Miary poziomu działalności

gospodarczej

Piotr Brzozowski

Miary poziomu działalności

gospodarczej kraju :

• PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
• DOCHÓD NARODOWY
• STOPA BEZROBOCIA
• STOPA INFLACJI

• Najważniejszą miarą jest PKB - Produkt

krajowy brutto (GDP – Gross Domestic
Product) obrazuje końcowy rezultat
działalności wszystkich podmiotów
gospodarki narodowej

• Według GUS; produkt krajowy brutto równa

się sumie wartości dodanej brutto wszystkich
sektorów własności, albo sektorów
instytucjonalnych, lub sumie wartości
dodanej brutto wszystkich sekcji, działów
powiększonej o podatki od produktów i
pomniejszonej o dotacje do produktów.

• Według GUS PKB obliczamy w

następujący sposób:

• Produkt krajowy brutto =

produkcja globalna + podatki od
produktów (cła i opłaty importowe +
podatki od towarów i usług i pozostałe
podatki od produktów) – dotacje do
produktów – zużycie pośrednie.

Produkcja globalna

_

Zużycie pośrednie

=

Wartość dodana brutto

+

Podatki od produktów

minus dotacje od produktów

=

Produkt krajowy brutto

Spożycie

Akumulacja

Saldo wymiany

produktów

z zagranicą

Tworzenie i wykorzystanie PKB

• Zużycie pośrednie - obejmuje wartość

zużytych materiałów netto, surowców,

energii, gazów, usług obcych i innych

kosztów np. podróży służbowych, reklamy,

reprezentacji, dzierżawy.

• Wartość dodana – to różnica pomiędzy

produkcją globalną a zużyciem pośrednim.

Albo różnica wartości (ceny) produktu i

wartości (ceny) zużytych do jego produkcji

dóbr pośrednich. Jest to wielkość dodatkowej

wartości rynkowej lub dochodu tworzona na

każdym etapie produkcji i przetwórstwa.

• Dobrami pośrednimi nazywamy wszystkie

te dobra, które w ciągu danego okresu

(roku) zostają zużyte do produkcji nie

przetwarzanych dalej dóbr finalnych.

Ruch okrężny w gospodarce

• PKB per capita to wielkość PKB

przypadająca na jednego mieszkańca

• Siła nabywcza pieniądza

(purchasing power parity) - tzw.
realna wartość pieniądza, która
określa ilość dóbr i usług jaką można
zakupić za określoną jednostkę
pieniężną.

Wytwarzanie PKB według sektorów

gospodarki w Polsce w roku 2009

Udział rolnictwa w wytwarzaniu PKB oraz w

zatrudnieniu w wybranych krajach

Wytwarzanie PKB według wielkości przedsiębiorstw

w Polsce w roku 2006

Zmiany PKB w Polsce w latach 1990-2009

• PKB uzupełniony o saldo przepływu

dochodów z własności między krajem a
zagranicą nazywamy produktem
narodowym brutto (PNB).

• Jeżeli odpływ dochodów otrzymywanych z

tytułu usług czynników produkcji będących
własnością kapitału zagranicznego jest
większy niż przypływ dochodów z tytułu
posiadanych czynników produkcji za
granicą, wówczas PKB > PNB.

• PNB pomniejszony o amortyzację nosi

nazwę produktu narodowego netto
(PNN) w cenach rynkowych.

• Amortyzacja wartość zużytych w danym

okresie środków trwałych, której wyrazem
jest suma pieniężna konieczna do
utrzymania ich sprawności techniczno-
ekonomicznej w kolejnym okresie
eksploatacji oraz do odtworzenia tych
środków trwałych po ich zużyciu

• Ponieważ występują różnice w sposobie

wyznaczania amortyzacji w różnych
krajach, więc podstawą porównań
międzynarodowych jest PKB oraz PNB.

• PNN pomniejszony o wartość podatków

pośrednich daje w wyniku PNN w cenach
czynników produkcji czyli dochód
narodowy

•

PNB, PKB, Dochód Narodowy

• Produkt narodowy brutto i dochód narodowy są

pozytywnymi miarami poziomu aktywności

gospodarczej kraju. Stopa bezrobocia i stopa

inflacji są miarami negatywnymi.

• Stopa bezrobocia jest to stosunek liczby ludzi

uznanych za bezrobotnych do liczby ludzi

uznanych za wchodzących w skład siły

roboczej. Stosunek ten wyrażamy w

procentach.

• Inflacja to trwały wzrost ogólnego poziomu cen

przy uwzględnieniu zmian jakości towarów w

pewnym okresie czasu. Miarą inflacji jest indeks

cen konsumpcyjnych, ustala się go na

podstawie wskaźnika cen towarów i usług dla

gospodarstw domowych (wskaźnik kosztów

utrzymania).

Stopa inflacji w Polsce w latach 1950-2009

Stopa inflacji w Polsce w latach 1991-2009

Miara dobrobytu ekonomicznego (Measure of

Economic Welfare; W. Nordhaus, J. Tobin),

uwzględniono:

• dodano szacunkowe wielkości wyrażające:

– równowartość czasu wolnego,
– produkcji nierejestrowanej,
– infrastruktury publicznej (dróg, parków),
– prywatnych dóbr trwałego użytku (mebli,

biżuterii);

• odjęto szacunkowe wartości związane z:

– zanieczyszczeniem środowiska,
– wydatkami na obronę narodową i dojazdami do

pracy

Różne agregowane wskaźniki poziomu życia

HDI

PQLI

BWI

PKB per capita [PPP US$]
(ang. GDP per Capita)

X

Spodziewana długość życia przy urodzeniu [lata]
(ang. Life expectancy at birth )

X

Spodziewana długość życia w wieku 1 roku [lata]
(ang. Life expectancy at age 1)

X X

Śmiertelność niemowląt [na tysiąc urodzeń]
(ang. Infant mortality (per 1000 live births)

X X

Umiejętność pisania i czytania wśród ludzi dorosłych [%]
(ang. Adult literacy )

X X X

Stosunek liczby osób podejmujących naukę w szkole średniej w

do liczby osób w wieku szkolnym odpowiadającym nauce w

szkole średniej [%] (ang. Gross secondary school enrolment )

X

Stosunek liczby osób podejmujących naukę w szkole

podstawowej, średniej i wyższej w do liczby osób w wieku

szkolnym odpowiadającym nauce w szkole podstawowej,

średniej i wyższej [%] (ang. combined primary, secondary and

tertiary gross enrolment)

X

Wybrane agregowane wskaźniki poziomu

życia:

• BWI - Basic Well-being Index (Morris, 1979) – podstawowy

wskaźnik dobrobytu

• PQLI - Physical Quality-of-Life Index (van der Lijn 1995) –

wskaźnik jakości życia

• HDI – Human Development Index – wskaźnik rozwoju

społecznego. Krajowe raporty o rozwoju społecznym
zawierające dane o HDI w poszczególnych krajach są
przygotowywane w ramach Programu Narodów
Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP- United Nations
Development Program).

• Big Mac Index opracowany przez tygodnik „The Economist”

pokazuje, ile w przeliczeniu na dolary kosztuje w różnych krajach

ten sam popularny produkt (Big Mac jest produkowany w 120

krajach).

• Głównym celem indeksu jest uzyskanie kursu wymiany liczonego

nie według oficjalnego kursu, ale według siły nabywczej danej

waluty (PPP – Purchasing Power Parity).

• Aby zbadać siłę nabywczą należy policzyć ile dóbr można kupić za

tą samą kwotę pieniędzy w różnych krajach. Porównywany koszyk

dóbr musi być w miarę standardowy. W przypadku Big Mac Index

w koszyku znajduje się jedynie Big Mac, stąd mówi się o kursie

wymiany Big Mac PPP.

• Indeks ten pozwala również zobaczyć, jak wartość nabywczą ma

wyrażony w dolarach PKB per capita.

• Porównanie oficjalnych kursów wymiany walut z kursem wymiany

jaki uzyskalibyśmy licząc ile Bic Maców możemy nabyć za daną

walutę pozwala zobaczyć czy dana waluta jest przewartościowana,

czy niedowartościowana.

Przykład obliczenia Big Mac PPP

• kurs wymiany dolara na złotówkę to 3,86zł za 1 $

• według tego kursu w Polsce Big Mac kosztuje 1,63 $

• w Stanach Zjednoczonych Big Mac kosztuje 2,90 $

• Trzeba policzyć ile złotówek powinien kosztować dolar

według kursu wymiany typu Big Mac PPP (zakładamy więc,

że Bic Mac kosztuje tyle samo dolarów w Polsce i Stanach

Zjednoczonych).

• Big Mac kosztuje w Polsce:

• 1,63 x 3,86 zł = 6,29 zł

• kurs wymiany liczony w Big Mac PPP powinien więc

wynosić:

• 6,29 zł / 2,90 $ = 2,17

• czyli:

• 2,17 zł za 1 $