Monitorowanie

Monitorowanie

niepożądanych działań leków

niepożądanych działań leków

Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej

Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej

Akademii Medycznej we Wrocławiu

Akademii Medycznej we Wrocławiu

Efekt uboczny,

Efekt uboczny,

zdarzenie niepożądane

zdarzenie niepożądane

Adverse Event (AE)

Adverse Event (AE)

każda niepożądana reakcja,

każda niepożądana reakcja,

występująca u pacjenta lub osoby

występująca u pacjenta lub osoby

biorącej udział w badaniu

biorącej udział w badaniu

klinicznym, niezależnie czy jest

klinicznym, niezależnie czy jest

uznana za związaną z danym

uznana za związaną z danym

produktem medycznym, czy też nie

produktem medycznym, czy też nie

Niepożądane działanie

Niepożądane działanie

leku (ndl)

leku (ndl)

Adverse Drug Reaction

Adverse Drug Reaction

(ADR)

(ADR)

każde szkodliwe i nie zamierzone

każde szkodliwe i nie zamierzone

działanie leku, które występuje podczas

działanie leku, które występuje podczas

stosowania dawek zalecanych u ludzi

stosowania dawek zalecanych u ludzi

w celach profilaktycznych,

w celach profilaktycznych,

diagnostycznych, leczenia chorób lub

diagnostycznych, leczenia chorób lub

modyfikacji czynności fizjologicznych

modyfikacji czynności fizjologicznych

Niepożądane działanie

Niepożądane działanie

leku

leku

typu A

typu A

(drug actions)

(drug actions)

reakcje zależne od

reakcje zależne od

właściwości

właściwości

farmakologicznych leku,

farmakologicznych leku,

podanej dawki, możliwe do

podanej dawki, możliwe do

przewidzenia

przewidzenia

Przykłady niepożądanych

Przykłady niepożądanych

działań leków typu

działań leków typu

A

A



Rozbieżność pomiędzy zakładanym

Rozbieżność pomiędzy zakładanym

a uzyskanym efektem leczenia

a uzyskanym efektem leczenia

farmakologicznego

farmakologicznego



Pierwotne i wtórne powikłania terapii

Pierwotne i wtórne powikłania terapii

związane z farmakologicznym działaniem

związane z farmakologicznym działaniem

leku

leku



Toksyczne działanie leków

Toksyczne działanie leków



Interakcje

Interakcje

–

lek – lek

lek – lek

–

lek – pożywienie

lek – pożywienie

–

lek – choroba

lek – choroba

–

lek – badania laboratoryjne

lek – badania laboratoryjne

Niepożądane działanie

Niepożądane działanie

leku

leku

typu B

typu B

(patient reactions)

(patient reactions)

reakcje niezależne od

reakcje niezależne od

zastosowanej dawki leku,

zastosowanej dawki leku,

o mechanizmie

o mechanizmie

immunologicznym,

immunologicznym,

zagrażające życiu chorego

zagrażające życiu chorego

Przykłady

Przykłady

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków typu

leków typu

B

B



Reakcje uczuleniowe

Reakcje uczuleniowe

Typ I

Typ I

(

(

wstrząs anafilaktyczny

wstrząs anafilaktyczny

–

–

penicyliny,

penicyliny,

cefalosporyny, sulfonamidy, surowice obcogatunkowe,

cefalosporyny, sulfonamidy, surowice obcogatunkowe,

streptokinaza, asparaginaza, dekstran, szczepionki, hormony

streptokinaza, asparaginaza, dekstran, szczepionki, hormony

(kortykotropina, insulina, kalcytonina, hormon

(kortykotropina, insulina, kalcytonina, hormon

antydiuretyczny), fenhydramina, heparyna, prokaina,

antydiuretyczny), fenhydramina, heparyna, prokaina,

chlorprokaina, tetrakaina, benzokaina, lidokaina,

chlorprokaina, tetrakaina, benzokaina, lidokaina,

tubokuraryna, pankuronium, galamina, suksametonium,

tubokuraryna, pankuronium, galamina, suksametonium,

atrakurium, radiologiczne środki cieniujące;

atrakurium, radiologiczne środki cieniujące;

obrzęk

obrzęk

naczynioruchowy

naczynioruchowy

–

–

penicylina, inne antybiotyki beta-

penicylina, inne antybiotyki beta-

laktamowe, pirazolony, sulfonamidy, białka obcogatunkowe)

laktamowe, pirazolony, sulfonamidy, białka obcogatunkowe)

Przykłady

Przykłady

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków typu

leków typu

B

B



Reakcje uczuleniowe

Reakcje uczuleniowe

Typ II

Typ II

(

(

niedokrwistość hemolityczna

niedokrwistość hemolityczna

–

–

penicylina, metyldopa, chinidyna, sulfonamidy,

penicylina, metyldopa, chinidyna, sulfonamidy,

cefalotyna, cisplatyna, karboplatyna,

cefalotyna, cisplatyna, karboplatyna,

chlorpromazyna, erytromycyna, amidopiryna,

chlorpromazyna, erytromycyna, amidopiryna,

aminofenazon, chlorpropamid, ibuprofen, insulina,

aminofenazon, chlorpropamid, ibuprofen, insulina,

metamizol, nowobiocyna, kwas aminosalicylowy,

metamizol, nowobiocyna, kwas aminosalicylowy,

fenylbutazon, diklofenak, ryfampicyna, pochodne

fenylbutazon, diklofenak, ryfampicyna, pochodne

tiouracylu, tiopental)

tiouracylu, tiopental)

Przykłady

Przykłady

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków typu

leków typu

B

B



Reakcje uczuleniowe

Reakcje uczuleniowe

Typ II

Typ II

(

(

granulocytopenia

granulocytopenia

–

–

aminofenazon, fenylbutazon,

aminofenazon, fenylbutazon,

karbimazol, pochodne tiouracylu, pochodne fenotiazyny, klozapina,

karbimazol, pochodne tiouracylu, pochodne fenotiazyny, klozapina,

chinidyna, kwas etakrynowy, sole złota, kwas aminosalicylowy,

chinidyna, kwas etakrynowy, sole złota, kwas aminosalicylowy,

sulfonamidy, pochodne sulfonylomocznika, meprobamat, diazepoksyd

sulfonamidy, pochodne sulfonylomocznika, meprobamat, diazepoksyd

;

;

małopłytkowość

małopłytkowość

–

–

sulfonamidy, chinina, chinidyna, sole złota,

sulfonamidy, chinina, chinidyna, sole złota,

paracetamol, propyltiouracyl, alprenolol, cefalotyna, penicylina,

paracetamol, propyltiouracyl, alprenolol, cefalotyna, penicylina,

ryfampicyna, nowobiocyna, streptomycyna, tetracykliny, leki

ryfampicyna, nowobiocyna, streptomycyna, tetracykliny, leki

przeciwhistaminowe, kwas acetylosalicylowy, karbamazepina, hydro- i

przeciwhistaminowe, kwas acetylosalicylowy, karbamazepina, hydro- i

chlorotiazyd, chlorpropamid, digitoksyna, furosemid, heparyna,

chlorotiazyd, chlorpropamid, digitoksyna, furosemid, heparyna,

lewamizol, meprobamat, metyldopa, kwas aminosalicylowy,

lewamizol, meprobamat, metyldopa, kwas aminosalicylowy,

fenylbutazon, pochodne sulfonylomocznika, trimetoprym)

fenylbutazon, pochodne sulfonylomocznika, trimetoprym)

Przykłady

Przykłady

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków typu

leków typu

B

B



Reakcje uczuleniowe

Reakcje uczuleniowe

Typ III

Typ III

(

(

choroba posurowicza

choroba posurowicza

– penicylina,

– penicylina,

amoksycylina, flukloksacylina, cefaklor,

amoksycylina, flukloksacylina, cefaklor,

cyprofloksacyna, streptomycyna, sulfonamidy,

cyprofloksacyna, streptomycyna, sulfonamidy,

pochodne tiouracylu, hydralazyna, fenylbutazon,

pochodne tiouracylu, hydralazyna, fenylbutazon,

tiopental)

tiopental)

Przykłady

Przykłady

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków typu

leków typu

B

B



Reakcje uczuleniowe

Reakcje uczuleniowe

Typ IV

Typ IV

(

(

kontaktowe zapalenie skóry

kontaktowe zapalenie skóry

–

–

penicylina, tromantadyna, neomycyna,

penicylina, tromantadyna, neomycyna,

gentamycyna, kanamycyna, amikacyna,

gentamycyna, kanamycyna, amikacyna,

tetracykliny, pochodne fenotiazyny,

tetracykliny, pochodne fenotiazyny,

kortykosteroidy, benzokaina, tetrakaina, prokaina,

kortykosteroidy, benzokaina, tetrakaina, prokaina,

lignokaina, mepiwakaina, prilokaina)

lignokaina, mepiwakaina, prilokaina)

Przykłady

Przykłady

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków typu

leków typu

B

B



Reakcje uczuleniowe

Reakcje uczuleniowe

Reakcje fotoalergiczne

Reakcje fotoalergiczne

(sulfonamidy, pochodne sulfonylomocznika,

(sulfonamidy, pochodne sulfonylomocznika,

pochodne nitrofuranu, chlorotiazyd, amiodaron,

pochodne nitrofuranu, chlorotiazyd, amiodaron,

tetracykliny, leki tiazydowe, niesteroidowe leki

tetracykliny, leki tiazydowe, niesteroidowe leki

przeciwzapalne, amiodaron, pochodne

przeciwzapalne, amiodaron, pochodne

fenotiazyny, gryzeofulwina)

fenotiazyny, gryzeofulwina)

Przykłady

Przykłady

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków typu

leków typu

B

B



Reakcje uczuleniowe

Reakcje uczuleniowe

Choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne

(

(

układowy toczeń rumieniowaty

układowy toczeń rumieniowaty

–

–

hydralazyna, pochodne hydantoiny, prokainamid,

hydralazyna, pochodne hydantoiny, prokainamid,

izoniazyd, metyldopa, chlorpromazyna,

izoniazyd, metyldopa, chlorpromazyna,

fenylbutazon, sole złota, gryzeofulwina,

fenylbutazon, sole złota, gryzeofulwina,

cyklofosfamid)

cyklofosfamid)

Przykłady niepożądanych

Przykłady niepożądanych

działań leków typu

działań leków typu

B

B



alergiczne polekowe uszkodzenie wątroby

alergiczne polekowe uszkodzenie wątroby

(sulfonamidy, pochodne fenotiazyny)

(sulfonamidy, pochodne fenotiazyny)



alergiczna polekowa nefropatia

alergiczna polekowa nefropatia

(penicylina)

(penicylina)



płucne reakcje nadwrażliwości na leki

płucne reakcje nadwrażliwości na leki

(nitrofurantoina)

(nitrofurantoina)



gorączka polekowa

gorączka polekowa

(penicyliny, cefalosporyny,

(penicyliny, cefalosporyny,

chloramfenikol, erytromycyna, streptomycyna, sulfonamidy,

chloramfenikol, erytromycyna, streptomycyna, sulfonamidy,

nitrofurantoina, allopurinol, chinidyna, barbiturany, fenytoina, kwas

nitrofurantoina, allopurinol, chinidyna, barbiturany, fenytoina, kwas

aminosalicylowy, amfoterycyna B, metyldopa, kaptopryl, enalapryl)

aminosalicylowy, amfoterycyna B, metyldopa, kaptopryl, enalapryl)

Przykłady niepożądanych

Przykłady niepożądanych

działań leków typu

działań leków typu

B

B



Reakcje niealergiczne

Reakcje niealergiczne

–

–

tzw.

tzw.

reakcje

reakcje

rzekomoalergiczne

rzekomoalergiczne

lub

lub

anafilaktoidalne

anafilaktoidalne

wywołane przez rentgenowskie środki

wywołane przez rentgenowskie środki

cieniujące, narkotyczne leki przeciwbólowe

cieniujące, narkotyczne leki przeciwbólowe



Idiosynkrazja

Idiosynkrazja

–

–

obrzęk naczynioruchowy,

obrzęk naczynioruchowy,

gwałtowne napady astmy, wstrząs po kwasie

gwałtowne napady astmy, wstrząs po kwasie

acetylosalicylowym, agranulocytoza po

acetylosalicylowym, agranulocytoza po

podaniu metamizolu (1968-2005:61 zgonów

podaniu metamizolu (1968-2005:61 zgonów

wg WHO)

wg WHO)



Reakcje nietolerancji

Reakcje nietolerancji

–

–

dzwonienie w

dzwonienie w

uszach po małej, pojedynczej dawce kwasu

uszach po małej, pojedynczej dawce kwasu

acetylosalicylowego

acetylosalicylowego

Różnice między niepożądanymi

Różnice między niepożądanymi

działaniami leków

działaniami leków

typu

typu

A

A

i

i

B

B

Typ A

Typ A

Typ B

Typ B

możliwe do przewidzenia

możliwe do przewidzenia

nieprzewidywalne

nieprzewidywalne

zależne od dawki

zależne od dawki

nie zależą od dawki

nie zależą od dawki

występują często

występują często

występują rzadko

występują rzadko

rzadko są przyczyną zgonu

rzadko są przyczyną zgonu

większa niż dla typu A

większa niż dla typu A

przyczyna zgonów

przyczyna zgonów

wymagają indywidualizacji

wymagają indywidualizacji

dawkowania

dawkowania

wymagają przerwania

wymagają przerwania

stosowania

stosowania

obserwowane w trakcie badań

obserwowane w trakcie badań

klinicznych

klinicznych

bardzo rzadko zgłaszane

bardzo rzadko zgłaszane

w badaniach klinicznych

w badaniach klinicznych

Niepożądane działanie

Niepożądane działanie

leku

leku

typu C

typu C

(not true drug

(not true drug

reactions)

reactions)

reakcje obserwowane z większą

reakcje obserwowane z większą

częstością

częstością

u osób poddanych terapii

u osób poddanych terapii

danym lekiem, ale dla

danym lekiem, ale dla

konkretnego pacjenta trudno

konkretnego pacjenta trudno

wykazać czy zastosowany lek

wykazać czy zastosowany lek

był przyczyną ich wystąpienia

był przyczyną ich wystąpienia

Niepożądane działania

Niepożądane działania

leku

leku

typu D

typu D

(retarded actions)

(retarded actions)

reakcje ujawniające się po długim

reakcje ujawniające się po długim

czasie od zastosowania leku,

czasie od zastosowania leku,

tzw. reakcje opóźnione

tzw. reakcje opóźnione

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



cechy leku

cechy leku

–

właściwości

właściwości



fizyko-chemiczne

fizyko-chemiczne



farmakokinetyczne

farmakokinetyczne



farmakodynamiczne

farmakodynamiczne

–

postać leku

postać leku

–

dawka

dawka

–

częstość i droga podawania

częstość i droga podawania

–

interakcje z innymi równocześnie

interakcje z innymi równocześnie

zastosowanymi lekami

zastosowanymi lekami

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



stosowanie leków

stosowanie leków

pochodzenia

pochodzenia

roślinnego

roślinnego

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



cechy osobnicze chorego

cechy osobnicze chorego

–

wiek (dzieci, osoby starsze)

wiek (dzieci, osoby starsze)

–

płeć (kobiety)

płeć (kobiety)

–

masa ciała

masa ciała

–

uwarunkowania genetyczne

uwarunkowania genetyczne

–

ciąża

ciąża

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



czynniki patologiczne

czynniki patologiczne



czynniki egzogenne

czynniki egzogenne

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



dieta

dieta

Przykłady wpływu diety na

Przykłady wpływu diety na

wystąpienie powikłań

wystąpienie powikłań

polekowych

polekowych



przełom nadciśnieniowy u osób leczonych

przełom nadciśnieniowy u osób leczonych

inhibitorami monoaminooksydazy

inhibitorami monoaminooksydazy

i spożywających pokarmy zawierające

i spożywających pokarmy zawierające

tyraminę np.

tyraminę np.

dojrzałe sery, wina chianti,

dojrzałe sery, wina chianti,

marynowane śledzie

marynowane śledzie



zmniejszenie skuteczności

zmniejszenie skuteczności

preparatów

preparatów

digoksyny

digoksyny

i

i

trójpierścieniowych leków

trójpierścieniowych leków

przeciwdepresyjnych

przeciwdepresyjnych

u osób spożywających

u osób spożywających

potrawy zawierające dużo błonnika np.

potrawy zawierające dużo błonnika np.

płatki

płatki

owsiane, chleb razowy, otręby

owsiane, chleb razowy, otręby

Przykłady wpływu diety na

Przykłady wpływu diety na

wystąpienie powikłań

wystąpienie powikłań

polekowych

polekowych



nasilenie działania leków, takich

nasilenie działania leków, takich

jak:

jak:

nitrendypina

nitrendypina

,felodypina,

,felodypina,

nimodypina

nimodypina

,

,

werapamil,

werapamil,

cyklosporyna

cyklosporyna

, takrolimus,

, takrolimus,

atorwastatyna

atorwastatyna

, lowastatyna,

, lowastatyna,

symwastatyna

symwastatyna

,

,

ebastatyna,

ebastatyna,

loratydyna

loratydyna

, karbamazepina,

, karbamazepina,

buspiron

buspiron

, diazepam, midazolam, metadon,

, diazepam, midazolam, metadon,

syldenafil przez składniki

syldenafil przez składniki

soku

soku

grejpfrutowego

grejpfrutowego

hamujące aktywność

hamujące aktywność

izoenzymu CYP3A4 odpowiedzialnego za

izoenzymu CYP3A4 odpowiedzialnego za

metabolizm pierwszego przejścia w ścianie

metabolizm pierwszego przejścia w ścianie

jelita wymienionych substancji leczniczych

jelita wymienionych substancji leczniczych

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



zanieczyszczenie biosfery

zanieczyszczenie biosfery

Przykłady modyfikacji działania

Przykłady modyfikacji działania

leków

leków

pod wpływem zwiększającego

pod wpływem zwiększającego

się zanieczyszczenia biosfery

się zanieczyszczenia biosfery



Osłabienie działania leków

Osłabienie działania leków

–

–

pobudzenie

pobudzenie

metabolizmu - indukcja enzymów mikrosomalnych

metabolizmu - indukcja enzymów mikrosomalnych

wątroby pod wpływem policyklicznych węglowodorów

wątroby pod wpływem policyklicznych węglowodorów

zawartych w powietrzu, w dymie papierosów,

zawartych w powietrzu, w dymie papierosów,

niektórych insektycydów, herbicydów

niektórych insektycydów, herbicydów



Nasilenie działania leków

Nasilenie działania leków

–

–

kumulacja leków w

kumulacja leków w

organizmie – hamowanie aktywności enzymów

organizmie – hamowanie aktywności enzymów

mikrosomalnych wątroby pod wpływem

mikrosomalnych wątroby pod wpływem

przemysłowego zatrucia ołowiem, tlenkiem węgla

przemysłowego zatrucia ołowiem, tlenkiem węgla

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



leczenie chorych przez kilku lekarzy

leczenie chorych przez kilku lekarzy

i brak dokładnie zebranego wywiadu

i brak dokładnie zebranego wywiadu

dotyczącego stosowanych leków

dotyczącego stosowanych leków

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



stosowanie leków we wskazaniach

stosowanie leków we wskazaniach

nie potwierdzonych w badaniach

nie potwierdzonych w badaniach

klinicznych

klinicznych

np. preparatu Polopiryny do

np. preparatu Polopiryny do

płukania gardła, co grozi ryzykiem

płukania gardła, co grozi ryzykiem

wystąpienia reakcji uczuleniowej

wystąpienia reakcji uczuleniowej

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

powstawanie niepożądanych

powstawanie niepożądanych

działań leków

działań leków



nie uwzględnianie przeciwwskazań

nie uwzględnianie przeciwwskazań

i ograniczeń do stosowania leków

i ograniczeń do stosowania leków

np. podawanie prometazyny

np. podawanie prometazyny

(Diphergan) dzieciom do 2 r.ż. grozi

(Diphergan) dzieciom do 2 r.ż. grozi

wystąpieniem niewydolności

wystąpieniem niewydolności

oddechowej i może stanowić przyczynę

oddechowej i może stanowić przyczynę

nagłej śmierci niemowląt,

nagłej śmierci niemowląt,

do innych powikłań terapii należą:

do innych powikłań terapii należą:

senność, zawroty głowy, osłabienie

senność, zawroty głowy, osłabienie

mięśniowe

mięśniowe

Reklama leków w

Reklama leków w

środkach masowego

środkach masowego

przekazu

przekazu

Powszechna dostępność

Powszechna dostępność

leków, zwłaszcza z grupy

leków, zwłaszcza z grupy

OTC

OTC

 

     

Propagowanie samoleczenia

Propagowanie samoleczenia

się chorych

się chorych

Epidemiologia

Epidemiologia

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków

leków



jedna z głównych przyczyn zgonów po

jedna z głównych przyczyn zgonów po

chorobach serca, układu krążenia,

chorobach serca, układu krążenia,

nowotworach i udarach mózgu

nowotworach i udarach mózgu



3-6,7% osób hospitalizowanych

3-6,7% osób hospitalizowanych



100 000 zgonów rocznie w USA

100 000 zgonów rocznie w USA



0,3% budżetu ochrony zdrowia stanowią

0,3% budżetu ochrony zdrowia stanowią

koszty terapii powikłań polekowych

koszty terapii powikłań polekowych

Metody zapobiegania i

Metody zapobiegania i

zmniejszania częstości

zmniejszania częstości

występowania niepożądanych

występowania niepożądanych

działań leków

działań leków



Indywidualizacja farmakoterapii

Indywidualizacja farmakoterapii

–

unikanie niepotrzebnej polifarmakoterapii

unikanie niepotrzebnej polifarmakoterapii

i

i

zbytecznego przedłużania terapii

zbytecznego przedłużania terapii

–

wnikliwa obserwacja chorego w trakcie

wnikliwa obserwacja chorego w trakcie

leczenia

leczenia

–

zbieranie dokładnego wywiadu

zbieranie dokładnego wywiadu

–

uwzględnianie czynników ryzyka

uwzględnianie czynników ryzyka

występowania niepożądanych działań leków

występowania niepożądanych działań leków

–

przestrzeganie przeciwwskazań i ograniczeń

przestrzeganie przeciwwskazań i ograniczeń

stosowania leków

stosowania leków

Metody zapobiegania i

Metody zapobiegania i

zmniejszania częstości

zmniejszania częstości

występowania niepożądanych

występowania niepożądanych

działań leków

działań leków



Indywidualizacja farmakoterapii

Indywidualizacja farmakoterapii

–

unikanie niepożądanych interakcji

unikanie niepożądanych interakcji

pomiędzy lekami

pomiędzy lekami

–

unikanie stosowania leków o

unikanie stosowania leków o

podobnych niepożądanych działaniach

podobnych niepożądanych działaniach

Metody zapobiegania i

Metody zapobiegania i

zmniejszania częstości

zmniejszania częstości

występowania niepożądanych

występowania niepożądanych

działań leków

działań leków



Indywidualizacja farmakoterapii

Indywidualizacja farmakoterapii

–

kontrola stanu klinicznego chorych

kontrola stanu klinicznego chorych

–

badanie wydolności narządów

badanie wydolności narządów

odpowiedzialnych za eliminację leków

odpowiedzialnych za eliminację leków

z organizmu

z organizmu

–

monitorowanie stężeń leków

monitorowanie stężeń leków

w płynach biologicznych

w płynach biologicznych



Ocena profilu bezpieczeństwa leku

Ocena profilu bezpieczeństwa leku

–

określenie związku przyczynowo-

określenie związku przyczynowo-

skutkowego pomiędzy stosowanym

skutkowego pomiędzy stosowanym

lekiem a obserwowaną reakcją

lekiem a obserwowaną reakcją

–

obliczanie współczynnika korzyści do

obliczanie współczynnika korzyści do

ryzyka związanego ze stosowaniem

ryzyka związanego ze stosowaniem

danej substancji leczniczej

danej substancji leczniczej

Metody zapobiegania i

Metody zapobiegania i

zmniejszania częstości

zmniejszania częstości

występowania niepożądanych

występowania niepożądanych

działań leków

działań leków

Nadzór nad bezpieczeństwem

Nadzór nad bezpieczeństwem

farmakoterapii

farmakoterapii

(

(

pharmacovigilance

pharmacovigilance

)

)

Dlaczego potrzebny jest nadzór

Dlaczego potrzebny jest nadzór

nad bezpieczeństwem

nad bezpieczeństwem

farmakoterapii?

farmakoterapii?



Nie możność zapewnienia bezpieczeństwa

Nie możność zapewnienia bezpieczeństwa

stosowania nowych leków u ludzi na podstawie

stosowania nowych leków u ludzi na podstawie

braku obserwacji

braku obserwacji

ndl u zwierząt

ndl u zwierząt

doświadczalnych

doświadczalnych



Mała grupa osób

Mała grupa osób

uczestnicząca w badaniach

uczestnicząca w badaniach

klinicznych

klinicznych



Szczególne warunki

Szczególne warunki

prowadzenia badań

prowadzenia badań

klinicznych, odbiegające od codziennej

klinicznych, odbiegające od codziennej

praktyki lekarskiej

praktyki lekarskiej



Zbyt krótki czas

Zbyt krótki czas

trwania badań dla obserwacji

trwania badań dla obserwacji

odległych skutków wpływu substancji

odległych skutków wpływu substancji

leczniczej na organizm

leczniczej na organizm

Systemy monitorowania

Systemy monitorowania

niepożądanych działań leków

niepożądanych działań leków



Model scentralizowany

Model scentralizowany

–

– jeden

jeden

narodowy ośrodek zbierający

narodowy ośrodek zbierający

doniesienia o ndl z obszaru całego kraju

doniesienia o ndl z obszaru całego kraju

(Stany Zjednoczone, Australia, Wielka

(Stany Zjednoczone, Australia, Wielka

Brytania, Dania, Finlandia, Norwegia,

Brytania, Dania, Finlandia, Norwegia,

Austria, Chorwacja, Czechy, Węgry)

Austria, Chorwacja, Czechy, Węgry)



Model zdecentralizowany

Model zdecentralizowany

–

– ośrodek

ośrodek

centralny zbiera doniesienia o ndl od

centralny zbiera doniesienia o ndl od

współpracujących z nim ośrodków

współpracujących z nim ośrodków

regionalnych

regionalnych

(Francja, Holandia, Belgia,

(Francja, Holandia, Belgia,

Hiszpania, Szwecja, Kanada,

Hiszpania, Szwecja, Kanada,

Polska

Polska

)

)

Osoby uprawnione do

Osoby uprawnione do

zgłaszania niepożądanych

zgłaszania niepożądanych

działań leków

działań leków



lekarze medycyny

lekarze medycyny



lekarze stomatologii

lekarze stomatologii



lekarze weterynarii

lekarze weterynarii



farmaceuci

farmaceuci



pielęgniarki i położne

pielęgniarki i położne

Wydział Monitorowania Niepożądanych

Wydział Monitorowania Niepożądanych

Działań Produktów Leczniczych

Działań Produktów Leczniczych

przy

przy

Urzędzie Rejestracji Produktów

Urzędzie Rejestracji Produktów

Leczniczych,

Leczniczych,

Wyrobów Medycznych i Produktów

Wyrobów Medycznych i Produktów

Biobójczych

Biobójczych

Wydział Monitorowania

Wydział Monitorowania

Niepożądanych Działań Produktów

Niepożądanych Działań Produktów

Leczniczych

Leczniczych

03-736 Warszawa

03-736 Warszawa

ul. Ząbkowska 41

ul. Ząbkowska 41

www.urpl.gov.pl

www.urpl.gov.pl

Ośrodki regionalne

Ośrodki regionalne

monitorujące niepożądane

monitorujące niepożądane

działania leków

działania leków

w Polsce

w Polsce



Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych

Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych

Działań Leków przy Zakładzie Farmakologii Klinicznej

Działań Leków przy Zakładzie Farmakologii Klinicznej

Instytutu Kardiologii AM im. K. Marcinkowskiego w

Instytutu Kardiologii AM im. K. Marcinkowskiego w

Poznaniu

Poznaniu



Wojewódzkie Centrum Informacji o Lekach

Wojewódzkie Centrum Informacji o Lekach

i Farmakoterapii w Łodzi

i Farmakoterapii w Łodzi



Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych

Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych

Działań Leków Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry

Działań Leków Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry

Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu

Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu

Jagiellońskiego w Krakowie

Jagiellońskiego w Krakowie



Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych

Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych

Działań Leków przy Katedrze i Zakładzie Farmakologii

Działań Leków przy Katedrze i Zakładzie Farmakologii

Klinicznej AM im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Klinicznej AM im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Druki służące zgłaszaniu

Druki służące zgłaszaniu

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków

leków



„

„

żółta karta”

żółta karta”

Druki służące zgłaszaniu

Druki służące zgłaszaniu

niepożądanych działań

niepożądanych działań

leków

leków



Międzynarodowa karta opracowana przez

Międzynarodowa karta opracowana przez

Radę Międzynarodowych Towarzystw

Radę Międzynarodowych Towarzystw

Medycznych

Medycznych

(Council for International Organizations

(Council for International Organizations

of Medical Sciences, CIOMS)

of Medical Sciences, CIOMS)

Co powinien zawierać

Co powinien zawierać

raport

raport

o niepożądanym działaniu

o niepożądanym działaniu

leku?

leku?



dane o produkcie leczniczym

dane o produkcie leczniczym

, który

, który

podejrzewa się o wywołanie ndl (ważna

podejrzewa się o wywołanie ndl (ważna

jest informacja o drodze podania)

jest informacja o drodze podania)



dane o reakcji niepożądanej

dane o reakcji niepożądanej

(diagnoza,

(diagnoza,

ocena reakcji i jej wynik)

ocena reakcji i jej wynik)



dane pacjenta

dane pacjenta

(wiek, płeć, masa ciała,

(wiek, płeć, masa ciała,

inicjały imienia i nazwiska)

inicjały imienia i nazwiska)



dane osoby zgłaszającej

dane osoby zgłaszającej

(imię, nazwisko,

(imię, nazwisko,

pełny adres, numer telefonu)

pełny adres, numer telefonu)

Droga raportu

Droga raportu

lekarz, farmaceuta

, pielęgniarka, położna

przedstawiciel medyczny

baza danych firmy farmaceutycznej

centrala firmy farmaceutycznej

Urząd Rejestracji

PL WM i PB

WHO

EMEA

Urzędy kontroli leków
poszczególnych krajów

Droga informacji

Droga informacji

o niepożądanym działaniu

o niepożądanym działaniu

leku

leku



wypełnienie

wypełnienie

formularza i

formularza i

przesłanie

przesłanie

do

do

regionalnego ośrodka monitorowania

regionalnego ośrodka monitorowania

niepożądanych działań leków lub Wydziału

niepożądanych działań leków lub Wydziału

Monitorowania Niepożądanych Działań

Monitorowania Niepożądanych Działań

Produktów Leczniczych

Produktów Leczniczych



ocena

ocena

raportu pod względem formalnym,

raportu pod względem formalnym,

nadanie

nadanie

numeru

numeru



ocena

ocena

związku przyczynowo-skutkowego

związku przyczynowo-skutkowego



przesłanie

przesłanie

raportu przez WMNDPL do

raportu przez WMNDPL do

centralnej bazy danych Światowej Organizacji

centralnej bazy danych Światowej Organizacji

Zdrowia w

Zdrowia w

Uppsali

Uppsali

i do Europejskiej Agencji

i do Europejskiej Agencji

Leków (European Medicines Agency) w

Leków (European Medicines Agency) w

Londynie

Londynie

Droga informacji

Droga informacji

o niepożądanym działaniu

o niepożądanym działaniu

leku

leku



uaktualnienie

uaktualnienie

informacji o leku –

informacji o leku –

ograniczenie wskazań, dodanie

ograniczenie wskazań, dodanie

informacji o nowych ndl, zmiana

informacji o nowych ndl, zmiana

dawkowania, ostrzeżenia,

dawkowania, ostrzeżenia,

przeciwwskazaniach do stosowania dla

przeciwwskazaniach do stosowania dla

poszczególnych grup pacjentów

poszczególnych grup pacjentów



skierowanie

skierowanie

komunikatu do fachowych

komunikatu do fachowych

pracowników ochrony zdrowia

pracowników ochrony zdrowia

Centralna Ewidencja Badań

Centralna Ewidencja Badań

Klinicznych

Klinicznych

CEBK

CEBK

00-725 Warszawa ul. Chełmska

00-725 Warszawa ul. Chełmska

30/34

30/34

MedDRA

MedDRA

Medical Dictionary for Regulatory

Medical Dictionary for Regulatory

Activities

Activities

międzynarodowa jednolita

międzynarodowa jednolita

terminologia medyczna,

terminologia medyczna,

wydawana co pół roku

wydawana co pół roku

EudraVigilance

EudraVigilance

system zarządzany przez

system zarządzany przez

Europejską Agencję ds. Leków

Europejską Agencję ds. Leków

(European Medicines Agency, EMEA)

(European Medicines Agency, EMEA)



europejski system elektronicznego

europejski system elektronicznego

przesyłania

przesyłania

,

,

przetwarzania

przetwarzania

,

,

oceny

oceny

i

i

analizy

analizy

danych zawartych w zgłoszeniach

danych zawartych w zgłoszeniach

pojedynczych przypadków (Individual Case

pojedynczych przypadków (Individual Case

Safety Reports, ICSRs) oraz zgłoszeniach

Safety Reports, ICSRs) oraz zgłoszeniach

niespodziewanych ciężkich niepożądanych

niespodziewanych ciężkich niepożądanych

działań produktów leczniczych

działań produktów leczniczych

zarejestrowanych w krajach Unii

zarejestrowanych w krajach Unii

Europejskiej

Europejskiej

Uzasadnienie monitorowania

Uzasadnienie monitorowania

niepożądanych działań leków

niepożądanych działań leków



Zasada Hipokratesa –

Zasada Hipokratesa –

Primum non nocere

Primum non nocere



Możliwość zmniejszania kosztów

Możliwość zmniejszania kosztów

farmakoterapii,

farmakoterapii,

pozwalająca na

pozwalająca na

racjonalizację wydatków przeznaczonych na

racjonalizację wydatków przeznaczonych na

opiekę zdrowotną

opiekę zdrowotną

Uzasadnienie monitorowania

Uzasadnienie monitorowania

niepożądanych działań leków

niepożądanych działań leków



Optymalizacja farmakoterapii

Optymalizacja farmakoterapii