Terpeny część druga

 Saponiny triterpenowe:

• escyna-

główna saponina nasion Aesculus hippocastanum z rodziny

Hippocastanaceae

• gipsozyd A-

saponina korzeni Gypsophila paniculata z rodziny

Caryophyllaceae

• saponazyd A-

główna saponina korzeni Saponaria officinalis z rodziny

Caryophyllaceae- Radix Saponariae

• glicyryzyna-

kwaśna saponina korzeni Glycyrrhiza glabra z rodziny

Fabaceae- Radix Glycyrrhizae

• senegina A-

kwaśna saponina korzeni Polygala senega z rodziny

Polygalaceae- Radix Senegae

• hederasaponina C-

kwaśna saponina liści Hedera helix z rodziny

Araliaceae

• prymulasaponina A-

kwas prymulowy, kwaśna saponina korzeni Primula

officinalis i Primula elatior z rodziny Primulaceae

kasztanowiec
zwyczajny

lukrecja gładka

pierwiosnek lekarski

pierwiosnek wyniosły

• Radix Glycyrrhizae:

-

Glycyrrhiza glabra z rodziny Fabaceae

-

korzeń zawiera saponiny triterpenowe (kwas glicyryzynowy- glicyryzyna)

-

działanie: expectorans, spazmolityczne (flawonoidy), przeciwzapalne w
chorobie wrzodowej (saponiny trieterpenowe), antyhepatotoksyczne,
moczopędne, estrogenne

-

preparaty: Carbenoxolon, Gastro (przeciwzapalne w chorobie wrzodowej
żołądka), Uldenol, Ulventrol

• Radix Primulae:

-

Primula officinalis i Primula elatior z rodziny Primulaceae; Primula elatior
ma siarkowożółtą koronę kwiatową, a Primula officinalis złocistą, oba
gatunki są objęte ochroną

-

korzeń zawiera saponiny triterpenowe (prymulasaponina A)

-

działanie: wykrztuśne (saponiny)

-

preparaty: Tussipect

• Radix Saponariae:

-

Saponaria officinalis z rodziny Caryophyllaceae

-

korzeń jest surowcem saponinowym (saponazyd A), zawiera także zespół
glikozydów triterpenowych zwany

saporubiną

-

działanie: expectorans (saponiny), środek pianotwórczy (gaśnice,
szampony, środki piorące)

-

preparaty: wykrztuśny (Pectosol)

• Herba Herniariae:

-

Herniaria glabra z rodziny Caryophyllaceae

-

ziele jest surowcem saponinowym

-

działanie: spazmolityczne, dezynfekujące drogi moczowe

-

preparaty: Fitolizyna

• Radix Senegae:

- Polygala senega z rodziny Polygalaceae

- korzeń jest surowcem saponinowym (senegina A)

- działanie: wykrztuśne

• Semen Hippocastani:

-

Aesculus hippocastanum z rodziny Hippocastanaceae

-

nasienie jest surowcem saponinowym (escyna)

-

działanie: escyna b. silnie uszczelnia naczynia włosowate; pozostałe
surowce kasztanowca służą do otrzymywania preparatów stosowanych w
żylakach, obrzękach i zastoinach żylnych (Venescin)

• Radix Ginseng:

-

surowiec ten pochodzi z cieniolubnej byliny Panax ginseng z rodziny
Araliaceae

-

surowiec zawiera saponiny triterpenowe (panaksozydy lub ginsenozydy
należące do grupy protopanaksydioli i protopanksytrioli))

- działanie: psychopobudzające i pobudzające seksualnie (panaksozydy lub

ginsenozydy), hipoglikemiczne (panaksany), przeciwstresowe, hamujące
agregację płytek krwi (panaksynol)

- preparaty: Geriavit- Pharmaton, Ginsana

• Folium Hederae:

-

Hedera helix z rodziny Araliaceae jest pod ochroną

-

liść jest surowcem saponinowym (hederasaponina C)

-

działanie: wykrztuśne, spazmolityczne, przeciwgrzybicze

Tetraterpeny

• związki o charakterze barwników roślinnych o ogólnym wzorze

podstawowym C

40

H

64

odpowiadającym 8 jednostkom aktywnego izoprenu

zwane karotenoidami- barwniki żółte, pomarańczowe, fioletowe
występujące w chromoplastach, jak również towarzyszą chlorofilowi w
chloroplastach. Są lipochromami (ze względu na właściwości lipofilne)

• rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalnikach tłuszczowych, łatwo ulegają

rozkładowi

• charakterystyczną cechą budowy cząsteczek karotenoidowych jest układ

skoniugowanych 9- 11 wiązań podwójnych

• związki:

• β- karoten-

pomarańczowy karotenoidowy barwnik występujący w

warzywach: pomidorach, marchwi, papryce, sałacie, brokułach oraz
żółtkach jaj i maśle

• krocetyna-

ceglastoczerwony barwnik karotenoidowy występujący u

Crocus sativus z rodziny Iridaceae, we Flores Verbasci

• zeaksantyna-

karotenoidowy barwnik Zea mays z rodziny Poaceae,

owoców Rosa canina z rodziny Rosaceae, Hippophaë rhamnoides z rodziny
Elaeagnaceae

krokus uprawny

kukurydza
zwyczajna

róża dzika

rokitnik zwyczajny

Politerpeny

• związki polimeryczne wielkocząsteczkowe zbudowane z licznych

pięciowęglowych jednostek aktywnego izoprenu (ponad 1000 jednostek)

• są składnikami soków mlecznych (lateksów) dostarczających naturalnego

kauczuku u rodzin: Euphorbiaceae, Moraceae, Sapotaceae, Apocynaceae,
Asteraceae

• wchodzą w skład egzyny zarodników widłaków tworząc związki

poliprenoidowe zwane sporopoleninami (bardzo odporne na działanie
czynników fizykochemicznych)

• związki:

kauczuk

,

gutaperka