Hydroterapia



Dr Wacław Pawliszyn



Małopolska Wyższa Szkoła Zawodowa w Krakowie

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe



Hydroterapia (wodolecznictwo) jest

najstarszym działem

fizykoterapii

obejmującym ponad 120 rodzajów zabiegów



Wodolecznictwo wykorzystuje działanie

termiczne, mechaniczne, chemiczne

(zwłaszcza przy użyciu specjalnych dodatków

kąpielowych) i elektryczne wody



Poszczególne zabiegi wodolecznicze

bardzo

znacznie różnią się siłą bodźcowego

oddziaływania

– od zabiegów bardzo

łagodnych do działających bardzo silnie



Zabiegi przy użyciu lodu i temperatur poniżej

0

0

C wchodzą w zakres

krioterapii

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe



Z praktycznego punktu widzenia zabiegi

wodolecznicze można podzielić na

cztery

grupy:



Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia

hydrostatycznego wody:



Kąpiele, kąpiele z ruchem



Masaż podwodny, masaż strumieniem wody,

masaż wirowy



Kąpiele perełkowe, tlenowe



Kąpiele aromatyczne



Kąpiele elektryczno – wodne



Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia

strumienia wody:



Polewania



Natryski i bicze wodne

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe



Zabiegi za pośrednictwem wilgotnej

tkaniny:



Zmywania, nacierania



Oklepywania



Okłady, kompresy, zawijania



Zabiegi przy użyciu pary wodnej i inne

zabiegi lub zabiegi kombinowane:



Kąpiele parowe



Sauna



Szczotkowanie



Łaźnia turecka



Kąpiele rzymsko – ruskie i inne

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe – ciśnienie

hydrostatyczne



Jest to

ciśnienie wody

działające na organizm

zanurzonego w niej człowieka



Ciśnienie hydrostatyczne w kąpieli w pozycji

stojącej jest

znacznie wyższe

niż w pozycji

leżącej



Wskutek ucisku wody na niskociśnieniowe żyły

następuje

wyciśnięcie z nich krwi

i

przesunięcie jej z kończyn, skóry i brzucha

do

klatki piersiowej

, a z żył obwodowych

do

prawego przedsionka

serca



Zwiększenie ciśnienia krwi w sercu i w żyłach

płucnych

redukuje ryzyko omdlenia w czasie

kąpieli

, ale znacznie zwiększa to ryzyko przy

wychodzeniu z kąpieli



Wysokie ciśnienie hydrostatyczne może być

ryzykowne u osób starszych z niewydolnością

krążenie (osoby po 70 roku życia)

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe – ciśnienie hydrostatyczne



Podstawowe działanie ciśnienia

hydrostatycznego:



Ucisk tkanek miękkich



Wzrost ciśnienia śródbrzusznego



Utrudnienie wdechów i ułatwienie wydechów



Zwiększenie na drodze hormonalnej i

odruchowej diurezy (diureza kąpielowa)



Przesunięcie krwi z części żylnej z obwodu do

serca, co dodatkowo pociąga za sobą:



Wypełnienie żył szyjnych



Wzrost centralnego ciśnienia żylnego



Zwiększenie objętości serca

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe – działanie wyporu

wody



Działanie wyporu wody (prawo

Archimedesa)



Pozorna utrata masy ciała



Ułatwienie ruchów



Rozluźnienie mięśni

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe – prawo Dastre -

Morata



Prawo

Dastre – Morata

mówi o zmianach

objętości krwi krążącej w zależności od

działania bodźca cieplnego:



Głębiej położone naczynia krwionośne pod

wpływem bodźca cieplnego zachowują się

przeciwnie, niż naczynia krwionośne skóry



Wyjątek od prawa Dastre – Morata stanowią

naczynia krwionośne mózgu, śledziony, nerek i

naczynia krwionośne serca. Naczynia te

zachowują się tak samo, jak naczynia skóry

Hydroterapia

Wiadomości podstawowe – prawo Hauffego



Naczynia tętnicze krążenia dużego zachowują

się tak, jakby stanowiły

dwa duże obszary:



Do jednego obszaru należą naczynia

skóry,

mózgu, nerek, wieńcowe serca

i większości

narządów wewnętrznych



Do drugiego obszaru należą

wnętrze serca,

naczynia płuc, wątroby

oraz

duże naczynia

krwionośne

do miejsca ich wejścia do narządów



Przepełnienie krwią jednego obszaru powoduje

zmniejszenie objętości

w naczyniach drugiego

obszaru



Każdy z tych obszarów reaguje identycznie i nie

ma znaczenia, który z nich rozszerzy się w

danym momencie

Hydroterapia

Wpływ kąpieli na organizm (ciepła kąpiel)



Układ krążenia: zwiększenie objętości krwi

krążącej, przyspieszenie czynności serca i

zwiększenie objętości wyrzutowej, wtórne

rozszerzenie naczyń obwodowych (głównie

skórnych), spadek ciśnienia tętniczego

rozkurczowego. Podwyższenie ciepłoty ciała o

1

0

C zwiększa skurcze serca o 18,5/min.



Oddychanie: zwiększenie wentylacji minutowej

płuc 3-4 razy (uwaga: w kąpieli gorącej

wentylacja minutowa zmniejsza się bardzo

znacznie)



Przemiana materii: znajduje zastosowanie

prawo Van Hoffa:wzrost temperatury o 1

0

C

zwiększa przemianę materii o 17%. Po kilku

minutach kąpieli przemiana materii zmniejsza się

o około 20%



Przewód pokarmowy: zmniejszenie łaknienia,

zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego,

zmniejszenie perystaltyki jelitowej

Hydroterapia

Wpływ kąpieli na organizm (ciepła kąpiel)
2



Czynność nerek: zwiększenie wydzielania

moczu (gorąca kąpiel działa odwrotnie)



Układ nerwowy: działanie pobudzające

ośrodkowy układ nerwowy (kąpiele

krótkotrwałe) lub hamująco i nasennie (kąpiele

długotrwałe), zmniejszenie napięcia układu

nerwowego autonomicznego, lekkie działanie

przeciwbólowe, poprawienie funkcji

odruchowych



Układ dokrewny: uwalnianie hormonów

tkankowych, wyższe stężenia acetylocholiny



Mięśnie szkieletowe: zmniejszenie napięcia

mięśni szkieletowych



Skóra: nawilżanie naskórka i skóry (wypłukana

emulsja wodno – tłuszczowa zostaje odtworzona

w ciągu kilku godzin), szybkie wchłanianie do

krwi substancji rozpuszczonych w wodzie użytej

do kąpieli, zmiana progu pobudliwości skórnych

zakończeń nerwowych

Hydroterapia

skala odczuwania temperatury wody wg
Cordasa



Temperatura subiektywnie obojętna 34

o

C



30

0

C chłodna

-1



24

0

C zimna

-2



18

0

C bardzo zimna

-3



12

0

C nieprzyjemnie zimna

-4



6

0

C nie do zniesienia

-5



0

0

C lodowato zimna

-6



-6

0

C i mniej krioterapia



38

0

C ciepła

+1



40

0

C bardzo ciepła

+2



42

0

C gorąca

+3



44

0

C bardzo gorąca

+4



46

0

C nieprzyjemnie gorąca

+5



48

0

C nie do zniesienia gorąca

+6



50

0

C i więcej granica tolerancji skóry

Hydroterapia

działanie zimna



Woda jest bardzo dobrym przewodnikiem

ciepła i przy kąpieli nie jest możliwe

wytworzenie przez organizm ochronnej

warstwy termoizolacyjnej



Jeżeli kąpiel jest zbyt zimna, utrata ciepła może

być bardzo duża



Utrata ciepła zależy od wielu różnych

czynników: tkanki tłuszczowej podskórnej,

przemiany materii danego człowieka, stanu

układu hormonalnego, stanu układu

nerwowego, jego tolerancji na zimno, stopnia

wytrenowania i wielu innych czynników



Fizjologiczna reakcja organizmu na zimno

przebiega w dwóch fazach, następujących

jedna po drugiej

Hydroterapia

działanie zimna



Faza pierwsza:



Zwężenie naczyń skórnych



Zmniejszenie ukrwienia skóry (bladość,

ochłodzenie)



Zmniejszenie miejscowej przemiany materii i

zwiększenie ogólnej przemiany materii



Zmniejszenie przewodnictwa nerwowego



Podwyższenie progu bólowego



Zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych



Zwiększenie czynności nadnerczy



Wzrost ciśnienia tętniczego i żylnego krwi



Zwiększenie napięcia ścian naczyń

krwionośnych



Zmniejszenie uwalniania mediatorów bólu

Hydroterapia

działanie zimna



Faza druga:



Zwiększenie ukrwienia skóry i rozszerzenie

jej naczyń krwionośnych



Powolny wzrost temperatury uprzednio

ochłodzonych tkanek



Zwiększenie przemiany materii



Zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych



Zmniejszenie napięcia ścian naczyń



Zmniejszenie ciśnienia tętniczego i żylnego

krwi

Hydroterapia

kosmetyczne walory kuracji wodnych



Kąpiele

ciepłe o temperaturze 33 – 37

0

C



Rozluźniają mięśnie



Rozszerzają naczynia krwionośne



Działają uspokajająco na układ nerwowy



Łagodzą stany zapalne skóry



Regulują zaburzenia snu



Działają korzystnie w przewlekłych

dolegliwościach nerek



Zmniejszają sztywność mięsni, ścięgien i stawów



Działają stymulująco na cały organizm

Hydroterapia

kosmetyczne walory kuracji wodnych



Kąpiele

o zmiennej temperaturze:



Wzmacniają obwodowy przepływ krwi



Pobudzają układ oddechowy



Wzmacniają układ krążenia (działanie hartujące)



Kąpiele

zimne poniżej 15

0

C:



Działają pobudzająco na układ nerwowy



Podwyższają przemianę materii



Są szczególnie wskazane przy cukrzycy i

reumatyźmie

Hydroterapia

kosmetyczne walory kuracji wodnych



Kąpiele

z dodatkiem soli:



Mają działanie odwadniające



Mają działanie odtruwające



Wpływają na zmniejszenie masy ciała



Zmniejszają i łagodzą uczucie świądu



Polepszają stan skóry w łuszczycy



Kąpiele

kwaśne (z dodatkiem soku z cytryny

czy octu winnego):



Mają właściwości ściągające



Szczególnie polecane do skóry tłustej i

zanieczyszczonej



Działają stymulująco

Hydroterapia

kosmetyczne walory kuracji wodnych



Kąpiele

parowe:



Dzięki parze wodnej skóra nagrzewa się i

pęcznieje



Szczególnie pęcznieje warstwa rogowa

naskórka



Znakomicie przygotowują skórę do oczyszczania



Jeżeli para wodna zostanie wzbogacona olejkami

eterycznymi, działa silnie relaksująco



Kąpiele

w pianie



Działają silnie odprężająco



Dodając do piany różnych środków można

uzyskiwać dodatkowe efekty: działanie

pobudzające, ściągające, kojące, łagodzące,

gojące itd..

Hydroterapia

kosmetyczne walory kuracji wodnych



Kąpiele

kwiatowe i ziołowe:

działanie zależy od

przygotowanego preparatu:



Napar

przez zalanie gorącą wodą potrzebnych

części roślin



Wywar

to części roślin zalane zimną wodą i

doprowadzone do zagotowania (zwykle przez 30

minut)



Macerat

zalanie części roślin zimnym płynem i

pozostawienie tak do naciągnięcia (zwykle kilka

dni)



Wyciąg roślinny

to zagęszczony sok roślinny



W zależności od zastosowanego preparatu, metody i

frakcji uzyskuje się różne działania kapieli

Hydroterapia

kąpiele z dodatkami gazowymi



Należą do nich kąpiele perełkowe, tlenowe i

piankowe



Kąpiele takie nie wywierają działania

chemicznego, chyba że do wody dodano

dodatkowo substancje czynne



Kąpiele tego typu nie rozszerzają naczyń

krwionośnych skóry (za wyjątkiem samego

działania termicznego)



Nie wywołują rumienia



Nie dają uczucia ciepła



Powodują

ogólne odprężenie nerwowe



Pęcherzyki powietrza lub tlenu drażniąc skórę

wywierają działanie równe

mikromasażowi

,

działając na zakończenia

nerwów autonomicznych

Hydroterapia

kąpiele z dodatkami gazowymi



Kąpiele tlenowe

wykonywać można albo w

wodzie wodociągowej (gospodarczej), albo w

wodzie morskiej



Zawartość tlenu w wodzie słodkiej jest zazwyczaj

nieco wyższa, natomiast woda morska wykazuje

silniejsze działanie bodźcowe



W celu

rozszerzenia naczyń skórnych

w czasie

kąpieli gazowych należy dodać do wody naparów

lub odwarów ze

szpilek sosnowych,

kosodrzewiny, siana, rozmarynu



Żeby wzmocnić działanie uspokajające i nasenne

można dodawać wyciągów z

chmielu lub

waleriany

Hydroterapia

Kąpiele parowe



Kąpiele w gorącym powietrzu wysyconym lub

przesyconym parą wodną, w temperaturach

40-50

0

C, całego ciała (kąpiel całkowita) lub

jego części (kąpiel częściowa)



Różne formy kąpieli:

kąpiel rzymska

(kąpiel

całkowita, 10-30 minut, silnie obciąża układ

krążenia!, kąpiel taką czasem prowadzi się w

kilku komorach o różnych temperaturach lub

na różnych poziomach wysokości),

kąpiel w

skrzyniach

(głowa na zewnątrz w warunkach

komfortu klimatycznego, czas kąpieli w temp.

do 40

0

C d0 30 min, często z następowym

zawijaniem na 30-90 min dla dokończenia

procesu pocenia),

kąpiele częściowe

(zwykle

kąpiele głowy lub twarzy, często z

wykorzystaniem ziół – rumianku, szałwi, sosny,

eukaliptusa, mięty i innych – około 8-10 minut,

zwykle 3 x w tygodniu czyli co drugi dzień w

serii kilku zabiegów)

Hydroterapia

Kąpiele piankowe



Najczęściej wykorzystuje się aparaturę do

kąpieli perełkowych



Kąpiele

piankowe są łagodniejsze od

kąpieli perełkowych

, nade wszystko działają

oszczędzająco na krążenie



wywierają działanie bodźcowe na układ

nerwowy autonomiczny, głównie przez

istniejącą różnicę temperatur:



Woda w wannie powinna mieć temperaturę

około 40 – 42

0

C, wytworzona nad nią piana

ma temperaturę około 35

0

C

– w efekcie

zanurzona w wodzie część ciała ulega

stopniowemu

ogrzaniu

, a część górna

pokryta pianą

ochłodzeniu

, co silnie działa

bodźcowo

Hydroterapia

wanny hydroterapeutyczne

(Jaccusi)



Kąpiel z hydromasażem. Zazwyczaj stosuje się

dwa rodzaje masażu równocześnie: masaż

wodny (hydromasaż), często z napowietrzaniem

strumienia wody i masaż powietrzny (kąpiel

perełkowa)

,

połączony czasami z równoczesną

ozonizacją powietrza użytego do masażu

Hydroterapia

wanny hydroterapeutyczne (Jaccusi)



Hydromasaż poprzez intensywnie działające

strumienie wody powoduje rozluźnienie

mięśni, redukuje ból i napięcie mięśniowe,

podnosi ciśnienie krwi, polepsza krążenie,

dotlenia skórę, przeciwdziała bezsenności,

usuwa uczucie zmęczenia



Kąpiel perełkowa polega na masowaniu skóry

pęcherzykami powietrza, powodując

intensywne oddychanie całą powierzchnią

skóry. Działa silnie odprężająco.

Hydroterapia

wanny hydroterapeutyczne (Jaccusi)



Kojący wpływ na urazy, skurcze mięśniowe i

stłuczenia. Silnie odprężające działanie



Bardzo dobre rezultaty osiąga się w przypadku

dyskomfortu bólowego lub gorszej ruchomości

pleców (odcinek piersiowy i lędźwiowy),

łopatek, bioder a szczególnie kończyn z

uwzględnieniem okolic dużych stawów

Hydroterapia

czynniki wpływające na siłę

działania zabiegów

wodoleczniczych



Siła działania biologicznego zabiegów
zależy od:



Temperatury wody – bodziec jest tym

silniejszy, im większa jest różnica temperatur

pomiędzy wodą użytą do zabiegu a temperaturą

ciała



Okolicy ciała, na którą działamy (na przykład

ukrwienie ręki jest większe niż stopy, ukrwienie

przedramienia jest o ½ większe niż łydki,

kończyna górna ma więcej naczyń krwionośnych

niż dolna i więcej receptorów czuciowych)



Czasu trwania zabiegu – im dłuższy czas

zabiegu, tym silniejsze działanie bodźcowe



Kombinacji zabiegów ciepłych i zimnych –

im większa różnica temperatur i im częstsze

zmiany, tym silniejsze działanie bodźcowe

Hydroterapia

czynniki wpływające na siłę

działania zabiegów

wodoleczniczych



Zastosowania bodźców dodatkowych –

mechanicznych, chemicznych lub elektrycznych



Rytmów biologicznych termoregulacji –

działanie temperatury zabiegu zgodne z rytmem

biologicznym termoregulacji jest słabsze



Częstotliwości zabiegów i długości przerw

pomiędzy zabiegami



Głębokości zanurzenia ciała w przypadku

wszystkich rodzajów kąpieli



Ciśnienia strumienia wody przy zabiegach

natryskowych i polewaniach

Hydroterapia

Sauna – dane podstawowe



Wywodzi się z tradycji fińskiej



Minimalna powierzchnia 6m

2



Wymiana powietrza – sześciokrotnie w ciągu

godziny



Dwa podstawowe typy:



Płytowa – 2 płyty drewniane z warstwą izolacyjną



Kłodowa – tradycyjna, z pni sosen



Do regularnego mycia sauny nie używać

detergentów –

dają przykry zapach, ułatwiają

gnicie drewna, łatwo uczulają



Jeżeli to możliwe, to regulator temperatury

powinien być na zewnątrz (łatwiejsza

kontrola)

Hydroterapia

Sauna – dane podstawowe



Należy ustawić temperaturę silnego i

dobrego pocenia się, wyższe

temperatury są bezcelowe.

Są to

temperatury:



Kobiety zwykle

60 – 70

0

C



Mężczyźni zwykle

80 – 90

0

C



Saunę należy nagrzać odpowiednio

wcześniej – zwykle jest to 30 – 60 minut



Instalacja i izolacja elektryczna

powinny być bardzo staranne!

Hydroterapia

Sauna

1



Typowa kąpiel zmiennocieplna



Kąpiel w suchym, gorącym powietrzu z silnym

przegrzewaniem ciała z okresowym

(krótkotrwałym) oddziaływaniem dużej

wilgotności i następującym po tej fazie silnym

ochładzaniem ciała



Typowa kąpiel w saunie składa się z dwóch

części:



Kąpiel w gorącym suchym powietrzu w kabinie sauny z

okresami wytwarzania pary przez polewanie

rozgrzanych kamieni



Następująca po niej zimna kąpiel powietrzna i jeden z

zimnych zabiegów wodoleczniczych (zimna kąpiel

zanurzeniowa, zimny natrysk, zimne polewanie)



Typowa sauna zbudowana jest z drewna

brzozowego, surowego, bez przedmiotów

metalowych, z bezpiecznymi drzwiami

otwieranymi w wahadłowo (obustronnie). Piec

należy włączyć odpowiednio wcześnie, aby sauna

była należycie nagrzana. Ze względów

bezpieczeństwa z sauny powinny korzystać

przynajmniej dwie osoby jednocześnie

Hydroterapia

Sauna



Warunki w saunie

(

temperatura

i

wilgotność

):



przy podłodze:

40

0

C

20-60%



I-sza ławka 45 cm

40-50

0

13-37%



II-ga ławka 90 cm

60

0

8-23%



III-cia ławka 135 cm

70-80

0

5-15%



Sufit 235 cm

100

0

2-5%

Hydroterapia

Sauna



Czas i warunki kąpieli w saunie:



Typowa kąpiel zajmuje około 2 godziny



Osoby zdenerwowane lub zmęczone powinny

odpocząć 15-30 minut przed kąpielą



W czasie kąpieli nie powinno się pić żadnych płynów



Sauny zażywać na 1-2 godz. po posiłku



Skóra przed wejściem do sauny powinna być

sucha



Jedno wejście powinno trwać 8-12 minut (maks. 15

min), przerwa 8-12 min (ochładzanie)



Kamienie polewa się co 15-20 minut

Hydroterapia

Sauna

3



Główne wskazania:



Podatność na infekcje, przewlekły nieżyt oskrzeli,

skłonność do przeziębień



Choroba zwyrodnieniowa stawów, niezapalne

choroby kręgosłupa, stany pourazowe narządów

ruchu



Przewlekła choroba reumatyczna bez czynnego

procesu



Otyłość i zaburzenia przemiany materii



Zaburzenia regulacji autonomicznej



Choroby kobiece i zaburzenia okresu

klimakterycznego



Zwykle jeden raz tygodniowo, sprawni fizycznie

mogą korzystać z sauny dwa razy w tygodniu



Z rytmów biologicznych termoregulacji wynika, że

korzystniejsze jest korzystanie z sauny w

godzinach popołudniowych

Hydroterapia

Sauna

4



Główne przeciwwskazania:



Choroba wieńcowa (stabilna i niestabilna)



Inne choroby serca (niewydolność, stany po

zawałach, wady i stany zapalne)



Miażdżyca znacznego stopnia, zwłaszcza serca i

mózgu



Nadciśnienie (ze zmianami w sercu, na dnie oka,

z ciśnieniem rozkurczowym ponad 110 mm Hg i

skurczowym ponad 200 mm Hg) i wszystkie

postacie nadciśnienia złośliwego



Choroby gorączkowe i ostre infekcje



Ostre choroby skóry i narządów płciowych



Choroby o wyniszczającym charakterze



Choroby mózgu (gdy skłonności do drgawek),

psychozy, padaczka, alkoholizm, narkomania



Małe dzieci (z powodu niesprawnej

termoregulacji)



Choroby żył



Zaburzenia hormonalne, głównie tarczycy i

nadnerczy

Hydroterapia

Balneoterapia – kąpiele aromatyczne



Wykorzystuje się olejki eteryczne z ziół w postaci jako

maceratów (Moczenie rozdrobnionych ziół przez 30 min w

wodzie), naparów (gotowanie przez 15 minut), odwarów

(podgrzewane przez 30 minut i odcedzone) lub preparatów

fabrycznych (olejki aromatyczne w różnej postaci)



Odwary z siana –

przeciwbólowe i uspokajające, w

zaburzeniach przemiany materii, w przewlekłej

chorobie reumatycznej, w zapaleniach nerwów i w

nerwobólach



Odwary ze słomy owsianej –

kąpiele o działaniu

przeciwzapalnym, osuszające i wysuszające skórę



Odwary sosnowe –

bezsenność, dolegliwości

reumatyczne, silne działanie ożywiające



Odwary ze skrzypu –

przeciwzapalne, sprzyjające

gojeniu ran, pokrzywki, egzemy swędzące i stany

uczuleniowe



Kąpiele lawendowe –

migreny, neurastenie,

nerwice, dolegliwości okresu przekwitania



Kąpiele rozmarynowe –

pobudzające w stanach

zmęczenie, usuwanie nadmiernej senności,

uzyskiwanie miejscowego przekrwienia skóry

Hydroterapia

Balneoterapia – kąpiele aromatyczne



Kąpiele z tataraku –

stany wyczerpania, osoby ze

zbyt niskim ciśnieniem krwi, zaburzenia snu



Kąpiele w odwarach szałwii –

w nadmiernej

potliwości, przy pokrzywkach w świądzie i

miejscowych podrażnieniach skóry, zapaleniu

skóry, przetrwałych odmrożeniach i przy

odleżynach



Kąpiele z aloesem –

własności kojące,

uspokajające i łagodzące stany zapalne,

nieznaczne działanie bakteriobójcze, podwyższa

sprawność biologiczną tkanek („stymulator

biologiczny”)



I cały szereg innych: pomarańcza gorzka, zielona

herbata, mimoza, grzybienie białe, mięta, cyprys,

cedr, brzoskwinie, mandarynki, migdał, arnika,

hibiskus

Hydroterapia

Balneoterapia – kąpiele w wodach leczniczych



Zastosowanie wód, peloidów i gazów podziemnych,

występujących naturalnie w źródłach wód leczniczych



Zależnie od temperatury są to wody:

hypotermalne

(20-

35

0

C),

homeotermalne

(35-40

0

C) i

hypertermalne

(ponad

40

0

C)



Zależnie od ciśnienia osmotycznego są to wody:

izoosmotyczne

(ciśnienie osmotyczne równe 0,9% r. NaCl),

hypoosmotyczne

lub

hyperosmotyczne



Zależnie od odczyny są to wody:

kwaśne

(pH<7,0),

zasadowe

(pH>7,5) lub

obojętne

(pH=7,0-7,3)



Uwagi praktyczne:



nie każda woda mineralna jest wodą leczniczą!



kąpiele solankowe zwiększają rumieniotwórcze

działanie promieniowania UV (wypłukiwanie z komórek

naskórka kwasu urokanowego)



W przypadku kąpieli kwasowęglowych (szczawy) ilość

czynnych naczyń krwionośnych w skórze zwiększa się

3x, a ukrwienie skóry 6x. Dwutlenek węgla zmniejsza

wrażliwość receptorów cieplnych, co pozwala na

stosowanie chłodniejszych kąpieli bez uczucia

wyziębiania



Kąpiele siarczkowe ujędrniają skórę

Hydroterapia

Balneoterapia – peloidy



Peloidy to wszystkie naturalne błota,

będące mieszaninami różnych substancji

organicznych lub mieszanych, mineralno –

organicznych. Powstają zwykle w wyniku

naturalnych procesów geologicznych w

skorupie ziemi lub procesów biologicznych

zachodzących w szczególnych warunkach w

obumarłych roślinach



Dzielimy je na dwa rodzaje:



osady podwodne



ziemie lecznicze

Hydroterapia

Balneoterapia – peloidy



Osady podwodne

to:



Abolity

– osady mineralne powstałe w wyniku

procesów geologicznych, jak szlamy mineralne

(wapniowe, krzemionkowe, glinowe) i produkty

erozji skał (gliny iły i margle)



Biolity

osady wytworzone z substancji organicznych

lub w wyniku aktywności żywych organizmów. Są to:



Muły organiczne (szlam organiczny)

osady

podwodne, stanowiące mieszaninę mułu mineralnego

i produktów rozpadu wodnej flory i fauny (na

przykład szwedzka gytja – mieszanina torfu ze

szlamem z wód mineralnych pod torfowiskami).

Polskie złoża torfów i mułów ilastych określa się

mianem borowiny. Najstarsze to borowiny krynickie

od 1858 r. (najstarsze europejskie to Mariańskie

Łaźnie na Orawie, 1815 r.)

Hydroterapia

Balneoterapia – peloidy



Ziemie lecznicze

to produkty wietrzenia

minerałów z przewagą reakcji chemicznych.

Składają się z substancji organicznych lub

nieorganicznych, wiele z nich ma skład mieszany.



Poszczególne rodzaje tych peloidów mają bardzo

różne działanie biologiczne i różne własności

fizyczne i chemiczne, zależnie od złoża, z którego

pochodzą



Najczęściej stosowane ziemie lecznicze to



Glinka biała (Bolus alba)



Tufy wulkaniczne

Hydroterapia

Balneoterapia – peloidy - borowiny



Borowiny dzieli się na

torfy wysokie i torfy

niskie



Torfy wysokie

powstają pod wpływem wód

opadowych, są słabo zmineralizowane, o

odczynie kwaśnym, bardzo wysoko cenione.

Maja wysoką pojemność wodną (wiążą 27 razy

więcej wody, niż same ważą)



Torfy niskie

w pobliżu poziomu wód

gruntowych, wysoko zmineralizowane,

zawierają dużo azotu i składników mineralnych

(do 10 razy więcej niż torfy wysokie), o

odczynie obojętnym lub lekko zasadowym,

bardzo plastyczne, ale często zanieczyszczone

Hydroterapia

Balneoterapia – peloidy – szlamy lecznicze



Szlamy lecznicze najczęściej określa się włoska

nazwą

fango



Zazwyczaj są to szlamy mineralne pochodzenia

wulkanicznego, stosowane już od starożytności



Zazwyczaj wcześniej suszone i mielone i tak

konfekcjonowane, również do użytku domowego



Bardziej popularne, to niemiecki

Eifelfan

z okolic

Freiburga,

Jurafango

z okolic Bad Boll,

Vulkanit

i inne. Czasem stosuje się szlamy mieszane z

parafiną (na przykład

Parafango di Battaglia)



Zwykle gotowe do podgrzania i stosowane jak

okłady

Hydroterapia

Zabiegi z zastosowaniem pary wodnej -

wapozon



Jest to zastosowanie pary wodnej w zabiegach

intensywnego oczyszczania skóry



Można używać

pary wodnej, pary ziołowej (z

dodatkiem zół o leczniczym charakterze) i

mgiełki ozonowej



W zwykle używanych wasopomach (aparatach

do wytwarzania pary) para powstała z

podgrzewanej wody przechodzi obok lampy

kwarcowej, co powoduje powstanie z tlenu

ozonu

(w nietoksycznych stężeniach)



Ozon jest nietrwały i traci własności bójcze

(dezynfekcyjne) po około 5 cm



Działa

rozpulchniająco

na skórę,

rozszerza

naczynia włosowate, przyspiesza przemianę

materii, hamuje aktywność enzymów



Uwaga: zabiegi takie nie nadają się do

nawilżania peelingów enzymatycznych

Hydroterapia

Zabiegi z zastosowaniem pary wodnej -

wapozon



W przypadku zastosowania ziół

nie stosuje się

równoczesnego ozonowania



Zioła powinny być dobrane do stanu skóry



Skóra bez „pajączków” i sieci drobnych naczyń:

zaleca się zioła wzmacniające naskórek,

polepszające ukrwienie, regenerujące i działające

rozkurczająco:



Rozmaryn, tymianek, mięta cząber



Skóra dojrzała, wrażliwa lub niedostatecznie

nawilżona:

parę stosować ostrożnie, często lepszy

efekt przynoszą okłady. Zioła szczególnie zalecane:



Lawenda, malwa, koper, rumianek, cząber,

róża

Hydroterapia

Zabiegi z zastosowaniem pary wodnej -

wapozon



Nie powinno stosować się tego typu

zabiegów w następujących przypadkach:



Uszkodzona skóra



Teleagniektazje (rozszerzone kapilary)



Ostre stany zapalne, również uogólnione



Wyprysk



Przyustne zapalenie skóry



Świeże rany i blizny



Opryszczka



Oparzenie słoneczne



Ostre reakcje alergiczne lub

nadwrażliwość



Wysokie nadciśnienie tętnicze



Stany z zastojem limfatycznym

Hydroterapia

Nieprawidłowe odczyny naczyniowe w

wodolecznictwie



Istnieją przyczyny, że proste w sumie zabiegi mogą

nie przynosić efektu lub przynosić efekt spaczony



W każdym takim przypadku należy zabieg przerwać i

ewentualnie spróbować pobnownie po korekcie, a w

razie braku poprawy zasięgnąć porady lekarskiej



Najczęstsze nieprawidłowe odczyny:



Spaczony odczyn tętniczy



Przedłużony skurcz naczyń włosowatych i tętniczych

skóry

przy kąpielach chłodnych



Bladość skóry, uczucie zimna, czasem ból kurczowy



Można podać ciepły napój,

nigdy alkohol

Hydroterapia

Nieprawidłowe odczyny naczyniowe w

wodolecznictwie



Spaczony odczyn żylny



Rozszerzenie naczyń żylnych i w konsekwencji

zastój krwi żylnej w żyłach powierzchownych

skóry



Skóra marmurkowata, czasem lekko zasiniona,

chłodna



Podwyższyć temperaturę kąpieli, unieść kończynę

lub wykonać kilka energicznych ruchów, aby

usunąć zastój żylny



Spaczony tętniczo – żylny odczyn naczyniowy



Zaburzenia w dopływie krwi tętniczej do skóry i

równoczesnego odpływu krwi żylnej



Najczęściej występuje w obrębie nóg u młodych

mężczyzn (często z zaburzeniami krążenia)



Najczęściej manifestuje się zmianą zabarwienia

skóry na czerwono – niebieskie (przewaga

przekrwienia żylnego) lub jasnoczerwone

(przewaga przekrwienia tętniczego). Postępować

jak w przypadku powyżej

Hydroterapia

Nieprawidłowe odczyny naczyniowe w

wodolecznictwie



Paradoksalna reakcja naczyniowa



Odwrotna naczyniowa reakcja skórna: zimne

bodźce dają objawy , jak ciepłe i odwrotnie.

Zdarza się, że nawet słabe bodźce mogą dać

silny zastój żylny



Najlepiej zastosować bodziec przeciwny do

tego, który wywołał dany objaw (ciepły, gdy

wywołany jest przez bodziec zimny i odwrotnie)

lub identyczny do tego, który spowodował

reakcję, ale w innym, odległym miejscu



Niewłaściwa reakcja ogólna



Występowanie objawów ogólnych: zawroty i

bóle głowy, nudności, objawy sercowe, bladość

lub silne zaczerwienienie twarzy



Postępować jak w pomocy przedlekarskiej w

zaburzeniach krążenia obwodowego

Hydroterapia

Zmineralizowane wody lecznicze



Wody lecznicze to

wody podziemne

mające

więcej składników mineralnych niż woda

gospodarcza, zazwyczaj o wyższej temperaturze



Obecnie za wody mineralne uważa się takie, które

mają ponad 200 mg składników mineralnych

w 1 litrze wody



Za wody o charakterze leczniczym uważa się też

takie, które mają mniej składników mineralnych,

ale temperaturę w źródle wyższą niż 20

0

C



Wody takie dzieli się ze względu na pH (kwaśne,

zasadowe, obojętne), osmotyczność

(izoosmotyczne, hipoosmotyczne,

hyperosmotyczne) i temperaturę (hipotermalne,

homeotermalne, hipertermalne)



Nie każda woda mineralna jest wodą

leczniczą

Hydroterapia

Zmineralizowane wody lecznicze



Najczęściej spotykane słabo zmineralizowane wody

lecznicze:



Żelazista 10 mg/l żelaza



Manganowa

1 mg/l manganu



Fluorkowa

5 mg/l fluoru



Bromkowa

1 mg/l bromu



Jodowa (jodkowa)

1 mg/l jodu



Siarczkowa

1 mg/l siarki



Borowa 5 mg/l kwasu metakrzemowego



Krzemowa

100 mg/l kw. metakrzemowego



Radowa 2 nCi/l pierwiastków



promieniotwórczych



Kwasowęglowa250-999 mg/l wolnego CO

2



Szczawa 1000 mg/l wolnego CO

2