna przez

telefon

• Zasady przyjęte przez APA w roku

1995

• Telefon może być używany w

następujących przypadkach:

• 1. informacje edukujące
• 2. gorąca linia dla osób z myślami

samobójczymi

• 3. krótka interwencja kryzysowa

Porady przez telefon

• 4. działalność rozjemcza

• Użycie telefonu do prowadzenia

systematycznej psychoterapii
czy celów diagnostycznych jest
niedopuszczalne

• Kontakt powinien być

jednorazowy

Pytania, które należy stawiać w

przypadku udzielania pomocy

psychologicznej przez telefon

• 1. Czy ten rodzaj pomocy jest

wystarczający dla klienta, czy też

należy skierować go do psychologa

udzielającego pomocy bezpośrednio?

• 2. Czy jest możliwe adekwatne

określenie psychologicznej sytuacji

klienta. Czy psycholog jest świadomy

ograniczeń w diagnozie, sądach czy

prognozach w trakcie rozmowy przez

telefon?

Problemy pomocy przez

telefon

• 3. Czy obydwoje – klient i psycholog,

są wolni od zakłóceń komunikacji i
uwagi oraz innych oddziaływań w
czasie kontaktu ?

• 4. Czy psycholog ma niezbędne

doświadczenie, trening i cechy
temperamentalne, niezbędne do
udzielania pomocy przez telefon ?

Problemy pomocy przez

telefon

• 5. Czy psycholog ma wypracowany

system nagrywania i przechowywania

nagrań rozmów klientami oraz zasady

udostępniania ich klientom ?

• 6. Czy psycholog wie, jakie są

oczekiwania klienta wobec pomocy

przez telefon ?

• 7. Czy psycholog wie, jakie są koszty

ponoszone przez klienta ?

Udzielanie pomocy

psychologicznej przez Internet

• Kontakt internetowy nie pozwala na

zawarcie kontraktu, ponieważ:

• A. nieznane są oczekiwania klienta
• B. brak poinformowanej zgody klienta
• C. brak możliwości zachowania

poufności

• D. ograniczone możliwości ustalenia

celu interwencji

Poufność w Internecie

• Połączenie internetowe nie zapewnia

ani prywatności ani poufności,
ponieważ:

• A. każdy komunikat może zostać

przeczytany przez wielu ludzi

• B. można zidentyfikować nazwisko i

adres użytkowników tej usługi

• C. dane klienta mogą zostać

wykorzystane wbrew jego woli.

Obowiązki psychologa

udzielającego pomocy w

Internecie

• Psycholog musi poinformować klienta,

że:

• - system pozwala na przechowywanie

wszystkich danych klienta;

• - system nie zapewnia poufności i

prywatności;

• - psycholog ma obowiązek ujawnić

informacje, jeżeli uzna, że klient stanowi
zagrożenie dla siebie lub innych osób.

Granice kompetencji w trakcie

kontaktu przez Internet

• 1. Możliwość błędu diagnostycznego,

wynikający z braku danych
obserwacyjnych i krótkiego czasu na
rozpoznanie problemu – ryzyko błędnej
identyfikacji problemów klienta czy też
zlekceważenia patologii jest bardzo
duże;

• Klient jest bardziej niż w osobistym

kontakcie narażony na stratę i cierpienie.

Zasady etyczne obowiązujące w

przypadku usług psychologicznych

w Internecie

• Informacja o usługach musi być tak

skonstruowana aby klient wiedział, że:

• A. jest to metoda eksperymentalna i brak

jest danych na temat jej skuteczności;

• B. Kontakt nie jest poufny;
• C. Nie jest to relacja

psychoterapeutyczna;

• D. Kontakt powinien być jednorazowy !
• Warto obejrzeć w internecie

odpowiednie strony

Zasady etyczne odpowiadania

na listy w prasie

• 1. Psycholog stara się zachować

anonimowość klienta.

• 2. Psycholog nie ma podstaw do

stawiania diagnozy - za mało danych.

• 3. Psycholog stara się aby żadna z

jego opinii nie została potraktowana
jako osąd. Nie oceniać osób ani ich
zachowań.

Zasady etyczne odpowiadania

na listy w prasie

4. Unikać kategorycznych twierdzeń
5. Psycholog przedstawia różne

możliwości a nie jedno najlepsze
rozwiązanie. Na tym polega
porada.

6. Nie przypisywać żadnych etykiet
7. Zachować integralność i spójność w

udzielanych poradach

ZASADY UDZIELANIA PORAD W

CZASOPISMACH

1. Wypowiedzi muszą znajdować

poparcie w teorii psychologicznej i
danych empirycznych

2. Wypowiedzi muszą być zgodne ze

wszystkimi zasadami etyki zawodowej

3. Nie tworzyć błędnych oczekiwań u

czytelnika ( autora listu), że
wytworzyła się indywidualna,
profesjonalna relacja