Podstawy

Żywienia

Zasady diety

Zasady diety

cukrzycowej

cukrzycowej

Kierunek: Fizjoterapia

Kierunek: Fizjoterapia

Prof.dr hab. Irena

Prof.dr hab. Irena

Ponikowska

Ponikowska

Podstawy

Żywienia

Cele żywienia w cukrzycy

Cele żywienia w cukrzycy

•

Dostarczenie organizmowi wszystkich

Dostarczenie organizmowi wszystkich

niezbędnych składników pokarmowych

niezbędnych składników pokarmowych

•

Pomoc w utrzymaniu dobrego

Pomoc w utrzymaniu dobrego

wyrównania cukrzycy

wyrównania cukrzycy

•

Uzyskanie prawidłowego poziomu

Uzyskanie prawidłowego poziomu

lipidów we

lipidów we

krwi

krwi

Uzyskanie optymalnego ciśnienia

Uzyskanie optymalnego ciśnienia

krwi

krwi

•

Profilaktyka powikłań cukrzycy

Profilaktyka powikłań cukrzycy

Podstawy

Żywienia

Dostarczenie organizmowi

Dostarczenie organizmowi

niezbędnych składników

niezbędnych składników

pokarmowych

pokarmowych

•

Dieta musi być prawidłowo

Dieta musi być prawidłowo

zbilansowana energetycznie

zbilansowana energetycznie

•

Żywienie musi być urozmaicone,

Żywienie musi być urozmaicone,

różnorodne, produkty spożywcze z

różnorodne, produkty spożywcze z

wszystkich grupa pokarmów

wszystkich grupa pokarmów

•

Diety jednoskładnikowe, ( wiele „diet

Diety jednoskładnikowe, ( wiele „diet

cud”) nie spełnia

cud”) nie spełnia

j

j

ą

ą

zasady

zasady

różnorodności diety i prowadz

różnorodności diety i prowadz

ą

ą

do

do

niedoborów pokarmowych

niedoborów pokarmowych

Podstawy

Żywienia

Kaloryczność diety

Kaloryczność diety

cukrzycowej

cukrzycowej

•

Dieta cukrzycowa nie jest równoznaczna z dietą

Dieta cukrzycowa nie jest równoznaczna z dietą

niskokaloryczną

niskokaloryczną

•

Często u chorych na cukrzycę stosujemy

Często u chorych na cukrzycę stosujemy

ograniczenia kalorii ze względu na

ograniczenia kalorii ze względu na

współistniejącą otyłość ale są pacjenci z

współistniejącą otyłość ale są pacjenci z

cukrzycą z prawidłową masą i ciała lub wręcz

cukrzycą z prawidłową masą i ciała lub wręcz

niedożywieni

niedożywieni

•

Zapotrzebowanie kaloryczne ustalane jest

Zapotrzebowanie kaloryczne ustalane jest

indywidualnie, zależy od wieku, aktywności

indywidualnie, zależy od wieku, aktywności

fizycznej, płci, wzrostu, podstawowej przemiany

fizycznej, płci, wzrostu, podstawowej przemiany

materii

materii

Podstawy

Żywienia

Wartość energetyczna diety

Wartość energetyczna diety

•

Zapotrzebowanie na energię dla
osoby dorosłej zależy przede
wszystkim od aktywności fizycznej:

–

osoby leżące – 20 kcal /kg n.m.c.

–

lekka praca - 30 kcal/kg n.m.c.

–

średnia praca- 35 kcal/kg n.m.c.

–

ciężka praca fizyczna- 40 kcal/kg n.m.c.

–

Dla osób otyłych zapotrzebowanie energ
zmniejsza się o 30%

Podstawy

Żywienia

Ile razy dziennie jada

Ile razy dziennie jada

chory na cukrzycę

chory na cukrzycę

•

U większości pacjentów konieczne jest

U większości pacjentów konieczne jest

stosowanie pięciu posiłków dziennie

stosowanie pięciu posiłków dziennie

•

5 posiłków zmniejsza dawkę

5 posiłków zmniejsza dawkę

węglowodanów w pojedynczej porcji i

węglowodanów w pojedynczej porcji i

ułatwia dobre wyrównanie glikemii

ułatwia dobre wyrównanie glikemii

•

U dobrze wyrównanych pacjentów

U dobrze wyrównanych pacjentów

leczonych insuliną zapobiega

leczonych insuliną zapobiega

niedocukrzeniom przed głównymi

niedocukrzeniom przed głównymi

posiłkami.

posiłkami.

Podstawy

Żywienia

Rozkład energii na posiłki

Rozkład energii na posiłki

•

Przy 4 posiłkach dziennie zaleca się
najczęściej:
a/ śniadanie - 30%
b/ śniadanie II-15%
c/ obiad - 30%
d/ kolacja - 25%
Posiłki powinny być skorelowane z
przyjmowaniem insuliny lub leków
doustnych

Podstawy

Żywienia

Pacjent z cukrzycą dzieli taką samą

Pacjent z cukrzycą dzieli taką samą

ilość pożywienia jak osoba bez

ilość pożywienia jak osoba bez

cukrzycy na pięć porcji zamiast na

cukrzycy na pięć porcji zamiast na

trzy!!!

trzy!!!

Nie jest celem takiego żywienia

Nie jest celem takiego żywienia

zwiększenie ilości kalorii poprzez

zwiększenie ilości kalorii poprzez

zwiększenie liczby posiłków!!!

zwiększenie liczby posiłków!!!

Podstawy

Żywienia

Znaczenie

Znaczenie

węglowodanów w diecie

węglowodanów w diecie

chorego na cukrzycę

chorego na cukrzycę

Węglowodany dzielimy na:

Węglowodany dzielimy na:

–

Proste - szybko wchłaniane z

Proste - szybko wchłaniane z

przewodu pokarmowego

przewodu pokarmowego

niewskazane w cukrzycy

niewskazane w cukrzycy

–

Złożone – stanowią ponad 50%

Złożone – stanowią ponad 50%

zapotrzebowania kalorycznego

zapotrzebowania kalorycznego

1 gram węglowodanów dostarcza 4

1 gram węglowodanów dostarcza 4

kcal

kcal

Podstawy

Żywienia

Znaczenie węglowodanów

Znaczenie węglowodanów

w diecie chorego na

w diecie chorego na

cukrzycę (2)

cukrzycę (2)

•

Prawidłowy roz

Prawidłowy roz

kład

kład

węglowodanów leży u

węglowodanów leży u

podstaw dobrego wyrównania cukrzycy

podstaw dobrego wyrównania cukrzycy

•

Pacjent musi zjadać takie same ilości

Pacjent musi zjadać takie same ilości

węglowodanów na poszczególne posiłki aby

węglowodanów na poszczególne posiłki aby

można było dopasować algorytm leczenia do

można było dopasować algorytm leczenia do

żywienia pacjenta

żywienia pacjenta

•

Ważne jest spożywanie węglowodanów

Ważne jest spożywanie węglowodanów

wolno wchłaniających się z przewodu

wolno wchłaniających się z przewodu

pokarmowego aby zapobiec szybkiemu

pokarmowego aby zapobiec szybkiemu

wzrostowi glikemii po posiłku

wzrostowi glikemii po posiłku

Podstawy

Żywienia

Cukier w diecie

Cukier w diecie

cukrzycowej

cukrzycowej

•

Dozwolone jest używanie do 30
g/dz., tylko do przyrządzania potraw,
a nie do słodzenia przy stole

•

Produkty zawierające dużo cukru
przyczyniają się do hiperglikemii,
wzrostu cholesterolu we krwi, TG,
oraz powstawania otyłości

Podstawy

Żywienia

Wymiennik

Wymiennik

węglowodanowy

węglowodanowy

•

Porcja pokarmu zawierająca 10-12 g

Porcja pokarmu zawierająca 10-12 g

węglowodanów (40-50 kcal).

węglowodanów (40-50 kcal).

•

Taka ilość węglowodanów zawarta jest

Taka ilość węglowodanów zawarta jest

w kromce chleba o masie 25g

w kromce chleba o masie 25g

•

Ponieważ kromka chleba stanowi

Ponieważ kromka chleba stanowi

podstawę wyliczeń wymienników

podstawę wyliczeń wymienników

węglowodanowych można spotkać się

węglowodanowych można spotkać się

również z określeniem „jednostka

również z określeniem „jednostka

chlebowa”

chlebowa”

Podstawy

Żywienia

Zastosowanie

Zastosowanie

wymienników

wymienników

węglowodanowych

węglowodanowych

•

Znajomość wymienników

Znajomość wymienników

węglowodanowych (WW) pozwala

węglowodanowych (WW) pozwala

pacjentowi na utrzymywanie stałej

pacjentowi na utrzymywanie stałej

ilości węglowodanów w posiłku przy

ilości węglowodanów w posiłku przy

różnorodności diety

różnorodności diety

•

Lekarz ustala z pacjentem ile WW

Lekarz ustala z pacjentem ile WW

może zjeść na poszczególne posiłki a

może zjeść na poszczególne posiłki a

pacjent komponuje posiłki korzystając

pacjent komponuje posiłki korzystając

z tabel WW z różnych pokarmów.

z tabel WW z różnych pokarmów.

Podstawy

Żywienia

Wymienniki

Wymienniki

węglowodanowe

węglowodanowe

pieczywo

pieczywo

Nazwa produktu

Ilość (w gramach)

zawierająca 1 WW

Miara produktu (w

przybliżeniu)

Chleb biały / bułki

białe

25

1 kromka / 0,5 bułki o

wadze 50g

Chleb razowy

25

1 kromka o grubości

0,5 cm

Chleb pszenny

mieszany

30

1 kromka

Chleb tostowy

(pszenny)

25

1 kromka

Chleb graham

30

1 kromka

Pieczywo chrupkie

15

1,5 kromki

Pumpernikiel

25

1/2 kromki

Podstawy

Żywienia

Wymienniki

Wymienniki

węglowodanowe słodycze

węglowodanowe słodycze

Nazwa produktu

Ilość (w gramach)

zawierająca 1 WW

Miara produktu (w

przybliżeniu)

Czekolada

15

1/6 tabliczki o wadze

100g

Tort orzechowy

20

mała porcja

Lody śmietankowe

25

1 gałka

Baton Mars, Snicers,

Bounty

16

1/3 batona

Miód pszczeli

15

1 łyżeczka

Podstawy

Żywienia

WW produkty zbożowe

WW produkty zbożowe

Nazwa produktu

Ilość (w gramach)

zawierająca 1 WW

Miara produktu (w

przybliżeniu)

Mąka pszenna

15

1 łyżka stołowa

Mąka żytnia

pełnoziarnista

20

1,5 płaskiej łyżki

stołowej

Mąka kukurydziana

20

1,5 płaskiej łyżki

stołowej

Kasza jęczmienna –

po ugotowaniu

20

1 płaska łyżka

stołowa

Ryż gotowany

20

2 łyżki stołowe

Kasza gryczana

16

1 płaska łyżka

stołowa

Płatki owsiane

24

4 łyżki stołowe

Płatki kukurydziane

75

10 płaskich łyżek

stołowych

Makaron gotowany

40

1 mała porcja

Podstawy

Żywienia

Indeks glikemiczny

Indeks glikemiczny

•

Określa o ile wzrośnie poziom cukru po

Określa o ile wzrośnie poziom cukru po

spożyciu 50 g węglowodanów zawartych w

spożyciu 50 g węglowodanów zawartych w

produkcie spożywczym w stosunku do

produkcie spożywczym w stosunku do

wzrostu po spożyciu 50g czystej glukozy

wzrostu po spożyciu 50g czystej glukozy

•

Określa się go jako procent wzrostu po

Określa się go jako procent wzrostu po

czystej glukozie

czystej glukozie

•

Np. indeks glikemiczny 40 oznacza, że

Np. indeks glikemiczny 40 oznacza, że

poziom glikemii po spożyciu tego pokarmu

poziom glikemii po spożyciu tego pokarmu

wzrośnie o 40% tej wartości jaki występuje

wzrośnie o 40% tej wartości jaki występuje

po spożyciu czystej glukozy.

po spożyciu czystej glukozy.

Podstawy

Żywienia

Co daje indeks

Co daje indeks

glikemiczny?

glikemiczny?

•

Pacjent posługując się indeksem

Pacjent posługując się indeksem

glikemicznym może wybierać produkty

glikemicznym może wybierać produkty

wolno podnoszące poziom cukru we krwi.

wolno podnoszące poziom cukru we krwi.

•

Umożliwia to utrzymanie niskich

Umożliwia to utrzymanie niskich

poziomów glikemii po posiłkach oraz

poziomów glikemii po posiłkach oraz

ogranicza wyrzut insuliny przez trzustkę

ogranicza wyrzut insuliny przez trzustkę

•

Chory na cukrzycę powinien wybierać

Chory na cukrzycę powinien wybierać

produkty o indeksie glikemicznym poniżej

produkty o indeksie glikemicznym poniżej

35%

35%

Podstawy

Żywienia

Czego miarą jest indeks

Czego miarą jest indeks

glikemiczny?

glikemiczny?

•

Określa szybkość trawienia i

Określa szybkość trawienia i

wchłaniania pokarmu od momentu

wchłaniania pokarmu od momentu

spożycia do momentu wchłonięcia

spożycia do momentu wchłonięcia

glukozy do krwi

glukozy do krwi

•

Im większy stopień oczyszczenia

Im większy stopień oczyszczenia

pokarmu i wyższy stopień

pokarmu i wyższy stopień

przetworzenia tym szybszy proces

przetworzenia tym szybszy proces

trawienia i szybsze wchłanianie

trawienia i szybsze wchłanianie

glukozy

glukozy

Podstawy

Żywienia

Zapraszam na

Zapraszam na

10

10

-

-

minutową przerwę!!!

minutową przerwę!!!

Podstawy

Żywienia

Białko w diecie chorego

Białko w diecie chorego

na cukrzycę

na cukrzycę

•

Ważne aby białka były pochodzenia

Ważne aby białka były pochodzenia

zwierzęcego i roślinnego w odpowiedniej

zwierzęcego i roślinnego w odpowiedniej

proporcji.

proporcji.

•

Zapotrzebowanie dobowe na białko

Zapotrzebowanie dobowe na białko

wynosi 0,8g /kg masy ciała należnej

wynosi 0,8g /kg masy ciała należnej

•

U pacjentów z nefropatią cukzycową jest

U pacjentów z nefropatią cukzycową jest

ograniczone do 0,6 g/ kgmc.n.

ograniczone do 0,6 g/ kgmc.n.

•

Generalnie pacjenci zjadają odpowiednie

Generalnie pacjenci zjadają odpowiednie

lub zbyt duże ilości białka w diecie

lub zbyt duże ilości białka w diecie

Podstawy

Żywienia

Białko w diecie chorego

Białko w diecie chorego

na cukrzycę (2)

na cukrzycę (2)

•

Właściwa ilość białka stanowi około

Właściwa ilość białka stanowi około

20% zapotrzebowania kalorycznego

20% zapotrzebowania kalorycznego

chorego na cukrzycę

chorego na cukrzycę

•

Cennym źródłem białka roślinnego

Cennym źródłem białka roślinnego

jest soja oraz rośliny strączkowe

jest soja oraz rośliny strączkowe

Podstawy

Żywienia

Tłuszcz w diecie chorych

Tłuszcz w diecie chorych

na cukrzycę

na cukrzycę

•

Ograniczanie tłuszczu w diecie wynika z

Ograniczanie tłuszczu w diecie wynika z

konieczności zapobiegania

konieczności zapobiegania

makroangiopatii cukrzycowej (miażdżycy)

makroangiopatii cukrzycowej (miażdżycy)

•

Prawidłowa zawartość tłuszczu w diecie to

Prawidłowa zawartość tłuszczu w diecie to

mniej niż 30% zapotrzebowania

mniej niż 30% zapotrzebowania

energetycznego (wyjątek dieta

energetycznego (wyjątek dieta

śródziemnomorska omówiona w

śródziemnomorska omówiona w

oddzielnym wykładzie)

oddzielnym wykładzie)

•

1g tłuszczu to 9 kcal

1g tłuszczu to 9 kcal

Podstawy

Żywienia

Zawartość kwasów

Zawartość kwasów

tłuszczowych w diecie

tłuszczowych w diecie

•

Tłuszcze nasycone – pochodzenia

Tłuszcze nasycone – pochodzenia

zwierzęcego: mniej niż 10 %

zwierzęcego: mniej niż 10 %

zapotrzebowania kalorycznego ( u

zapotrzebowania kalorycznego ( u

chorych z miażdżycą mniej niż 7%)

chorych z miażdżycą mniej niż 7%)

•

Tłuszcze jednonienasycone 10% (oliwa

Tłuszcze jednonienasycone 10% (oliwa

z oliwek, olej rzepakowy)

z oliwek, olej rzepakowy)

•

Tłuszcze wielonienasycone 10% (inne

Tłuszcze wielonienasycone 10% (inne

tłuszcze roślinne)

tłuszcze roślinne)

•

Cholesterol do 200 mg/dz

Cholesterol do 200 mg/dz

Podstawy

Żywienia

Zawartość tłuszczu w

Zawartość tłuszczu w

diecie tradycyjnej

diecie tradycyjnej

•

W kuchni polskiej zawartość tłuszczu

W kuchni polskiej zawartość tłuszczu

w diecie przekracza zwykle 40%.

w diecie przekracza zwykle 40%.

•

Konieczne jest prawidłowe

Konieczne jest prawidłowe

przygotowywanie posiłków

przygotowywanie posiłków

(gotowanie i duszenie zamiast

(gotowanie i duszenie zamiast

smażenia),

smażenia),

•

Należy wybierać produkty spożywcze

Należy wybierać produkty spożywcze

o ograniczonej zawartości tłuszczu

o ograniczonej zawartości tłuszczu

Podstawy

Żywienia

Tłuszcz nie powoduje znaczącego

Tłuszcz nie powoduje znaczącego

wzrostu poziomu glukozy we krwi

wzrostu poziomu glukozy we krwi

chorego na cukrzycę – przyspiesza

chorego na cukrzycę – przyspiesza

natomiast procesy miażdżycowe,

natomiast procesy miażdżycowe,

zwiększa insulinooporność i dlatego

zwiększa insulinooporność i dlatego

jest ograniczany.

jest ograniczany.

Podstawy

Żywienia

Witaminy i składniki

Witaminy i składniki

mineralne

mineralne

•

Dieta cukrzycowa powinna
pokrywać zapotrzebowanie na
witaminy i sole mineralne

•

Uzupełnianie suplementami nie
wystarcza

•

Ograniczenie soli do 3- 5 g/dz

Podstawy

Żywienia

Alkohol w diecie

cukrzycowej

•

Ograniczenie do 20 g dla
mężczyzn i 10 g dla kobiet

•

Najlepiej całkowite wykluczenie

Podstawy

Żywienia

Błonnik w diecie

cukrzycowej

•

Zalecenia dla osób dorosłych –
30g/dobę- błonnika rozpuszczalnego

•

Zwiększenie błonnika w diecie
powoduje umiarkowane obniżenie
glikemii oraz profilu lipidowego

Podstawy

Żywienia

Produkty bogate w błonnik

rozpuszczalny

•

Produkty zbożowe: płatki
owsiane, otręby owsiane, chleb
razowy

•

Warzywa: fasola, groszek zielony,
marchew

•

Owoce: grejpfruty, jabłka

Podstawy

Żywienia

Srodki słodzące w diecie

cukrzycowej

•

Dopuszczalne jest słodzenie:
kawy, herbaty, dodawanie do
pieczenia ciast, napojów i
deserów

Podstawy

Żywienia

Rodzaje środków

słodzących

•

ASPARTAMIAN (Nutra Sweet)- jest

180 razy słodszy od cukru, nie

nadaje się do pieczenia i gotowania

•

Sacharyna ( Sucary, Zero-Cal)- jest

370 razy słodszy od cukru, można

używać do pieczenia i gotowania

•

Acetosulfan K ( Swiss Sweet)- jest

200 razy słodszy od cukru, można

stosować do pieczenia i gotowania

Podstawy

Żywienia

Wybrane produkty

dozwolone dla chorych na

cukrzyce(1)

•

Pieczywo razowe, pełnoziarniste

•

Ryż, makarony, kasze, ziemniaki

•

Sery chude, chude mleko

•

Chude mięsa, drób

•

Ryby

Podstawy

Żywienia

Produkty dozwolone(2)

•

Miękkie margaryny, oleje
roślinne

•

Jarzyny świeże i mrożone

•

Owoce świeże i mrożone

•

Napoje: wody mineralne, herbata
ziołowa, soki jarzynowe, kawa

Podstawy

Żywienia

Wybrane produkty

niedozwolone

Lista czerwona

•

Cukier, miód, słodkie ciasta,
czekolada, lody, konfitury, słodkie
soki owocowe, owoce
kandyzowane

•

Mleko pełnotłuste, przetwory,
koktajle mleczne

•

Mięso wieprzowe i przetwory

Podstawy

Żywienia

Produkty niedozwolone(2)

•

Tłuste produkty rybne(ograniczenie)-
zawierają dużo cholesterolu

•

Żółtka jaj

•

Gęsi, kaczki, smalec, słonina, masło

•

Frytki, chipsy

•

Napoje alkoholowe

•

Płyny słodzone cukrem ( np. coca-
cola)

Podstawy

Żywienia

Podsumowanie(1)

Podsumowanie(1)

•

Dieta cukrzycowa jest dietą

Dieta cukrzycowa jest dietą

zdrową,

zdrową,

mogą ją stosować zarówno osoby chore

mogą ją stosować zarówno osoby chore

na cukrzycę jak i zdrowe dzięki jej

na cukrzycę jak i zdrowe dzięki jej

właściwościom przeciwmiażdżycowym

właściwościom przeciwmiażdżycowym

•

W żywieniu chorych na cukrzycę ważne

W żywieniu chorych na cukrzycę ważne

jest odpowiednie

jest odpowiednie

rozplanowanie

rozplanowanie

posiłków, odpowiedni dobór ilości

posiłków, odpowiedni dobór ilości

węglowodanów i

węglowodanów i

wybór węglowodanów

wybór węglowodanów

o niskim indeksie glikemicznym

o niskim indeksie glikemicznym

Podstawy

Żywienia

Podsumowanie (2)

Podsumowanie (2)

•

Dużemu ograniczeniu podlegają

cukry

proste oraz

tłuszcze

- są to

również zalecenia w żywieniu
podstawowym

•

Dowóz energii z pokarmem zależy od
stanu odżywienia chorego

Podstawy

Żywienia

To już koniec wykładu

To już koniec wykładu

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę