Od analizy

finansowej do

ekonomicznej

projektu

Analiza finansowa projektu

Punkt wyjścia do

dokonywania

analizy

ekonomicznej

projektu

Podstawa oceny

opłacalności każdego

przedsięwzięcia

Bazując

wyłącznie

na

przychodach

(zyskach)

i

kosztach (stratach) podmiotu
będącego animatorem projektu
(firma,

instytucja

zarządzająca),

określa

się

opłacalność finansową projektu
- prognoza zasobów, dzięki
którym

zostaną

pokryte

przyszłe wydatki.

Dyskontowe

wskaźniki oceny

opłacalności:

np. NPV, IRR,

Analiza

finansowa

• finansowa

zaktualizowana
wartość netto -
FNPV,

• finansowa

wewnętrzna
stopa zwrotu –
FIRR (FRR)

Analiza

ekonomiczna

• ekonomiczna

zaktualizowana
wartość netto -
ENPV,

• ekonomiczna

wewnętrzna
stopa zwrotu –
EIRR (ERR)

DANE WEJŚCIOWE Z ANALIZY FINANSOWEJ

DANE WEJŚCIOWE Z ANALIZY FINANSOWEJ

Korekty fiskalne (wyeliminowanie transferów)

Odliczenie podatków pośrednich, subwencji, dotacji, itp. płatności mających charakter

wyłącznie transferu dochodu.

Korekta o efekty zewnętrzne (ang. externalities)

Zarówno pozytywne, jak i negatywne, powstają, gdy działalność jednego podmiotu

powoduje zmianę w dobrobycie innych jednostek gospodarczych i zmiana ta nie jest

rekompensowana.

Przekształcenie z cen rynkowych w ceny rozrachunkowe (ang. shadow prices)

Ceny ukryte występują gdy mamy do czynienia z zakłóceniami na rynku np.: monopole,

bariery handlowe, regulacje prawne w zakresie cen i płac, itp.

DANE WEJŚCIOWE DO OCENY OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ PRZY

DANE WEJŚCIOWE DO OCENY OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ PRZY

ZASTOSOWANIU POWSZECHNYCH WSKAŹNIKÓW OPŁACALNOŚCI (ENPV,

ZASTOSOWANIU POWSZECHNYCH WSKAŹNIKÓW OPŁACALNOŚCI (ENPV,

ERR)

ERR)

Etap 1 – Skorygowanie o efekty fiskalne

• celem etapu jest właściwe uwzględnienie efektów fiskalnych z

punktu widzenia gospodarki (społeczeństwa),

• na potrzeby analizy ekonomicznej należy przyjmować ceny

nakładów i produktów przed naliczeniem podatku VAT i innych
podatków pośrednich,

• objęte analizą ekonomiczną ceny czynników nakładczych

powinny obejmować podatki bezpośrednie

– z punktu widzenia projektu podatek dochodowy jest odpływem i

zmniejsza jego opłacalność,

– z punktu widzenia gospodarki nie jest to koszt, a część dochodu z

podatków jest rozdzielana przez rząd na zaspokojenie potrzeb
ogólnospołecznych – stąd niekiedy podatki dochodowe należy
zapisać jako korzyść projektu;

• dotacje (rozumiane jako dochód transferowy) będą stanowiły cześć

kosztów projektu (jako wyraz kosztów społecznych);

• niekiedy podatki pośrednie lub dotacje mają na celu skorygowanie

efektów zewnętrznych (np. podatki od cen energii, które mają
zniechęcać do wytwarzania negatywnych efektów zewnętrznych
na środowisko) – wtedy uzasadnione może być włączenie takich
podatków do kosztów projektu (należy jednak uważać, by nie
liczyć ich podwójnie, np. poprzez włączenie do oceny zarówno
podatków energetycznych, jak i szacunkowych zewnętrznych
kosztów środowiskowych).

Problem podatków nie musi być potraktowany w bardzo

precyzyjny sposób, jeśli ma on niewielkie znaczenie dla

oceny projektu, jednak zawsze należy go rozważyć.

Etap 2 – Skorygowanie o efekty zewnętrzne

(externalities)

Efekty zewnętrzne (

Efekty zewnętrzne (

externalities

externalities

)

)

-

- w analizie projektów

jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie
(stąd nie uwzględniany w finansowej ocenie projektu). Efekt
zewnętrzny występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub
konsumpcji dobra lub usługi przez jedną jednostkę
gospodarczą ma bezpośredni wpływ na poziom dobrobytu
producentów lub konsumentów wchodzących w skład innej
jednostki. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub
negatywne.

• celem tego etapu jest ustalenie wartości korzyści i kosztów

zewnętrznych nie uwzględnionych w analizie finansowej,

• niekiedy koszty i korzyści zewnętrzne, które są łatwe do

zidentyfikowania, okazują się trudne do wycenienia, a
efekty objawią się w połączeniu z innymi czynnikami
dopiero w dłuższej perspektywie czasowej

• można sporządzić wykaz niekwantyfikowalnych efektów

zewnętrznych, dzięki czemu będzie istniała możliwość
porównania relatywnej wagi aspektów kwantyfikowalnych, z
czynnikami nie poddającymi się kwantyfikacji (dokonanie
analizy wielokryterialnej).

Przykłady społecznych korzyści zewnętrznych:

• korzyści w postaci niższej wypadkowości w rejonach o dużym natężeniu

ruchu;

• oszczędności w czasie przewozu w ramach zintegrowanej sieci

transportowej;

• wydłużenie przewidywanej długości życia dzięki lepiej wyposażonym

obiektom opieki zdrowotnej lub w wyniku redukcji substancji
zanieczyszczających środowisko;

• wyszkolenie zatrudnionych w projekcie robotników, którzy później będą

mogli znaleźć lepiej płatną pracę;

• zwiększenie

atrakcyjności

inwestycyjnej

(przyciąganie

nowych

inwestorów) i tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku realizacji projektu;

• linia kolejowa, która może zmniejszyć zagęszczenie ruchu na określonej

drodze;

•

nowy uniwersytet, który może wspierać nauki stosowane a dzięki lepiej
wykształconej sile roboczej mogą wzrosnąć przyszłe dochody
pracowników;

• uratowane życia ludzkie dzięki projektom w sektorze opieki zdrowia itp.

Przykłady społecznych kosztów zewnętrznych:

• utrata produkcji rolnej z powodu odmiennego wykorzystania

ziemi;

• dodatkowe koszty netto dla władz lokalnych związane z

przyłączeniem nowego zakładu przemysłowego do istniejącej

infrastruktury transportowej;

• wzrost kosztów usuwania ścieków;

• zmniejszenie wartości rynkowej domów, w wyniku budowy

nowego „uciążliwego” zakładu produkcyjnego w okolicy

osiedla, itp.

Przykłady oddziaływania projektu na środowisko

• ekologiczne koszty drogi szybkiego ruchu - szacowane na

podstawie potencjalnego spadku wartości sąsiadujących z

drogą nieruchomości, z powodu większego hałasu lub spalin,

pogorszenia jakości krajobrazu;

• ekologiczne koszty dużego „truciciela” przemysłowego, np.

rafinerii - szacowane na podstawie potencjalnego wzrostu

wydatków na opiekę zdrowia wśród mieszkańców i

pracowników..

Przykład:

Zagospodarowanie obiektu zabytkowego

na cele turystyczne

Potencjalne efekty finansowe

Wpływy

Wpływy

Wydatki

Wydatki

•wszelkiego rodzaju opłaty za
usługi

świadczone

przez

projektowaną bazę turystyczną
powstałą na bazie zabytkowego
obiektu,

•wpływy z opłat za wstęp i
zwiedzanie

zaprojektowanych

muzeów, skansenów, parków, itp.
(pokrywające nieznaczną część
rzeczywistych kosztów),

•ewentualne

wpływy

ze

sprzedaży usług ubocznych i
powiązanej

działalności

handlowej.

• nakłady inwestycyjne projektu

• koszty eksploatacji

(utrzymania) obiektu będącego
przedmiotem projektu

Potencjalne efekty ekonomiczne

Wpływy (korzyści)

Wpływy (korzyści)

Wydatki (koszty)

Wydatki (koszty)

•pobudzenie przez projekt wzrostu
dochodów w sektorze turystycznym na
danym

obszarze,

wywołany

zwiększonym strumieniem turystów i
dłuższymi okresami ich pobytu (np.
projekty

mające

na

celu

odrestaurowanie,

wyeksponowanie,

zagospodarowanie czy udostępnienie do
zwiedzania

obiektów

dziedzictwa

kulturowego, infrastruktura ułatwiająca
korzystanie z powyższych walorów
turystycznych, itp.),

•wzrost dochodów dzięki innych formom
działalności pobudzonym przez projekt
turystyczny

(działalność

handlowa,

rekreacyjna, itp.)

•wzrost zatrudnienia, itp.

• utrudnienia spowodowane wzrostem

ruchu w związku z realizacją projektu
(trudności w przemieszczaniu się,
przekroczenie chłonności i pojemności
turystycznej obszaru, itp.)

• koszt

alternatywny

związany

z

odmiennym wykorzystaniem danego
czynnika

(np.

gruntów,

obiektu

zabytkowego, pracy ludzkiej, itp.).

Etap 3 - Od cen rynkowych do cen

kalkulacyjnych

Celem tego etapu analizy jest określenie wartości

współczynników

przeliczeniowych,

które

umożliwiają

przekształcenie cen rynkowych w ceny kalkulacyjne

(eliminujące zniekształcenia rynkowe i wpływ regulacji

państwowych

i

przez

to

lepiej

odzwierciedlające

alternatywny społeczny koszt zasobów).

Ceny produktów będących przedmiotem wymiany

międzynarodowej

• Każdy

produkt

będący

przedmiotem

wymiany

międzynarodowej będzie wyceniany na podstawie

cen

cen

rynku międzynarodowego – OCRM

rynku międzynarodowego – OCRM (w anglojęzycznej
literaturze – border price)

• OCRM – sprowadza wartość rynku międzynarodowego do

granicy projektu (np. brama zakładu, składowisko na
którym producent sprzedaje swoje wyroby, itp.)

Wycena OCRM - substytucja importu

OCRM = (cena CIF + koszt transportu od granicy do rynku)

– koszt transportu z projektu do rynku

Cena CIF

PROJEKT

Koszt transportu od

granicy do rynku

Koszt transportu z

zakładu do rynku

Granica

państwa

RYNEK

Wycena OCRM (zużycie produktu dotychczas eksportowanego)

OCRM = (cena FOB - koszt transportu z kopalni do granicy)

+ koszt transportu z kopalni do projektu

Cena FOB

Wytwórca surowca

(np. kopalnia)

PROJEKT

Koszt transportu do

granicy

Koszt transportu do

projektu

Granica

państwa

Ceny produktów i nakładów nie będących przedmiotem

wymiany międzynarodowej

• stosowane będą ceny obserwowane na rynku lokalnym

(brak bardziej konkurencyjnych rynków).

• na rynku, na którym występują zakłócenia, konsument może

towar kupić lub nie, przez co wyraża swoją „gotowość do
zapłaty” (willingnes to pay) – cena przyjmowana w analizie
ekonomicznej.

• krańcowy koszt produkcji surowca - koszt pozyskania

surowca przez krańcowego dostawcę, w sytuacji gdy
realizacja projektu wymusza wzrost podaży surowca.

Przykłady zniekształceń cenowych

• ziemio-chłonny projekt, np. budowa obiektu przemysłowego, gdzie

ziemia zostanie udostępniona bezpłatnie przez publiczną instytucję,
podczas gdy w przeciwnym wypadku mogłaby przynosić rentę
gruntową;

• projekt rolniczy, którego realizacja uzależniona jest od dostaw wody

według bardzo niskiej taryfy, wysoko dotowanej przez sektor
publiczny;

• energo-chłonny projekt, którego funkcjonowanie zależy od dostaw

energii elektrycznej w ramach systemu regulowanych taryf, przy
czym taryfy te odbiegają od długookresowych kosztów krańcowych.

• elektrownia funkcjonująca w ramach systemu monopolistycznego,

który powoduje znaczne rozbieżności między cenami elektryczności
a długookresowymi kosztami krańcowymi: w takim przypadku
korzyść ekonomiczna może być mniejsza od korzyści finansowej.

Dyskontowanie

• po przygotowaniu tabeli dla analizy ekonomicznej,

dokonuje się dyskontowania przy pomocy wybranej
społecznej stopy dyskontowej w celu uzyskania:

– ekonomicznej zdyskontowanej wartości netto

inwestycji (ENPV)

– ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu z

inwestycji (ERR lub EIRR).

• europejska stopa dyskontowa – wyznaczona

na poziomie 5% funkcjonuje jako standardowy
wskaźnik

wzorcowy

dla

projektów

współfinansowanych

ze

środków

UE

(projektodawcy po uzasadnieniu mogą przyjąć
inną wartość stopy)

• dzięki uwzględnieniu, w analizie ekonomicznej,

efektów zewnętrznych i cen dualnych, większość
projektów o niskiej lub ujemnej finansowej
rentowności wykazuje dodatnią stopę ERR

• każde przedsięwzięcie, które po aktualizacji przy

założeniu stopy dyskontowej na poziomie 5%,
wykazuje wskaźnik ERR niższy od 5% lub ujemną
wartość ENPV, powinno być poddane dodatkowej
ocenie lub zostać odrzucone

• ujemna wartość ENPV może być do przyjęcia w

pewnych wyjątkowych przypadkach, np.: projekt
niesie ze sobą istotne korzyści nie dające się
oszacować w kategoriach pieniężnych, pod
warunkiem jednak, że korzyści takie zostaną
szczegółowo ukazane

Zadanie 1

Korzystając z poniższych danych oraz tabeli dotyczącej

opłacalności

finansowej

(FNPV)

projektu

XYZ

określ

ekonomiczną opłacalność inwestycji (ENPV):

• korzyści wynikające z oszczędności czasu wynoszą 42 tys.

EUR/rok

• korzyści wynikające ze zwiększonego ruchu turystycznego 78

tys. EUR/rok

• koszty

związane

ze

zwiększonym

zanieczyszczeniem

środowiska 33 tys. EUR/rok

• współczynnik przeliczeniowy dla sprzedaży produktu A wynosi

1,1, dla produktu B 1,15, dla odpraw 1,2, a dla kosztów
operacyjnych 0,98, a dla nakładów inwestycyjnych 0,9,

• ostatni okres to zamknięcie projektu

Przepływy finansowe w inwestycji (w tys. Euro)

Okres

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Sprzedaż A

0

501 1250 1500 1500 2000 2000 2000 2000

0

Sprzedaż B

0 1000 4820 5100 5100 7500 7500 7500 7500

0

Przychody ogółem
Koszty operacyjne

0 2022 7252 7476 7476 7800 7800 7800 7800

0

Odprawy

0

0

0

0

0

0

0

0

0

197

Całkowite nakłady
inwestycyjne

1186 1088 1590

10

400

0

91

0

0

-

1500

Całkowite wydatki

Przepływy pieniężne
netto