ŚRODOWISKOWE

UWARUNKOWANIA

SPRAWNOŚCI

FIZYCZNEJ

OPRACOWAŁY:

Natalia KOSECKA

Dominika TRESZCZOTKO

1. Pojecie środowiska i rodzaje

czynników.

2. Typy zmian przystosowawczych,

ekosensytywność a okresy
sensytywne.

3. Czynniki i metody pomiaru

zróżnicowania środowiska
społeczno-ekonomicznego oraz
kulturowego.

4.Wyniki badań nad

społecznymi
uwarunkowaniami
sprawności fizycznej i
motoryczności człowieka.

5.Oddziaływanie

najbliższego otoczenia i
form organizacyjnych na
aktywność fizyczną.

slajd 14

ŚRODOWISKO

ŚRODOWISKO

Całokształt warunków materialnych i

biologicznych, istotnych dla życia i rozwoju

osobników danego gatunku.

Genotyp a fenotyp

• Genotyp-zespół genów danego osobnika warunkujących jego

właściwości dziedziczne.

• Fenotyp-zespół morfologicznych, anatomicznych, fizjologicznych i

biochemicznych cech organizmu żywego wykształcony w trakcie

jego rozwoju osobniczego.

• Fenotyp zależy od genotypu.
• Środowisko dostarcza ustrojowi podniet niezbędnych do

osiągnięcia dojrzałości.

• Realizowanie się fenotypu na podstawie wyznaczonego genotypu

nazywa się EPIGENEZĄ.

• Dzieci podobne do siebie genotypowo wykazują skłonność do

realizacji swojego rozwoju w ramach przypisanego im tego

samego kanału rozwojowego.

1.Czynniki

biogeograficzne, czyli

modyfikatory naturalne:

• Zasoby wodne i mineralne w otoczeniu oraz

skład powietrza,

• Organizmy żywe, z którymi człowiek się styka

(rośliny, zwierzęta,pasożyty,bakterie,wirusy),

• Klimat, a szczególnie temperatura, wilgotność,

ciśnienie i ruchy powietrza, nasłonecznienie,

radiacje, pole elektromagnetyczne,

• Ukształtowanie terenu,
• Siły grawitacji i przyspieszeń,
• Źródła dźwięków.

2. Czynniki społeczno-

ekonomiczne, czyli

modyfikatory kulturowe:

• Wewnątrz rodzinne: wysokość zarobków i

sposób podziału dóbr materialnych, poziom

wykształcenia oraz kultury rodziców,

• Zewnętrzne względem rodziny: ogólny

poziom kultury społeczeństwa, wielkość i

charakter środowiska społecznego, system

wartości, tj.tradycje i zwyczaje społeczne(w

tym nakazy i zakazy religijne,klasowe

itp.),nawyki i zwyczaje dotyczące stosowania

używek, organizacja fizycznego środowiska

człowieka.

3. Tryb życia

-wg Wolańskiego łączy w sobie wpływ czynników

endogennych

(temperament,wrażliwość,potrzeby) i

egzogennych (zwyczaje,tradycje,fizyczne warunki

otoczenia)

• Aktywność umysłowa i fizyczna

(praca zawodowa, rozkład
codziennych zajęć, trening
sportowy, rekreacyjny, ćwiczenia
fizyczne),

• Wypoczynek, sen.

Zmiany przystosowawcze zachodzą w ustroju, jako

reakcja na bodźce środowiskowe

TYPY ZMIAN

PRZYSTOSOWAWCZYCH

• Jednorazowa odpowiedź na bodziec pojedynczy lub ich

krótkotrwałą serię,

• Zmiany adiustacyjne, względnie trwałe, ale odwracalne, a

więc takie, które cofają się po pewnym czasie od

ustąpienia działania bodźca

• Zmiany adaptabilne, czyli przystosowanie plastyczne,

które wyraża się w zmianach trwałych nieodwracalnych;

dotyczą jednak fenotypu, a nie genotypu,

• Adaptację genetyczną, która dotyczy już zmian

wywołanych w zakresie struktur DNA i materiału

genetycznego oraz ma prowadzić do utrwalania się w

populacji osobników najlepiej przystosowanych.

EKOSENSYTYWNOŚĆ

wrażliwość na bodźce

środowiskowe i tryb

życia.

Zależność

ludzkiej

motorycznośc

i od wpływów

środowiskowy

ch jest

zróżnicowana

w kolejnych

okresach

życia

.

OKRES SENSYTYWNY

Faza wzmożonej

wrażliwości na bodźce

zewnętrzne

MODYFIKATORY

MODYFIKATORY

POZIOMU SPRAWNOŚCI

POZIOMU SPRAWNOŚCI

FIZYCZNEJ I

FIZYCZNEJ I

MOTORYCZNOŚCI

MOTORYCZNOŚCI

• wielkość i charakter środowiska społecznego

(wieś,małe lub duże miasto,uprzemysłowienie
regionu),

• status społeczny (wykształcenie i

zawód,pochodzenie społeczne)

• poziom zamożności (wysokość dochodów i

liczba dzieci w rodzinie,sposób wydatkowania
dochodów,zasobność gospodarstwa domowego),

• pochodzenie etniczne i rasowe.

Slajd 3

CZYNNIKI BIOGEOGRAFICZNE

TZW. MODYFIKATORY

NATURALNE

Reguła Bergmana - związek między masą ciała a warunkami

klimatycznymi z uwzględnieniem temperatury otoczenia.

- mieszkańcy stref zimnych - większa masa ciała, dłuższy tułów,

kończyny dolne krótsze

- mieszkańcy terenów gorących - mniejsza masa ciała, dłuższe kończyny

dolne i górne, mniejsze obwody i wymiary poprzeczne ciała

- rejony Morza Śródziemnego i im dalej na północ i południe-

najkorzystniejsze tereny dla wczesnego dojrzewania dziewcząt oraz

zachowania najdłuższego okresu płodności kobiet

- tereny pow. 2500 m n.p.m - niższa wysokość ciała, większy obwód

klatki piersiowej, wyższa pojemność życiowa płuc, większa liczba i

wielkość czerwonych ciałek krwi, niższe zużycie tlenu, wyższy

poziom hemoglobiny, hematokrytu i mioglobiny w mięśniach,

korzystny rozwój naczyń włosowatych, lepsze przystosowanie do

niskich temperatur.

 

CZYNNIKI SPOŁECZNO-

EKONOMICZNE TZW.

MODYFIKATORY KULTUROWE

WPŁYW WYKSZTAŁCENIA RODZICÓW
• Wyższe wykształcenie - wyższy poziom

sprawności fizycznej dziecka

• Wykształcenie

podstawowe

-

znaczne

obniżenie sprawności fizycznej dziecka

STOPIEŃ

ZURBANIZOWANIA

MIEJSCA

ZAMIESZKANIA

• Miasto - lepsze wyniki w biegach krótkich,

skokach i większe odległości rzutu piłką

lekarską

• Wieś - lepsze wyniki w próbach siły

statycznej i wytrzymałości oraz zwinności

TYP WYBRANEJ PRZEZ DZIECKO SZKOŁY

•Dzieci wykształconych rodziców znacznie
częściej podejmują naukę w liceum, natomiast
dzieci ze środowisk biedniejszych i gorzej
wykształconych w zasadniczych szkołach
zawodowych. Wobec powyższego stwierdzenia
Przewęda (1993) stwierdził, że w chwili
kończenia nauki szkolnej rysują się wyraźne
nierówności społeczne w sprawności polskiej
młodzieży.

•Badania w tym samym kierunku prowadzone
przez m.in. Gniewkowskiego, Januszewskiego i
Dutkiewicza dowodzą natomiast, iż wraz z
lepszymi „teoretycznie” warunkami społeczno-
bytowymi, wbrew powszechnym oczekiwaniom
nie wzrastała sprawność fizyczna.

•Obniżenie się wydolności i wytrzymałości
fizycznej w grupach dzieci rodziców z wyższym
wykształceniem ma swoje przyczyny w
zwiększającej się na przestrzeni lat wielkości
otłuszczenia ciała w populacji oraz w większej
zawartości tłuszczu w ustroju u dzieci i
młodzieży z rodzin o wyższej pozycji społecznej
oraz z dużych miast aniżeli ze wsi.

•Mleczko (1996) dokonał analizy porównawczej
maksymalnego minutowego poboru tlenu u
mieszkańców z różnych regionów kraju i świata
- grupy etnicznie skrajnie różniące się między
sobą budową somatyczną i warunkami
środowiskowymi (Eskimosi i Murzyni)- mają
podobny poziom minutowego poboru tlenu
- osobnicy żyjący w niemal identycznych
warunkach środowiskowych i klimatycznych –
mają zróżnicowany poziom minutowego poboru
tlenu

WP

WP

Ł

Ł

YW SKA

YW SKA

Ż

Ż

E

E

Ń

Ń

I

I

ZANIECZYSZCZE

ZANIECZYSZCZE

Ń

Ń

CHEMICZNYCH NA ROZWÓJ

CHEMICZNYCH NA ROZWÓJ

CZ

CZ

Ł

Ł

OWIEKA

OWIEKA

Wykazano, że sprawność fizyczna w
okolicach, w których silnie jest rozwinięty
przemysł np. chemiczny czy hutniczy jest
wyższa. Mechanizm występowania tego
zjawiska

jest

dość

prosty.

Rozwój

przemysłu

przyciąga

ludzi

lepiej

wykształconych, wpływa na rozbudowę
szkół, poprawę wyposażenia w obiekty
sportowe i podnosi ekonomiczny standard
życia w danej okolicy. Właśnie te elementy
wpływają na podwyższoną sprawność
fizyczną.

ODDZIAŁYWANIE NAJBLIŻSZEGO

OTOCZENIA I FORM ORGANIZACYJNYCH

NA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNĄ

•RODZINA-W rodzinie zwykle przebiega cała
początkowa faza kształtowania się osobowości.
Życie rodzinne dostarcza też dziecku wzorców
postępowania w zakresie troski o zdrowie,
rozwój fizyczny, sprawność ruchową, higienę
ciała itp. Anderssen i Wold (1992) wykazali że
najważniejszym determinantem aktywności
fizycznej wśród dorastających dzieci była
bezpośrednia pomoc rodziców.
Badania amerykańskie wykazały, że 42% matek
i 48% ojców dzieci klas 1-4 nie bierze udziału w
aktywności fizycznej w typowym tygodniu.
Tylko niewielki procent rodziców uczestniczy w
jakichś formach ruchowych razem z dziećmi lub
też ułatwia dzieciom uczestniczenie w nich.

SZKO

SZKO

Ł

Ł

A

A

Poprzez szkołę dziecko ma szansę uczestniczyć w

złożonych sytuacjach społecznych. Szkoła

powinna tworzyć warunki do poszerzania

kontaktów i nabycia społecznego doświadczenia,

również jeżeli chodzi o wzorce w kulturze

fizycznej. Z badań prowadzonych przez

Strzyżewskiego (1990) wynikało, że proces

szkolnego wychowania fizycznego nie zapewnia

osiągnięcia najistotniejszego celu wychowania

fizycznego, to znaczy pozytywnej postawy wobec

kultury fizycznej na całe życie. Wyniarski (1995)

w swoich badaniach ukazał, że system

wychowania fizycznego wykazuje liczne braki.

24% uczniów uznaje, że lekcje w-f są nieciekawe,

a ok.40% nie lubi lub ma obojętny stosunek do

nauczyciela wychowania fizycznego. Bukowiec

(1990) stwierdził, że aż ok.55% młodzieży nie ma

w ogóle kontaktu z jakąkolwiek formą aktywności

ruchowej z wyjątkiem szkolnych lekcji.

GRUPY RÓWIEŚNICZE

Grupa rówieśnicza pełni istotną rolę w

kształtowaniu postaw jednostki względem

aktywności fizycznej. Może nieść również

poważne niebezpieczeństwa, związane z

kształtowaniem niepożądanej

obyczajowości. Jedne z grup rówieśniczych

mogą zachęcać do aktywności ruchowej ale

inne też mogą zniechęcać. Badania

wykazały, że urządzenia sportowe, bliskość

parków i szkół, okazja do uczestnictwa w

zabawach lub zajęciach sportowych były

istotnymi czynnikami zwiększającymi

zaangażowanie w sport u dzieci w wieku 8-

12 lat. Ponadto na pewnych obszarach

mieszkalnych rodzice ograniczają dzieciom

spędzanie czasu na wolnym powietrzu z

uwagi na brak bezpiecznych miejsc. To

znacznie hamuje aktywność fizyczną u

dzieci.

 

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU

Oddziaływanie najpotężniejszego środka

przekazu, jakim jest telewizja, sprawdza się

jednak przede wszystkim do biernego

zapełniania czasu. Badania prowadzone w USA

wykazały, że rola telewizji w zachęcaniu do

podejmowania aktywności fizycznej jest znacznie

mniej efektywna niż wpływy ze strony rodziców

(Andersson, Wold 1992). Woynarowska (1996)

wykazała w swoich badaniach, że 77% polskiej

młodzieży ogląda telewizję co najmniej 2 godziny

dziennie, a aż 44% chłopców i 33% dziewcząt 4

godzinny i więcej dziennie. Nic więc dziwnego,

że w takiej sytuacji i przy takim tworzonym od

dzieciństwa modelu życia tylko niewielki odsetek

(ok.6%) dorosłych podejmuje jakieś formy

aktywności fizycznej.

ORGANIZACJE I PLACÓWKI WYCHOWANIA

FIZYCZNEGO, REKREACJI I SPORTU

Formy działalności, jak i motywy uczestniczenia

w zorganizowanej aktywności fizycznej mogą

być bardzo różnorodne. Ich obecność wpływa

na poziom sprawności fizycznej. W Polsce działa

ponad 11 tys. jednostek organizacji wychowania

fizycznego sportu. Uczestniczy w nich ok. 700

tys. członków, a zatrudnionych jest 4 tys.

trenerów i ok.8 tys. instruktorów. Jest mnóstwo

klubów sportowych i setki ośrodków

rekreacyjnych. Problemy na jakie napotykają

realizatorzy programów promocji zdrowia,

wskazują jak ważne jest docieranie do całej

rodziny.

Podsumowując szansa na poprawę kondycji i

sprawności fizycznej polskiego społeczeństwa

tkwi w podnoszeniu poziomu jej rzeczywistej

edukacji i promocji zdrowego stylu życia.

 

DZIĘKUJEMY

ZA UWAGĘ

