min. zawartość

składnika użytecznego

[%, g/t]

maks. zawartość

domieszek szkodliwych

[%, g/t]

min. wartość

opałowa [MJ/kg]

Kryteria

jakościowe

głębokość

[m]

miąższość

[m]

miąższość

nadkład : złoże

Kryteria

geologiczno-

górnicze

zasobność
[m%,

t/m2]

KRYTERIA BILANSOWOŚCI / PRZEMYSŁOWOŚCI ZŁÓŻ

kryteria bilansowości – brzeżne wartości określonych parametrów, przy których zysk z
eksploatacji = koszty pozyskania surowca;

kryteria jakościowe

– określają techniczno-

ekonomiczne możliwości wykorzystania kopaliny,

kryteria geologiczno-górnicze

– określają

techniczno-ekonomiczne możliwości wydobycia kopaliny,

zasobność

(wydajność) – funkcja

zawartości składnika użytecznego i miąższości złoża, służąca do zbilansowania bogatych złóż o
niewielkiej miąższości,

zasoby

– ilość kopaliny lub składnika użytecznego gwarantująca zwrot

kosztów inwestycji

inne kryteria geologiczne – zmienność budowy geologicznej, zagrożenia naturalne

kryteria niegeologiczne – warunki społeczno-polityczne, ochrona środowiska

Kopalina

substancj
a

–

naturalna

stała, ciekła lub

gazowa, której wykorzystanie

może

przynieść

korzyść

gospodarczą

naturaln
e

Złoże

–

nagromadzeni
e

kopaliny w

skorupie ziemskiej,

którego
jest

możliwa
i
opłacal
na

eksploatacja
technicznie
ekonomiczni
e

zasoby [t]

ZASOBNOŚĆ

F = (1,5-)3,5
m

ruda Pb [%]

M

Z [m%] = M [m] • Pb [%]
Z [kg/m

2

] = 0.01 • M [m] • Pb [%] •

[kg/m

3

]

F – furta eksploatacyjna (o minimalnej wysokości wynikającej z gabarytów

stosowanych urządzeń samojezdnych, w szczególności maszyn kotwiących

strop), M – miąższość rudy, Pb – średnia zawartość metalu (np. ołowiu) w
rudzie,



– gęstość rudy, Z – zasobność

Zadanie I. Średnia miąższość złoża M = 3,5 m. Jaka musi być

minimalna zawartość Pb [%] w rudzie, aby spełnione zostało
kryterium minimalnej zasobności Z = 7 m% i eksploatacja złoża
stała się opłacalna ?
Zadanie II. Średnia zawartość metalu w rudzie Pb = 14 %. Jaka
może być minimalna miąższość złoża M [m], aby spełnione
zostało kryterium minimalnej zasobności Z = 7 m% i
eksploatacja złoża stała się opłacalna ?

? %

•

3,5 m = 7 m% 

2

%

14 %

•

? m = 7 m% 

0.5

m

PARAMETRY JAKOŚCIOWE RUD METALI

METAL

MINIMALNE ZAWARTOŚCI METALI w RUDACH MONOMETALICZNYCH

Niskie wymagania jakościowe (%)

Wysokie wymagania jakościowe (%)

Fe

20 (kwarcyty magnetytowe)

45 (niekwarcytowe rudy hematytowe)

Mn

10 (węglanowe rudy metalurgiczne)

50 (tlenkowe rudy elektrotechniczne)

Al

2

O

3

40 (boksyty metalurgiczne)

85 (boksyty ścierne)

Cu

0.15 (ługowalne rudy utlenione)

1(rudy siarczkowe eksploat. podziemnie)

U

3

O

8

0.05 (złoża o dużych zasobach)

0.1

Au

0.00003 = 0.3 g/t

(rudy ze starych hałd)

0.0005 = 5 g/t

(zwięzłe rudy eksploat. podziemnie)

Sc

0.01 = 100 g/t (domieszki w rudach W, U, F lub P)

Minimalna zawartość metali
Maksymalna zawartość domieszek szkodliwych technologicznie i/lub
ekologicznie Proporcje określonych składników (np. Ni:Fe)


FORMA ZŁOŻA

VS.

KRYTERIA BILANSOWOŚCI

O

GP

R

U

R

S

ZG

>1,5
%

>1,0
%

>0,5
%

D

Ł

P

ZG – zakład górniczy
O

GP

– składowisko odpadów P –

ruda piaskowcowa
Ł – ruda łupkowa
D – ruda dolomitowa
R

S

– pierwotne rudy siarczkowe

R

U

– wtórne rudy tlenkowe

skała płonna

skała płonna

ZMIANY MIĄŻSZOŚCI vs. KRYTERIA BILANSOWOŚCI

Lubin-Sieroszowice (próby bruzdowe)

z dnia 18 grudnia 2001 r.

w sprawie kryteriów bilansowości złóż kopalin

Dz.U. Nr 153, poz. 1774 z późn. zm. (2005, 2007, 2008)

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20011531774

Zmianę kryteriów

dopuszcza się w przypadkach:

1.

wystąpienia szczególnych warunków techniczno-ekonomicznych wydobywania lub

użytkowania kopaliny

2.

uzasadnionych ochroną środowiska lub bezpieczeństwem pracy

3.

skomplikowanej budowy geologicznej złoża

4.

planowanego wykorzystania kopaliny na potrzeby lokalne

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA

Zalecane kryteria bilansowości z 1993 r.

STRATOIDALNE ZŁOŻA RUD MIEDZIOWO-SREBROWYCH

PARAMETR

JEDNO-
STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Cu

e

w próbce
kontur.

%

min.

0,7

0,7

Zawartość Cu

e

w profilu złoża

%

min.

0,7

0,5

Zasobność Cu

e

kg/m

2

min.

50

35

Głębokość spągu

złoża

m

maks.

1250

1500

Cu

e

[%] = Cu [%] + 0,01·Ag [g/t]

Zalecane kryteria bilansowości z 2007 r.

ZŁOŻA RUD CYNKU i OŁOWIU

w formie siarczkowej

PARAMETR

JEDNO-
STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Zn+Pb

*

w próbce kontur.

%

min.

2

-

Zawartość Zn+Pb

*

w profilu złoża

%

min.

2

-

Zasobność Zn+Pb

*

m%

min.

5

-

Stopień utlenienia

**

%

-

-

Głębokość spągu

złoża

m

maks.

500

*

cynk+ołów w formie siarczkowej

, niezależnie od stopnia utlenienia rudy

** cynk+ołów w formie tlenkowej / całkowita zawartość cynk+ołów

Zalecane kryteria bilansowości z 2007

r. ZŁOŻA RUD CYNKU

w formie

tlenkowej

PARAMETR

JEDNO-
STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Zn
w próbce kontur.

%

min.

5

-

Zawartość Zn

w profilu złoża

%

min.

5

-

Zasobność Zn

m%

min.

10

-

Głębokość spągu

złoża

m

maks.

500

Zalecane kryteria bilansowości z 2001 r.

PIERWOTNE ZŁOŻA RUD ZŁOTA (ŻYŁOWE,

SKARNOWE, STRATOIDALNE)

PARAMETR

JEDNO-
STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Au

e

w profilu złoża

g/t

min.

2,5

Zasobność Au

e

g/m

2

min.

5

Głębokość

dokumentowani
a

m

maks.

1250

Au

e

[g/t] = Au [g/t] + 0,01·Ag [g/t] + 2·Cu [%]*

*

samodzielnie min. 250 g/t Ag lub 0,5% Cu

Zalecane kryteria bilansowości z 2001

r.

OKRUCHOWE ZŁOŻA RUD ZŁOTA

PARAMETR

JEDNO-
STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

DLA ZASOBÓW

BILANSOWYCH

POZABILANS.

Zawartość Au

w profilu złoża

g/m

3

min.

0,5

Zasobność Au

g/m

2

min.

5

Głębokość

dokumentowani

a

m

maks.

50

Zalecane kryteria

bilansowości ZŁOŻA SOLI

KAMIENNEJ

PARAMETR

JEDNO

-STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

EKSPLOATACJA

OTWOROWA

EKSPLOATACJA

PODZIEMNA

ZŁOŻA

WYSADOWE

ZŁOŻA

POKŁADOWE

KŁODAWA

SIEROSZO-

WICE

Zawartość

NaCl

%

min.

80

min.

80

min.

96,5

min.

96,5

Miąższość

złoża

m

min.

30

min.

30

min.

10

min.

30

Grubość

półki bezp.

m

min.

150

-

-

(25)

Głębokość

dokument.

m

maks.

1400

maks.

1200

maks.

1000

maks.

1200

Zalecane kryteria bilansowości

ZŁOŻA KAMIENI BUDOWLANYCH

PARAMETR

JEDNO-
STKA

WARTOŚCI BRZEŻNE

KAMIENIE

NIEBLOCZNE

KAMIENIE BLOCZNE

Miąższość złoża

m

min.

20

min.

15

Nadkład / złoże

maks.

0,2

maks.

0,5

Bloczność

%

-

5-20%

Udział skał nie

spełniających

wymagań

jakościowych (PN)

%

maks.

20

-

•marmury, serpentynity – 5%

•sjenity, gabra, wapienie i dolomity przyjmujące poler – 10%

•granitoidy, tufy, piaskowce, pozostałe wapienie i dolomity – 20%

ODLEGŁOŚCI MIĘDZY WYROBISKAMI DOKUMENTACYJNYMI [m]

w kategorii rozpoznania C

2

TYP ZŁOŻA

GRUPA I

V < 30%

GRUPA II

V = 30-60%

GRUPA III

V > 60%

Pokładowe Fe

4000-2000

2000-1000

1000-500

Stratoidalne

Cu-Ag

4000-2000

2000-1000

1000-500

Szlirowe Fe-Ti-

V

1000-500

500-250

Sztokwerkowe

Cu-Mo

1000-500

500-200

Stratoidalne

U

1000-500

500-100

Stratoidalne

Zn-Pb*

500-300

300-150

Żyłowo-gniazdowe

REE

200-100

100-50

*

także stratoidalne złoża Sn, pirytów, wietrzeniowe Ni

V – współczynnik zmienności parametrów złożowych

ODLEGŁOŚCI MIĘDZY WYROBISKAMI DOKUMENTACYJNYMI [m]

dla poszczególnych kategorii rozpoznania

(zmienność
przeciętna)

TYP ZŁOŻA

C

2

  40%

C

1

  30%

B

  20%

A

  10%

Pokładowe Fe 4000-2000

2000-500

500-200

200*

Stratoidalne

Cu-Ag

3000-1000

1500-500

500*

200*

Stratoidalne

Zn-Pb

500-300

300-150

100-50*

* - wyrobiska górnicze udostępniające
 – dopuszczalny błąd oszacowania

zasobów