Edukacja

Edukacja

przedszkolna

przedszkolna

dzieci w Polsce.

dzieci w Polsce.

Wybrane problemy

Wybrane problemy

Wychowanie przedszkolne,

Wychowanie przedszkolne,

edukacja w dzieciństwie,

edukacja w dzieciństwie,

• rozpoczynana możliwie jak najwcześniej, z uwzględnieniem

cech i właściwości rozwoju małego człowieka opisanych

szeroko przez naukę jest niekwestionowaną szansą na

zrównoważony rozwój społeczeństwa.

• Wśród zasad tworzenia systemów edukacji dla życia i przez

całe życie, wskazanych przez UNESCO ( E.Faure 1975) znajduje

się wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym jako zasadniczy

warunek skuteczności polityki oświatowej i kulturalnej każdego

państwa. W dokumentach zapisano, iż dzieciństwo jest na tyle

znaczące dla całości życia w rozwoju osobowości, iż nie wolno

zaniedbywać zadań edukacji dla tego etapu i trzeba

poszukiwać najlepszych sposobów i rozwiązań edukacyjnych

dla dzieci.

• We wczesnym dzieciństwie wychowywać należy przy udziale

rodziny i kształcić tak, by dawać szanse na uczenie się

widzenia i rozumienia świata. W stanowieniu o dobrej edukacji

w dzieciństwie napotykamy jednak na wiele problemów.

Ogólny stosunek do

Ogólny stosunek do

dziecka i dzieciństwa

dziecka i dzieciństwa

W opinii społecznej dzieciństwo przedszkolne

traktowane jest jako mniej znaczący okres dla

rozwoju okres aniżeli dzieciństwo szkolne, czy

młodość.

Niezwykle trudno jest przekonać dorosłych

stanowiących o edukacji, zajmujących się

bezpośrednio wychowaniem - rodziców i nauczycieli

o oczywistej zależności między sukcesami w

dorosłości z dzieciństwem. Szczególność ta dotyczy

rozwojowej, profilaktycznej, kompensacyjnej i

terapeutycznej funkcji zabawy jako naturalnej

potrzeby człowieka w jego dzieciństwie.

Zabawa nadal traktowana jest jako strata czasu, jako

ten rodzaj aktywności, która przynosi raczej straty

aniżeli zyski. Taki stosunek do jej wartości dominuje

również w myśleniu i organizacji przestrzeni

edukacyjnej w przedszkolu.

Edukacja w dzieciństwie człowieka, na

Edukacja w dzieciństwie człowieka, na

etapie przedszkolnym

etapie przedszkolnym

Edukacja w dzieciństwie, ponieważ opiera się na

emocjonalności, musi być traktowana odpowiedzialnie i

poważnie przez jej organizatorów. Póki co nietrudno

zauważyć, iż stosunek ten jest raczej dalece niepoprawny i

wyraża się w tzw. kwestii 6-latków i 3-5 latków. Ustawicznie

poszukujemy argumentów na wartość edukacji dzieci 3-5

letnich, na obniżenie obowiązku szkolnego, mimo iż

pedagogika, psychologia od dawna ich dostarcza.

Szerokiej dyskusji na temat podmiotowości towarzyszą

tendencje do zarządzania dzieciństwem przez orzekanie o

przydatności „szkolnej” dzieci. Pojawiają się na nowo

propozycje mierzenia dojrzałości szkolnej a w ślad za nimi

udostępniane są nauczycielom scenariusze jej

wywoływania, w różnych sferach i zakresach, nawet w

katechezie

(

np. program Przedszkolak w świecie piękna, wyd. Edycja św.

Pawła, 2006 czy ogólnopolski program Sześciolatek w szkole, realizowany
przez wybrane ośrodki bez udziału bezpośredniego ośrodków naukowych

).

Edukację dzieci z uporem lokujemy w

Edukację dzieci z uporem lokujemy w

przestrzeni obowiązku

przestrzeni obowiązku

a nie ich prawa do niej i obowiązku takiej jej organizacji

przez władze, która nie niszczyłaby dzieciństwa.

O edukacji jako prawie dziecka traktuje, oprócz ustawy

zasadniczej jaką jest Konstytucja RP, dokument MEN

„Strategia rozwoju edukacji na obszarach wiejskich na

lata 2007-2013. Mimo jego projekcyjnego charakteru,

zawiera opis koniecznych do podjęcia działań na rzecz

poprawy sytuacji tysięcy dzieci marginalizowanych w

wyniku przemian ustrojowych.

Podobne oczekiwania zawarte zostały w wielu innych

dokumentach takich jak np. Narodowy plan działań na

rzecz dzieci 2004-2012 „Polska dla dzieci”, opracowany

przez MENiS, „Dzieci w Polsce” dokument

Ogólnopolskiego Szczytu w sprawach dzieci z 23-24

maja 2003 roku, opracowany wspólnie przez GUS i

Biuro Rz.PDz.

a także „Uwarunkowania dostępu do wychowania

przedszkolnego w Polsce, dokument opracowany przez Fundację

Rozwoju Dzieci im. J.A.Komeńskiego w 2003 roku

Dostęp dzieci do

Dostęp dzieci do

edukacji

edukacji

Dostęp do edukacji, ujmowany jako szansa na rozwój

indywidualny każdego człowieka i wraz z nim

społeczeństwa, może być rozważany z punktu widzenia

braku przeszkód organizacyjnych, formalnych jak i z

punku widzenia braku przeszkód (lub ich ograniczenia) w

zrozumieniu, zapamiętywaniu, posługiwaniu się wiedzą,

doświadczeniem własnym i pokoleń

Dostęp znaczy najogólniej możność dostania się do

jakiegoś miejsca, zetknięcia się z kimś, czymś, dostępny

oznacza łatwy w uzyskaniu, osiąganiu czegoś. Ale też

znaczy tyle co zrozumiałość, jasność, przystępność,

łatwość kontaktu z drugim człowiekiem.

Pojęciem wieloznacznym okazuje się być równość dostępu

(w dostępie) czyli kwestia sprawiedliwości, która jest

cechą konstytutywną demokracji, jej szczególność

dotyczy dzieci, które z racji rozwoju nie mogą same

zadbać o swój los.

Wskaźniki procentowe dostępności

Wskaźniki procentowe dostępności

edukacji przedszkolnej dla różnych grup

edukacji przedszkolnej dla różnych grup

wiekowych dzieci – stan na 2003/6 rok

wiekowych dzieci – stan na 2003/6 rok

Dok.

1

2

3

4

5

6

7

Ogółem 3-
6l.

1/3
dziec
i

52,3
%

40%

Wieś

40%

Miasto

72%

Ogółem 3-
5l

34%

-

13%

34,2
%

23%

Wieś

10-
11%

-

11%

13%

Miasto

52%

-

52%

Dzieci 6l

99%

3/4

90,5%

96%

99%

Wieś

93%

-

92%

Miasto

97%

-

93%

Zakres
aktywnoś

ci

Począt

ek

badań

miasto

Począt

ek

badań

wieś

Koniec

badań

miasto

Koniec

badań

wieś

Znajomoś

ć liter

42%

4%

95%

50%

Znajomoś

ć cyfr

65%

5%

100%

80%

Umiejętno

ść

czytania

32%

2%

85%

35%

Umiejętno

ść

liczenia

45%

7%

100%

87%

Dynamika uczenia się

Dynamika uczenia się

dzieci

dzieci

Programów atestowanych dla przedszkoli

Programów atestowanych dla przedszkoli

jest obecnie, według danych MEN, 42

jest obecnie, według danych MEN, 42

Ogólnorozwojowe

Przedmiotowe

Kierowane do

mniejszości

16 programów

13 programów

13 programów

Zróżnicowane w

zakresie
wypełniania idei

podstawy
programowej dla
przedszkoli;
zawierają

podział na strefy,
sfery, dziedziny;
rzadko zawierają

całościowe,
holistyczne
podejścia do
człowieka w

edukacji

Dotyczą
jęz.

angielskiego

(5), matematyki

(1),

katechezy

(1) czytania (1),
twórczości

(1),

edukacji

regionalnej (1) ,
edukacji
środowiskowej

(1),, edukacji
zdrowotnej ( 1)

Dzieci upośledzone

(1), „klasa „o”,
„Sześciolatki”

(9), etap 0 –III
(2), mniejszość
litewska (1)

Standardy europejskiej

Standardy europejskiej

edukacji

edukacji

Nie pozostajemy także w zgodzie z europejskimi

standardami jakości w edukacji (Dokument Komisji

Europejskiej z lipca 2005 pt. Kluczowe dane o edukacji w

Europie 2005), według których wzorem innych krajów,

coraz więcej dzieci powinno uczęszczać do placówek typu

przedszkolnego, także tych zlokalizowanych w szkołach.

W niemal wszystkich krajach „starej Unii Europejskiej” w

roku 2002 ponad 60% czterolatków uczęszczało do

różnego typu placówek przedszkolnych.

W Irlandii czterolatki są już uczniami szkoły podstawowej.

Często różnica między szkołą a instytucją innego typu

(przedszkolem, placówką opiekuńczą) przestaje być

wyraźna.

Udział 4-latków w edukacji

Udział 4-latków w edukacji

4-latki w Polsce

4-latki w Polsce

Polska, na tle innych krajów, pozostaje daleko w tyle -

tylko 1/3 dzieci czteroletnich uczestniczy w edukacji

podczas gdy w innych krajach 100%. Nieporównywalnie

szanse życiowe naszych dzieci są zdecydowanie

niższe. Zapóźnienie to przełoży się niewątpliwie na los

już nie tylko indywidualny ale przede wszystkim

państwa.

Nierówności, czyli brak sprawiedliwości w dostępie do

edukacji różnych grup wiekowych i społecznych,

związane są również, oprócz polityki państwa, ogólnie z

biedą - im biedniejsze środowisko tym ograniczenia są

szersze. Składa się na to brak funduszy na dojazdy

dzieci, na wyposażenie domu w środki kształcenia, na

odpowiedni ubiór, a stan ten wg danych GUS dotyka

ponad 30% rodzin. Taka sytuacja dotyczy przede

wszystkich mieszkańców wsi (choć nie tylko) czyli 38%

ludności kraju (Polska wieś, 2002)

Dysproporcje między miastem a

Dysproporcje między miastem a

wsią

wsią

• Dyskryminacja dzieci wiejskich,

zwłaszcza w wieku 3,4 i 5 lat w

dostępie do wychowania

przedszkolnego

• Wskaźniki upowszechnienia przedszkoli

dla wsi wynosiły w 2000 r.

8% dla dzieci 3-letnich,
13% dla 4-letnich,
22% dla 5-letnich.
• W mieście 23%, 33% i 41%

Wskaźnik upowszechnienia

Wskaźnik upowszechnienia

edukacji 3-5 letnich

edukacji 3-5 letnich

Badania naukowe dowodzą

Badania naukowe dowodzą

że okres przedszkolny ma

istotne znaczenie

dla rozwoju dziecka

, jego kariery szkolnej

i losów życiowych.

Pozytywny wpływ przedszkoli jest szczególnie

znaczący wśród dzieci ze środowisk
zaniedbanych (dziedziczenie biedy)

Konieczne jest upowszechnienie edukacji

przedszkolnej zwłaszcza w rejonach o
słanym potencjale rozwoju.

Jakość wychowania

Jakość wychowania

przedszkolnego

przedszkolnego

O pozytywnej roli wychowania

przedszkolnego możemy mówić tylko

wtedy, gdy reprezentuje ono

odpowiednią jakość, a więc jego

programy nakierowane są na

potrzeby rozwojowe dziecka.

Przedszkole nie może funkcjonować

jako przechowalnia dla dziecka,

którego matka pracuje.

Perspektywa

Perspektywa

W latach 2005-2015 ustąpią skutki

niżu demograficznego.

Populacja dzieci w przedziale

wiekowym od 3 do 5 lat zacznie

wzrastać w całej Polsce.

Spowoduje to dalsze obniżanie i tak już

najniższego w Europie wskaźników

upowszechnienia wychowania

przedszkolnego.

Przyczyny niskich

Przyczyny niskich

wskaźników

wskaźników

Wiele czynników złożyło się na niski

poziom upowszechnienia wychowania
przedszkolnego w Polsce, ale
najważniejsze są dwa z nich:

- Niedocenianie w polskim

społeczeństwie znaczenia wychowania
przedszkolnego

- Wysokie koszty edukacji przedszkolnej

Sieć przedszkoli w Polsce

Sieć przedszkoli w Polsce

• jest nierównomierna i rzadka, a oferta

alternatywnych, tańszych niż tradycyjne
przedszkola bardzo ograniczona i słabo
znana.

• Dlatego SNEP i Fundacja Elementarz

rozpoczęły program „Wieś przyjazna
dzieciom”, dzięki któremu powstały 73
ośrodki edukacji małego dziecka w woj.
łódzkim, świętokrzyskim, podkarpackim i
śląskim.

Regionalne zróżnicowanie upowszechnienia

Regionalne zróżnicowanie upowszechnienia

wychowania przedszkolnego

wychowania przedszkolnego

dzieci 3-5 l.

dzieci 3-5 l.

Podstawowym zadaniem jest

Podstawowym zadaniem jest

• Opracowanie narodowego programu

wspierania rozwoju małego dziecka

• Wyrównywanie szans edukacyjnych

uczniów

• Głównym celem winno być opracowanie

działań na rzecz dzieci wywodzących się
ze środowisk zaniedbanych.

(

M. Zahorska (red.): Edukacja przedszkolna w Polsce –

szanse i zagrożenia. Instytut Spraw Publicznych, W-wa
2003)

Program ten powinien:

Program ten powinien:

• Zawierać plan upowszechnienia wychowania

przedszkolnego, którego pierwszym etapem

będzie objęcie nim wszystkich dzieci 5-

letnich,

• Uznać wczesną edukację za konieczny

element profilaktyki społecznej,

• Budować międzyresortowe strategie

zintegrowanych działań na rzecz wspierania

rozwoju małego dziecka w rodzinie,

przedszkolu, szkole,

• Wskazać na sposoby przełamywania progów

występujących we wczesnej edukacji dziecka:

między rodziną a instytucjami przedszkola i

szkoły, między przedszkolem a szkołą,

c.d.

c.d.

• Włączać w działania organizacje pozarządowe

i wskazywać na sposoby współpracy pomiędzy

tymi organizacjami a samorządami lokalnymi,

• Adaptować do polskich warunków najlepsze

rozwiązania dotyczące wczesnej edukacji

funkcjonujące w UE,

• Wskazać na zmiany ustawowe, które

umożliwiłyby gminom organizowanie i

finansowanie różnorodnych form

organizacyjnych wychowania przedszkolnego,

• Wskazać na zmiany w obecnie istniejących

przepisach dotyczących przedszkoli, które

ograniczają ich działania,

• Promować standardy jakości dla programów

pracy z małym dzieckiem.

Niezbędne dla programu jest:

Niezbędne dla programu jest:

• Opracowanie diagnozy potrzeb małego

dziecka ze szczególnym uwzględnieniem

obszarów biedy zarówno wiejskiej, jaki

miejskiej

• Analiza problemów adaptacyjnych dzieci ze

środowisk zaniedbanych w instytucjach

szkolnych

• Poszerzyć zakres publikowanych przez GUS

danych dotyczących upowszechnienia

wychowania przedszkolnego z

uwzględnieniem roczników dzieci 3, 4, 5

letnich.

Za bardzo pilne uważa się:

Za bardzo pilne uważa się:

• Rozpoczęcie ogólnopolskiej kampanii

wyjaśniającej znaczenie wczesnej

edukacji dla kariery szkolnej i

życiowej dziecka;

• Informowanie samorządów

terytorialnych o różnorodnych,

alternatywnych wobec tradycyjnych

przedszkoli, formach organizacyjnych

wychowania przedszkolnego.

Inicjatywa Obywatelska ZNP

Inicjatywa Obywatelska ZNP

Inicjatywa Obywatelska ZNP – zmiana ustawy o systemie

oświaty zakłada:

- objęcie edukacji przedszkolnej subwencją,

- upowszechnienie wychowania przedszkolnego dla 3-

latków i 4-latków,

- obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne dla

5-latków,

- obowiązek szkolny dla 6-latków,

- wydłużenie nauki w szkołach ponadgimnazjalnych (4-

letnie licea, 5-letnie technika).

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę