ALERGIA POKARMOWA

Renata Bator

ALERGIA POKARMOWA

Zespół objawów klinicznych

( narządowych, układowych ) powstałych
w organizmie ludzkim w następstwie
spożycia pokarmu (-ów ) lub związków do
niego dodanych, będący wynikiem
nieprawidłowej odpowiedzi
immunologicznej ustroju

.

SŁOWNIK POJĘĆ

Alergia pokarmowa

- to niepożądana

reakcja pokarmowa, u podłoża której leżą

mechanizmy immunologiczne.

Nietolerancja pokarmowa

- to każda

niepożądana reakcja na pokarm, w której

nie udowodniono udziału układu

immunologicznego.



Nadwrażliwość pokarmowa

- to termin

używany wymiennie z alergią i

nietolerancją pokarmową oraz innymi

niepożądanymi reakcjami na pokarm,

poza sytuacją, gdy ich przyczyny mają

podłoże czysto psychologiczne.

Awersja pokarmowa

- oznacza wstręt i

unikanie pewnych pokarmów z przyczyn

czysto psychologicznych.

Objawy alergii pokarmowej

Reakcje skórne

:

 pokrzywka (obrzęk naczynioruchowy),
 atopowe zapalenie skóry,
 grudzik uczuleniowy,inne zmiany z
towarzyszącym świądem, suchość

skóry

Pokrzywka

Charakteryzuje się

powstawaniem zmian

skórnych

pojawiających się i

znikających

szybko bez pozostawienia

śladu

Postać ostra najczęściej

występuje po spożyciu

leków,

mleka, ryb lub jajek.

Postać przewlekła jest

mniej

obfita i utrzymuje się

dłużej,

najczęściej po spożyciu

aspiryny.

Reakcje z układu oddechowego:





utrzymujący się katar lub stale zatkany

nos,

nawracające infekcje górnych i dolnych

dróg oddechowych,

zapalenia uszu,
obrzęk krtani,
astma,

Objawy żołądkowo-jelitowe:

kolka brzuszna
wymioty i biegunka
brak apetytu
nieprawidłowe stolce (biegunki, zaparcia)
bóle brzucha, nudności
nieprawidłowe przyrosty masy ciała,

Reakcje neurologiczne:

ciągłe rozdrażnienie, nadmierna

ruchliwość,

zaburzenia snu,
migrena, bóle głowy,

Reakcje uogólnione:

wstrząs anafilaktyczny (zagrożenie życia)

Jakie pokarmy uczulają

najczęściej

W Polsce najczęściej

uczulają:

- jaja

- mleko

- orzechy

- soja

- ryby

- białka zbóż

- cytrusy

Uczulające produkty pochodzenia

zwierzęcego

●

mleko krowie

Szczególnie dotkliwie odczuwają skutki

tej alergii niemowlęta i dzieci.

Wynika to z faktu, że jest ono

najważniejszym i jednocześnie

podstawowym składnikiem pokarmowym

w tym wieku, a więc tym samym,

głównym potencjalnym alergenem,

mogącym wywoływać nieprawidłowe

reakcje immunologiczne.

Ponadto objawy kliniczne po spożyciu

mleka krowiego mogą być wynikiem nie

tylko alergii na zawarte w nim białko, ale

także nietolerancji cukru mlecznego –

laktozy.

●

białko jajka

Białko jaja składa się z około 20 frakcji.

U osób wrażliwych objawy uczulenia, ze

wstrząsem anafilaktycznym włącznie,

mogą wystąpić po kontakcie już z bardzo

niewielką ilością tego białka (spożycie,

obecność w powietrzu, np. podczas

smażenia).

●

Ryby

Objawy niepożądane, podobnie jak w

przypadku alergii na białka jaja kurzego,

mogą pojawić się po spożyciu mięsa lub

na drodze inhalacyjnej (smażenie,

gotowanie) i są często tak samo burzliwe.

Skorupiaki i mięczaki, pomimo dużej siły

alergizującej, nie stanowią u nas

większego problemu ze względu na to, że

nie są w naszym kraju powszechnie

spożywane.

Ryby i owoce morza

Alergie na skorupiaki nie są

powszechne u dzieci, w

większości cierpią na nie

osoby dorosłe

Reakcje alergiczne na ryby

mogą być udziałem

zarówno

dzieci jak i dorosłych

Popularność alergii na

owoce

morza jest znacznie większa

w tych krajach w których

obserwuje się duże spożycie

ryb i skorupiaków

Właściwości alergizujące mogą ponadto

wykazać:

●

mięso wołowe,

●

cielęce,

●

kurze.

Alergiczne rośliny

●

białka zbóż (gluteny)

Alergen ten odpowiada za chorobę

trzewną (trwałą nietolerancję glutenu,

enteropatię glutenozależną), wymagającą

leczenia dietetycznego przez całe życie,

przejściową nietolerancję glutenu,

wymagającą diety eliminacyjnej przez

około 2 lata, i wreszcie alergię na gluten;

●

soja i inne motylkowe (groch, fasola,

soczewica, bób);

●

orzechy arachidowe;

●

psiankowate - pomidor, ziemniak,

papryka;

●

baldaszkowate - seler, marchew,

pietruszka, kminek;

●

gorczyczne - kapusta, kalafior,

rzodkiewka, chrzan, rzepa;

●

niektóre owoce - jabłka, cytrusy, ananasy,

banany

Dodatki do żywności

●

Substancje naturalne i syntetyczne

dodawane do żywności, w celu poprawy

walorów produktów spożywczych, tj.

smaku, zapachu, barwy, konsystencji,

trwałości, mogą także być odpowiedzialne

za wywoływanie niepożądanych reakcji

pokarmowych.

Substancjami tymi są: barwniki, kwas

benzoesowy, glutaminian sodu, estry

kwasu hydroksybenzoesowego, dwutlenek

siarki, siarczany, substancje słodzące,

spulchniające.

Powiązanie środków

konserwujących z alergiami

Wśród wielu stosowanych aktualnie dodatków

do żywności, źródłem największych problemów

są takie substancje chemiczne jak:

●

benzoesan sodu

●

kwas sorbowy,

●

dwutlenek siarki,

●

tartrazyna,

●

glutaminian sodu

●

oraz azotyny i ich pochodne.

Związki te mogą powodować alergie, w

tym

- pokrzywkę,
- obrzęk naczynioruchowy,
- zapalenie błony śluzowej nosa,
- astmę,
- a nawet reakcje anafilaktyczne.

●

Do niebezpiecznych konserwantów

zaliczają się również siarczyny.

●

W ostatnich latach opisano szereg

nagłych zgonów, których przyczynę

upatrywano w nadwrażliwości na te

związki.

●

Dwutlenek siarki zawarty w różnorodnych

konserwowanych artykułach spożywczych

i napojach, również w winie, może

wywoływać astmę.

●

Osoby cierpiące na astmę aspirynową są

szczególnie predysponowane do napadu

astmy po spożyciu żywności zawierającej

nawet małe ilości benzoesanu sodu.

●

Benzoesan sodu jest najbardziej

niebezpiecznym konserwantem zawartym

w niektórych sosach, niektórych

ketchupach i w serze.

●

Nie wszystkie sosy i ketchupy zawierają

benzoesan, dlatego tak ważne jest

sprawdzanie ich składu na etykietach.

(Symbol benzoesanu sodu to E211).



enzoesan sodumoże również

występować naturalnie w

cynamonie,
herbacie
owocach jagodowych.
Stała ekspozycja na niskie dawki

benzoesanu sodu powoduje przewlekłe

alergie (u 8,8% osób cierpiących na nieżyt

błony śluzowej nosa).

Jest on również znanym czynnikiem

wywołującym pokrzywkę u przynajmniej

10% osób podatnych na to schorzenie

.

W Polsce wprowadzono obowiązek

znakowania składników alergennych,

takich jak:

●

zboża zawierające gluten, a więc

pszenica, żyto, jęczmień, owies

zwyczajny, pszenica oplewiona (orkisz,

kamut lub ich szczepy hybrydowe);

●

skorupiaki, jaja, ryby, orzeszki ziemne /

orzeszki arachidowe, nasiona soi, mleko

(łącznie z laktozą);

●

migdały, orzech laskowy, włoski,

nerkowiec, orzech pekan, orzech

brazylijski, pistacja, orzech pistacjowy,

orzech makadamia;

●

seler, gorczyca, nasiona sezamu;

●

dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach

powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/l w

przeliczeniu na SO

2

.

Nietypowe alergie

●

Nadwrażliwość pokarmowa, manifestująca

się w najwcześniejszym okresie życia

dziecka, może wskazywać na niekorzystne

działanie alergenów już w czasie ciąży i

karmienia piersią.

●

Pokarmami najczęściej wtedy

uczulającymi, pomimo niespożywania ich

przez noworodka czy niemowlę, są: mleko,

jaja, ryby, owoce cytrusowe, zboża, mięso

wołowe i kurze, ziemniaki, czekolada.

●

Trzeba pamiętać, że często nie jeden, lecz

kilka pokarmów jednocześnie może być

odpowiedzialnych za niepożądane objawy

kliniczne.

●

Ciekawym zjawiskiem jest występowanie

niepożądanych objawów u osób, które

wykazują jednocześnie nadwrażliwość na

alergeny pokarmowe, wziewne lub

kontaktowe - jest to tzw. reakcja

krzyżowa.

Przykłady reakcji krzyżowych:

●

alergia na pierze i jednocześnie na jaja,

drób;

●

alergia na roztocza i jednocześnie na

krewetki;

●

alergia na trawy oraz chwasty i zarazem

na marchew, ziemniaki, jabłka, sezam.

LECZENIE ALERGII

POKARMOWEJ

●

polega na

wprowadzeniu diety

eliminacyjnej

która eliminuje szkodliwy

składnik zastępując go pod względem

odżywczym przez inny nieszkodliwy.

●

Jeżeli choroba polega na nadwrażliwości

na określony składnik pokarmowy ( bądź

grupę pokrewną) to eliminacja jego

powinna doprowadzić do ustąpienia

objawów bądź ich złagodzenia.

●

Zasadą diety eliminacyjnej jest nie

stwarzanie zagrożenia dla rozwoju

dziecka, nawet w przypadku wieloletniego

stosowania.

●

Czas stosowania diety jest różny

określony dla przebiegu choroby oraz

czynnika alergizującego.

Istota diety eliminacyjnej:

●

eliminacja nietolerowanego składnika

pokarmowego,

●

dostarczanie

innych

składników

odpowiednich pod względem jakościowym

i ilościowym (białko krowie >białko

sojowe),

●

ominięcie

niedoskonałych

etapów

trawienia

i

wchłaniania

poprzez

zastępowanie

określonych

składników

przez takie, które nie wymagają ww.

etapów. ( laktoza > glukoza, fruktoza).

Cele diety eliminacyjnej :

●

wyciszenie reakcji immunologicznej w

przewodzie pokarmowym,

●

zmniejszenie przepuszczalności bariery

śluzówkowej,

●

ochrona błony śluzówkowej,

●

nabywanie tolerancji na szkodliwe obecnie

składniki pokarmowe.

Alergie pokarmowe

●

Najczęściej zaczynają się u dzieci

odstawionych od piersi w 2-3 mies. życia.

●

Białko mleka krowiego, jakie maluch

dostaje w butelce, jest pierwszym

poważnym alergenem, z którym styka się

jego jeszcze niedojrzały przewód

pokarmowy.

●

Przy uczuleniu na mleko podaje się

dziecku specjalne mieszanki bezmleczne,

dostępne w aptekach. (Niektóre zrobione

są na bazie soi i trzeba uważać, gdyż z

czasem może dojść do uczulenia na soję).

●

Z diety trzeba też wykluczyć wszystkie

przetwory mleczne: kefiry, śmietanę,

twarożek, masło.

●

Jeśli dziecko jest uczulone na jajka, nie

może jeść potraw, które je zawierają:

omletów, majonezów, kremów, lodów i

makaronów.

●

Co kilka miesięcy,w porozumieniu z

lekarzem można sprawdzać, czy malec

toleruje już uczulające wcześniej pokarmy.

Uwaga!!!

Czasami objawy alergii na białko mleka

pojawiają się u niemowlęcia karmionego

tylko piersią. Wtedy to mama musi

wykluczyć ze swojej diety mleko, sery,

masło, czasem wołowinę i cielęcinę.

●

U większości dzieci objawy alergii

pokarmowej zanikają do 3. roku życia,

gdyż ich przewód pokarmowy "dorośleje",

u niektórych specjalnej diety trzeba

przestrzegać aż do wieku szkolnego, a

czasem i dłużej.

Karmienie piersią zapobiega

alergiom u dzieci

●

Lekarze często podkreślają zalety

karmienia piersią i namawiają mamy do

jak najdłuższego utrzymania tego sposobu

odżywiania niemowlęcia.

●

Alergolodzy podkreślają, że dzieci długo

karmione piersią rzadziej chorują na

choroby alergiczne w późniejszym wieku.

●

Wskazuje na to coraz większa liczba

badań.

●

Składniki immunologiczne przekazywane

niemowlętom to między innymi :

- przeciwciała (ważny element chroniący

dziecko przed zakażeniami w pierwszych

miesiącach życia),

- czynniki regulujące odpowiedź układu

odpornościowego (zwane

immunomodulatorami),

- czynniki przyspieszające dojrzewanie

systemu immunologicznego

- oraz substancje o działaniu

przeciwzapalnym.

●

Okazuje się jednak, że skład mleka u

karmiących kobiet jest różny, gdyż zależy

w dużym stopniu od diety i to on decyduje

o właściwościach pokarmu chroniących

przed chorobami alergicznymi.

●

Najskuteczniejszą redukcję zachorowań

na alergie odnotowano u dzieci matek

spożywających duże ilości warzyw i

owoców oraz tłuszczu roślinnego.

●

Nie wystarczy jednak samo karmienie

piersią.

●

Ponieważ składniki pożywienia przenikają

do mleka, bardzo ważne jest, jak odżywia

się matka.

Zasady leczenia dietetycznego

●

Prawda I - rozpoczynając dietę, nie

wystarczy poprzestać na wyeliminowaniu

szkodliwego składnika.

●

Zanim zostanie on z diety usunięty trzeba

poznać wszystkie dostępne możliwości

zastąpienia go innym , podobnie

wartościowym.

●

Eliminowanie bez uzupełnienia to błąd,

który nie tylko doprowadza do zubożenia

jadłospisu dziecka, ale przede wszystkim

pozbawia go cennych składników

potrzebnych do wzrostu i rozwoju, a więc:

białka, witamin, mikroelementów itd.

●

Dieta dziecka musi być urozmaicona, w

małych ilościach powinny być podawane

różnorodne pokarmy.

●

Dieta jednostajna, ograniczona do np. 10

stałych składników staje się

niebezpieczna, gdyż zwiększa

prawdopodobieństwo wystąpienia

kolejnych reakcji alergicznych na produkty

stałe w większych ilościach podawane

choremu.

●

I tak, jeśli wykluczamy gluten i kukurydzę,

nie bazujemy wyłącznie na ryżu i

ziemniakach.

●

Rozszerzamy dietę wprowadzając: sorgo,

jagły, grykę, amarantus, czy tapiokę.

Tapioka ( granulat )

●

Powstaje ze skrobi

manioku.

●

Zawiera bardzo dużo

lekkostrawnych

węglowodanów i

niewiele białka.

●

Jest pozbawiona

smaku i nie powoduje

alergii.

●

Stanowi ważny

składnik diety

bezglutenowej i

niskobiałkowej.

●

Hreczka, czyli gryka

zwyczajna

(Fagopyrum

esculentum) to tak

zwane "zboże

rzekome".

●

Jej bogate w skrobię,

trójgraniaste orzeszki

doskonale nadają się

do produkcji kaszy i

mąki

Zalety Amarantusa

- wysoka zawartość białka o wartości

przewyższającej białko mleka

- nienasycone kwasy tłuszczowe ważne w

zmniejszaniu ryzyka rozwoju miażdżycy i

chorób serca

- tokotrienole i włókno strawne obniżające

poziom cholesterolu

- duża zawartość skwalenu opóźniającego

procesy starzenia się organizmu

- niefermentujące włókno spożywcze obniżające

ryzyko występowania chorób nowotworowych

- dwukrotnie więcej błonnika niż otręby owsiane

- duża zawartość cennych żywieniowo

składników mineralnych takich jak żelazo,

wapń, magnez, fosfor, potas oraz znaczna

zawartość wit. z grupy B oraz wit. A, E i C

- nie zawiera glutenu, może więc być cennym

składnikiem diety dzieci chorych na celiakię

●

Prawda II – wprowadzenie nowych

składników musi odbywać się stopniowo!!

●

Wszystkie nowe produkty muszą być

wprowadzane bardzo ostrożnie, w małych

ilościach i dłuższych odstępach czasu.

●

Najlepiej zaczynać od jednego produktu,

obserwując reakcję dziecka po podaniu

jego małej ilości np. w poniedziałek, przy

powtórzeniu posiłku np. w piątek.

●

Jeżeli jakieś niepokojące objawy wystąpią

pomiędzy tymi dawkami lub bezpośrednio

po nich to oznacza, że składnik ten jest

szkodliwy i trzeba go unikać.

●

Prawda III – dieta musi być lekkostrawna.

●

Każdy alergik, zwłaszcza pokarmowy ma

w mniejszym lub większym stopniu

uszkodzoną śluzówkę układu

pokarmowego.

●

Istnieje więc ryzyko choroby wrzodowej

żołądka i dwunastnicy jako konsekwencji

wieloletniego uczulenia na kurz i roztocza

kurzu domowego, a np. w pyłkowicy

często dochodzi do krzyżowego uczulenia

pomiędzy pyłkiem roślin (przyczyną

pyłkowicy), a składnikiem pokarmowym

np. pyłek brzozy i jabłko.

●

W takich przypadkach wskazane jest

zwłaszcza na początku diety podawania

żywności gotowanej, rozdrobnionej i

lekkostrawnej.

●

Należy wyeliminować potrawy tłuste,

pieczone, smażone np. mięsa, frytki,

naleśniki.

●

Pozwoli to na zmniejszenie wrażliwości

układu pokarmowego, jego regenerację i

odbudowę.

●

Nie wolno również podawać wywarów z

mięsa; każdego, gdyż są one

ciężkostrawne.

●

Zupy powinny być przygotowywane z

wody, jarzyn, oleju tłoczonego na zimno z

dodatkiem kasz, płatków i ewentualnym

dodatkiem mięsa (gotowanego

oddzielnie).

●

Zupa nie powinna stanowić zbyt

obciążającej części posiłku, bo wtedy

trudno liczyć na apetyt w dalszej części

obiadu czy kolacji.

●

Najlepsze są zupy lekkie, nie zagęszczone

mąką, z małą ilością oleju i dodatków w

postaci makaronów i kasz.

●

Ważne jest również to, że do trawienia

każdego nowego produktu układ

pokarmowy chorego musi się

„przygotować.”

●

Niekiedy przyczyną wymiotów, biegunki,

ból brzucha, niestrawności, nie jest

reakcja alergiczna na pożywienie lecz fakt,

iż organizm nie jest w stanie go strawić,

bo albo podano go jednorazowo zbyt

wiele, albo ma on trudności z jego

przyswojeniem.

●

Prawda IV – jak najmniej wędlin!

●

Aby nie przeciążać uszkodzonego i

wrażliwego układu pokarmowego, lepiej

zrezygnować z wędlin.

●

Obecnie każda wędlina zawiera więcej

niekorzystnych dla alergików dodatków

(soja, kazeina, konserwanty, barwniki,

przeciwutleniacze), niż czystego mięsa.

●

Lepiej i zdrowiej jest podawać mięso

gotowane (bez wywaru) z królika,

przepiórki, jagnięcia, indyka lub dziczyzny,

pieczone w folii aluminiowej lub rękawach

foliowych, oczywiście rozdrobnione.

Prawda V – nawyki żywieniowe człowiek

kształtuje sobie w dzieciństwie

●

I właśnie dlatego, powinniśmy

przyzwyczajać dziecko do potraw

spełniających wymogi nowoczesnego

żywienia zaspakajającego potrzeby

odżywcze, estetyczne i konsumenckie.

●

Dziecko, które ciągle coś je: chrupki,

cukierki, owoce lub pije soki, nie chce jeść

posiłków głównych.

●

Wyrabiając złe nawyki żywieniowe

doprowadzamy do rozregulowania

procesów trawiennych, niestrawności i

otyłości, początków wielu poważnych

schorzeń.

●

Prawda VI – bezpieczeństwo jedzenia

●

Bardzo często zdarza się, że dziecko

aktywnie uczestniczy w zabawie, mając w

rączce np. chrupki, cukierki lub ciastka.

●

Jest to ogromnie niebezpieczne.

●

Roześmiane, rozgadane, biegające

dziecko bardzo łatwo może się jedzeniem

zachłysnąć lub zakrztusić.

●

Dotyczy to głównie dzieci małych i

alergików, u których dość często

występuje wiotkość krtani, a tym samym

mają one większą możliwość zachłyśnięcia

się pokarmem

.

Dziękuję