Antybiotyki

ß-laktamowe

Do

antybiotyków ß - laktamowych

posiadających charakterystyczny
czteroczłonowy pierścień

ß -

laktamowy

należą:

-

penicyliny

,

-

cefalosporyny

(a także ich analogi

karbacefemy)

-

karbapenemy

Działanie

Działanie

Zakres działania

Zakres działania

antybiotyków

antybiotyków

ß-laktamowych

różni się istotnie

przy poszczególnych przedstawicielach

tej grupy.

Istnieją więc antybiotyki

ß-laktamowe

o szerokim zakresie działania

obejmujące drobnoustroje

Gram-

dodatnie i Gram-ujemne

, inne

natomiast

działają prawie wyłącznie na

Gram-dodatnie

lub

Gram-ujemne

, a

niektóre są aktywne jedynie przeciwko

określonym drobnoustrojom.

Działanie c.d.

Działanie c.d.

Ich

typ działania jest bakteriobójczy.

Zabijane są jednak tylko

drobnoustroje dzielące się, ponieważ

tylko w tych komórkach zachodzi

synteza

mureiny.

Mechanizm działania

Mechanizm działania

Mechanizm działania antybiotyków

ß-laktamowych

polega na

hamowaniu transpeptydazy

, a zatem

ostatniego etapu syntezy

peptydoglikanu.

.

Ze względu na podobieństwo

strukturalne pomiędzy

D-alanylo-D-

alaniną

wiążą się kowalentnie przez

otwarcie pierścienia

ß-laktamowego

z

aktywnym centrum

transpeptydazy

i

w wyniku tego nieodwracalnie je
blokują.

Otwarcie nici

peptydoglikanu

prowadzi

do bakteriolizy.

Wytwarzanie się oporności

Wytwarzanie się oporności

Oporność

Oporność

na antybiotyki

na antybiotyki

ß

ß

- laktamowe

- laktamowe

wytwarza się powoli i wiąże się z:

wytwarza się powoli i wiąże się z:

-

niewrażliwością białka wiążącego

niewrażliwością białka wiążącego

penicylinę,

penicylinę,

-

wytworzeniem

wytworzeniem

ß

ß

-laktamaz

-laktamaz

,

,

-

zmianami w błonie komórkowej.

zmianami w błonie komórkowej.

Największe znaczenie kliniczne mają

Największe znaczenie kliniczne mają

ß

ß

-

-

laktamazy

laktamazy

. Dotyczy to enzymów

. Dotyczy to enzymów

wytwarzanych przez wiele bakterii, które na

wytwarzanych przez wiele bakterii, które na

skutek otwarcia pierścienia

skutek otwarcia pierścienia

ß

ß

-

-

laktamowego

laktamowego

powodują zahamowanie

powodują zahamowanie

działania przeciwbakteryjnego antybiotyku.

działania przeciwbakteryjnego antybiotyku.

Informacja genetyczna dotycząca tworzenia

Informacja genetyczna dotycząca tworzenia

ß

ß

-laktamaz

-laktamaz

może występować w

może występować w

chromosomach lub w plazmidach.

chromosomach lub w plazmidach.

W zalężności od specyficzności substratowej

W zalężności od specyficzności substratowej

można podzielić

można podzielić

ß

ß

-laktamazy

-laktamazy

na

na

penicylinazy

penicylinazy

i cefalosporynazy.

i cefalosporynazy.

ß

ß

-laktamazy

-laktamazy

o

o

szerokim zakresie działania hydrolizują

szerokim zakresie działania hydrolizują

zarówno penicyliny, jak i cefalosporyny.

zarówno penicyliny, jak i cefalosporyny.

Do penicylin należą

Do penicylin należą

izolowane z rodzaju

izolowane z rodzaju

Penicillium

Penicillium

benzylopenicyliny

benzylopenicyliny

(penicylina G),

(penicylina G),

a także liczne półsyntetyczne

a także liczne półsyntetyczne

pochodne.

pochodne.

Grupy penicylin

Grupy penicylin

benzylopenicylina

benzylopenicylina

i jej sole

i jej sole

(występujące naturalnie)

(występujące naturalnie)

penicyliny doustne

penicyliny doustne

z brakiem lub

z brakiem lub

nieznaczną opornością na penicylinazę,

nieznaczną opornością na penicylinazę,

penicyliny oporne na penicylinazę

penicyliny oporne na penicylinazę

(penicyliny izoksazolowe),

(penicyliny izoksazolowe),

penicyliny o poszerzonym zakresie

penicyliny o poszerzonym zakresie

działania

działania

(aminopenicyliny i

(aminopenicyliny i

acyloaminopenicyliny)

acyloaminopenicyliny)

Benzylopenicylina (penicylina

Benzylopenicylina (penicylina

G)

G)

Jest wciąż mimo wąskiego zakresu

Jest wciąż mimo wąskiego zakresu

działania, najważniejszym

działania, najważniejszym

antybiotykiem z powodu swojego

antybiotykiem z powodu swojego

działania bakteriobójczego,

działania bakteriobójczego,

niewielkiego rozwoju oporności i

niewielkiego rozwoju oporności i

minimalnej toksyczności, a

minimalnej toksyczności, a

także oporności na penicylinazę

także oporności na penicylinazę

i stabilności w środowisku

i stabilności w środowisku

kwaśnym.

kwaśnym.

Zakres działania

Zakres działania

ziarenkowce Gram-dodatnie

ziarenkowce Gram-dodatnie

(szczególnie

(szczególnie

paciorkowce

paciorkowce

;

;

gronkowce

gronkowce

wytwarzają w dużym stopniu

wytwarzają w dużym stopniu

penicylinazę

penicylinazę

i są przez to oporne)

i są przez to oporne)

pałeczki Gram-dodatnie

pałeczki Gram-dodatnie

(

(

maczugowce

maczugowce

błonicy

błonicy

,

,

Clostridia

Clostridia

),

),

ziarenkowce Gram-ujemne

ziarenkowce Gram-ujemne

(

(

gonokoki

gonokoki

)

)

krętki

krętki

(np.

(np.

Treponema Pallidum

Treponema Pallidum

)

)

Penicyliny doustne

Penicyliny doustne

Fenoksymetylopenicylina

Fenoksymetylopenicylina

(penicylina V)

(penicylina V)

i

i

propycylina

propycylina

nie różnią się

nie różnią się

zakresem działania od

zakresem działania od

benzylopenicyliny

benzylopenicyliny

, mają jednak tę

, mają jednak tę

zaletę, że mogą być podawane

zaletę, że mogą być podawane

doustnie.

doustnie.

Ich skuteczność jest jednak 2-4 razy

Ich skuteczność jest jednak 2-4 razy

mniejsza niż benzylopenicyliny

mniejsza niż benzylopenicyliny

Penicyliny oporne na

Penicyliny oporne na

penicylinazę

penicylinazę

Do grupy tej należy np.

Do grupy tej należy np.

oksacylina

oksacylina

.

.

Penicyliny te dzięki swojej sferycznej

Penicyliny te dzięki swojej sferycznej

ekranizacji pierścienia

ekranizacji pierścienia

ß

ß

-laktamowego

-laktamowego

nie

nie

są ( lub jedynie w niewielkim stopniu),w

są ( lub jedynie w niewielkim stopniu),w

porównaniu z benzylopenicyliną,

porównaniu z benzylopenicyliną,

rozkładane i dlatego są skuteczne

rozkładane i dlatego są skuteczne

w stosunku do wytwarzających

w stosunku do wytwarzających

penicylinazę gronkowców. Ponieważ jednak

penicylinazę gronkowców. Ponieważ jednak

mogą przyczynić się do indukowania

mogą przyczynić się do indukowania

powstawania penicylinazy, uznaje się je

powstawania penicylinazy, uznaje się je

dzisiaj za lek drugiego wyboru.

dzisiaj za lek drugiego wyboru.

Penicyliny o poszerzonym

Penicyliny o poszerzonym

zakresie działania

zakresie działania

Aminopenicyliny:

Aminopenicyliny:

1.

1.

Ampicylina

Ampicylina

– działa na mikroorganizmy

– działa na mikroorganizmy

wymienione przy benzylopenicylinie, ale

wymienione przy benzylopenicylinie, ale

również na wiele bakterii Gram-ujemnych.

również na wiele bakterii Gram-ujemnych.

Dlatego ampicylinę określa się jako

Dlatego ampicylinę określa się jako

penicylinę o szerokim zakresie działania.

penicylinę o szerokim zakresie działania.

Przeciwko niektórym drobnoustrojom

Przeciwko niektórym drobnoustrojom

Gram-dodatnim działa słabiej niż

Gram-dodatnim działa słabiej niż

benzylopenicyliny lub penicyliny doustne.

benzylopenicyliny lub penicyliny doustne.

Na ampicylinę oporne są:

Na ampicylinę oporne są:

-

Pseudomonas aeruginosa,

Pseudomonas aeruginosa,

-

Klepsiella,

Klepsiella,

-

Enterobacter,

Enterobacter,

-

Citrobacter,

Citrobacter,

-

Serratia,

Serratia,

-

Proteus vulgaris,

Proteus vulgaris,

Z powodu braku wrażliwości na

Z powodu braku wrażliwości na

penicylinazę również wszystkie

penicylinazę również wszystkie

drobnoustroje wytwarzające

drobnoustroje wytwarzające

penicylinazę.

penicylinazę.

2.

2.

Amoksycylina

Amoksycylina

– różni się od

– różni się od

ampicyliny obecnością dodatkowej

ampicyliny obecnością dodatkowej

fenolowej grupy hydroksylowej.

fenolowej grupy hydroksylowej.

Zakres jej działania jest zbliżony do

Zakres jej działania jest zbliżony do

ampicyliny, jednak stopień wchłania

ampicyliny, jednak stopień wchłania

jest znacznie wyższy. Z tego powodu

jest znacznie wyższy. Z tego powodu

amoksycylina rzadko powoduje

amoksycylina rzadko powoduje

działania niepożądane ze strony

działania niepożądane ze strony

przewodu pokarmowego

przewodu pokarmowego

(uszkodzenia flory bakteryjnej jelita) i

(uszkodzenia flory bakteryjnej jelita) i

dlatego przekładana jest jako

dlatego przekładana jest jako

preparat doustny nad ampicylinę.

preparat doustny nad ampicylinę.

Acyloaminopenicyliny:

Acyloaminopenicyliny:

-

Mezlocylina

Mezlocylina

-

Piperacylina

Piperacylina

Wprowadzenie acyloaminopenicylin

Wprowadzenie acyloaminopenicylin

wynikało z potrzeby uzyskania

wynikało z potrzeby uzyskania

penicylin działających na drobnoustroje

penicylin działających na drobnoustroje

Gram-ujemne, szczególnie

Gram-ujemne, szczególnie

pałeczki

pałeczki

Pseudomonas

Pseudomonas

i

i

Proteus.

Proteus.

.

.

Związki te charakteryzują się szybką

Związki te charakteryzują się szybką

przenikalnością przez ścianę komórki

przenikalnością przez ścianę komórki

bakteryjnej, ale nie są oporne na

bakteryjnej, ale nie są oporne na

ß

ß

-laktamazy

-laktamazy

i kwasy

i kwasy

. Z tego

. Z tego

powodu muszą być podawane drogą

powodu muszą być podawane drogą

pozajelitową.

pozajelitową.

Działają silnie na

Działają silnie na

Enterokoki

Enterokoki

.

.

Piperacylina działa silniej na

Piperacylina działa silniej na

Pseudomonas

Pseudomonas

niż mezlocylina.

niż mezlocylina.

Kinetyka

Kinetyka

Benzylopenicyliny

Benzylopenicyliny

przy podaniu doustnym ulegają

przy podaniu doustnym ulegają

szybkiej degradacji, muszą więc być podawane w

szybkiej degradacji, muszą więc być podawane w

iniekcji

iniekcji

.

.

Związki te słabo przenikają do

Związki te słabo przenikają do

kości

kości

,

,

stawów

stawów

, a

, a

także do

także do

płynu mózgowo-rdzeniowego

płynu mózgowo-rdzeniowego

.

.

Wydalanie następuje bardzo szybko, głównie w

Wydalanie następuje bardzo szybko, głównie w

formie niezmienionej

formie niezmienionej

, przez

, przez

wydzielanie

wydzielanie

kanalikowe

kanalikowe

.

.

W celu utrzymania wystarczająco

W celu utrzymania wystarczająco

wysokiego

wysokiego

stężenia

stężenia

w osoczu należy je podawać co

w osoczu należy je podawać co

3-4 h

3-4 h

.

.

Dłuższy czas działania można uzyskać przez

Dłuższy czas działania można uzyskać przez

tworzenie

tworzenie

soli benzylopenicyliny z zasadami

soli benzylopenicyliny z zasadami

organicznymi

organicznymi

(np.

(np.

prokainą

prokainą

,

,

klemizolem

klemizolem

).

).

Ze względu na słabą rozpuszczalność w wodzie sole

Ze względu na słabą rozpuszczalność w wodzie sole

po wstrzyknięciu domięśniowym są wchłaniane

po wstrzyknięciu domięśniowym są wchłaniane

powoli.

powoli.

Ampicylina

Ampicylina

jest niewrażlina na działanie

jest niewrażlina na działanie

kwasów

kwasów

i w związku z tym może być

i w związku z tym może być

podawana doustnie, ale stopień

podawana doustnie, ale stopień

wchłaniania wynosi zaledwie

wchłaniania wynosi zaledwie

40%.

40%.

Z powodu związanego z tym

Z powodu związanego z tym

niebezpieczeństwa zaburzeń flory

niebezpieczeństwa zaburzeń flory

bakteryjnej

bakteryjnej

ampicylina

ampicylina

nie powinna

nie powinna

być podawana doustnie.

być podawana doustnie.

Amoksycylina

Amoksycylina

ma wyższy stopień

ma wyższy stopień

wchłaniania z przewodu pokarmowego,

wchłaniania z przewodu pokarmowego,

który wynosi

który wynosi

70-80%,

70-80%,

w związku z tym

w związku z tym

jest odpowiednia do podania

jest odpowiednia do podania

doustnego.

doustnego.

Okres półtrwania

Okres półtrwania

wydalanych przez

wydalanych przez

nerki penicylin o

nerki penicylin o

szerokim zakresie

szerokim zakresie

działania

działania

wynosi 1-2 godziny i jest

wynosi 1-2 godziny i jest

prawie dwa razy dłuższy niż

prawie dwa razy dłuższy niż

benzylopenicyliny

benzylopenicyliny

Wskazania

Wskazania

Jeśli nie występuje

Jeśli nie występuje

uczulenie na

uczulenie na

penicyliny

penicyliny

, to ze względu na

, to ze względu na

brak

brak

toksyczności

toksyczności

oraz

oraz

działanie

działanie

bakteriobójcze

bakteriobójcze

są one właściwie

są one właściwie

lekami

lekami

pierwszego wyboru

pierwszego wyboru

w

w

zakażeniach wywołanych przez

zakażeniach wywołanych przez

wrażliwe na nie drobnoustroje.

wrażliwe na nie drobnoustroje.

Działania niepożądane

Działania niepożądane

Penicyliny nie wywołują

Penicyliny nie wywołują

toksycznych

toksycznych

działań niepożądanych

działań niepożądanych

.

.

Jedynie przy ekstremalnie dużych

Jedynie przy ekstremalnie dużych

dawkach obserwowano czasami

dawkach obserwowano czasami

niepożądane objawy neurologiczne.

niepożądane objawy neurologiczne.

Niebezpieczeństwo takich objawów

Niebezpieczeństwo takich objawów

wzrasta u pacjentów

wzrasta u pacjentów

z niewydolnością

z niewydolnością

nerek

nerek

,

,

padaczką

padaczką

i

i

zapaleniem opon

zapaleniem opon

mózgowych.

mózgowych.

Najważniejszymi działaniami

Najważniejszymi działaniami

niepożądanymi penicylin są

niepożądanymi penicylin są

reakcje

reakcje

alergiczne

alergiczne

, których częstość

, których częstość

występowania i nasilenie (

występowania i nasilenie (

od

od

nieznacznych zmian skórnych aż do

nieznacznych zmian skórnych aż do

wstrząsu anafilaktycznego ze

wstrząsu anafilaktycznego ze

śmiercią włącznie

śmiercią włącznie

) zależą od

) zależą od

osobniczej predyspozycji, właściwej

osobniczej predyspozycji, właściwej

drogi podania oraz przeprowadzenia

drogi podania oraz przeprowadzenia

szczegółowego wywiadu.

szczegółowego wywiadu.

Stosowanie penicylin łącznie z

Stosowanie penicylin łącznie z

inhibitorami

inhibitorami

ß

ß

-laktamaz

-laktamaz

Kwas klawulanowy

Kwas klawulanowy

,

,

sulbaktam

sulbaktam

i

i

tazobaktam

tazobaktam

są

są

inhibitorami

inhibitorami

ß

ß

-laktamaz

-laktamaz

, które działają jedynie słabo

, które działają jedynie słabo

przeciwbakteryjnie jednak silnie hamują

przeciwbakteryjnie jednak silnie hamują

ß

ß

-laktamazy

-laktamazy

.

.

Nadają się one do łącznego podawania z

Nadają się one do łącznego podawania z

antybiotykami

antybiotykami

ß

ß

-laktamowymi

-laktamowymi

wrażliwymi na działanie

wrażliwymi na działanie

ß

ß

-laktamaz

-laktamaz

.

.

Przykłady preparatów:

Przykłady preparatów:

-

Augmentin, Amoksiklav

Augmentin, Amoksiklav

(amoksycylina + kwas

(amoksycylina + kwas

klawulanowy)

klawulanowy)

-

Unasyn

Unasyn

(ampicylina + sulbaktam)

(ampicylina + sulbaktam)

-

Tazocin

Tazocin

(piperacylina + tazobaktam)

(piperacylina + tazobaktam)

Preparaty

Preparaty

Benzylopenicylina

Benzylopenicylina



Crystapen

Crystapen

– ampułki 600 mg

– ampułki 600 mg



Penicillin

Penicillin

G Sodium – ampułki

G Sodium – ampułki



Penicillinum crystalisatum

Penicillinum crystalisatum

– ampułki

– ampułki



Penicillinum crystalisatum-Natrium

Penicillinum crystalisatum-Natrium

– ampułki

– ampułki

Benzylopenicylina prokainowa

Benzylopenicylina prokainowa

(dodatek

(dodatek

prokainy sprawia, że zastrzyk jest mniej

prokainy sprawia, że zastrzyk jest mniej

bolesny)

bolesny)



Benzylopenicylina prokainowa

Benzylopenicylina prokainowa

– substancja

– substancja



Novocin

Novocin

– ampułki

– ampułki



Penicillinum procainicum

Penicillinum procainicum

– ampułki

– ampułki

Benzylopenicylina benzatynowa

Benzylopenicylina benzatynowa



Debecylina

Debecylina

– ampułki

– ampułki



Retarpen

Retarpen

– ampułki

– ampułki



Tardocillin

Tardocillin

– ampułki

– ampułki

Fenoksymetylopenicylina

Fenoksymetylopenicylina



Ospen – tabletki powlekane

Ospen – tabletki powlekane

Oksacylina

Oksacylina



Oxacillin – iniekcje, kapsułki

Oxacillin – iniekcje, kapsułki

Ampicylina

Ampicylina



Ampicillin – fiolki

Ampicillin – fiolki

Amoksycylina

Amoksycylina



Amotaks

Amotaks



Apo-Amoxi

Apo-Amoxi



Duomox

Duomox



Hiconcil

Hiconcil



Novamox

Novamox



Ospamox

Ospamox

Amoksycylina + kwas klawulanowy

Amoksycylina + kwas klawulanowy



Amoclan

Amoclan



Amoksiklav

Amoksiklav



Augmentin

Augmentin



Curam

Curam



Taromentin

Taromentin



Forcid

Forcid



Ramoclav

Ramoclav

Mezlocylina

Mezlocylina



Baypen – iniekcje

Baypen – iniekcje

Piperacylina

Piperacylina



Piperacyllin - iniekcje

Piperacyllin - iniekcje

Cefalosporyny

Cefalosporyny

Jest to jedna z grup antybiotyków

Jest to jedna z grup antybiotyków

beta-laktamowych

beta-laktamowych

, półsyntetycznych,

, półsyntetycznych,

o szerokim spektrum działania

o szerokim spektrum działania

bakteriobójczego.

bakteriobójczego.

Są to pochodne kwasu

Są to pochodne kwasu

7-aminocefalosporynowego (7-ACA).

7-aminocefalosporynowego (7-ACA).

Po raz pierwszy

Po raz pierwszy

prekursory cefalosporyn

prekursory cefalosporyn

zostały

zostały

wyizolowane z hodowli grzyba

wyizolowane z hodowli grzyba

Cephalosporium

Cephalosporium

acremonium

acremonium

w

w

1948

1948

roku przez włoskiego

roku przez włoskiego

naukowca z Sardynii Giuseppe Brotzu.

naukowca z Sardynii Giuseppe Brotzu.

Mechanizm działania

Mechanizm działania

Cefalosporyny

Cefalosporyny

, tak jak wszystkie

, tak jak wszystkie

antybiotyki β-laktamowe, hamują

antybiotyki β-laktamowe, hamują

tworzenie mostków łączących

tworzenie mostków łączących

podjednostki

podjednostki

peptydoglikanu

peptydoglikanu

(

(

mureiny

mureiny

)

)

w integralną całość. Kowalencyjnie wiążą

w integralną całość. Kowalencyjnie wiążą

się z centrum aktywnym bakteryjnych

się z centrum aktywnym bakteryjnych

enzymów:

enzymów:

karboksypeptydazy

karboksypeptydazy

i

i

transpeptydazy,

transpeptydazy,

blokując ich działanie.

blokując ich działanie.

Hamują w ten sposób proces syntezy

Hamują w ten sposób proces syntezy

bakteryjnej ściany komórkowej.

bakteryjnej ściany komórkowej.

Podział i charakterystyka

Podział i charakterystyka

grup

grup

Cefalosporyny I generacji

Cefalosporyny I generacji

działają silniej na bakterie Gram-dodatnie

działają silniej na bakterie Gram-dodatnie

niż na Gram-ujemne. Są skuteczne w

niż na Gram-ujemne. Są skuteczne w

stosunku do

stosunku do

ziarenkowców:

ziarenkowców:

Streptococcus,

Streptococcus,

Staphylococcus

Staphylococcus

,

,

oraz

oraz

pałeczek

pałeczek

E. coli

E. coli

są nieaktywne w stosunku do pałeczek:

są nieaktywne w stosunku do pałeczek:

Pseudomonas aeruginosa

Pseudomonas aeruginosa

, pałeczek

, pałeczek

Salmonelli

Salmonelli

i bakterii z rodziny

i bakterii z rodziny

Proteus

Proteus

słabo przenikają do

słabo przenikają do

płynu mózgowo-

płynu mózgowo-

rdzeniowego

rdzeniowego

są oporne tylko na niektóre

są oporne tylko na niektóre

ß

ß

-laktamazy

-laktamazy

niektóre wchłaniają się z przewodu

niektóre wchłaniają się z przewodu

pokarmowego (np.

pokarmowego (np.

cefradyna, cefaleksyna

cefradyna, cefaleksyna

)

)

Wskazania kliniczne

Wskazania kliniczne

zakażenia pałeczką zapalenia płuc,

zakażenia pałeczką zapalenia płuc,

zakażenia bakteriami opornymi na

zakażenia bakteriami opornymi na

penicyliny,

penicyliny,

zapalenia dróg oddechowych,

zapalenia dróg oddechowych,

moczowych,

moczowych,

zakażenia pooperacyjne,

zakażenia pooperacyjne,

przypadki nadwrażliwości na

przypadki nadwrażliwości na

penicyliny.

penicyliny.

Przykłady:

Przykłady:

cefadroksyl (

cefadroksyl (

Biodroksil, Duracef, Tadroxil

Biodroksil, Duracef, Tadroxil

)

)

cefalorydyna

cefalorydyna

cefazolina

cefazolina

cefradyna (

cefradyna (

Tafril

Tafril

)

)

cefaglicyna

cefaglicyna

cefaleksyna (

cefaleksyna (

Cefaleksyna, Keflex

Cefaleksyna, Keflex

)

)

cefalotyna

cefalotyna

cefapiryna

cefapiryna

cefacetryl

cefacetryl

cefatril

cefatril

Cefalosporyny II generacji

Cefalosporyny II generacji

działają silniej na bakterie Gram-ujemne niż

działają silniej na bakterie Gram-ujemne niż

na Gram-dodatnie są skuteczne w stosunku

na Gram-dodatnie są skuteczne w stosunku

do ziarenkowców z rodzajów:

do ziarenkowców z rodzajów:

Streptococcus,

Streptococcus,

Staphylococcus, Neisseria, Moraxella

Staphylococcus, Neisseria, Moraxella

,

,

pałeczek:

pałeczek:

Haemophilus influenzae, E. coli

Haemophilus influenzae, E. coli

oraz

oraz

pałeczek beztlenowych

pałeczek beztlenowych

są nieaktywne w stosunku do

są nieaktywne w stosunku do

Pseudomonas

Pseudomonas

aeruginosa

aeruginosa

ani

ani

Gram-ujemnych

Gram-ujemnych

beztlenowców

beztlenowców

(wyjątek stanowi

(wyjątek stanowi

cefoksytyna

cefoksytyna

)

)

są bardziej oporne na działanie

są bardziej oporne na działanie

ß

ß

-laktamaz

-laktamaz

niż

niż

cefalosporyny I generacji

cefalosporyny I generacji

wiele z nich nie wchłania się z przewodu

wiele z nich nie wchłania się z przewodu

pokarmowego

pokarmowego

Wskazania kliniczne

Wskazania kliniczne

zakażenia bakteriami opornymi na

zakażenia bakteriami opornymi na

aminopenicyliny

aminopenicyliny

i u chorych

i u chorych

nadwrażliwych na te antybiotyki

nadwrażliwych na te antybiotyki

zakażenia dróg moczowych i rodnych,

zakażenia dróg moczowych i rodnych,

zakażenia dróg oddechowych,

zakażenia dróg oddechowych,

żółciowych,

żółciowych,

rzeżączka,

rzeżączka,

zapalenia wsierdzia,

zapalenia wsierdzia,

zakażenia pooperacyjne.

zakażenia pooperacyjne.

Przykłady:

Przykłady:

cefuroksym (

cefuroksym (

Biofuroksym, Plixym,

Biofuroksym, Plixym,

Tarsime, Xorim, Zinacef

Tarsime, Xorim, Zinacef

)

)

cefuroksym- aksetyl (zestryfikowana

cefuroksym- aksetyl (zestryfikowana

postać cefuroksymu- bardziej

postać cefuroksymu- bardziej

lipofilna- przeznaczona do podawania

lipofilna- przeznaczona do podawania

drogą doustną) (

drogą doustną) (

Bioracef, Ceroxim,

Bioracef, Ceroxim,

Novocef, Xorimax, Zamur, Zinnat

Novocef, Xorimax, Zamur, Zinnat

)

)

cefamandol (

cefamandol (

Mandol, Tarcefandol

)

cefaklor (

cefaklor (

Ceclor, Ceclor MR, Cek,

Ceclor, Ceclor MR, Cek,

Panclor, Serviclor, Vercef, Vercef MR

Panclor, Serviclor, Vercef, Vercef MR

)

)

cefonicid

cefonicid

ceforemid

ceforemid

cefotiam

cefotiam

cefprozil (

cefprozil (

Cefzil

Cefzil

)

)

cefoksytyna (

cefoksytyna (

Mefoxin

Mefoxin

)

)

cefotetan

cefotetan

Cefalosporyny III generacji

Cefalosporyny III generacji

wykazują szerokie spektrum działania

wykazują szerokie spektrum działania

są skuteczne w leczeniu zakażeń opornych

są skuteczne w leczeniu zakażeń opornych

na inne antybiotyki

na inne antybiotyki

działają one przede wszystkim na liczne

działają one przede wszystkim na liczne

bakterie Gram-ujemne, takie jak:

bakterie Gram-ujemne, takie jak:

Proteus,

Proteus,

Enterobacter, Providencia, Pseudomonas

Enterobacter, Providencia, Pseudomonas

aeruginosa, Neisseria gonorrhoea,

aeruginosa, Neisseria gonorrhoea,

Haemofilus influenzae, Klebsiella, E.coli,

Haemofilus influenzae, Klebsiella, E.coli,

nieco słabiej działają w stosunku do

nieco słabiej działają w stosunku do

rodzaju

rodzaju

Salmonella

Salmonella

i

i

Shigella

Shigella

cefalosporyny doustne nie działają na

cefalosporyny doustne nie działają na

Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter,

Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter,

enterokoki

enterokoki

i

i

beztlenowce

beztlenowce

działają słabiej na bakterie Gram-dodatnie niż

działają słabiej na bakterie Gram-dodatnie niż

cefalosporyny I generacji

cefalosporyny I generacji

i niektóre

i niektóre

penicyliny

penicyliny

większość przechodzi przez barierę

większość przechodzi przez barierę

krew-

krew-

mózg

mózg

i jest skuteczna w leczeniu

i jest skuteczna w leczeniu

zapalenia opon mózgowych

zapalenia opon mózgowych

wykazują znaczną oporność na

wykazują znaczną oporność na

β-laktamazy,

β-laktamazy,

oprócz cefalosporyn do podania doustnego,

oprócz cefalosporyn do podania doustnego,

które są oporne na wiele

które są oporne na wiele

β-laktamaz

β-laktamaz

bakteryjnych,

bakteryjnych,

wydalane są z moczem w postaci

wydalane są z moczem w postaci

niezmienionej

niezmienionej

Wskazania

Wskazania

Zastosowania kliniczne cefalosporyn III

Zastosowania kliniczne cefalosporyn III

generacji są bardzo szerokie

generacji są bardzo szerokie

.

.

Wskazania lecznicze to:

Wskazania lecznicze to:

zakażenia układu oddechowego, pokarmowego

zakażenia układu oddechowego, pokarmowego

zapalenia pęcherzyka żółciowego i dróg moczowych,

zapalenia pęcherzyka żółciowego i dróg moczowych,

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, skóry,

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, skóry,

tkanek miękkich, stawów, kości,

tkanek miękkich, stawów, kości,

zapalenie dróg rodnych,

zapalenie dróg rodnych,

zakażenia szpitalne,

zakażenia szpitalne,

rzeżączka, zwłaszcza oporna na penicylinę.

rzeżączka, zwłaszcza oporna na penicylinę.

Przykłady:

Przykłady:

cefotaksym (

cefotaksym (

Biotaksym, Rantaksym, Tarcefoksym

)

)

ceftriakson (

ceftriakson (

Biotrakson, Ceftriaxone, Oframax,

Biotrakson, Ceftriaxone, Oframax,

Tartriakson

Tartriakson

)

)

cefoperazon (

cefoperazon (

Biocefazon, Cefobid

Biocefazon, Cefobid

)

)

ceftyzoksym (

ceftyzoksym (

Epocelin

Epocelin

)

)

cefsulodyna

cefsulodyna

cefmenoksym

cefmenoksym

cefpiramid

cefpiramid

ceftazyd

ceftazyd

Cefalosporyny III generacji do stosowania doustnego:

Cefalosporyny III generacji do stosowania doustnego:

cefpodoksym (

cefpodoksym (

Orelox

Orelox

)

)

cefiksym (

cefiksym (

Suprax

Suprax

)

)

ceftibuten (

ceftibuten (

Cedax

Cedax

)

)

cefetamet

cefetamet

Cefalosporyny IV generacji

Cefalosporyny IV generacji

mają dużą biodostępność, przenikają do

mają dużą biodostępność, przenikają do

płynu

płynu

mózgowo-rdzeniowego

mózgowo-rdzeniowego

trzeba je podawać pozajelitowo (

trzeba je podawać pozajelitowo (

np.

np.

dożylnie

dożylnie

)

)

w pozycji 7α zawierają podstawnik

w pozycji 7α zawierają podstawnik

aminotioazolowy i ugrupowanie

aminotioazolowy i ugrupowanie

alkoksyiminowe co pogłębia ich działanie

alkoksyiminowe co pogłębia ich działanie

na bakterie Gram-ujemne

na bakterie Gram-ujemne

wykazują najszersze spektrum działania ze

wykazują najszersze spektrum działania ze

wszystkich grup cefalosporyn

wszystkich grup cefalosporyn

są oporne na

są oporne na

β-laktamazy

β-laktamazy

Wskazania

Wskazania

w przypadku oporności bakterii na inne

w przypadku oporności bakterii na inne

cefalosporyny

cefalosporyny

posocznica, zwłaszcza o etiologii P. aeruginosa,

posocznica, zwłaszcza o etiologii P. aeruginosa,

bakteriemie,

bakteriemie,

zakażenia u chorych z neutropenią,

zakażenia u chorych z neutropenią,

zakażenia dróg oddechowych,

zakażenia dróg oddechowych,

powikłane zakażenia dróg moczowych.

powikłane zakażenia dróg moczowych.

Przykłady:

Przykłady:

cefpiron

cefpiron

cefepim (

cefepim (

Maxipime

Maxipime

)

)

ceftan

ceftan

Cefalosporyny V generacji

Cefalosporyny V generacji

Przykłady:

Przykłady:

ceftobiprol

ceftobiprol

Działania niepożądane

Działania niepożądane

Cefalosporyny

Cefalosporyny

, zwłaszcza nowsze

, zwłaszcza nowsze

(II, III generacja) są stosunkowo mało

(II, III generacja) są stosunkowo mało

toksyczne. Mogą jednak wywołać reakcje

toksyczne. Mogą jednak wywołać reakcje

uczuleniowe takie jak

uczuleniowe takie jak

wysypki

wysypki

czy

czy

gorączka

gorączka

.

.

Po podaniu dożylnym lub domięśniowym

Po podaniu dożylnym lub domięśniowym

działają

działają

drażniąco na miejsce podania

drażniąco na miejsce podania

,

,

natomiast podane doustnie mogą wywołać

natomiast podane doustnie mogą wywołać

zaburzenia żołądkowo-jelitowe

zaburzenia żołądkowo-jelitowe

takie jak

takie jak

biegunki, nudności

biegunki, nudności

i

i

wymioty

wymioty

.

.

Niektóre cefalosporyny I generacji mogą

Niektóre cefalosporyny I generacji mogą

uszkadzać nerki

uszkadzać nerki

.

.

Interakcje cefalosporyn

Interakcje cefalosporyn

Antybiotyków tej grupy nie podaje się

Antybiotyków tej grupy nie podaje się

z:

z:

-

tetracyklinami

tetracyklinami

-

chloramfenikolem

chloramfenikolem

-

antybiotykami makrolidowymi

antybiotykami makrolidowymi

-

sulfonamidami

sulfonamidami

Podawane są niekiedy z

Podawane są niekiedy z

antybiotykami

antybiotykami

aminoglikozydowymi.

aminoglikozydowymi.

Farmakokinetyka

Farmakokinetyka

Z wyjątkiem

Z wyjątkiem

cefalosporyn

cefalosporyn

doustnych większość

doustnych większość

wchłania się z przewodu pokarmowego tylko w

wchłania się z przewodu pokarmowego tylko w

nieznacznym stopniu i dlatego muszą być

nieznacznym stopniu i dlatego muszą być

podawane domięśniowo lub dożylnie. Nawet w

podawane domięśniowo lub dożylnie. Nawet w

przypadku najnowszych cefalosporyn doustnych

przypadku najnowszych cefalosporyn doustnych

ich stopień wchłaniania z przewodu

ich stopień wchłaniania z przewodu

pokarmowego wynosi

pokarmowego wynosi

40-60%.

40-60%.

Cefalosporyny

Cefalosporyny

które nie zawierają żadnej grupy

które nie zawierają żadnej grupy

acetylowej,

acetylowej,

są eliminowane głównie w postaci

są eliminowane głównie w postaci

niezmienionej.

niezmienionej.

Wydzielanie następuje przez

Wydzielanie następuje przez

nerki

nerki

i

i

częściowo

częściowo

także

także

z żółcią

z żółcią

. Wydzielane do

. Wydzielane do

jelit

jelit

cefalosporyny

cefalosporyny

mogą wywoływać działania

mogą wywoływać działania

niepożądane w wyniku zaburzenia flory jelitowej.

niepożądane w wyniku zaburzenia flory jelitowej.

W przypadku

W przypadku

niewydolności nerek

niewydolności nerek

wydalanie

wydalanie

większości

większości

cefalosporyn

cefalosporyn

jest spowolnione.

jest spowolnione.

Cefamycyny

Cefamycyny

Jest to mała grupa antybiotyków

Jest to mała grupa antybiotyków

β-laktamowych

β-laktamowych

o tym samym

o tym samym

mechanizmie działania co penicyliny

mechanizmie działania co penicyliny

i cefalosporyny.

i cefalosporyny.

Działają bakteribójczo. Wytwarzane są

Działają bakteribójczo. Wytwarzane są

przez

przez

Streptomyces

Streptomyces

Głównym przedstawicielem tej grupy

Głównym przedstawicielem tej grupy

jest cefoksytyna (

jest cefoksytyna (

Mefoxin

Mefoxin

).

).

Cefoksetyna ma szeroki zakres działania

Cefoksetyna ma szeroki zakres działania

przeciwbakteryjnego, ale znacznie silniej

przeciwbakteryjnego, ale znacznie silniej

działa na bakterie Gram-ujemne.

działa na bakterie Gram-ujemne.

Jest stosunkowo oporna na działanie

Jest stosunkowo oporna na działanie

β-

β-

laktamaz

laktamaz

. Podstawowym wskazaniem dla

. Podstawowym wskazaniem dla

cefoksetyny są ciężkie zakażenia

cefoksetyny są ciężkie zakażenia

bakteriami

bakteriami

Gram-ujemnymi

Gram-ujemnymi

, zwłaszcza

, zwłaszcza

E.coli, Klebsiella

E.coli, Klebsiella

i

i

Proteus

Proteus

oraz

oraz

beztlenowcami

beztlenowcami

. Praktycznie nie działa na

. Praktycznie nie działa na

Pseudomonas aeruginosa

Pseudomonas aeruginosa

i na bakterie

i na bakterie

Gram-dodatnie.

Gram-dodatnie.

Jest podawana domięśniowo i dożylnie.

Jest podawana domięśniowo i dożylnie.

Karbapenemy

Karbapenemy

Są to półsyntetyczne antybiotyki

Są to półsyntetyczne antybiotyki

β-laktamowe

β-laktamowe

, pochodne tienamycyny

, pochodne tienamycyny

o bardzo szerokim zakresie działania

o bardzo szerokim zakresie działania

i dużej oporności na działanie

i dużej oporności na działanie

β-

β-

laktamaz

laktamaz

.

.

Zalicza się do nich:

Zalicza się do nich:

imipenem

imipenem

,

,

w połączeniu z cilastatyną

w połączeniu z cilastatyną

(Tienam)

(Tienam)

meropenem

meropenem

(Meronem)

(Meronem)

biapenem

biapenem

Mechanizm działania karbapenemów

Mechanizm działania karbapenemów

jest

jest

analogiczny do

analogiczny do

penicylin

penicylin

i

i

cefalosporyn

cefalosporyn

.

.

Charakteryzują się wyjątkowo

Charakteryzują się wyjątkowo

szerokim

szerokim

zakresem działania

zakresem działania

, które obejmuje

, które obejmuje

większość drobnoustrojów

większość drobnoustrojów

Gram-dodatnich

Gram-dodatnich

oraz bakterie

oraz bakterie

Gram-ujemne

Gram-ujemne

(włącznie z

(włącznie z

P.

P.

aeruginosa

aeruginosa

), a także

), a także

beztlenowce

beztlenowce

.

.

In vivo

In vivo

imipenem

imipenem

jest szybko inaktywowany

jest szybko inaktywowany

przez nerkową

przez nerkową

dipeptydazę

dipeptydazę

. Reakcji tej

. Reakcji tej

można zapobiec przez łączne podanie

można zapobiec przez łączne podanie

imipenemu

imipenemu

z inhibitorem dipeptydazy –

z inhibitorem dipeptydazy –

cilastatyną

cilastatyną

, która jednocześnie zmniejsza

, która jednocześnie zmniejsza

niebezpieczeństwo działania

niebezpieczeństwo działania

nefrotoksycznego

nefrotoksycznego

większych dawek

większych dawek

imipenemu.

imipenemu.

Zastosowanie:

Zastosowanie:

Karbapenemy

Karbapenemy

stanowią alternatywę dla

stanowią alternatywę dla

kojarzenia antybiotyków, które stosuje się

kojarzenia antybiotyków, które stosuje się

w

w

leczeniu interwencyjnym

leczeniu interwencyjnym

w ciężkich

w ciężkich

zakażeniach bakteryjnych lub przy

zakażeniach bakteryjnych lub przy

zakażeniach mieszanych.

zakażeniach mieszanych.

Działania niepożądane:

Działania niepożądane:

Są podobne jak po innych antybiotykach

Są podobne jak po innych antybiotykach

β-laktamowych

β-laktamowych

.

.

Rzadko stwierdza się

Rzadko stwierdza się

krzyżową rekcję

krzyżową rekcję

alergiczną

alergiczną

z penicylinami.

z penicylinami.

Monobaktamy

Monobaktamy

Do monobaktamów zalicza się m.in.:

Do monobaktamów zalicza się m.in.:

aztreonam (

aztreonam (

Azactam

Azactam

)

)

karumonam

karumonam

tigemonam

tigemonam

Monobaktamy różnią się zakresem działania od

Monobaktamy różnią się zakresem działania od

innych antybiotyków

innych antybiotyków

β-laktamowych.

β-laktamowych.

Działają silnie bakteribójczo w stosunku do

Działają silnie bakteribójczo w stosunku do

bakterii

bakterii

Gram-ujemnych

Gram-ujemnych

. Działają znacznie

. Działają znacznie

silniej niż cefalosporyny III generacji na

silniej niż cefalosporyny III generacji na

szczepy z rodziny

szczepy z rodziny

Enterobacteriaceae,

Enterobacteriaceae,

Pseudomonas aeruginosa, Neisseria

Pseudomonas aeruginosa, Neisseria

gonorrhoeae, Haemophilus influenze, Proteus,

gonorrhoeae, Haemophilus influenze, Proteus,

E.coli, Salmonella i Shigella.

E.coli, Salmonella i Shigella.

Nie działają na bakterie

Nie działają na bakterie

Gram-dodatnie

Gram-dodatnie

.

.

Monobaktamy charakteryzują się znaczną

Monobaktamy charakteryzują się znaczną

opornościąna działanie

opornościąna działanie

β-laktamaz.

β-laktamaz.

Z wymienionych monobaktamów najczęściej

Z wymienionych monobaktamów najczęściej

stosowany jest

stosowany jest

aztreonam

aztreonam

.

.

Wskazania:

Wskazania:

powikłane i niepowikłane zakażenia układu

powikłane i niepowikłane zakażenia układu

moczowego,

moczowego,

zakażenia dolnych dróg oddechowych,

zakażenia dolnych dróg oddechowych,

bakteriemia i posocznica,

bakteriemia i posocznica,

zakażenia skóry i tkanek miękkich,

zakażenia skóry i tkanek miękkich,

zakażenia wikłające gojenie ran pooperacyjnych,

zakażenia wikłające gojenie ran pooperacyjnych,

oparzenia i owrzodzenia,

oparzenia i owrzodzenia,

zakażenia jamy brzusznej,

zakażenia jamy brzusznej,

zakażenia w ginekologii,

zakażenia w ginekologii,

rzeżączka,

rzeżączka,

leczenie zakażeń w chirurgii,

leczenie zakażeń w chirurgii,

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

zakażenia kości i stawów.

zakażenia kości i stawów.

Działania niepożądane

Działania niepożądane

reakcje nadwrażliwości (anafilaksja, obrzęk

reakcje nadwrażliwości (anafilaksja, obrzęk

naczynioruchowy, skurcz oskrzeli)

naczynioruchowy, skurcz oskrzeli)

ze strony skóry (osutka, wybroczyny, świąd,

ze strony skóry (osutka, wybroczyny, świąd,

plamica)

plamica)

objawy hematologiczne zwiększenie

objawy hematologiczne zwiększenie

aktywności enzymów wątrobowych

aktywności enzymów wątrobowych

zapalenie wątroby

zapalenie wątroby

objawy ze strony układu pokarmowego

objawy ze strony układu pokarmowego

odczyny miejscowe (zapalenie żyły po

odczyny miejscowe (zapalenie żyły po

podaniu dożylnym, ból po podaniu

podaniu dożylnym, ból po podaniu

domięśniowym)

domięśniowym)

kandydoza pochwy

kandydoza pochwy