OMDLENIA

Joanna Tołwińska

Klinika Pediatrii, Endokrynologii

i Diabetologiiz Pododziałem Kardiologii

OMDLENIA

Definicja

Nagła, krótkotrwała utrata przytomności
przemijająca spontanicznie bez zastosowania
chemicznej czy elektrycznej kardiowersji.

Jeśli chory pada i wstaje jest to omdlenie, jeśli
pada i nie wstaje – nagła śmierć sercowa.

Nagła, krótkotrwała utrata świadomości i
napięcia mięśniowego, będąca następstwem
niedostatecznego przepływu mózgowego.

2

OMDLENIA

Epidemiologia

125,8 : 100 000

Częściej u dziewcząt

Najczęściej między 15. a 19. rokiem życia

Omdlenia stanowią 1-6% wszystkich przyczyn
hospitalizacji

12-45% populacji co najmniej raz w życiu
straciło przytomność

3

OMDLENIA

Przyczyny utraty przytomności

Zaburzenia w układzie krążenia:
- przyczyny sercowe

wrodzone wady serca
nadciśnienie płucne, zator tętnicy

płucnej

śluzak przedsionka
tamponada serca
zaburzenia rytmu serca
dysfunkcja mięśnia sercowego

- przyczyny pozasercowe

omdlenia wazowagalne (neurogenne)
hipotonia ortostatyczna
nieprawidłowy powrót żylnychoroby
choroby z zamknięciem naczyń

mózgowych

4

OMDLENIA

Przyczyny utraty przytomności

Zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne:

hipoglikemia
hipoksja
niedokrwistość
cukrzyca
niedoczynność nadnerczy

Zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego:

padaczka
guz mózgu
migrena
hiperwnetylacja
histeria

5

OMDLENIA

Przyczyny utraty przytomności

Zatrucia lekami:

alkohol
narkotyki
leki

sedatywne
hipotensyjne
przeciwdepresyjne

6

OMDLENIA

Podział przyczyn omdleń wg ESC

Neurokardiogenne (odruchowe, neurogenne)

Spowodowane hipotonią ortostatyczną

Wywołane chorobami organicznymi serca lub
serca i płuc

W wyniku zaburzeń rytmu serca

Związane

z

przyczynami

mózgowo-

naczyniowymi

7

OMDLENIA

Omdlenia neurokardiogenne – 30% wszystkich

Zespół wazowagalny

Omdlenia zatoki szyjnej

Omdlenia sytuacyjne

ostre krwawienie
mikcja
defekacja
powysiłkowe
kaszel, kichanie
poposiłkowe

OBWODOW

E

I

CENTRALNE

8

OMDLENIA

Omdlenia neurokardiogenne - obwodowe

Teoria Bezolda-Jarischa

Długotrwała pionizacja

Zaleganie krwi w kończynach dolnych

Zmniejszony powrót żylny krwi do serca

Zwiększona kurczliwość komór serca

Paradoksalne pobudzenie mechanoreceptorów
lewej komory serca (włókna eferentne typu C)

Pobudzenie jądra grzbietowego nerwu błędnego
Pobudzenie układu cholinergicznego

Spadek HR i RR

Zmniejszenie perfuzji mózgu

Omdlenie

UKŁAD WSPÓŁCZULNY

UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY

9

OMDLENIA

Omdlenia neurokardiogenne - ośrodkowe

Zamieranie

Pobudzenie ośrodków OUN w odpowiedzi

na bodźce bólowe i stresowe

Aktywacja neuronów A1

hamujących neurony C1

Spadek aktywności układu współczulnego

Wzrost aktywności układu przywspółczulnego

Omdlenie

10

OMDLENIA

Omdlenia neurokardiogenne – inne typy

W wyniku skurczu naczyń mózgowych:

Przy prawidłowym ciśnieniu i czynności

serca

U nastolatków rzadkie/rzadko

rozpoznawane

Pomiar przepływu mózgowego w trakcie
omdlenia (Doppler, spektrofotometria

mózgowa)

Mylnie rozpoznawane jako

pseudoomdlenia

psychogenne

11

OMDLENIA

Hipotonia ortostatyczna

Przyczyny:

niewydolność autonomicznego układu
nerwowego
zmniejszenie objętości krwi krążącej (np.
krwotok)
leki (przeciwhistaminowe, ACE-inhibitory)

Rozpoznanie:

Obniżenie ciśnienia skurczowego o > 20
mmHg lub < 90 mmHg po 3-minutowej
pionizacji poprzedzonej 5 minutami leżenia

12

OMDLENIA

Choroby serca oraz serca i płuc

Zwężające wady zastawek serca
Kardiomiopatia przerostowa
Śluzak przedsionka
Ostre rozwarstwienie aorty
Choroby osierdzia, tamponada
Infekcyjne zapalenie wsierdzia
Zatorowość płucna
Nadciśnienie płucne
Zapalenie mięśnia sercowego
Choroba Kawasaki
Anomalie tętnic wieńcowych
Niedokrwienie mięśnia sercowego
Ostry zawał mięśnia sercowego

13

OMDLENIA

Zaburzenia rytmu serca

Częstoskurcz nadkomorowy
Zespół wydłużonego QT
Zespół Brugardów
Zespół WPW
Częstoskurcz komorowy, migotanie komór
Dysfunckaj węzła zatokowego
Bloki przedsionkowo-komorowe
Awaria

stymulatora,

kardiowertera-

defibrylatora
Arytmie i zaburzenia po korekcji wad serca
Arytmie polekowe
Zespół skróconego QT

14

OMDLENIA

Diagnostyka

Szczegółowy wywiad

Badanie przedmiotowe

EKG

Grupa 1

Pewna przyczyna

omdlenia

Grupa 2

Prawdopodobna

przyczyna utraty

przytomności

Grupa 3

Niewyjaśniona

przyczyna

15

OMDLENIA

Diagnostyka – wywiad

Świadkowie zdarzenia
Przebieg i czas trwania
Który incydent
Okoliczności: wysiłek, pionizacja, czynniki
wywołujące
Objawy prodromalne
Stan świadomości: całkowita utrata
przytomności
Drgawki
Uraz
Jak długo trwał powrót do normy
Wywiad rodzinny: nagłe zgony

Objawy prodromalne: poty, bladość, uczucie gorąca

rozszerzenie źrenic, mroczki przed oczami, zawroty głowy

16

OMDLENIA

Diagnostyka – badanie przedmiotowe

W przypadku omdleń neurokardiogennych

zwykle bez odchyleń

17

OMDLENIA

Diagnostyka – badania dodatkowe

Badanie echokardiograficzne
Monitorowanie EKG metodą Holtera
Badania laboratoryjne
MR lub TK
Badanie elektrofizjologiczne
Konsultacja neurologiczna
Próba pionizacyjna

18

OMDLENIA

Próba pionizacyjna

Na czczo

Pozycja leżąca przez 10-15 minut

Pochylenie stołu do 60 stopni na 45 minut

Monitorowanie czynności serca i ciśnienia
tętniczego

Przerwanie

testu

w

razie

wystąpienia

objawów

prodromalnych

z

istotnym

obniżeniem HR i/lub RR, utraty przytomności
lub zasłabnięcia

19

OMDLENIA

Podział omdleń na podstawie próby pionizacji

Typ I (mieszany)

– najczęstszy – częstość pracy

serca obniża się w czasie omdlenia, pozostaje
> 40/min lub spada < 40/min na co najmniej
10 sek, ciśnienie tętnicze obniża się przed
zwolnieniem czynności serca

Typ IIA (kardiodepresyjne bez asystolii)

–

częstość pracy serca początkowo rośnie,
potem spada < 40/min na nie dłużej niż 10
sek, nie ma asystolii > 3 sek

Typ IIB (kardiodepresyjne z asystolią)

–

asystolia > 3 sek, stale obniżone ciśnienie
tętnicze

Typ III (wazodpresyjne)

– ciśnienie obniża się,

częstośc pracy serca nie zwalnia o więcej niż
10%

20

OMDLENIA

Diagnostyka omdleń – monitor implantowany

Umieszczony pod skórą górnej części klatki
piersiowej w znieczuleniu miejscowym

Implantowane najczęściej w lewej okolicy
przymostkowej

(eliminacja

artefaktów

mięśniowych)

Mniejszy niż pięciolistkowe opakowanie gumy
do żucia
akceptowany przez nastolatki - nie ogranicza
aktywności

Efekt leczniczy! – forma treningu?

21

OMDLENIA

Diagnostyka omdleń – monitor implantowany

Nowej generacji - włącza się samoistnie przy
wystąpieniu zaburzeń czynności serca

Zapamiętuje

ekg

w

42-min.

„pętlach”

umieszczając nowe informacje w miejsce
starych

Rozpoznaje i nagrywa znamienne pauzy,
epizody bradykardii i tachykardii

Diagnostycznie 3x bardziej skuteczny niż
badania konwencjonalne

22

OMDLENIA

Diagnostyka omdleń – monitor implantowany

23

OMDLENIA

Leczenie

Leczenie przyczynowe

Poprawa komfortu życia dziecka

Zapobieganie utratom przytomności

24

OMDLENIA

Leczenie – edukacja

Reagowanie na objawy zbliżającego się
omdlenia (przyjęcie pozycji leżącej z nogami
do góry lub siedzącej, maszerowanie w
miejscu,

krzyżowanie

nóg

i

zaciskanie

pośladków)

Podaż dużej (2-3 litry dziennie) objętości
płynów

Dosalanie potraw

Trenig pionizacyjny

25

OMDLENIA

Leczenie farmakologiczne

Głównie przy specyficznej przyczynie:

Elektrolity (NaCl)

Mineralokortykosteroidy – fludrokortyzon

(w zab.

ortostatycznych)

Β-blokery – propranolol, atenolol

Sympatykomimetyki – midodryna

26

OMDLENIA

Rozrusznik serca

Kontrowersyjny

w

przypadku

omdleń

neurokardiogennych

Wskazany gdy epizody częste, z asystolią
powyżej

4

s.

i

zawiodło

leczenie

farmakologiczne

Zapobiega bradykardii (asystolii) w trakcie
omdlenia

Nie zapobiega oporów obwodowych, a więc i

RR

Nieliczne badania u dzieci

27

OMDLENIA

Sygnały ostrzegawcze

Omdlenie indukowane wysiłkiem
Omdlenie w pozycji leżącej
Nietypowy przebieg omdlenia
Niewyjaśnione zgony w wywiadzie rodzinnym
(zwłaszcza < 30 r.ż.)
Omdlenie

indukowane

hałasem,

silnym

stresem,

innymi

bodźcami

bólowymi,

psychicznymi czy fizjologicznymi (LQTS!)
Omdleniu towarzyszy ból w klatce piersiowej
Upośledzona tolerancja wysiłku
Odchylenia

w

badaniu

przedmiotowym

sugerują

nieprawidłowości

sercowo-

naczyniowe

29

Dziękuję za

uwagę