Można odnieść wrażenie, że luka między
rzeczywistością nastolatków a rzeczywistością,
która istnieje w umysłach pedagogów, jest coraz
większa. Tożsamość globalnego nastolatka (w
zachodniej socjologii kultury -

the global

teenager

)jest w znacznie mniejszym stopniu

kształtowana przez wartości narodowe i
państwowe, w znacznie większym - przez

kulturę

popularną

oraz

ideologię konsumpcji

. Globalny

nastolatek uczęszcza do przyzwoitej szkoły
średniej bądź uniwersytetu (szkoły nie lubi, lecz
dba o to, aby nie mieć kłopotów). Ogląda on MTV,
słucha brytyjskiej bądź amerykańskiej muzyki,
jeździ na deskorolce, chodzi do McDonald's, pije
coca-colę.

Wielkomiejską młodzież klasy średniej cechuje -
niezależnie od kraju i kontynentu - podobna
tożsamość i podobny styl życia. Nastolatek z tej
klasy żyjący w Paryżu, Warszawie czy nawet
Pekinie jest bardziej podobny do swojego
rówieśnika z Sydney czy Limy z tej samej klasy
niż do swojego rówieśnika żyjącego w jego
własnym kraju w rodzinie chłopskiej lub
robotniczej. Powstanie światowej kultury
młodzieżowej powoduje, iż nastolatki całego
globu są znacząco bardziej wzajemnie do siebie
podobne niż do pokolenia swoich rodziców.
Kultura popularna "działa" w poprzek granic i
kontynentów i niweluje różnice - narodowe,
państwowe, etniczne i językowe.

Globalny nastolatek łatwo się
komunikuje. Jest maksymalnie
tolerancyjny dla różnicy i odmienności.
Cechuje go także duży sceptycyzm wobec
idei większego zaangażowania -
głębszego uczestnictwa. Jednak to, co
dla pedagoga jest niedobre, bo - jak
sądzi - jest symptomem
powierzchowności, w kulturze
nielinearnej, w kulturze instant jest, być
może,

warunkiem kulturowego sukcesu

.

Wyłaniająca się

kultura globalna

jest

"oderwana od jakiegokolwiek kontekstu"
(zjawisko to wyraża się np. w
międzynarodowym stylu miast i ich
architektury, lotnisk, domów
towarowych), natomiast jej źródło
stanowią globalne systemy
telekomunikacyjne. Kultura ta ma

charakter bezczasowy

- jest oderwana od

przeszłości (nie ma historii). Przeszłość
stanowi dla niej jedynie ofertę
zdekontekstualizowanych elementów i
przykładów, które można wykorzystać
przy tkaniu "kosmopolitycznego
kobierca".

Kultura globalna nie odnosi się do jakiejkolwiek
tożsamości historycznej. Jest jak gdyby sztuczna,
zawieszona w próżni, tworzona z wielu
istniejących folklorystycznych i narodowych
tożsamości. Mass media kultury globalnej
wykorzystują reprezentacje poszczególnych
kultur i narodów, dodają efektownych przypraw
(trochę pop, trochę marketingu, trochę sensacji,
dużo egzotyki i poetyki konsumpcji) i
przetwarzają je w ich własną reprezentację.
Następnie reprezentacje te są ze sobą mieszane
i przetwarzane w kolejnych procesach
upozorowania. W efekcie powstaje

image

globalnej świadomości

.

Generacja x to pokolenie

niewiadomych

,

generacja ludzi, którzy nie wiedzą dokąd

zmierzają, nie mają pojęcia co jest sensem ich

egzystencji. Wyznacznikiem przynależności była

tutaj abnegacja, nonszalancki styl i sposób życia,

bezbarwność. Często są to ludzie wykształceni,

bogaci intelektualnie, materialnie lecz

świadomie uciekający na marginesy oficjalnego

życia, niepodatni na spoty reklamowe, okresowe

mody, lekceważący konsumpcyjno-rynkowe

reguły gry. Część z nich wylądowała na

marginesach społecznych po utracie pracy.

Generacja ludzi, których świat jest pełen

wykreowanych przez Hollywood iluzji, generacja

zwariowanej i pełnej agresji muzyki, generacja,

której życie jest jak nierzeczywista animacja

komputerowa.

To jest pokolenie ludzi wiecznie szukających

odpowiedzi, miejsca w świecie, generacja
potencjalnych narkomanów, alkoholików,

samobójców i ofiar AIDS. Generacja ludzi o

zachwianej samoocenie. Pokolenie bez

przyszłości... Dążą do „małych namiętności”,

jako że duże są zbyt ryzykowne”. Pokolenie X

jest pozbawione złudzeń, obojętne, pasywne

i nieufne, pojawiło się jako negatywna

reakcja na panującą ideologię sukcesu.

Osoby te poszukują przyjemności i

natychmiastowości, nie dążą do zawodowego

sukcesu i wysokiej pozycji społecznej.

Pokazują one,

„że wcale nie zamierzają

dorosnąć, i za nic mają to, co świat o nich

myśli”.

Cechuje ich stan bylejakości,

żadnych nawiązań do stylów (

zero look

).

Odpowiednikiem pojęcia pokolenie

X w Kalifornii jest słowo

the

slackers

(próżniacy). Odmawiają oni

uczestnictwa w grze sukcesu

akademickiego, kariery, małżeństwa

i rodziny. Ten stan ducha jest

zjawiskiem masowym. Slacker może

mieć zawód, może pracować, tylko

że ta praca niewiele dla niego

znaczy i nie daje mu żadnej

satysfakcji. Nie chcą oni wejść w to,

co im narzuciło społeczeństwo,

pragną zeskoczyć z karuzeli walki o

status i wartości materialne.

X-y są dziećmi

baby boomers

- pokolenia,

które wyrosło w latach sześćdziesiątych i

zdołało uzyskać materialny sukces. Rodzice

X-ów wywołali

„rewolucję seksualną” lat 60-

tych

. Pokolenie X jest przeciwieństwem

swoich rodziców- nie potrafią zrobić kariery
tak szybko jak oni. Są zagubieni uczuciowo,

a wszystkie podejmowane przez nich decyzje

nie są do końca pewne. X-y kończąc

prestiżowe uczelnie zwlekają z rozpoczęciem

dorosłego życia. Mając dwadzieściakilka lat

X-y są na stażach lub na bezrobociu- z

plikiem dyplomów w kieszeni, które niczemu

nie służą.

Życie X-ów odbywa się w ramach dyskursu
wyznaczonego przez

mass media

, który jest

źródłem ich rozmów i fantazji. Jest to
bezcelowe życie, odbywające się od jednej do
drugiej sceny , bez większego związku
między nimi (jak w filmie

„Slacker”

).

Podstawowe konteksty

Podstawowe konteksty

sukcesu

sukcesu

:

:

1.

1.

Dążenie do władzy, stanowiska

Dążenie do władzy, stanowiska

i pieniędzy

i pieniędzy

2.

2.

Sława(uzyskiwana głównie

Sława(uzyskiwana głównie

przez obecność

przez obecność

w mediach)

w mediach)

Część współczesnej młodzieży

Część współczesnej młodzieży

postrzega

postrzega

życie jako drabinę

życie jako drabinę

, po

, po

której szczeblach należy się

której szczeblach należy się

wspinać, a innych ludzi jako

wspinać, a innych ludzi jako

konkurentów.

konkurentów.

Kryterium sukcesu życiowego

Kryterium sukcesu życiowego

mierzone jest przez nich stanem

mierzone jest przez nich stanem

konta w banku, marką

konta w banku, marką

posiadanego samochodu, liczbą

posiadanego samochodu, liczbą

ludzi, którymi zarządzają.

ludzi, którymi zarządzają.

Dążą do sukcesu bez

Dążą do sukcesu bez

najmniejszego wahania i gotowi

najmniejszego wahania i gotowi

są dla niego poświęcić życie

są dla niego poświęcić życie

osobiste

osobiste

.

.

 

 

Drugi, społecznie skonstruowany

Drugi, społecznie skonstruowany

wariant sukcesu odwołuje się do

wariant sukcesu odwołuje się do

idei

idei „ American dream”

„ American dream”

. możliwości

. możliwości

zdobycia przez zwykłego człowieka

zdobycia przez zwykłego człowieka

sławy ( i fortuny), możliwości

sławy ( i fortuny), możliwości

cudownej przemiany Kopciuszka w

cudownej przemiany Kopciuszka w

księżniczkę a pucybuta w

księżniczkę a pucybuta w

milionera. Osoby zafascynowane

milionera. Osoby zafascynowane

takim podejściem uważają, że owa

takim podejściem uważają, że owa

transformacja nastąpi dzięki

transformacja nastąpi dzięki

sukcesowi medialnemu.

sukcesowi medialnemu.

W przeszłości „ stanie się” gwiazdą

W przeszłości „ stanie się” gwiazdą

medialną wymagało odpowiedniego

medialną wymagało odpowiedniego

wykształcenia, uprzedniego zdobycia

wykształcenia, uprzedniego zdobycia

odpowiedniej (lokalnej lub regionalnej)

odpowiedniej (lokalnej lub regionalnej)

widowni i udowodnienia, że widownia ta

widowni i udowodnienia, że widownia ta

będzie rosła wraz z inwestowaniem w

będzie rosła wraz z inwestowaniem w

wykonawcę.

wykonawcę.

Aktualnie nowe gwiazdy „wybierane są”

Aktualnie nowe gwiazdy „wybierane są”

(lub raczej pozorowane) przez media i

(lub raczej pozorowane) przez media i

„ umieszczane” natychmiast

„ umieszczane” natychmiast

na

na

stanowisku

stanowisku

maksymalnej widzialności, a nawet

maksymalnej widzialności, a nawet

gwiazdorstwa.

gwiazdorstwa.

Wielu młodych ludzi jest przekonanych, że

Wielu młodych ludzi jest przekonanych, że

sukces medialny jest absolutnie możliwy.

sukces medialny jest absolutnie możliwy.

Reklamy kuszą:

Reklamy kuszą: tylko zadzwoń(4.22+VAT) i

tylko zadzwoń(4.22+VAT) i

już będziesz gwiazdą.

już będziesz gwiazdą.

W popularnych czasopismach

W popularnych czasopismach

kobiecych oferuje się młodym

kobiecych oferuje się młodym

polskim kobietom możliwość

polskim kobietom możliwość

czarodziejskiej przemiany w gwiazdę

czarodziejskiej przemiany w gwiazdę

wybiegów

wybiegów

.

.

„

„

Znależć się na okładkach

Znależć się na okładkach

popularnych magazynów, być w

popularnych magazynów, być w

centrum uwagi fotoreporterów,

centrum uwagi fotoreporterów,

przezywać dreszczyk emocji to

przezywać dreszczyk emocji to

marzenie każdej nastolatki

marzenie każdej nastolatki

(…)Marzenie, które czasami się

(…)Marzenie, które czasami się

spełnia”

spełnia”

Propaguje się przekonanie, że

Propaguje się przekonanie, że

„talenty spadają

„talenty spadają

z nieba”

z nieba”

, a sukces

, a sukces „ przychodzi

„ przychodzi

mimochodem”

mimochodem”

Kult sukcesu w naszej cywilizacji

Kult sukcesu w naszej cywilizacji

zachwiał równowagę, jaka powinna

zachwiał równowagę, jaka powinna

istnieć pomiędzy poszczególnymi

istnieć pomiędzy poszczególnymi

wartościami.Sukces stał się nie

wartościami.Sukces stał się nie

tylko pierwszą wartością, ale także

tylko pierwszą wartością, ale także

kryterium oceny innych

kryterium oceny innych

wartości.Kult sukcesu spowodował

wartości.Kult sukcesu spowodował

degradację człowieka słabszego.

degradację człowieka słabszego.

Jeżeli nie wytrzymuje on

Jeżeli nie wytrzymuje on

konkurencji zostaje niemal

konkurencji zostaje niemal

automatycznie

automatycznie

wyeliminowany z gry

wyeliminowany z gry

i usunięty na margines życia.

i usunięty na margines życia.

W pewnym sensie także i

W pewnym sensie także i

wartości religijne zostały

wartości religijne zostały

naznaczone kultem sukcesu.W

naznaczone kultem sukcesu.W

działalności religijno-

działalności religijno-

duszpasterskiej liczy się

duszpasterskiej liczy się

nieraz przede wszystkim

nieraz przede wszystkim

wielka liczba uczestników,

wielka liczba uczestników,

wielkie środki materialne,

wielkie środki materialne,

które się z tym wiążą, opinie

które się z tym wiążą, opinie

środkówmasowego przekazu

środkówmasowego przekazu

.

.

W obliczu tendencjii w rozwoju kultury współczesnej
powstaje pytanie: w jakis sposób powinniśmy reagować
na nie jako rodzice i pedagodzy?? Istnieją cztery
możliwości:
-

świadome dążenie do zablokowania istniejących

trendów kulturowych

, w imię uznanych, tradycyjnych

wartości kulturowych;
-

bezrefleksyjne dryfowanie wraz z szybko zmieniającą

się kulturą

; akceptacja euforii supermarketu i

bezkrytyczne "klikanie" w rzeczywistość, tak jak gdyby
to była strona z Internetu;
-

negocjacja z młodzieżą kształtu rzeczywistości, w

której wspólnie żyjemy

, a w szczególności kształtowanie

w młodzieży nawyku świadomego podejmowania
wyborów odnośnie do kształtu własnego "ja".

Nie ulega wątpliwości, że jedynie czwarta z
wymienionych możliwości daje pedagogice i
pedagogom możliwość realnego uczestnictwa w
kształtowaniu tożsamości, marzeń i życia
współczesnej młodzieży. W związku z tym
głównym problemem zdaje się być stosunek
ludzi dorosłych do kultury popularnej. W
przeszłości kultura popularna etykietowana
była jako "niska" i "niedojrzała", stąd
funkcjonowała poza pedagogiką. Zapominano
przy tym jednak, że

ignorowanie kultury

popularnej

jest równoznaczne z ignorowaniem

młodzieży i

przynosi nieuchronnie ignorowanie

pedagogiki przez młodzież

.

Fan charakteryzowany był najczęściej bądź jako

"ogarnięty obsesją, izolujący się samotnik"

, bądź jako

"poddany szaleństwu członek tłumu"

. Postrzegano go

jako jednostkę irracjonalną i poza kontrolą, pozostającą
pod wpływem mediów i gwiazd. Zjawisko identyfikacji z
grupą fanów definiowane było zwykle jako dewiacyjne.
Ich skategoryzowanie i opisanie stanowić miało,
zdaniem J. Jensena, potwierdzenie szczególnych,
preferowanych społecznie wartości. W ten właśnie
sposób tworzono kategorie

"gorszych Innych"

,

"Odmiennych"

, którzy stawali się

"interesującymi

przypadkami"

, stanowiącymi egzemplifikację życia na

marginesie lub w dziczy. Z kolei pedagodzy przyjmowali
rolę

"misjonarzy"

- zakładali a priori swoją wyższość

moralną i jednocześnie uważali, iż w przeciwieństwie do
fanów poddanych działaniom zewnętrznych sił oni sami
są autonomiczni. Oczywiście taka postawa prowadzi do
zniesienia możliwości konstruktywnego działania
pedagogicznego.

Kultura popularna mogłaby stanowić bardzo
istotną płaszczyznę działania pedagogicznego.
Punktem wyjścia musi tu być założenie, że nie
szacujemy jej przejawów i praktyk z nią
związanych z perspektywy tradycyjnych
("dorosłych") wartości i ideałów. Pedagogika
kultury popularnej zakłada istnienie ważnej
metodologicznej możliwości - bycia zdziwionym,
zdobycia wiedzy, która nie jest przewidziana w
jakimś stanowiącym punkt wyjścia
paradygmacie. Podstawową kwestią byłoby tu
badanie, w jaki sposób młodzież konstruuje
poczucie sensu w ramach dostępnych jej
przekazów kulturowych, przy odrzuceniu
przekonania, że istnieje jakiekolwiek

"niedwuznaczne, odwiecznie prawdziwe
stanowisko"

.

Przekonanie, że istnieje

„esencjalistyczne

doświadczenie konstytuujące młodzież”

nie

zawiera bowiem nic innego, jak

"metanarracyjną

wiedzę"

dotyczącą tego, jakie

powinno

być

właściwe doświadczenie młodzieży (młodzież jest
wówczas umieszczana w totalizującej narracji z
pedagogiem jako głównym bohaterem jej życia).
Inne podejście dąży natomiast do odpowiedzi na
pytanie o kształt kulturowej dyskursywnej walki,
w trakcie której młodzież jest konstruowana i w
której bierze ona aktywny udział jako podmiot.
Walka ta dotyczy odpowiedzi na pytanie:

"co to

znaczy być młodzieżą?"

, a różnorodne odpowiedzi

wyznaczają przestrzeń debaty.

Nauczyciel próbuje natomiast stworzyć warunki
do

edukacyjnej rozmowy

, w której - wspólnie ze

swoimi wychowankami - usiłuje odnaleźć drogi
przez krętą rzeczywistość społeczną. W trakcie
takiej rozmowy można tworzyć (za pomocą
strategii krytycznego myślenia) przestrzenie
wyjścia poza dominujące (i często narzucone)
interpretacje i reprezentacje świata. Można
konstruować alternatywne systemy znaczeń.
Uwolnienie się od pułapki narzuconych
sposobów postrzegania i pojmowania świata
(zarówno tych, które mają charakter
fundamentalistyczny, jak i tych, które tworzy
popkultura) sprawia, iż młody człowiek może
sam tworzyć świat, w którym żyje, może sam
wybierać swoją tożsamość.