Mierniki popytu 

turystycznego. 

Sezonowość ruchu 

turystycznego.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

email: rudnickm@uek.krakow.pl 

tel. 012 293 52 46, pok. 418, IV p., paw. A

www.uek.krakow.pl/zktur

mgr Michał Rudnicki

2

Mierniki popytu 

turystycznego

Miernikami popytu turystycznego są ruch 

turystyczny oraz wydatek turystyczny.

Źródła pozyskiwania danych obejmują 

dane:



wtórne



pierwotne

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

3

Mierniki popytu 
turystycznego

W pomiarach ruchu turystycznego 

najczęściej stosuje się dwa rodzaje 
badań:



badania całościowe



badania częściowe

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

4

Mierniki popytu turystycznego

Mierniki popytu turystycznego: 

1. Wskaźnik aktywności turystycznej netto
2. Wskaźnik aktywności turystycznej brutto
3. Liczba osób zarejestrowanych w bazie noclegowej 
4. Wielkość wydatków turystów w miejscu czasowego 
pobytu
5. Średnie dzienne wydatki w miejscu wypoczynku

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

5

Sposoby pomiaru ruchu 

turystycznego:

1.

Badania graniczne

2.

Metoda rejestracji hotelowej

3.

Badania uczestnictwa w wyjazdach 
turystycznych w miejscu zamieszkania 
respondentów

4.

Badania prowadzone w miejscu recepcji 
turystycznej

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

6

Podział wydatków 

turystycznych 

w ujęciu czasowo - 

przestrzennym



wydatki poprzedzające podróż, 
niezbędne do jej przygotowania i 
podjęcia,



wydatki ponoszone w trakcie podróży 
i pobytu w odwiedzanych miejscach,



wydatki związane z podróżą, poniesione 
po powrocie.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

7

Podział wydatków na turystykę wg 

następujących głównych kategorii 

zaproponowany przez WTO



podróże, wakacje i wycieczki 
zorganizowane,



noclegi,



wyżywienie,



transport,



rekreacja, kultura i sport,



zakupy,



inne.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

8

Na wielkość wydatków 

turystycznych wpływają:



wielkość ruchu turystycznego,



struktura ruchu uwzględniająca przede 
wszystkim podział na turystów i 
odwiedzających jednodniowych,



przeciętny czas pobytu turystów,



poziom ekonomiczny turystów 
przybywających do danej miejscowości,



średnia dzienna stawka wydatków 
odwiedzających.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

9

Sezonowość w turystyce

Sezonowość w turystyce definiowana jest 

jako czasowa nierównowaga, która może być 

wyrażana cyklicznymi zmianami takich 

wielkości, jak liczba odwiedzających, 

natężenie ruchu drogowego (również 

natężenie ruchu w odniesieniu do innych 

gałęzi transportu), zatrudnienie, a także 

opłaty pobierane za korzystanie z różnego 

rodzaju atrakcji turystycznych.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

10

Sezonowość popytu 

turystycznego

Sezonowość popytu turystycznego jest 

zjawiskiem wyznaczanym przez 
prawidłowości dostrzegane podczas analizy 
serii danych statystycznych.

Przyczyny wahań okresowych

•  Naturalne

•  Instytucjonalne

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

11

Cechy wahań sezonowych

1. Roczny cykl wahań, w ramach którego 

wyróżnia się podokresy tygodniowe, 
miesięczne, kwartalne i półroczne;

2. Systematyczne powtarzanie się w 

każdym roku;

3. Określona regularność.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

12

Wahania okresowe popytu 

turystycznego

Rodzaje wahań okresowych (ze 
względu na czas występującej 
nierównomierności):

1. Dobowe

5.  Kwartalne

2. Tygodniowe

6.  Roczne

3. Dekadowe

7.  Wieloletnie

4. Miesięczne

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

13

Wahania okresowe popytu 

turystycznego

Negatywne skutki sezonowości związane z 
sezonowym wykorzystaniem podaży turystycznej

1. Okresowe obciążenie - zagrożenia ekologiczne,
2. Konieczność gromadzenia rezerw - wyższe koszty 
działalności,
3. Mniejsza efektywność ekonomiczna podmiotów,
4. Ograniczone wykorzystanie obiektów tur. poza sezonem,
5. Elastyczne regulowanie wielkości i struktury zatrudnienia 
w sezonie i poza nim,
6. Obniżenie się jakości usług pod wpływem zwiększonego 
popytu,
7. Niepełne zaspokojenie potrzeb turystycznych,
8. Konieczność inwestowania w rozwój infrastruktury 
turystycznej.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

14

Wahania okresowe popytu 

turystycznego

Łagodzenie negatywnych skutków sezonowości 

1. Wydłużenie sezonu turystycznego,
2. Aktywizacja ludności (ubogich grup społ.) poza sezonem,
3. Przedsezonowe i posezonowe obniżki cen,
4. Przygotowywanie specjalnych ofert dla wybranych grup 
klientów,
5. Kreowanie nowych form turystyki (t. kongresowa, 
rodzinna),
6. Polityka marketingowa (zachęcanie do wyjazdu poza 
sezonem),
7. Rozwój bazy noclegowej (uniezależnienie od pogody),
8. Rozwój bazy towarzyszącej (sportowej, kulturalnej itp.),
9. Elastyczna polityka zatrudnienia,
10. Pozaturystyczne wykorzystanie obiektów i pracowników 
poza sezonem.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

15

Metody wyodrębniania wahań 

sezonowych

Wybór określonej metody wyodrębniania wahań sezonowych zależy 
przede wszystkim od przebiegu ogólnej tendencji rozwojowej (a 
dokładniej od rodzaju funkcji, która tę tendencję opisuje) oraz typu 
wahań sezonowych. Wyróżnia się:

  wahania addytywne, których amplituda w analogicznej fazie 
jest mniej więcej jednakowa (absolutne poziomy wahań 
sezonowych wyrażone 
w jednostkach badanego zjawiska),
  wahania multiplikatywne, których bezwzględna amplituda 
zmienia się, ale mniej więcej w stałym stosunku (wskaźniki 
sezonowości wyrażone 
w procentach)

y

y

t

t

wahania addytywne

wahania multiplikatywne

mgr Michał Rudnicki

16



metoda przeciętnych miesięcznych,



metoda średnich ruchomych,



absolutna (dla wahań addytywnych)



względna (w przypadku wahań 
multiplikatywnych)



metoda wskaźników łańcuchowych,



metoda funkcji trendu (metoda wskaźników)

Metody wyodrębniania 

wahań sezonowych

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

17

Metoda funkcji trendu

Proces wyodrębniania wahań sezonowych metodą funkcji trendu:

1) wyodrębnienie tendencji rozwojowej, czyli określenie modelu trendu 
opisującego analizowane zjawisko oraz wyznaczenie wartości 
teoretycznych (ŷ) (przez podstawienie do funkcji trendu poszczególnych 
numerów okresów);

2) uwolnienie wyrazów szeregu empirycznego (y) od wartości 
teoretycznych (ŷ) poprzez:

•  odcięcie od wartości szeregu empirycznego wartości szeregu 
teoretycznego (wahania addytywne):

•  obliczenie ilorazu wartości szeregu empirycznego i wartości 
szeregu teoretycznego (wahania multiplikatywne):

ˆ

i

s

y y

= -

ˆ

i

y

s

y

=

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

18

Metoda funkcji trendu

Ekonomika turystyki i rekreacji

3) obliczenie surowych wskaźników sezonowości tj. średnich dla 
jednoimiennych okresów (miesięcy, kwartałów):

gdzie:

s

i

 = wartości obliczone w poprzednim etapie, które dotyczą tych 

samych okresów w poszczególnych latach (np. wartości S

i 

obliczone dla 

wszystkich pierwszych kwartałów,

n – liczba jednoimiennych okresów (np. liczba pierwszych kwartałów 
w analizowanym szeregu czasowym).

i

i

S

s

S

n

=

�

mgr Michał Rudnicki

19

Metoda funkcji trendu

4) obliczenie współczynnika korygującego (k), czyli średniej 
arytmetycznej wskaźników surowych:

gdzie:

d – liczba okresów w obrębie jednego roku (np. gdy rozpatrujemy 
wahania kwartalne, wówczas d = 4, a gdy analizujemy wahania 
miesięczne, d = 12);

i

S

S

k

d

=

�

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

20

Metoda funkcji trendu

Ekonomika turystyki i rekreacji

5) obliczanie oczyszczonych wskaźników wahań sezonowych:

•  od poszczególnych wskaźników surowych odejmuje się 
współczynnik korygujący (wahania addytywne):

•  poszczególne wskaźniki surowe dzieli się przez współczynnik 
korygujący (wahania multiplikatywne):

i

i

O

S

S

S

k

=

-

i

i

S

O

S

S

k

=

mgr Michał Rudnicki

21

Metoda funkcji trendu

Interpretacja:

1) w przypadku wahań addytywnych ekonomicznej interpretacji 
podlegają wartości bezwzględne. Za przeciętny poziom zjawiska 
uznaje się wartość zero. Jeżeli wartość wskaźnika znacząco odchyla się 
od tego poziomu, oznacza to, że badane zjawisko podlega wahaniom 
sezonowym.

2) wskaźniki sezonowych wahań multiplikatywnych wyraża się w 
procentach, dlatego też ich wartość należy przemnożyć przez 100. Ich 
interpretacja ma wymiar względny, ponieważ odnosi się do 
przeciętnego poziomu rozwoju zjawiska w ciągu roku, którego wartość 
przyjmuje się za 100%. Wskaźniki znacznie różniące się od 100% 
wskazują na występowanie sezonowości, natomiast te, które mają 
wartość zbliżoną do 100% oznaczają brak wahań sezonowych.

Ekonomika turystyki i rekreacji

mgr Michał Rudnicki

22

Metoda funkcji trendu

Jako przykład zjawiska turystycznego podlegającego wahaniom 

multiplikatywnym rozpatrzymy przewozy pasażerów liniami 

lotniczymi „Fly”