METODY ORGANIZACJI

I ZARZĄDZANIA

PROF. ZW. DR HAB. S.

SOKOŁOWSKA

Katedra Organizacji i Zarządzania

Wydział Ekonomiczny

Uniwersytet Opolski

Dynamiczny charakter

metod organizatorskich

(1)

• Metody organizatorskie nie stanowią zastygłych

sposobów postępowania.

• Metody organizatorskie nieustannie się rozwijają,

kojarzą, tworząc coraz to nowe sposoby.

•

Główną tendencją w ewolucji metod jest
przechodzenie od metod ogólnych

- elastycznych i

mało spójnych - do

metod szczegółowych

,

zracjonalizowanych, a w końcu do programów
dających się stosować automatycznie.

Dynamiczny charakter metod

organizatorskich (2)

• „Metodą nie może być zbyt ostro zarysowana, gdyż

nadmierna precyzja unicestwia ją i sprowadza do

programu wymagającego jedynie pamięci i uwagi”.

• Metoda powinna oświetlać drogę, po której wypada

nam kroczyć, i powinna torować różne możliwe

drogi, dając maksimum szans powodzenia w

rozwiązywaniu problemów przy aktualnym stanie

wiedzy (O. Czerniewicz, 1966).

• W tym ujęciu

metoda rozpatrywana na

najwyższym poziomie abstrakcji

zbliża się do

zasady

, a

na poziomie najniższym staje się

procedurą, receptą, czyli techniką

.

Dynamiczny charakter

metod organizatorskich

(3)

Według T. Pszczołowskiego:

Metoda staje się przepisem, gdy

schodzi na pewien stopień

szczegółowości.

Ewolucja metod organizatorskich

według J.M. Mouchota i A. Molesa

Automatyz
m

Logika

Elastyczno
ść

Fantazja

Krytyka

Konformiz
m

Podział metod organizatorskich

według malejącego stopnia

ogólności

1) Zasady.

2) Strategie (podejścia i metodyki ogólne).

3) Metody ogólne.

4) Grupy (rodziny) metod szczegółowych.

5) Metodyki szczegółowe.

6) Metody szczegółowe.

7) Grupy technik.

8) Poszczególne techniki.

Zasady a techniki

Między metodami najogólniejszymi, czyli zasadami, a

metodami najbardziej szczegółowymi, czyli technikami,

można wyróżnić wiele kategorii pośrednich,

gdy chodzi o sposoby postępowania, stosowane w

działalności organizatorskiej.

Zasady (reguły)

• Zasady (reguły) zawierają ogólne wskazówki, wytyczne

działań organizatorskich.

Przykłady:

–

zasada podziału pracy

głosi, że jeśli jakąś pracę

podzielimy na cząstki, z których każdą powierzymy
do wykonania odrębnemu stanowisku (komórce,
pracownikowi, maszynie), to wydajność pracy
wzrośnie;

– w myśl

zasady koncentracji -

efektywność pracy

wzrasta, jeśli stanowiska, wykonujące analogiczne
cząstki pracy (zadania, operacje, czynności) scalimy
w grupy wspólnie działające.

Strategie (podejścia i metodyki

ogólne)

1. Określają etapy postępowania organizatorskiego oraz

stosowany w tym postępowaniu zbiór zasad, metod i technik.

2. Pierwsza metodyka organizatorska, opracowana przez F.W.

Taylora, obejmowała następujące etapy:

 podział badanego procesu na jak najdrobniejsze elementy,
 obserwację i pomiary,
 analizę „filtrującą”, która miała na celu utrzymanie w

procesie elementów nieodzownych i eliminację wszelkiego
zbędnego balastu,

 uporządkowanie procesu oraz ustalenie wzorcowych

czasów wykonania.

Metodyka taylorowska zawiera bezpośrednie

lub pośrednie określenie pewnych zasad

(podziału pracy, wzorców), metod

ogólnych (obserwacja, analiza) oraz metod

szczegółowych lub technik (chronometraż,

fotografia dnia roboczego).

Pierwsza metodyka

organizatorska F.W. Taylora

Metody ogólne

• Ukierunkowują działalność organizatorską w

poszczególnych etapach postępowania.

• Bardzo często implikują użycie określonych metod

szczegółowych i technik.

• W metodologii organizowania wyróżnia się

kilkadziesiąt metod ogólnych.

• Metody ogólne zostały zaczerpnięte głównie z

metodologii nauk praktycznych.

• Wśród metod ogólnych, oprócz metod: obserwacji i

analizy, figurują m.in. metody: historyczna,
modelowania fenomenologiczna.

Grupa (rodzin) metod

szczegółowych

• Grup (rodzin) metod szczegółowych, którymi może

dysponować współczesny organizator, jest obecnie
kilkanaście.

• Część z nich wyrosła na polu nauki organizacji i poza

organizowaniem nie znajduje zastosowania - m.in.
badanie metod pracy, mierzenie pracy, analiza wartości
organizacji.

• Drugi blok rodzin metod szczegółowych obejmuje metody

wywodzące się z dyscyplin zasilających naukę organizacji
i zarządzania. Mogą być one stosowane w organizowaniu,
jak i w innych dziedzinach nauk praktycznych (np. w
projektowaniu inżynierskim): m.in. metody ergonomiczne,
badania operacyjne, metody heurystyczne.

Techniki organizatorskie par

excellence

• Badanie metod pracy.

• Mierzenie pracy.

• Normowanie czasu pracy.

• Metody wartościowania pracy.

• Metody koordynowania procesów pracy w czasie.

• Organizowanie procesów pracy w przestrzeni.

• Analiza wartości.

• Badanie i organizowanie pracy biurowej.

Badanie metod pracy

Polega na systematycznym rejestrowaniu,

analizowaniu oraz wydaniu krytycznej

oceny istniejących sposobów wykonania

pracy a następnie na

zaprojektowaniu i

wprowadzeniu w życie metod łatwiejszych

i efektywniejszych.

Badanie metod pracy

1. Wybór przedmiotu i celu działania.

2. Rejestracja stanu faktycznego

3. Analiza i krytyczna ocena stanu faktycznego.

4. Projektowanie stanu postulowanego

5. Wdrożenie projektu w życie.

Ważniejsze metody:

• Technika kart i wykresów przebiegu.
• Technika pytań.
• Metoda makiet płaskich i trójwymiarowych.

Karta przebiegu materiału

Mierzenie czasu pracy

• Obejmuje zbiór metod i technik, służących do

wyznaczania struktury zużycia czasu pracy oraz

czasu trwania operacji, czynności i ruchów

roboczych.

• Ważniejsze metody: fotografia dnia roboczego,

metoda obserwacji migawkowych, stroboskopia,

filmowanie.

Wartościowanie pracy (1)

• Rodzina metod, służących do ustalenia stopnia

trudności różnego rodzaju robót i stanowisk pracy.

• Celem ich zastosowania jest określenie stopnia

trudności wykonywania pracy na konkretnych
stanowiskach pracy, a w konsekwencji stworzenie
podstawy dla konstrukcji systemu płac.

• Metody wartościowania dzielą się na: sumaryczne i

analityczne (m.in. metoda Bedaux, Sultzara, Timme).

• Wszystkie metody analityczne przewidują określenie

stopnia trudności pracy, za pomocą kryteriów
syntetycznych: wymagania umysłowe, fizyczne,
odpowiedzialność, warunki pracy.

Wartościowanie pracy (2)

• Aby kwalifikować stanowiska trzeba dysponować

opisami stanowisk (tzw. schematy kwalifikacyjne)
zawierającymi, obok kryteriów syntetycznych,
kryteria elementarne wraz z odpowiednimi skalami
punktowymi (stopniami oceny).

• Następnie, poprzez identyfikowanie stanowisk

(robót) z właściwymi stopniami oceny, ustala się
oceny punktowe z tytułu poszczególnych kryteriów
elementarnych, które łącznie wyznaczają punktową
miarę stopnia trudności pracy.

Koordynowanie procesów pracy

w czasie

• Rodzinę tę tworzy zbiór metod i technik,

służących do koordynacji i kontroli przebiegu
procesów pracy w czasie.

• W tej grupie metod wymienia się m.in.:

wykresy Gantta, oparte na nich tablice
kieszeniowe, magnetyczne (tzw. planning),
wykorzystywane w służbach dyspozytorskich
przedsiębiorstw, esogramy Rytla, metoda PERT
– LOB.

Normowanie pracy

• Zbiór metod i technik, umożliwiających określenie

czasowych norm pracy oraz normatywów
pracochłonności.

• Zbiór ten dzieli się na:

 Metody sumaryczne (oparte na szacunku ekspertów).

 Metody analityczno – badawcze (oparte na

chronometrażu, połączone z oceną tempa pracy).

 Metody analityczno – obliczeniowe (metody

normatywów elementarnych, np. Work Factors, MTS,
MTM z mutacjami).

Metody organizowania pracy

w przestrzeni

• Rodzina metod, służących do rozmieszczenia

procesów pracy w przestrzeni.

• Dotyczy zaplanowania oddziałów

produkcyjnych w ramach zakładu i

rozmieszczenia stanowisk pracy.

• Obejmuje około 50 różnych metod.

Analiza wartości (1)

• Analiza wartości została opracowana przez L. D. Milesa,

pracownika General Electric, w 1947 roku.

• Początkowo była to metoda tajna, stosowana dla zamówień

wojskowych.

• Wykorzystywana była do racjonalizacji produkcji, w latach

późniejszych podjęto próby w obszarach
pozaprodukcyjnych.

• W Europie pierwsze zastosowania miały miejsce w latach

50-tych, a w Polsce w 1966 roku w Pafawagu.

•

Analiza wartości

to zastosowanie dokładnej analizy

funkcjonalnej, połączonej z twórczym myśleniem, w celu
wytworzenia nowego wyrobu, który spełnia co najmniej
równie dobrze wszystkie funkcje poprzedniego wyrobu po
niższym koszcie (A. Garrat).

Analiza wartości (2)

• Metoda może być stosowana do badania

produkowanego lub projektowanego wyrobu, badania
procesów produkcyjnych, badania prac administracyjno -
biurowych.

• Celem analizy wartości jest likwidacja występujących

dysharmonii, przez ustalenie takiej kompozycji systemu,
która pozwoli zadowalająco spełniać wszystkie konieczne
funkcje, przy relatywnie najniższym koszcie.

• W miejsce stawianego zwykle przez prowadzących

badania pytania jak działa system, pojawia się pytanie

czemu służy system?

Etapy analizy wartości

1. Wybór przedmiotu badania, ustalenie celów (np.

obniżenie kosztów) i składu zespołu badawczego.

2. Rozpoznanie wybranego systemu.

3. Zbieranie informacji - zgromadzenie informacji o

kosztach produkcji badanego wyrobu.

4. Badanie funkcji.

5. Analiza możliwych rozwiązań.

6. Zaprojektowanie nowego systemu.

7. Wdrożenie projektu w życie.

W analizie wartości szczególną rolę odgrywają
metody heurystyczne.

Badanie i organizowanie pracy

biurowej

Zespół technik wykorzystywanych

do systematycznego badania i

usprawniania organizacji, sposobów

pracy, procedury

administracyjnej i biurowej.

Rodziny metod

wykorzystywanych w

organizowaniu

• Metody socjopsychologiczne.

• Metody ergonomiczne.

• Badania operacyjne.

• Metody sieciowe.

• Metody ekonometryczne.

• Metody informatyczne.

• Metody heurystyczne.

Metody socjopsychologiczne.

Metody ergonomiczne

•

Metody socjopsychologiczne

- przyjęte m.in. z

warsztatu psychologii i socjologii.

 Metody typu interview (ankiety, wywiady,

kwestionariusze).

•

Metody ergonomiczne

: rodzinę tę tworzy zbiór

metod fizjologii i psychologii pracy, służących do
dostosowania pracy do człowieka (metody
pomiaru energetycznego, badanie wypadków przy
pracy, metody eksperymentalne).

Badania operacyjne

• Stanowią rodzinę metod matematycznych,

pozwalających znajdować optymalne rozwiązania
rozmaitych - dających się skwantyfikować -
problemów, w tym także problemów
organizacyjnych.

• Metody badań operacyjnych opierają się na

budowie modeli matematycznych dla konkretnych
problemów, a następnie rozwiązywaniu tych modeli
za pomocą odpowiednich algorytmów.

• Głównymi metodami w ramach badań operacyjnych

są: programowanie liniowe, programowanie
dynamiczne, teoria kolejek.

Metody sieciowe

• Rodzina metod, służących do prowadzenia

ścisłej analizy przestrzennej, czasowej i

kosztowej w systemach złożonych.

• Opiera się na teorii grafów.

• Obejmuje m.in.: CPM, PERT, RAMPS, MPM -

METRA.

Metody statystyczno -

ekonomiczne

• W rodzinie tej znajdują się typowe metody, stosowane

w analizie ekonomicznej działalności przedsiębiorstw,

np. metoda porównań międzyzakładowych.

• Rodzina ta obejmuje także metody statystyczne,

użyteczne w diagnozowaniu organizatorskim, takie

jak np.: analiza czynnikowa, metoda regresji liniowej

itp.

Metody informatyczne

• Grupa metod ukształtowana wraz z rozwojem

informatyki.

• Należą do niej zarówno metody stosowane w

systemach komputerowych, jak też zrodzone w

informatyce – np. schematy blokowe, tablice

decyzyjne.

Metody heurystyczne

• Ogół metod stymulujących twórcze myślenie.
• Preferencje intuicji, wyobraźni, fantazji (metoda delficka, burza

mózgów, synektyka Gordona)

• Wszystkie heurystyczne stymulatory twórczego myślenia mają

w zasadzie jeden cel - stworzenie optymalnych warunków do
powstania i sformułowania pomysłu, stanowiące jeden z
kolejnych stadiów procesu kreatywnego, zachodzącego w
umyśle człowieka, które najogólniej ująć można w cztery
podstawowe człony:

1.

Preparacja - zebranie informacji w drodze obserwacji i
doświadczeń.

2.

Inkubacja - dojrzewanie pomysłów.

3.

Olśnienie - błysk natchnienia, wpadanie na pomysł.

4.

Weryfikacja - ocena wartości pomysłów.

Metodyki szczegółowe

• Metodyki szczegółowe określają sposób

podejścia, charakterystyczny dla każdej z rodzin

metod szczegółowych.

• Metodyki szczegółowe określają etapy i fazy

postępowania oraz wskazują metody i techniki

stosowane w poszczególnych stadiach (podobnie

jak metodyki ogólne).

Metody szczegółowe

• Metody szczegółowe są wyróżniane w obrębie

poszczególnych rodzin metod.

• Np. w grupie metod mierzenia pracy, jako metody

szczegółowe wyróżnia się: chronometraż,

fotografię dnia roboczego, obserwacje migawkowe

itp.

Grupy technik

• Grupy technik znajdują się na jeszcze niższym

stopniu uogólnienia.

• Można do nich zaliczyć np. techniki kart i wykresów

przebiegu i techniki harmonogramów.

Poszczególne techniki

• Poszczególne techniki wchodzą w skład grup

technik.

 Np. techniki kart i wykresy przebiegu zawierają

kartę przebiegu materiału, kartę przebiegu

czynności, wykres sznurkowy.

 W grupie harmonogramów można wyróżnić:

harmonogramy Adamieckiego, harmonogramy

Rytla, harmonogramy Tarwida.